[zaloguj się]
[pdf]

POBRAĆ (573) vb pf

o oraz a jasne; w temacie praes o oraz e jasne.

Fleksja
inf pobrać
praet
sg pl
1 m -m pobråł m pers -smy pobrali, my pobrali
f pobrałam, -m pobrała, ja pobrała m an
2 m -ś pobråł m pers -ście pobrali
f -ś pobrała m an
3 m pobråł, jest pobråł m pers pobrali
f pobrała m an
n pobrało subst pobrały
plusq
sg pl
3 m był pobråł, pobråł był m pers byli pobrali, pobrali byli, beli
n subst były pobrały
imperativus
sg pl
1 niechåj pobierzę
2 pobi(e)rz pobi(e)rzcie
3 niechåj pobiorą
conditionalis
sg pl
1 m bych pobråł m pers
2 m byś pobråł m pers byście pobrali
3 m by pobråł m pers by pobrali
f by pobrała m an
n by pobrało subst by pobrały
impersonalis
praet pobråno, było pobråno, pobråno było, pobrało się
con by pobråno
participia
part praet act pobråwszy

inf pobrać (36). ◊ fut 1 sg pobiorę (2), [pobierzę]. ◊ 2 sg pobierzesz (1). ◊ 3 sg pobierze (12). ◊ 1 pl pobierz(e)my (3), pobierz(e)m (3); -(e)my BielSat, HistRzym; -(e)m OrzRozm (2); -(e)my : -(e)m BielSjem (1:1). ◊ 3 pl pobiorą (8), [pobierzą]. ◊ praet 1 sg m -m pobråł (12). f pobrałam, -m pobrała (3), ja pobrała (1) ZapWar (3:1). ◊ 2 sg m -ś pobråł (5). f -ś pobrała (1). ◊ 3 sg m pobråł (170), jest pobråł (1); pobråł : jest pobråł LibMal (8:1). f pobrała (7). n pobrało (1). ◊ 1 pl m pers -smy pobrali (2) BielKron, SkarKaz, my pobrali (1) LibLeg. ◊ 2 pl m pers -ście pobrali (5). ◊ 3 pl m pers pobrali (135). subst pobrały (4). ◊ plusq 3 sg m był pobråł (13), pobråł był (2); pobråł był ModrzBaz; był pobråł : pobråł był BielKron (13:1). ◊ 3 pl m pers byli pobrali (10), pobrali byli, beli (2); pobrali beli PaprUp; byli pobrali : pobrali byli LibLeg (1:1). subst były pobrały (1). ◊ imp [1 sg niechåj pobierzę.] ◊ 2 sg pobi(e)rz (6). ◊ 2 pl pobi(e)rzcie (3). ◊ 3 pl niechåj pobiorą (1). ◊ con 1 sg m bych pobråł (1). ◊ 2 sg m byś pobråł (1). ◊ 3 sg m by pobråł (13). f by pobrała (1). n by pobrało (1). ◊ 2 pl m pers byście pobrali (1). ◊ 3 pl m pers by pobrali (5). subst by pobrały (1). ◊ impers praet pobråno (32), było pobråno (5), pobråno było (1), pobrało się (2) RejZwierz, SkarKazSej; było pobråno RejPos; pobråno : było pobråno : pobråno było LibLeg (6:1), OrzRozm (1:–:1), BielKron (15:3). ◊ con by pobråno (5). ◊ part praet act pobråwszy (53); -åwszy (45), -awszy (1), -(a)wszy (7); -åwszy : -awszy Leop (2:1).

Sł stp notuje, Cn s.v. pobijam, Linde także XVII w.

