[zaloguj się]
[pdf]

PLĘSAĆ (29) vb impf

W inf plęs- (9), pląs- (1) BielSpr. ◊ W imp plęs-, plęsz- (3) JanNKar, JanNKarKoch (2), pląsz(-), pląs- (3) LubPs, KochPs, RybGęśli. ◊ W pozostałych formach pląsz-, pląs-.

W formach osobowych: pląsz(-) (13), pląs- Leop (2), plęs- (2) JanNKar, JanNKarKoch, pląsåj- (1) LubPs, plęsz- (1) JanNKarKoch.

a jasne.

Fleksja
inf plęsać, pląsać
indicativus
praes
sg pl
1 pląszę
3 pląsze pląszą, pląsą
fut
sg
3 m będzie pląsåł
imperativus
sg pl
2 pląsz plęście, plęszcie, pląsåjcie, pląszcie

inf plęsać (9), pląsać (1). ◊ praes 1 sg pląszę (3). ◊ 3 sg pląsze (3). ◊ 3 pl pląszą (4), pląsą (1). ◊ fut 3 sg m będzie pląsåł (1). ◊ imp 2 sg pląsz (1). ◊ 2 pl plęście (2), plęszcie (1), pląsåjcie (1), pląszcie (1). ◊ part praes act pląsząc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.: pląsać, plęsać.

Znaczenia
1. Tańczyć; tripudare Calep; gesticulari Cn (23): A wſzemu cżas ma być ſłuſznie vpátrowan/ kiedy oráć więc oráć/ kiedy plęſáć więc plęſáć/ kiedy ſie bić więc ſie bić. RejZwierc 113; JanNKar F4 [2 r.]; JanNKarKoch F3 [2 r.]; Calep 1087b; Ani pląſz gdyć Fortuná twarz iáſną pokaże/ Ni ſię moſtem kłádź gdy ćię niepogodá ſkarze. RybGęśli C.

W połączeniu szeregowym (1): Podżega ich on Bożec [Bachus]/ gdy ſok iego piią; Więc pląſzą/ więc ſzáleią/ y bębnią/ y wyią. KlonWor 6; [FalcSpr 110].

[Przysłowie: Iuż odwaſz ſobie ták plęſáć/ Iako będą bębnać. TerentMatKęt S4.]
Zwrot: »pląsać nogami« (1): Complodo – Pląſzę nogami, albo rękami klaskąm. Calep 228a.
Szeregi: »gąść a (i) plęsać« (3): tá iſta Kſiężná imieniem Lucyná przyprawiwſzy ſie/ przyſzłá przed oycá przed iego gośćie/ y pocżęłá gąść á plęſáć HistRzym 12v, 12v, 13.

»grać a plęsać« (1): wźiąwſzy Apollon gęſle/ pocżnie gráć bárzo wdzięcżnie/ á plęſáć wybornie HistRzym 13.

»skakać, plęsać« (2): gdy Heród cżynil gody ſwégo narodzeniá/ dziéwka onéy tzudzolożnice Herodias/ ſkácżątz/ pląſſątz/ odzierżala ijż ſcięto głowę Iána ſwiętégo OpecŻyw 47v; RejJóz C8v.

W przen (1): PLąſze dworynkowa Łobzenicá Ze záś ma ná ſwym łonie lubego dźiedźicá. RybWit B3v.
Przen (3): GroicPorzRej C4; Więc ieſli ſye vſtrzeżeſz z młodu tego kátá [miłości] Wiérzmi/ żeć przydźie plęſáć ná twé śiwé látá. PudłFr 34.
[Zwrot: »w boju pląsać« = bić się: Ale ia pytam oto ieśliże z was káżdy/ Vmiałby w boiu pląſáć/ y był gotow záwżdy/ Oyczyzny ſwoiey záwſze mężną ręką bronić. ZbylPRozm Dv.]
Szereg: »skakać, pląsać« (1): Skaczćie polá/ pląſzćie láſy: Bliſko ſą żądáné cżáſy. KochPs 145.
a. O zwierzętach (3): Więc y Koni też náſzy pląſáć náucżyli/ Kiedyby chciał vćiekáć/ ále śiwy zmyli. Wſpina ſie/ á nic z mieyſcá/ cżáſem zrzući BielSpr C2.

W połączeniu szeregowym (1): Zátnie bicżem: Wożniki z nagłá ſię porwawſzy Dobrze z ſkor nie wyſkocżą/ bieżą/ pląſzą/ rzáią RybGęśli Cv.

Przen [czym] (1): Skrzydłámy pląſzą po pod niebiu ptacy/ Tám bez fráſunku y bez wielkiey pracy/ Iuż ſobie gorą/ iuż buiáią niſko KlonFlis B4v.
α. [Podskakiwać [k czemu]: W iedney knieiey ćielęćiſzcżk orſzak drobny ſtoij/ W drugiey iágniąt: á kożde pląſze k máći ſwoiey. RybWiersze A4.]
2. Uderzać rękami klaskać; plaudere Vulg, Calag; complodere Mącz (6): Mit den henden platzen. Płęſáć [!] Koskáć. Plaudere manibus. Calag 352a.
Zwrot: »rękoma (a. rękami u. ręką) plęsać« = plaudere manibus Vulg; complodere Mącz [szyk zmienny] (4): WSzyſcy narodowie rękámi pląſaycye/ Z weſołemi głoſy Bogu záſpyewaycye LubPs M4v; Leop Eccli 12/19; Mącz 303c; pląſze rękomá ná trećie Zydowin vſzárgány w płáſkátym bierećie KlonWor 78.
Przen (1):
Zwrot: »pląsać rękami« (1): Rzeki pliąſą rękámi [Flumina plaudent manu]/ ſpołem gory będą ſie weſelić od oblicżnośći Páńſkiey Leop Ps 97/8.

Synonimy: 1. skakać, tańcować; 2. klaskać, klesktać, kośkać.

Formacje współrdzenne: popląsać, spląsać; przyplęsować.

Cf PLĘSANIE

DDJ