Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POBRAN

Następne hasło: POBRANY »

POBRANIE (20) sb n

o jasne; -a- (8), -å- (2) MycPrz, SkarŻyw; e pochylone.

Fleksja

	sg
N	pobrani(e)
G	pobraniå
A	pobranié
I	pobrani(e)m
L	pobraniu

sg N pobrani(e) (2). ◊ G pobraniå (7); -å (4), -(a) (3). ◊ A pobranié (4); -é (2), -(e) (2). ◊ I pobrani(e)m (1). ◊ L pobraniu (6).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Wzięcie w posiadanie osoby lub rzeczy będącej czyjąś własnością (o wielu) (18)
- a. Gwałtem, przemocą: zagarnięcie, zrabowanie; uprowadzenie (16)
  - α. Podbicie, przyłączenie do swego państwa (1)
  - β. Przywłaszczenie (1)
- b. Na drodze prawnej: konfiskata (2)
2. Złupienie, obrabowanie (2)

1. Wzięcie w posiadanie osoby lub rzeczy będącej czyjąś własnością (o wielu) [w tym: kogo, czego (16)] (18):

a. Gwałtem, przemocą: zagarnięcie, zrabowanie; uprowadzenie (16): bili ſnym wthowarziſthwye przi pobranyv przerzeczonich kony dway pacholczi LibMal 1553/176v, 1544/79v [2 r.], 1553/178; Thamze vidzialem pobranie Dilovanya y Doly Swyeze w ziemy gdzie byly slupy okolo obory y chlevy y tesz pobranye plotow ZapWar 1550 nr 2664, 1550 nr 2664; O pobránié śiáná [Pro receptione faeni JanStat 535] álbo zboza. SarnStat 1244, 626, 742, 1277.

W połączeniu szeregowym (1): kto jest przyczyną [...] ksiąg ziemskich popalenia, rozszarpania, pobrania ZapMaz II Ł 61/78v.

Wyrażenia: »pobranie gwałtem« (1): Romulus krol/ iż był ná ſię wzburzył wſzythki w okolicy ſąſiády/ zá pobrániem gwałthem białychgłow Sábińſkich [...] GórnDworz Z2.

»pobranie w niewolą« (1): áby ono złupienie domu krolewſkiego/ y pobránie w niewolą ſynow iego/ nie przychodźiło zá czáſow y dni iego [Ezechiasza]. SkarKazSej 706b.

α. Podbicie, przyłączenie do swego państwa (1): Moſkiewſkiego też lekce w tym nie pokładaymy/ Czułość y biegłość iego iedno rozſądzaymy. Ktora ieſt dobrze znáczna s pobrania ziem wiele MycPrz I [C]2v; [Nie wojnę wam moskiewską ni zamkow pobranie Opisuje me pioro, ni ziem spustoszenie. Apolog 7].

β. Przywłaszczenie (1): Exekuciiéy nád témi, którzy Klątwę więcéy niz Rok ná ſobie ćiérpią, dla pobránia dóbr y Dzieśięćin Kośćielnych, ad Brachium Regale, do Grodu do Stároſtów odeſlano. SarnStat 226.

b. Na drodze prawnej: konfiskata (2): SkarŻyw 335 marg; A ieſliby [Krzyżacy] co s tych condiciy przeſtąpili/ áby winę y karánie pobránia dobr nádánych/ dla niewdzięcznoſći podlegli. StryjKron 294.

2. Złupienie, obrabowanie [kogo, czego] (2): Thedi tam teſch do Conyna Nyewyerſki mlody przyachal i przinioſl thą nowyną o pobranyu Gdanſczanow LibMal 1543/69.

pobranie czyje [= czyjej własności] (1): Oswoim pobraniu Zborowa y Radomia wiedziałem mało nie tegosz dnia ActReg 166.

Synonimy: 1.a. uwiedzienie, wzięcie; α. podbicie; b. konfiszkowanie; 2. obłupienie, złupienie.

Cf POBRAĆ

MMk, SBu