1. Wziąć w posiadanie osoby lub rzeczy będące czyjąś własnością (zwykle wiele); accipere HistAl, Vulg, PolAnt; capere, ferre, possidere Vulg, PolAnt; auferre, tollere Vulg; dirpere, obtinere PolAnt; recipere JanStat [w tym: kogo, co (479) (sg (4), pl a. sg w funkcji pl (475))] (504):
a. Bezprawnie (448):
α. Gwałtem i przemocą, zwykle w warunkach wojennych: zagarnąć, zrabować; uprowadzić (312): Więc orzeł pobrał liśiętá/ Y nákarmił ſwe oŕlętá. BierEz H3; MetrKor 46/117v; BielŻyw 28, 61; BierRozm 10; LibLeg 11/97v, 10/93, 93v, 94 [3 r.], 11/12 (11); iſch Zeliſlawſki na boru Slyeſchniſkim woſzy na ktorich ſzukno bilo pobral ktore ſzukno miedzi ſchobą roſchdzielili LibMal 1543/68, 1543/70; MurzNT Luc 6/30; Tedy Ionáthás zápalił Azoth/ y ine miáſthá ktore były około niego/ y pobrał łupy ich Leop 1.Mach 10/84, 4.Reg 12 arg, 16/17, 25/15, Is 10/6, Ez 16/39, 1.Mach 5/22, 2.Mach 8/25; PAnowie towárzyſze/ wierę ſkarg niemáło/ Bo śiłá rzecży po wſiach/ co ſie iuż pobráło. RejZwierz 102v; BibRadz Num 31/11, Ier 52/18, 19, 2.Reg 8/7, 17/8 (11); OrzRozm Ov; Poráźiwſzy Troiány/ Telámon napirwey miáſto Illium vbieżał/ tám pobráli wielkie ſkárby y pánnę Heſſyonę krolewſką corę BielKron 55; Potym Ierozolimſki narod wyſzedł z miáſtá/ gonili nieprzyiaciele bijąc/ y wielką korzyść pobráli złotá/ ſrebrá/ ſkárbow/ y żywnośći. BielKron 89v, 47, 47v, 55, 56, 57 (99); OrzQuin C4; A táko ći zábijáią ony cżęſtokroć áby pobráli ich dobro HistRzym 4, 70v, 128v; RejPos 50v, 350v; BiałKat 21; Abowiem piſmo ſwięte powieda/ ſzcżęſliwy to cżłowiek ktory cżuyno ſtoi v fortki ſwoiey/ áby nie przyſzedł możnieyſzy á nie pobrał dobrá iego. RejZwierc 171, 144, 200v; BielSpr 27v, 48v, 67; BudBib 2.Par 25/13, 1.Mach 1/34; MycPrz II Cv; ModrzBaz 143v; SkarŻyw 90; (did) Cerberus. (–) Mamy gośćiá niewdźięcżnego Iezuſa Názáráńſkiego. [...] (did) Luciper. (–) Iużći źle bráćie Cerberze Pewnieć nam wſzyſtko pobierze. MWilkHist E; á Krzyżacy poſiekwſzy mężczyznę wſzyſtkę/ Dziatki y Niewiáſty pobráli/ á Zamek powtore z gruntu wywroćili StryjKron 309, 66, 170, 309, 497, 658, 772; CzechEp 370; BielSen 15; Tym vkrżywdzonemu gorżey/ bo okrom tego/ iż mu ſię to co pobrano iuſz nie wroći/ ieſcze ſię ſtrżedz muśi/ żeby go nie zábito. GórnRozm H3v; PaprUp G3; ActReg 26, 162; KołakSzczęśl Bv; SarnStat 1051; PowodPr 8; [tylko niechay drzwi odewrę od pokoiu twego/ y broń wſzyſtkę twoię pobierzę Respons C2].

pobrać od kogo (9): Iakom ya Chlopcza Raphala Ieżewskiego na dobrovolney drodze nye zabyl anym od nyego lupv pobrał thako my bog pomozy. ZapWar 1524 nr 2194; LibLeg 10/122; HistAl I2v; LibMal 1552/167v; BibRadz 2.Reg 8/11, 2.Par 28/21; Peluzá Kſiążę Litewſkie [...] vderzył ná kſiążętá Litewſkie potáiemnie goduiące ná weſelu/ pobił y poráźił niektore/ nowożeniego poimał y z żoną/ od ktorych wielkie klenoty pobrał y ſáme do Krolewca przywiodł BielKron 366, 363, 412.

pobrać u kogo (4): ZapWar 1517 nr 2201; abowiem to sam pan Iſkrziczkj nyeboſczik powyadal yz v tego Syenka wſzitky rzeczi pobral LibLeg 11/68v; y zwoławſzy wſzytkich/ kazał im [Jakub] znieść Bogi obce: [...] ktore były [!] v pogáńſtwá w onym zburzeniu miáſtá pobráli SkarŻyw 348. Cf »pobrać gwałtem«.
pobrać z kogo [= spośród kogo] (2): BibRadz 2.Par 28/11; gdyż on [Turek] nie ma lepſzych mężow/ ieno co s Krześćijan pobrał BielSpr 60.
pobrać komu (63), czemu (2): ZapWar 1502 nr 1932, 1540 nr 2510; aby waſſy lyvdzye. ktorzy yeſzdzily do walaſkiey ziemye tim lyvdzyam. czo ym pobraly bidlo y wſſitky rzeczy. odlozili. y zaſzyą wroczili. MetrKor 46/118; LibLeg 6/115v, 7/68, 10/92v, 93, 11/68v, 167v; Powyada yſch liſtów zadnich ny komu nyepobrall thelko themu zidowy wzyall około 12 albo 11 liſtów LibMal 1553/177v, 1543/67, 69, 69v, 1546/111v, 113v, 1553/178; RejZwierz 29v, 45, 126; BibRadz Iudic 14/15, I 311a marg; Potym Turcy ćiągnęli mocámi do Peloponezu páńſtwá Weneckiego w Grecyey/ gdzie wiele pobráli Wenetom BielKron 253v, 36v, 52, 86v, 102v, 189v (18); GórnDworz R4v; HistRzym 131; Wielki ſmutek/ záłość w moiey głowie/ Pobráli mi dziatki Tátárowie. BielSat G2, L4v; RejZwierc 86v, 150v, 235; BielSpr 69v; MycPrz I [C]2; ModrzBaz 142; SkarJedn 250, 372; BielSen 15; BielSjem 28; SarnStat 677; Ludkom vbogim [...] kośćioły popuſtoſzyli y złupili: [...] y imioná kośćielne pobráli SkarKazSej 685a, 681b, 688b; [DramStp II 273]. Cf »pobrać gwałtem«, »pobrać w niewolą«.

pobrać przez kogo (2):yakom ya nye pobrał plothow przesz szona szwoya martha any przesz czelyethnycza szwoya katharzyna any ych w moy dom wnyeszyono voyczyechovy loszarowy wasznoszczy oszmydzyeszyąth groszy. ZapWar 1502 nr 1932, 1534 nr 2544.

