« Poprzednie hasło: PARAZYT | Następne hasło: [PARCHANISTA] » |
PARCH (72) sb m
a jasne (w tym 2 r. błędne znakowanie).
sg | pl | |
---|---|---|
N | parch | parchy |
G | Parcha | parchów |
D | parchóm, parchåm | |
A | parch | parchy |
I | parchami | |
L | parch(o)ch |
sg N parch (7). ◊ G Parcha (1). ◊ A parch (3). ◊ pl N parchy (10). ◊ G parchów (4); -ów (2), -(o)w (2). ◊ D parchóm (3) FalZioł (2), Oczko, parchåm (1) SienLek; -óm (1), -(o)m (2). ◊ A parchy (41). ◊ I parchami (1). ◊ L parch(o)ch (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżeſ notowanych przyładów) – XVIII w.
- 1. Zakaźna choroba skórna (u ludzi występująca zazwyczaj na owłosionej części głowy), zwana dzisiaj grzybicą woszczynową; dawniej być może każda choroba skóry charakteryzująca się występowaniem licznych strupów; strupy, krosty jako objawy tej choroby
(70)
- Przen (1)
- 2. Zagrzybienie muru (1)
- 3. n-loc (1)
W połączeniach szeregowych (3): RejWiz 118; rzecz tłuſta/ á kroſtóm/ świérzbóm/ párchóm/ guzóm y inſzém zwiérzchownym rzeczam bárzo pozyteczná: rópą támći [w Drohobyczu] ludźie zowią Oczko 17v, 14v.
[W porównaniu: ktorzy [rozpustni bachanci] żywotem niepobożnym záwſze ſzáleiąc/ grzeſząc/ drugim zgorſzenie iáko párchámi cżynią. GilPos 317.]
W charakterystycznych połączeniach: gruntowy parch, prawy, wszel(a)ki (2), zły; parch (z)ginie (2), mnoży (rozmnaża) się (2), roście, zlezie; pożyteczny parchom, na parchy (2); dobry naprzeciw parchom, na parchy (2); maść ku parchom, plastr; lekarstwo na parchy (2), maść (2); nie dopuszczać parchow; strzec ad parchow; parch(y) (z)goić (6), leczyć (uleczać) (7), namaz(ow)ać (mazać, pomazować) (11), myć (wymywać) (3), palić, posypować, spędzać (3), zganiać (4); na parchy przykładać.
»parch koński« (5): Párch końſki czym zgániáć SienLek Aaaav, 180v [3 r.], Aaaav.
»parchy osute [= obsypujące]« (1): Theż ci robaczy wchodzą w maſć y w plaſthry ku parchom oſutym FalZioł I 70a.
»liszaje i parchy« (1): Oleiek z pſzenicze Liſzaie y parchy goij FalZioł III 25a.
»łup, (i) parchy« (2): O Niedoſtátkoch płci głowney/ [...] iáko temu zábieżeć álbo pomoc: A naypierw o łupie: tudzieſz y o párchoch. SienLek 48v, 48v [2 r.].
»mucha to jest parch« (2): gdy muchę tho ieſt párch ná koniu obaczyſz/ thedy ony mieſtcá roſpalonym żelázem z nienagłá pożży SienLek 181v, Aaaav.
[»parchy i skroby«: wſzelkie też párchy y ſkroby polewká z tátárki goj Cresc 1571 180.]
»parch albo strup« (1): Alopecia – Parch, albo ſtrup na głowie. Calep 56a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»świ(e)rzb i parchy« (2): Ziarna kminu polnego ſtarte na proch á z ocztem roſpuſzcżone, ſwierzb j parchi na głowie vlecża FalZioł I 40b, I 8c. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
Synonimy: 1. krosta, liszaj, łup, łupież, mol, strup, świerzb; »parch koński«: mucha, żaba.
ZCh