[zaloguj się]
[pdf]

1. OTWORZENIE (43) sb n

otworzenie (42), odtworzenie (1) GlabGad.

Oba o oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczających -é lub oznaczających niekonsekwentnie.

Fleksja
sg
N otworzeni(e)
G otworzeniå
D otworzeniu
A otworzeni(e)
I otworzeni(e)m, otworzenim
L otworzeniu

sg N otworzeni(e) (10). ◊ G otworzeniå (7). ◊ D otworzeniu (5). ◊ A otworzeni(e) (7). ◊ I otworzeni(e)m (2) Diar, LatHar, otworzenim (2) SienLek, CzechRozm. ◊ L otworzeniu (10).

Sł stp notuje, Cn s.v. orwor, Linde XV11l w. s.v. otworzyć.

1. Odemknięcie, otworzenie czegoś zamkniętego; apertura BartBydg, Cn; apertio PolAnt [w tym: czego (5)] (8): yakom ya nyenyayechal nyagymyenye yanya opaczkyego anym wsząl yemv szlyszebnyczye yego robothlyvey dorothyey kthorą on zoszthavyl wdomą [!] szwoym kuszthrzeszenya [!] rzeczy domowyc(z)h gy othphorzenye [!] domyv ZapWar 1513 nr 2125; BartBydg 11b; LatHar 544; Bo weſzćie Páńſkie było iákoby duchowne á nie ćieleſne/ przez zámknione drzwi/ co dwá kroć powtarzáiąc mowi Ian ś. Nie potrzebowáło ćiáło iego vwielbione otworzenia drzwi SkarKaz 204a.
Szereg: »otworzenie a wypuszczenie« (1): Iż oto Duch s. ſtánął nádemną á pomázał mię/ ábych ſzedł ku ćichym [...] á iętym á związánym/ ábych opowiedał miłoſierdzie á wſpomożenie zámknionym łáſkáwe otworzenie á wypuſzcżenie RejPos 118v.
W przen (3):
Zwrot bibl. »otworzyć otworzenie« (1): Bo oto kámień ktory dałem przed Iehoſzuego/ ná kámieniu iednem śiedmiore ocży/ oto ia otworzę otworzenie iego/ mowi Iehowá Cewáoth [ego aperiens apertionem eius dixit Dominus]/ y odſtáwię niepráwość ziemie oney dniá iednego. BudBib Zach 3/9.
Wyrażenie: »otworzenie nieba (a. niebios)« [szyk 1:1] (2): LatHar [+9]; Skutek chrztu náſzego otworzenie niebá. SkarKaz 516a marg.
2. Rozwarcie w celu dostania się do wnętrza czegoś [czego] (11): A gdy by ſtroná áppelluiąca ſtánęłá/ á przećiwney by ſtrony niebyło/ tedy tá áppelluiąca/ da tákże ſwoię pilnoſć zápiſáć/ y da przypozywáć ſtronę przećiwną po wtore/ y po trzećie/ ku otworzeniu rotułu. GroicPorz bb4v, bb4, oo2v.
Wyrażenia: »otworzenie ksiąg« (3): Bowiemeś ty rzekł/ o to ſie iuż przybłiżam [!] ták iáko ieſt w otworzeniu kxiąg nápiſano RejPs 60v; WujNT 837; WysKaz 35.
a. O pieczęci: złamanie (5):
»otworzenie [= złamanie] pieczęci« (5): RejAp BB2v, CCv, 58; Lecz po otworzeniu ſzoſtey pieczęci/ wychodzą znáki przyſzłego ſądu. WujNT Apoc 6 arg, s. 837.
3. Rozchylenie, rozwarcie; apertio PolAnt, Modrz, Vulg [czego] (8): Ale ieſt ich wiele tákiego przyrodzenia/ ktorzi z málucżkiey rzecży łácno biorą wielkie obráżenia. [...] z świſtánia/ z chrapánia/ zębów śćiſkánia/ páznogćiá gryźienia/ z otworzenia vſt/ zákrzywienia/ marſzcżenia ModrzBaz 66.
[Wyrażenie: »ziemie otworzenie«: IEſt cżworáki pożytek oránia y wykopánia roley. Napierwſzy ieſt źiemie otworzenie. Cresc 1571 657.]
W przen (6):
Wyrażenia: »otworzenie oczu« = zrozumienie czegoś (2): LatHar 194; y od Pogánow/ do ktorych ćię ia teraz poſyłam: ku otworzeniu oczu ich [aperire oculos eorum] y náwroceniu z ćięmnośći do ſwiátłośći/ á z mocy ſzátáńſkiey do Bogá: áby wźięli odpuſzczenie grzechow WujNT Act 26/18.

»otworzenie (języka a) ust« = przemówienie, odezwanie się; oris apertio PolAnt, Vulg (5): RejPos 298 [2 r.]; BudBib Num 30/8; BudNT Eph 6/19; [modląc się] y zá mię/ áby mi byłá daná mowá w otworzeniu vſt moich z beśpieczeńſtwem/ ábym oznaymiał táiemnicę Ewángeliey WujNT Eph 6/19.

4. Otwarcie, odetkanie; pęknięcie [w tym: czego (8)] (10): Zaſię zielona [uryna] obphicie odchodzącza á mętna/ otworzenie wnętrznego wrzodu znamionuie: cżaſem z ſmiercią á cżaſem ze zdrowiem. FalZioł V 6, I 127b, V 27v, 59; Tem też obycżaiem ſmak cirpki ſprawuie ięzik ku odtworzeniu w nim porow GlabGad 16; Ale gdy w vſzu tákowe zálężenie álbo zátkánie/ [...] puſzczay w vcho przez dźiurkę párę á ſtánieć ſye otworzenie. SienLek 71v, 38.
Wyrażenia: »otworzenie sapki« (2): Abowiem rymá ieſt otworzenie ſápki: á ſápká ieſth zápiekłość á ſuchość nozdrzy/ álbo zgęſtnienie wozgrzywośći. SienLek 72v, 73.

»otworzenie skory« (1): bo y z noſá kreẃ nie idźie/ bes otworzenia ſkory wnętrzney SienLek 89v; [Otworzenie ſkory/ ſzukay ſkory przeżárćie. SienHerb B#3, C#v].

5. Ujawnienie, objawienie, ukazanie; apertio Mącz [w tym: czego (5)] (6): á przeto gdy chcą być widźiáni yákoby około wielu rzecży świádomość mieli/ tedy łatwi ſą ku otworzeniu ſkrytych rzecży KwiatKsiąż C2; Apertio, Otworzenie/ obyáwienie. Mącz 278d; Zá ktorym otworzenim wielkośći grzechow/ okazał Bog łáſkę y miłość świátu CzechRozm 94.
Wyrażenie: »otworzenie umysłu« [szyk 1:1] (2): Sententia, Zdánie/ widzenie/ mniemánie/ otworzenie vmysłu ſwego. Mącz 382d, 380b
Szereg: »ukazanie a otworzenie« (1): Ty też swowolne, ktorych więcej bywa, rozpustność sama a nałog zły pod swą wolą za ukazaniem a otworzeniem drogi prze jaką walkę na granicy łacno przywiedzie ku łupom Diar 67.

Synonimy: 5. objawienie, odkrycie, odsłonienie, ukazanie.

Cf OTWORZYĆ

MŚ