pobrać skąd [w tym: z czego (12), w czym (4), „stamtąd” (2)] (18): ZapWar 1504 nr 1954; LibLeg 11/98v; Leop 1.Par 18/11; GOłąbkowi z gniazdecżká/ gdy dzyatki pobyorą/ Pátrz z iáką niebożątko/ vżywa pokorą. RejZwierz 126v; BibRadz 2.Par 28/21, 1.Mach 1/37; A ták zebrawſzy lud Káźimierz [...]/ obległ Lwow/ ktory mu ſie poddał zárázem/ tám wielkie ſkárby pobrał w kośćielech Ruſkich. BielKron 374, 91v,110v, 367v, 407v; OrzQuin C4; BielSat L4v; BudBib 1.Mach 1/37, 5/28, 10/84; SkarŻyw 304; ReszHoz 139.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): Wándálowie [...] przyćiągnąwſzy do Rzymá z gruntu go wywrćili/ popalili/ pobili/ pobráli cokolwiek tám náleźli. BielKron 298v, 380v.

W połączeniach szeregowych (4): tákże co ieſzcże było potroſze ludzi zoſtáło/ ſkárbow/ zbroie/ mężow dobrych/ oſthátká Thurcy dokonáli doráźili y pobráli w Węgrzech. BielKron 310v; Thego cżáſu Lubcżánie poráźili/ rozbili y pobráli okręthy Holánderſkie v Gdańſká BielKron 408, 298v, 442v.

W przeciwstawieniach: »pobrać ... wracać (a. wrocić) (3)«: BielKron 347; To coſcie ludziom pobráli/ Będziecie potym wrácáli. RejZwierc 235; SkarKazSej 681b.

W charakterystycznych połączeniach: pobrać dobro(-a) (7), dobytek (6), imienie (7), korzyści (7), lud (6), ludzi (16), łupy (14), majętność (8), pieniądze (6), rzeczy (12), skarby (33), statek (statki) (6).

Zwroty: »pobrać gwałtem« [w tym: komu (7), u kogo (1)] [szyk zmienny] (15): Iakom ya nyeprzyyechal szamodwanasczye napuscza vyesky anym pobra [!] drzeva szosznovego Robothy yego gwalthem ZapWar 1504 nr 1914, 1504 nr 1898, 1954, 1505 nr 1966, 2008, 1514 nr 2173, 1517 nr 2201, 1534 nr 2544, 1542 nr 2559; Ano ſtoią ſwiádkowie/ á z ocżu łzy płyną/ Coś iednym gwałtem pobrał/ drugie podárł winą RejWiz 191 v, 70; RejZwierz 13; BibRadz Iudic 18/24; BielKron 168; SarnStat 142.

»pobrać w niewolą« [w tym: komu (1)] = in servos capere PolAnt [szyk zmienny] (19): Turczi y thatharzi [...] wſzy popalyly. ploni wyelkye wignaly lyvdzy barzo wyelye wnyewolyam pobraly. a drvgye zamordowaly LibLeg 11/173v, 7/68, 10/56, 56v, 11/91 [2 r.], 140v; GliczKsiąż N7v; GroicPorz kk4; nákoniec y żony im w niewolą pobráli [captivas duxerunt uxores] Leop 1.Mach 8/10; BibRadz Gen 43/19; BielKron 17v, 222, 273, 316v; BielSpr 40; ięli mu [Latyni królowi rzymskiemu] náieżdzáć tám ná páńſtwá iego/ Ktorym ſie potym znáć dał y pobrał w niewolą PaprPan Hhv; StryjKron 617; SkarKazSej 682b.

»pobrać w pojmanie« (1): Y pobráli ſynowie Izráelſcy w poymánie niewiáſthy [duxerunt captivas ... uxores] Mádyáńſkie y dźiatki ich/ bydłá/ y wſzytki ich máiętnoſći. BibRadz Num 31/9.

»pobrać sobie [= dla siebie]« (2): ZapWar 1505 nr 2008; áby wygłádzono/ pomordowano/ y wytrácono wſzytki Iudy/ [...] á máiętnośći ich áby pobráli ſobie [ut praedarentur]. BudBib Esth 3/13.

»pobrać więźnie« [szyk zmienny] (4): Bo też byli ieſzcze przyćiągnęli Edomczycy y poráźili Iudę/ á pobráli więźnie [captivum duxerunt captivitatem]. BibRadz 2.Par 28/17, 2.Par 28/11; BielKron 348v, 411.

»pobrać w więzienie, do więzienia« [szyk zmienny] (3:1): Kthorzi lyvdzie wtargnęwſchi wzyemie wasche, y ſchkodi czinyacz niektore wſzy popalyly a waſchich poddanich pobraly wwyezyenye LibLeg 10/93; BielKron 15v; StryjKron 782; PaprUp Cv.

Szeregi: »dostać a (i) pobrać« (2): Doſtał teſz y pobrał tám Dawid Tharcże złote Leop 1.Par 18/7, 1.Par 5/21.

