Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POBRANIE

Następne hasło: POBRATAĆ SIĘ »

POBRANY (43) part praet pass pf

o jasne; w formach złożonych a jasne, w formach niezłożonych -ån, -any.

Fleksja

sg
m	N	pobrån

pl
N	m pers	pobrani
G		pobranych
A	m pers	pobran(e)
	m an	pobran(e)
	subst	pobrané
inne formy
pl N subst m i f - pobrané; pl N subst n - pobran(e), pobrany

sg m N pobrån (3). ◊ pl N m pers pobrani (4). subst m i f pobrané (8); -é (1), -(e) (7). n (praed) pobran(e) (3) BielKron, RejPos, BudNT, pobrany (2) LibLeg, UstPraw. ◊ G pobranych (6). ◊ A m pers pobran(e) (5). m an [cum sb: konie] pobran(e) (1). subst pobrané (11); -é (1), -(e) (10).

Składnia dopełnienia sprawcy: pobrany od kogo (4), przez kogo (1) UstPraw.

Sł stp s.v. pobrać, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Wzięty w posiadanie (o wielu) (41)
- a. Gwałtem i przemocą: zagarnięty, zrabowany (33)
  - α. Podbity, przyłączony do swego państwa (6)
- b. Zgodnie z prawem (7)
  - α. Skonfiskowany; receptus JanStat (6)
  - β. Wzięty za zgodą właściciela; otrzymany, dostany (1)
- c. Którego ktoś został pozbawiony; w przen (1)
2. Złupiony, obrabowany (1)
3. Którego pozbawiono wolności, zatrzymany, aresztowany (1)
4. [Oczyszczony przez usunięcie czegoś]

1. Wzięty w posiadanie (o wielu) (41):

a. Gwałtem i przemocą: zagarnięty, zrabowany; uprowadzony; captus, direptus PolAnt; acceptus Vulg (33): A ktore owcze bidlo y livdzie są pobrane, thegobiſczie wſitkiego kazaly sye popitawacz LibLeg 10/91v; Thakyeſch y o konye kthore ſſam pobrane wmonaſterze dacz bendzye raczil ye^go Kro.m. do Andrzeya Thworowſkye^go lyſthi abi bili wroczone. LibLeg 11/182v, 6/117, 10/57, 11/93v, 107; ZapWar 1550 nr 2664; Poſlał też y Ieremiaſz liſt potáiemnie do Bábilonu do wſzytkich Zydow pobránych BielKron 94v, 99v, 100, 350v, 352; ZapMaz II G 61/159-160v; náleźli [Krzyżacy] 30 mężów ſwoich [...] pobitych/ y pułtorá tyſiącá koni/ chleb/ żywność rozmáitą ze wſzyſtkim obozem od Litwy pobráne. StryjKron 316; SkarKazSej 668a.

pobrani dokąd (1): poginęli [prorocy]/ pobráni do Bábyloniéy y z Ieremiaſzem. BiałKat 131.

pobrani skąd (3): iżeś obiecał opráwowáć Ieruzalem/ i odeſłáć nácżynia ktore ſtámtąd ſą pobráne. BudBib 3.Esdr 4/43; StryjKron 457; áwſzak z Wegier pobrane prziacioli od Turka Krolewſkie naſzemi Dziatkami Polſkiemi okupowano PaprUp G2v.

Wyrażenia: »pobran(i) w niewolą« [szyk 4:3] (7): LibLeg 11/107v, 141v; ále poráżon lud Sodomſki y Gomorſki y pobran w niewolą BielKron 11v, 424v; RejPos 2; Piętnaśćie ich do Węgier ſzło/ ále iedni w niewolą pobráni: drudzy bići byli SkarŻyw 574; PaprUp G3.

»za łup pobrane« (1): Kochánkowie moi chodźiłi po drogách przykrych/ á zábráni ſą od nieprzyiaćioł iáko trzody zá łup pobráne [sicut grex direptus ab inimicis]. BibRadz Bar 4/25[26].

α. Podbity, przyłączony do swego państwa (6): BielKron 218; [Rzymianie] wybili ſie z niewoley nieprzyiaćielom/ Kráin pobránych záſie doſtáwáli BielSpr 60v; BudBib Iudith 5/16[20]; A Moſkiewſki też Zamki pobráne oſádziwſzy z Liflant wyciągnął. StryjKron 782, 502.

pobrane komu (1): Naprzod czosye doticze pyeniedzi kv wſpomozeniv pana voyewodj na okvpyenye zyem tich ktore mv bili pobrane kroi ye^go M. [...] odpowiedziecz raczil LibLeg 11/48v.

b. Zgodnie z prawem (7):

α. Skonfiskowany; receptus JanStat (6): Ktoryby człowiek z poddánych náſzych ćierpiał klątwę rok y ſzeſć niedzyel [...]: wſzythkie dobrá ták rucháiące iáko nierucháiące máią być pobrány przes Podſtároſćiego UstPraw A4; Phil S [2 r.]; SarnStat 1241.

pobrane komu (2): BielŻyw 26; A ktoby ſie tego ważyć z Kupców Koronnych Pańſtw/ [...] tedy wſzytki towáry máią bydź iemu pobráné SarnStat 1233.

β. Wzięty za zgodą właściciela; otrzymany, dostany (1): Iuſz rodzicy zmowili ią zá mąż/ y vpominki zmowne z obu ſtron pobráne/ y dzień weſela małżeńſkiego náznácżony był SkarŻyw 192.

c. Którego ktoś został pozbawiony; w przen (1):

Fraza: »[komu] gardła są pobrane« (1): Awſzakoſch slyſzy Krol ye^go M. pan moy żeby yem [Tadorowi z żoną i dziećmi] gardla były pobrany LibLeg 7/9v.

2. Złupiony, obrabowany (1): Aiáx Telámońſki pobrał miáſtá známienite Troiánom [...]/ gdzie wiele ſkárbow y dobytká nábráli/ bez żadnego odporu (marg) Miáſtá pobráne (–). BielKron 57v.

3. Którego pozbawiono wolności, zatrzymany, aresztowany (1): tho wolno ye^go k m. albo thim komv przilezecz bedzie gdzie kogo zaſtaną abi bil pobran. LibLeg 11/11v.

[Szereg: »pobran, pogarnion«: Azebÿ takowÿ kazdÿ bÿł przicziągnion do ich czechu ÿ na roboczie pobran, pogarnion, aſz bÿ temu czo ieſth powinien [...] doſicz vczÿnil. MetrKor 1578 117/447.]

4. [Oczyszczony przez usunięcie czegoś [z czego]: Gdyby [staw] był pobran z tego błota, mógłby szacować spust ad mc. 100, ale teraz ledwo valet mc. 50. LustrSand 241.]

Synonimy: 1.a. uwiedziony, zagarniony, wzięty; α. podbity; b.α. konfiszkowany; β. dostany, otrzymany; 2. obłupiony, okradziony, złupiony; 3. arestowany, zatrzymany.

Cf POBRAĆ

MMk, SBu