[zaloguj się]
[pdf]

OSIADAĆ (35) vb impf

o oraz drugie a jasne; w inf: -siad- (10), -siåd- (1) BielKron (5:1); w pozostałych formach: -siåd- (16), -siad- (3) MurzNT, Mącz (2).

Fleksja
inf osiadać
indicativus
praes
sg pl
1 osiådåm
2 osiådåsz
3 osiådå osiådają
praet
sg pl
3 m osiådåł m pers osiådali
f osiådała m an
fut
pl
3 m pers będą osiadać
imperativus
pl
2 osiådåjcie
conditionalis
pl
3 m pers by osiådali

inf osiadać (11). ◊ praes 1 sg osiådåm (4). ◊ 2 sg osiådåsz (1). ◊ 3 sg osiådå (3). ◊ 3 pl osiådają (4). ◊ praet 3 sg m osiådåł (1). f osiådała (1). ◊ 3 pl m pers osiådali (ó). ◊ fut 3 pl m pers będą osiadać (1). ◊ [imp 2 pl osiådåjcie.] ◊ con 3 pl m pers by osiådali (2). ◊ part praes act osiådając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Zajmować jakieś miejsce w celu przebywania tam; osiedlać się, zamieszkiwać; insidere Calep, Cn; persidere, subsidere, substare Cn (20): O chłopy też, ktorzy się po wsiach tułają [...] mały podatek jest postawion, ktorego trzeba na nie więtszego, aby się jednali na służby i osiadali. Diar 83; Calep 542b.

osiadać co (8): Diar 72; cżemv ty gory oſiadaſz/ cżemu nieſiędzieſz ná rownią poigramy zſobą BielKron 227v; á ſtąd wśi ná Podláſzu ięli oſiádáć/ gdzie przed tym puſtynie były. BielKron 371, 255v, 442; RejPos 18; A ziáwił ſię [Czech z Lechem] w tych kráiách [...]/ kiedy nowo té kráie nowé ośiadáli/ y ná mieſzkánié ſię ſobili. KochCz B; BielSjem 18.

osiadać gdzie [w tym: tam” (1), „gdzie” (1), na czym (1), „tu” (1)] (6): Widząc [...] doſtátki wielkie v krolowey Dydony/ ięli ſie tám budowáć/ oſiadáć BielKron 75v; Hunni/ wſzytkę Europę y Afrikę zwoiowáli/ ſplondrowáli/ y gdzie ſie im podobáło oſiadáli BielKron 335; wolim dań poſtąpić iáką nam vłożą/ niżliby thu Hiſzpani mieli być á oſiádáć. BielKron 442v, 275v, 338v; ná których [miejscach] ieſliby inſzégo opátrzenia wiecznośćióm álbo Lennym nie mogli miéć/ trudnoby ośiádáć mieli SarnStat 87.

a. Siadać, zasiadać na czymś (4):

osiadać co (3): Potym záśię oſtátnią á nád inſze wyſtáwną cżęść iego [okrętu]/ ośiada ſam Zeglarz PowodPr 2. Cf Zwrot.

osiadać na czym (1): ná ktorym [drzewie] y ptacy ſie gnieżdzą/ y pcżoły oſiadáią RejZwierc 143v.

W przen (2):
Zwrot: »osiadać stolicę« = zasiadać na tronie [szyk zmienny] (2): I ſynowie ich áż ná wieki/ będą oſiádáć ſtolicę twoię [sedebunt super sedem tuam]. Leop Ps 131/12; CzechEp 418.
2. Opanowywać coś siłą, zajmować; occupare Mącz, Calep, Cn; possidere, potiri, usurpare Cn [w tym: kogo, co (7)] (10): [Machumet] zmocniwſzy ſie s Sáráceny/ wſzytkę Arábią/ Syryą/ Egipt/ Hiſzpánią/ Gállią oſiadáli/ y długi cżás trzymáli. BielKron 165v, 159, 338; Mącz 258c; Occupo. Invado, arripio, mihi vendico, vi detineo. Oſiadam, opanuie. Calep [721]b; Wyświecáli wſzytkie biſkupy/ y ſtolice ich ośiadáli/ zábijáli ie/ y máiętnośći ich łupili. SkarKazSej 687b.
W przen (4): MurzNT 88v; Co zá ſlepotá onych cżáſow ludzkie myſli oſiadáłá/ iż ſtworzenie zá ſtworzycielá chwalili BielKron 24; Ták wiele śideł y pobutek do niecżyſtośći podawáią młodym ludźiom/ ktore ſię im w ocży/ w vſzy/ y w ſercá wkradáią/ y ośiadáią ie [in ... animos eorum illabuntur eosque occupant] ModrzBaz 53v; Záklętych duſze czárt ośiada. WujNT Zzzzz2.
3. [Posiadać, otrzymywać [co w czym]: Przyimuyćie naukę więcey niżli wiele ſrebrá/ á obfite złoto oſiádayćie w niey [aurum possidite in ea; á ośiągniećie z nią wiele złotá WujBib]. Leop Eccli 51/36 (Linde).]
4. Dosiadać, ujeżdżać [co] (4): Dobrzeć cżynyą oni goſpodarze/ ktorzy podcżás we dwu lat/ podcżás we trzech oſiadáyą y obyezdzáyą źrzebce GliczKsiąż I8v, F6; Mącz 365b; Coż tu rzecżeſz Rycerſtwo Koronne/ kiedyby przyſzło konie ſwe przećiw temu poháńſtwu ośiádáć PowodPr 36.

W charakterystycznych połączeniach: osiadać konie, źrzebca (3).

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Anteoccupo. Praeoccupo. – Vprzedząm, wprzód oſiadam. Calep 74b.

Synonimy: 1. obywać, zamieszkawać, zamieszkiwać, zostawać się; 2. ogarniać, osięgać, opanować, zajmować; 3. mieć, posiadać.

Formacje współrdzenne cf SIEDZIEĆ.

Cf OSIADAJĄCY, OSIADANIE, [OSIADANY]

AK