»pobić i (albo) pobrać« [szyk 3:1] (4): Mſciſław zamek Hálicki wźiął/ cokolwiek tám ludzi było pobił y pobrał BielKron 359, 350, 367v; RejZwierc 150v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»porazić i pobrać« (1): Tátárowie Przekopſcy náſzli ná Tátáry Noháyſkie/ poráźili y pobráli im ták wiele ludźi/ iż drudzy dobrowolnie zá nimi ſzli nie máiąc ſkim ná mieyſcu zoſtáć. BielKron 407v.

»pobrać i wynieść« (1): w Rzymie z kośćiołow y z domow ſlácheckich wiele pobráli/ y wynieſli [zbuntowani żołnierze] ReszHoz 139.

Przen (2):

pobrać komu (1): O nieſtotyſz iáko ich dziſia wiele ieſt ktorzy ſie boią tych nędznych Rzymiánow ſwiátá tego/ [...] áby im ći Rzymiánie nie pobráli tego márnego nábycia ſwiátá tego. RejPos 197v.

Zwrot: »do więzienia pobrać« (1): w którym gniewie/ té Amálechity kácérſkié Dyabeł opętał/ y ku wiecznemu ogniowi/ ſobie/ y Anyołom/ y ſługam ſwym zgotowánemu/ do więźienia ſwégo pobrał. OrzQuin M4v.
β. Wziąć po kryjomu, ukraść (27): Iakom ya nyepoząla any pobrala zitha anym go wdom swoy ku pothrzebye swey nye wnyosla any wvyozla na wozye ZapWar 1518 nr 2209, 1504 nr 1946, 1505 nr 1966, 2008, 1509 nr 2029 [2 r.], 1513 nr 2132 (11); Wocziech Czyeminſki [...] dwu czeladnikow myal Caſzyma y Staniſlawa ktore myal ſtacz gdzie by ſzie traffilo niczo pobracz LibMal 1543/69, 1546/112v; LibLeg 11/184v; SarnStat 678.

pobrać z czego (4): Iakom ja nyepobral vszythkow sscząszczy yego szytha yaczmyenu prosa any myodu szborow szczaszczy yego ZapWar 1504 nr 1946, 1508 nr 2055, 2056; KlonWor 35.

pobrać komu (7): Iakom ya nyepobral zasiewku kmyecziewj robothnemv Iacvbowi petrzikowicz anym go na swoy pozithek obroczil ZapWar [1547] nr 2654, 1513 nr 2132; LibMal 1543/67, 69, 74, 1544/90v; A ták oni pánowie gdy ſie rozyeżdzáią/ Z onych wielkich rádośći ſpołu ſobie łáią. Ow domá konwie zbiera vzdy mu pobráli/ Alboć mi tákie goście dyabli byli dáli. RejWiz 73v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A przeto iżeś śmiał to pobráć co ná ćię niesłuſzáło/ przykázuię áby przećiw tobie to práwo wydano było ktoreś ták zásłużył. HistRzym 3v.

γ. Przywłaszczyć sobie (3): kleryk ieden Adálgerus [...]/ gdy vmierał/ imienie ſwoie dárował ná ołtarz świętego Marćiná. Záſtáwili ſię o to dwá bráćia iego/ [...] y imioná pobráli SkarŻyw 519; IEſli który ſláchćic Dźieśięćinę po Folwárku wydrze/ [...] tedy poddáni w iego wśi mieſzkáiący/ którzy byli powinni Dźieśięćinę dáwáć/ máią bydź záklęći z tym/ który był pobrał Dźieśięćinę [cum raptore decimae JanStat 226]. SarnStat 184; SkarKaz 422a marg.
δ. Podbić, przyłączyć do swego państwa (106): ktore zamky pobral zdradnie Ianvſch Krol LibLeg 11/59; Sennácheryb Krol Aſsyriyſki/ pobrawſſy ine miáſtá Iudſkie/ poſláł do Ieruzálem ku Krolowi Ezechiaſſowi Rápſácená Hethmáná Leop Is 36/1; BibRadz 4.Reg 18/13; Wiele krolow y kſiążąt k ſobie łágodnoſcią ſwoią przyciągał/ ktore potym ſadzał/ pobił/ á páńſtwá pobrał BielKron 140v; Ceſarz Miáſtá Fráncuſkiego Krolá pobrał. BielKron 222v marg; ktorzy Ceſárſki Máieſtat obráźili/ Kſiążąt niektorych y Biſkupow dobrá pobráli BielKron 225v, 10, 42, 49v, 106, 128 (36); RejPos 197v; BielSpr 39; BudBib Num 21/32, 1.Mach 11/8, 2.Esdr 9/25; MycPrz II C2v; StryjKron 235, 295, 447 marg; [á potym przyidą Rzymiánie/ y pobierzą mieyſce náſze/ y lud náſz. WujPosN 1584 I 257 (Linde)].

pobrać czego (pl) (1): [Lestko] woiowáł źiemie Ruſkie áż do Lwowá/ ſkąd wielką korzyść do Polſki przygnał/ thák ludzi iáko dobytká/ thakież zamkow pobrał drugie popalił BielKron 364v.

pobrać u kogo (2): LibLeg 10/96; Przywrocone też (ſą) miáſtá/ ktore byli pobráli Peliſztymcżycy v Izráelá BudBib 1.Reg 7/14.

