[zaloguj się]
[pdf]

OSZALENIE (21) sb n

o prawdopodobnie jasne (tak w oszaleć); a oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczających -é.

Fleksja
sg
N oszaleni(e)
G oszaleniå
D oszaleniu
A oszaleni(e)
I oszaleni(e)m
L oszaleniu

sg N oszaleni(e) (4). ◊ G oszaleniå (2); -å (1), -(a) (1). ◊ D oszaleniu (4). ◊ A oszaleni(e) (8). ◊ I oszaleni(e)m (1). ◊ L oszaleniu (2).

Sł stp, Cn, Linde brak.

1. Choroba umysłowa, psychiczna; pomieszanie zmysłów, obłęd (20): Zmieſzana [rozchodnikowa wódka] z rożanym oleykiem/ boleſć w głowie vſmierza/ y oſzalenie vſpokhaia kthore z gorączey przycżyny pochodzi FalZioł II 11c; Też biała vrina w gorączych niemoczach/ iako w ogniowych. Vkazuie iż Kolera wraziła ſie w głowę/ á ſtąd oſzalenie przychodzi FalZioł V 3; Ieſtli białki w ocżu przez powieki widać: oprocz zwycżaiu. Ieſtli zębami zgrzyta: trzeba ſie bać oſzalenia. FalZioł V 13v; NAprzod puſzcżanie krwie z żyły ktora ieſt na poſrzodku cżoła/ oddala cięſzkie bolenie głowy/ y k temu oſzalenie FalZioł V 58; Też bańki na ſamem wierzchu głowy poſthawione [...] naprzeciw oſzaleniu, ſą doſwiadcżone/ iedno telko pamięć mdlą. FalZioł V 60v, II 7a, b, 12b, d, V 4v (13): Lyſty krotkie á miąſſze znamio. oſzalenie á zawrocenie głowy przyſzłe ku ſtaroſci. GlabGad P6v, Gv; Lekárſtwo ná kożde oſzálenie/ bárzo pożyteczne. Weźmi głowic mákowych białego máku możeli być/ trochę niedoźrzáłych SienLek 52v, 19v, 35, 55v.
Zwrot: »oszaleniem oszaleć« (1): A ták potrzebny ieſt gniew poććiwego cżłowieká/ áby [...] też y poććiwym karániem/ niſzcżył/ zácierał/ á ku dobremu końcowi przywodził ty ſproſne wſzetecżeńſtwá ludzkie. Ale by ſie miał ná wſzythki práwym á ſierdzitym gniewem gniewáć/ rowno iákoby też práwym oſzáleniem oſzáleć muſiał RejZwierc 78.
2. Wściekłość, gniew (1): Furor, Wśćiekliwość/ Oſzálenie. Mącz 141b.

Synonimy: 1. »odchodzenie od rozumu«; 2. wściekliwość, wściekłość.

Cf OSZALEĆ

TG