pobrać komu, czemu (państwu, Kościołowi) (30): Nád to wróćili [Filistynowie] miáſtá ktore byli Zydom pobráli. BielKron 63v; [papież Martynus IV] porty pobrał kroleſtwu Sycyliyſkiemu BielKron 184v; [Bolesław] Ruſzył ſie do pośrzodku źiemie Ruſkiey/ á tám Iároſłáwowi dzierżáwy pobrał BielKron 345v, 85v, 87v, 109v, 168v, 181v (26); BielSpr 3v; á dáley nie chodząc Páńſtwu Węgierſkiemu co ſie ſtáło/ iako przes zalety pobrał im Zamkow niemáło on Soliman MycPrz II B4; BielSjem 20; SkarKazSej 688a.

pobrać pod kim (11): Ceſarz látá 1189 wypráwił ſie do Ieruzálem y z inymi krolmi y kſiążęty/ tám będąc wiele miaſt pobráli pod Sáráceny. BielKron 181v, 192, 244, 340, 347, 360 (10); A tym obycżáiem Witułth niegdy wiele Zamkow pobrał pod Moſkwą. BielSpr 67.

W charakterystycznych połączeniach: pobrać zamkow; pobrać dobra, dzierżawy (4), krainy (wiele krain) (9), miasta (wiele miast, miasteczka) (38), państwa (9), porty, w(o)łości (wiele włości, dobra, imienia) (5), wsi (wiele wsi) (3), zam(ecz)ki (niemało, wiele zamkow) (30), ziemie (3).

Zwroty: »pobrać gwałtem« (1): woyſko zebráli przećiw Rzymiánom/ poſławſzy pirwey Wolſkowie do nich áby im wroćili co pobráli gwałtem BielKron 109.

»mocą pobrać« (2): wiele Othoman mocą pobrał kroleſtw/ kráin/ ludzi porażał bes licżby BielKron 244, 48.

»w moc swoję pobrać« (1): áby tym czáſſem Lucko/ y przednieyſze Zamki Litewſkie w moc ſwoię pobrał StryjKron 617.

»pobrać sobie [= dla siebie]« (1): Stoią zamki/ ſtoią mury puſte/ [...] áby oni [nieprzyjaciele] to powoli pobrawſzy ſobie oſádzili RejZwierc 185v.

»szablą pobrać« (1): thy wſziſthky zyemye naſſzy przothkowye bozą pomoczą y my theſz pothym szamy naſſą ognysthą schabla y głodem pobraly. LibLeg 7/40v.

Szeregi: »dobyć i pobrać« (1): przyćiągnął Sennácheryb Krol Aſsyriyſki/ ná wſſyſthkie obronne miáſthá Iudſkie/ y dobył ich y pobrał. Leop Is 36/1.

»pobrać a posieść« (1): [Chłopi] pobráli á poſiedli wiele miaſt/ zamkow/ y wśi pod cżarnem laſem y wſzabſkiey [!] źiemi BielKron 202.

»pobrać i zwojować« (1): W Flándryey gdy [heretycy] gorę wźięli/ wſzytko záráz Kátholikom pobráli y zwoiowáli. SkarKazSej 688a.

Przen (1): Tákże y Antychriſt/ y páńſtwá Rzymſkie/ y inſzych wiele pobrawſzy/ potym też y [...] duchowne niebieſkie ſobie przywłaſzcżył CzechEp 370.
αα. Odebrać (5): [Cesarz Ota IV] miáſtá pobrał ktore był Papież od Ceſárſtwá odiął BielKron 182v, 246v.
Zwrot: »zasię pobrać« = odebrać swoje (3): BielKron 116, 226v; poráźili záſie Hánibałá y Kroleſtwo iego poſiedli/ y wſzyſtki páńſtwá ſwoie záſie pobráli poráźiwſzy nieprzyiáćiele ſwoie. BielSpr 3v.
b. Zgodnie z prawem (43):
α. Skonfiskować (niekiedy nadużywając swojej władzy) (18): LibLeg 11/94; Kupcy ieſliby inſzymi niż ſtárymi drogámi ieźdźili/ thákiego ma Stároſtá záhámowáć y kupią iego pobráć. UstPraw F3; OrzRozm C4v; Widząc Piłat niedoſtátek wody w Ieruzálem/ pobrał ſkárby kościelne á wodę wiodł z dáleká do miáſtá/ s kościelnych pieniędzy nákłádáiąc. BielKron 140v; SkarJedn 322.

pobrać z czego (1): ále vłożył [Kazimierz Jagiellończyk] dań ná duchowne y ná świeckie/ y ktemu s kośćiołow wielkiey Polſki śrebro pobrano BielKron 391v.

pobrać komu (9): aby im [żonie i dzieciom] maiętności iego nie pobráno/ ieſlibybył haeretikiem oſądzon MurzHist C2v; OrzRozm Kv; BielKron 201, 209, 366, 395v; Ipsorum bona comitibus compotoribusque descripsit, Pobrawſzy yem dobrá roźdźielił miedzy ſwe towárziſtwo y bieśiádniki. Mącz 375a; SkarŻyw 336, 413.

pobrać na kogo, na co (2): BibRadz 3.Esdr 9/4; Piſał tedy liſty Amán [...]/ áby wſzędzye Zydy wytrácono od máłego do wielkiego/ á imienie y ſkárby pobrano ná krolá ná dzyeń náznácżony. BielKron 114v.

Szereg: »konfiszkować i pobrać« (1): Skoro wyiáchał/ krol dobrá wſzytki iego [św. Anzelma] konfiſzkował y pobrał SkarŻyw 335.
β. Wziąć to, co było własnością biorącego, odebrać (14): Pan Bog ktory dać może też mu wolno pobrać RejJóz B7.

pobrać komu (2): OrzRozm P2; gdy iuż Król nam [...] wſzyſtko pobierze: będźieli iuż téy Exekucyéy kóniec? OrzQuin B2v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (4); zawsze: zaimek względny] (8): Pobierz wſzytko Krolu coś komu dał/ bes Práwá/ y bes Sądu/ iednem Dekretem Seymowym wſzytko OrzRozm C4, B2, Pv [2 r.], P2; OrzQuin B2v [2 r.], F2v.

Zwrot: »zasię (sw(oj)e) pobrać« = odebrać swoje, odebrać to, co się komuś dało (5): My tho zowiemy Exekucyą po proſtu/ áby Krol to záſye pobrał/ co był rozdał. OrzRozm B2, P2; Odpowiedzyał [Jagiełło]/ wſzák ieſzcże ſą woły y krowy/ niechay záſię ſwe pobiorą. BielKron 381v, 424v; RejPos 264v.
Przen (2): (nagł) Ku Fortunie. (–) [...] Cżi tego zayrżyſz cżegoſz mi nie dáłá/ Dla cżegoſz dáry ſwe wſzyſtkie pobráłá. CzahTr Bv.
Zwrot: »zaś pobrać« = odebrać swoje (1): [Koryczyńscy] Fortunie nie vfáią bo co iedno dáłá/ Wſzytko záraz przepili by záś nie pobráłá PaprPan H3.
γ. Dostać, otrzymać (8): bych był y krew rozlyał Y wſſytko cziało rozdrapał Za dobrodzieyſtwo czom pobrał RejKup dd7v.

pobrać od kogo (3): HistLan F2, F3; Bo on [syn marnotrawny] doſtátek y ná wſzem obfity dźiał/ ktory był od oycá ſwoiego dla ſwey woley pobrał/ [...] wezbrawſzy lię iáchał w dalekie krainy/ y tamże roſtrwanił wſzytkę máiętność ſwą WerGośc 221.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Lecz y to cozłaski Kr. IM podkało pobrawszy, y przysięgę natakową służbę Kr. IM. vczyniwszy, zaniechali tego vczynic ActReg 121.

Zwrot: »pobrać sobie [= dla siebie]« (1): Zátym rzekł kroi Sodomſki do Abrámá/ Wroć mi ludźi/ á máiętnośći ine pobierz ſobie [cape tibi]. BibRadz Gen 14/21.
Przen (2): SkarKaz 312b; y [Kościół] więtſze do duchownych ſkárbow y kochánia ſię w nich pobrał przywileie. SkarKazSej 679b.
δ. Wziąć do rozliczenia, na jakiś cel [k(u) czemu] (2): Ano był klucżnik przybieżał/ Iżby karmie k ſtołu pobrał. BierEz M3v; Ciſz Piwowárowie máią mieć kárby/ wiele ktorych ſłodow pobiorą ku zámocżeniu z gory GostGosp 138.
ε. Ściągnąć opłatę [od kogo] (1): Item a czo ssye tycze dziesyeczinnych pienyądzy nyeboski cziothki ych ktore pobral [Stanisław] oth kmyeczi czyothky nyebosky ma ssye s nymy [z Gotardem i Pawłem] dzielicz na thrzy czesczy. ZapWar 1550 nr 2666.
c. Zgodnie z własną wolą: odebrać, pozbawić czegoś [w tym: komu (8), czemu (1) (Przen)] (13): OrzRozm O4; Wigándus Biſkup Bamberſki żáłował ſie przed kſiążęty na Ierzyká Brándeburſkiego/ yż nową wiárę vſtáwił/ kośćioły pokáźił/ kápłany odmienił/ dochody iego y kośćielne pobrał BielKron 210, 212, 431v; SkarŻyw 368; y obnáży P. Bog włoſy ich/ y pobierze im vbiory ich SkarKaz 580b; Biádá narodom/ ktorym P. Bog krole y Pány pobrał/ ábo kroleſtwá ich porozdźielał. SkarKazSej 666a, 666a marg.
W przen (2):
Zwrot: »gardła pobrać« (2): A tako się stawi srogo N[ie] waży sobie nikogo, [...] Nie masz prawdy w jego wierze, I[mi]enie i gardła pobierze BierRozm 12; MWilkHist D3v; [HistTroj K3v].
Przen (3): wſtydćie ſię dzieći y niewiaſt/ ktore wám mężnym ſerce pobráły/ á ochotnie do tego ſzturmu idą. SkarŻyw 46; Więc mię to zewſząd ſczęśćié pokaráło/ Wſzytko mi záraz com miáłá/ pobráło. KochFrag 24; Iż ſobie [Bóg] ieden [język] táki ná świećie obrał, w którym wſzyſtko, tym przedśię inſzym wſzytkiégo niepobrał: ále zoſtáwił tyle, ile kożdému doſyć. GosłCast 5.
2. Przejąć wiele zasad [co (pl) od kogo] (1): Náwrácał tedy [Mahomet] rozmáity lud wzyąwſzy s ſtárego zakonu pięć kſiąg Moiżeſzowych/ obrzezánie/ ſobotę święćić/ świniny nie iadáć/ mieſiąc cáły w rok pośćić/ [...] y wiele inych ártykułów od Zydow pobrał. BielKron 165.
3. Wybrać, powołać na jakieś funkcje [kogo (pl)] (4):

pobrać do czego (1): Ześ do rády dał pobráć nikcżemne młokoſy/ Ktorym nie ludzi rzędzić dáć było kokoſzy. PaprPan Ff3.

pobrać miedzy kogo (1): Mogłby Kozdráſz on Perſki miedzy ſwe Rycerze/ Pobráć ich [synów Bzickiego]/ krol Egipſki wzyąłby z nim przymierze. PaprPan T3.

pobrać na co (1): Zdawná on [Bóg] ſprawy wielkie przes tákie [jak np. Mojżesz] ſpráwował/ K temu ná Apoſtolſtwá rybitwy był pobráł. MycPrz I A4v.

pobrać za kogo (1): IEſt lud máły w Indyey walcżą z Zorawiámi/ Mogliby te Dydińſkie pobráć zá Hetmány PaprPan R2v.
4. Wziąć wiele a. wielu z jednego miejsca na inne; wyprowadzić skądś; zabrać ze sobą w drogę; tollere Vulg; assumere, ferre PolAnt [kogo, co (pl)] (42): BielŻyw nlb 11; Bo y nacżynie kośćioła Bożego złote y ſrebrne [...] wydał Cyrus Kroi Perſki z kośćiołá Bábilońſkiego/ y dał ie Sáſsábáſárowi imieniem/ [...] y rzekł do niego: To nacżynie pobierz/ á idź/ y położ ie w kośćiele Leop 1.Esdr 5/15; Przeto Iakob vcżyniwſzy potáiemnie zmowę z żonámi y z dzyećmi/ wyſzedł od niego [Labana] milcżkiem pobrawſzy ſwoy ſtátek BielKron 15; przedſię Zydy przeſládowáli pogáni. S tey przycżyny wiele Zydow z Ieruzálem do inych kráin pouciekáło/ pobrawſzy kſięgi zakonu. BielKron 146, 20v, 43, 107v, 233v; BudBib Ier 25/8; [mówi Pan:] pobiorę was iednego z miáſtá (iednego) á dwu z pokolenia (iednego y w prowádzę was do Syonu CzechRozm 79v; Ciáłá ich Fłorencya zacna Páni pobrawſzy/ zwielką cżćią pogrzebłá. SkarŻyw 553, 480; MWilkHist F3v.

pobrać dokąd (2): Vćiekli byli niektorzy [Żydzi] do dworu pánow s Tęcżyná v forty S. Anny/ y tám ich dobywano/ áż ie pobrano ná zamek/ ledwie ich tám obroniono. BielKron 394, 406v.

pobrać skąd [w tym: z czego (4), w czym (1)] (5): Przeto Azá widząc vćiſk ſwoy/ pobrawſzy ſkárby z domu Bożego złoto y ſrebro/ poſlał ie krolowi Syriyſkiemu BielKron 83v, 38, 88v, 175; A krol Aſa wziąwſzy zſobą wſzytek lud Iudſki/ pobrał kámienie w Ramie/ [...] y zbudował z niego Gewę/ y Micpę. BudBib 2.Par 16/6.

Zwrot: »pobrać z sobą« [szyk zmienny] (4): BielKron 122v, 410v, 412; Poydźiem zá raz do Apteki. Pobrawſzy z ſobą koſzyki. MWilkHist C2v.
Przen: O Bogu: zesłać śmierć (3):
Fraza: »Bog (a. Pan) (k sobie) pobierze (pobrał)« = ktoś umrze (umarł) (3): BudNT przedm a4v; Bo im Pan niebo odewrze/ á k ſobie ie pobierze/ y poymie z śmierći w żywot wiecżny ArtKanc A13v; Dźiatkiſz mię ćieſzyć máią? czy żoná cnotliwa? Y dźiateczki Bóg pobrał/ y mátká nie żywa. KochFrag 54.
a. Przy użyciu siły i przemocy (12): RejKup x7; Y pobrawſzy [Szymon] te ktorzy byli w Gálileiey/ y w Arbátys/ [...] przyprowádził do Iudy BudBib 1.Mach 5/23.

pobrać dokąd (3): [Ankus Marcius] miáſto ich [Latynów] Politorium wzyął y ſpalił/ á mieſzcżany z domoſtwem ich pobrał do Rzymá BielKron 102, 316; By nas ten zły pohániec nie zdybał beſpiecżnych/ A nie pobrał do bożnic tych tám ſwoich niecnych. PaprPan A4v.

Fraza: »diabeł [kogo] pobierze (diabli pobiorą)« = ktoś umrze (2): Czekał vpadku Papieſkiego [...] Ioannes Viklew, Ioannes Hus, [...] y inſzych rozlicznych kácerzow doſyć/ wſzyſci ći zginęli/ Dyabeł ich pobrał/ doczekáć ſye tego niemogli vpadku Rzymſkiego OrzList h3; KochFr 133; [ná ſobie doznawamy wſzyſtkich przygód/ którémi nas Bóg dotyka/ [...] przećię my co dźien to głębiéy w lás/ dotąd áż nas álbo dyabli pobiorą/ álbo w łykách powiódą JanWróż 61].
Zwrot: »pobrać z sobą« [szyk zmienny] (3): BielKron 432v; BielSat G2; Alexander [...] boiąc ſie áby záſie Kſiążętá Graeckie po viáchániu iego: nie zbuntowáli ſie przećiw iemu ná wolność/ pobrał ie s ſobą BielSpr 48.
Przen: Pożreć (1): A w Pizáńſkim też kráiu mrowce grod ośiádły/ Y ludźi bárzo wiele nád brzegámi ziádły. [...] Száráńcża też w Afryce ludźi zwygániałá/ A we Włoſzech Amikły gádźiná pobráłá. KmitaSpit A3v.
α. Aresztować (1): przibyezall kath ſczeladzia myeyſka powyadayącz yſch czlowyeka zabitho y przethoſch malpi zzanthuza pobracz kazal. LibMal 1554/194.
b. O wodzie (3): Liń ſrogim deſczem/ roſpuść morſkié wáły/ By nas pobráły. ZawJeft 10; [mają ogrody i po trosze ról po górach i to im często Wisła zabiera, mały tam tego pożytek mają, gdy woda pobierze. LustrMaz I 93].

pobrać dokąd (1): Gori ſie w nie [wody] ſprzewracáły z okrutnem trzęſienyem/ Wzięłi dziwną moc nád nimi w ſwej wielkiej ſrogoſci A pobráły ye do onych ſwoich głębokośći. LubPs M3v.

Zwrot: »z sobą pobrać« (1): ſzkodę morze vcżyniło [...]/ gdy groble wodá przerwáłá á wſſytko pokáźiłá y z ſobą pobráłá. BielKron 209.
5. Złupić, obrabować [kogo, co] (19): Item zeſnal iſch tego czaſzu gdi Mieſczanyny Cracowſzky za Szandomirzem pobrali tedi teſſch tam bil niektory Mazewſki LibMal 1543/68v; Aſch lyathoſz wyarmark ſzwyenthego Iana pobrall michala zida zgnyezna LibMal 1553/177, 1543/68v, 70, 1553/179; Takież y Lubárdus Kſiążę Litewſkie [...] obegnał Hálicż Káźimierzowi/ gdzie wielkość ludzi y kupców pobrał BielKron 375, 57, 71, 192; BielSat G; Ták tym sławnym zwycięſtwem ozdobić Polaki/ Y Litwę Bog ſam raczył/ iż zbili Krzyżaki/ Zbili y Xiążętá ich y obozy twárde Pobráli/ y Hetmány powiązáli hárde. StryjKron 532, 235; BielSen 14.

pobrać komu (1): Aiáx Telámońſki pobrał miáſtá známienite Troiánom [...]/ gdzie wiele ſkárbow y dobytká nábráli BielKron 57v.

W charakterystycznych połączeniach: pobrać miasta (wiele miast, miasteczka) (9), namioty, obozy (2), zamki (2).

Szeregi: »pobrać i popalić« [szyk 2:1] (3): Ceſarz rozgniewawſzy ſie/ wiele miaſt y wśi popalił y pobrał. BielKron 183v, 192, 371.

»pobrać i popustoszyć« (1): [Atylla] Wtárgnął [...] do Niemiec/ gdzie wiele miaſt pobrał y popuſtoſzył/ tákież y wśi BielKron 298.

a. Przez bezprawne ściągnięcie opłaty (1): IEſli Pilarz nád przerzeczoną vſtáwę przećiwko Státutom nieco od kogo wyćiągnie: tákowy temu/ którégo pobierze/ to co nieſpráwiedliwie wyćiſnął [talis eidem depactato, id quod iniuste ... JanStat 501]/ będźie powinien wróćić z winą trzech grzywien SarnStat 820.
6. [Oczyścić staw [co]: W tej wsi jest staw [...]; do którego wsadzić może na ryby karpi kóp 40, [...] a może sadzać i więcej, kiedy go pobiorą LustrSand 148.]
7. Zwroty w różnych znaczeniach (3):
»[kogo] pobrać dać« = oszukać kogoś w miłości (2): GórnDworz R3; Nie proś mię nikt o móy wieniec: [...] Sámá go będę nośiłá. Dáłám wczorá táki drugi/ Będźie mi go żal czás długi: Bo mię záraz pobráć dano/ Czego mi czynić nie miano. KochSob 65.

»pobrać [kogo (pl)] sobie za żony« (1): Iż gdy vyrzeli ſynowie kthorzy byli w łáſce Bożey dziewki ludzkie iż były cudne/ pobráli ie ſobie zá żony. RejPos 42v.

Synonimy: 1.a.α. uwieść, zagarnąć, zagrabić; β. skraść, ukraść, wynieść; γ. dobyć, dostać, opanować, podbić, zagarnąć; b. konfiskować; β. odebrać; γ. dostać, otrzymać; c. odebrać, odjąć; 4.a.α. arestować; b. podjąć; 5. obłupić, okraść, złupić.

Formacje współrdzenne cf BRAĆ.

Cf POBRANIE, POBRANY

MMk, SBu