[zaloguj się]
[pdf]

POBUDOWAĆ (84) vb pf

Oba o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf pobudować
praet
sg pl
1 m -m pobudowåł m pers
2 m -eś, -ś pobudowåł m pers -ście pobudowali
3 m pobudowåł m pers pobudowali
plusq
sg
3 m był pobudowåł
imperativus
sg pl
1 pobudujmy
2 pobuduj
conditionalis
sg pl
3 m by pobudowåł m pers by pobudowali
impersonalis
praet pobudowåno
participia
part praet act pobudowåwszy

inf pobudować (5). ◊ fut 1 sg pobuduję (3). ◊ 3 sg pobuduje (3). ◊ 1 pl pobuduj(e)my (1). ◊ 3 pl pobudują (5). ◊ praet 1 sg m -m pobudowåł (1). ◊ 2 sg m -eś, -ś pobudowåł (2). ◊ 3 sg m pobudowåł (39). ◊ 2 pl m pers -ście pobudowali (1). ◊ 3 pl m pers pobudowali (7). ◊ plusq 3 sg m był pobudowåł (4). ◊ imp 2 sg pobuduj (1). ◊ 1 pl pobudujmy (2). ◊ con 3 sg m by pobudowåł (1). ◊ 3 pl m pers by pobudowali (1). ◊ impers praet pobudowåno (2). ◊ part praet act pobudowåwszy (6).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

1. Wznieść, postawić, założyć wiele; aedificare, exstruere, facere Vulg, PolAnt; fabricare Vulg; construere PolAnt (56):

pobudować czego (pl) [= wiele czego] (1): y pobudowali [synowie izraelscy] báłwanow ná gorách wyſokich Leop 4.Reg 17/9.

pobudować co (pl) (5): BielKron 448v; ktory [Stadnicki] vmilę wszerż opanował gruntu Lezaiskiego y pobudował szubienice ad terrorem Paniey, ktora tam była ActReg 81. Cf pobudować co komu.

pobudować co komu [w tym: sobie (2)] (3): BibRadz 2.Par 28/24; Ieſzcże pobudował ołtarze wſzytkim gwiazdam niebieſkiem BudBib 2.Par 33/5; Sadzáwki ſobie pobudować/ ábyś miał kędy Ryby wſádźić czáſu Spuſtu Strum N3.

a. Wznieść budowlę, jej część lub zespół budowli [w tym: co (pl) (72)] (77): A tak yeſli tam ony pobvdvyą ty Zamky dwa A w m. mozeczie poznacz yz weſma y daley Braczlavya y Camiencza LibLeg 11/58, 6/79; GliczKsiąż K7v; Pobudował też Ozyaſz wieże w Ieruſálem ná bronie narożney/ y ná bronie Padolney Leop 2.Par 26/9, 2.Par 14/6, 7, 1.Mach 13/33, 38; Vczynże tedy ſobie Archę z drzewá Iodłowego/ y pobuduy izdbice w niey BibRadz Gen 6/14; Pobuduią domy á będą w nich mieſzkáć BibRadz Is 65/21; A onże ſam pobuduie kośćioł Páńſki BibRadz Zach 6/13, Gen 10/11, 2.Par 8/4, 28/25, I 471b marg, 1.March 1/35, 10/11, 12; Embrácyus/ ten wiele miaſt pobudował BielKron 61v; Ten páłace pobudował ná gorze/ ktorą záwą [!] mons Auentinus BielKron 184v, 161, 167v, 181, 182, 189, 344; Iáko [Józef] mu [królowi] pothym rádził áby pobudował śpiżárnie/ á ſkupował zboża RejZwierc [203]v; BudBib 1.Mach 1/35, 9/50 [2 r.], 12/38, 15/7; Strum R2v; CzechRozm 80v; [Leo św.] wiele kośćiołow/ ſzpitalow y klaſztorow pobudował. SkarŻyw 319, 471, 472; A ták nielża bylo inaczey ludźiom/ dla záchowánia káżdy ſwego żywotá/ iedno zgromadźiwſzy ſię pobudowáć Miáſtá. GórnRozm N2; OrzJan 12; JanNKar B4; PowodPr 19; VotSzl B3v; Nie máſz czym przykryć y tego co oycowie dla obrony pobudowáli. SkarKazSej 705a, 666b.

pobudować z czego (2): A wewnątrz pobudował [Salomon] śćiány z forſtu cedrowego/ od źiemie áż do ſtropu Domu onego BibRadz 3.Reg 6/15; BielKron 382.

pobudować komu [w tym: sobie (1)] (2): Leop Num 32/16; [Ezechiasz] Pobudował też ſobie miáſtá BudBib 2.Par 32/29.

[pobudować kogo (pl) [= domy dla kogo]: w ktorem rozkopaniu jest część gruntu dobrego, część śrzedniego, na którem przysadził gburów 12 na włókach 22 i ony pobudował we wszem mieszkaniu LustrPom 158.]

pobudować czym (1): [O Tyrze] Iodłami zgory Sanir pobudowáli ćie Leop Ez 27/5.

W charakterystycznych połączeniach: pobudować baszty (2), brony, celle, domy, izdbice, kaplice (2), wiele (niemało) klasztorow (2), kościoł(y) (wiele kościołow) (7), miasta (miasto, wiele miast) (9), młyny, mury, obory, owczarnie, pałace (2), przybytki, szkoły (2), wiele szpitalow, ściany, śpiżarnie, twierdze (2), wieże (3), zam(ecz)ki (zamek, wiele zamkow) (7), zatwory.

Przen [komu] (1): Przetoſz [Luterska sekta] ná puſtyni Chryſtuſa/ y w oſobnych komorkách/ ktore ſami ſobie pobudowáli/ vkázuią: to ieſt/ wſtárych puſtkach/ od ktorych ludzie dawno poućiekali SkarŻyw 374.
2. Ustanowić wiele [co (pl)] (1): Ktorzy wſzyſcy tyią iáko wieprze/ z iego [Antychrysta rzymskiego] prowizyey y nadánia ktore on przez ſwe práktyki/ y z máiętnych y z nędznych/ y nieopátrznych ludźi wyduśiwſzy pobudował. CzechEp 351.
3. Odbudować; reaedificare Vulg (20): A [Ezechiasz] vczyniwſzy ſobie dobre ſerce/ pobudował wſzytki obalone mury/ y wieże też opráwił BibRadz 2.Par 32/5, 2.Par 8/2, 4, Is 60/10, 1.Mach 9/62; iż [Domicyjanus] wiele dał pobudowáć w Rzymie vpádłych domow BielKron 148; á przywroćić ie [Bóg] do oycżyzny ich kędy pobuduią kośćioł [...]/ y gdy ſię wypełni cżás wieku onego/ á gdy ſię dokońcży/ wrocą ſię zwięzienia ći ktorzy zacnie pobuduią Ieruzalem BudBib Tob 14/7; CzechRozm 121.

W połączeniu szeregowym (1): myáſto ktore był przed tem Filip Ariſtoteleſowi ſkáźił/ ono zás záłożył/ pobudował y poſtáwił GliczKsiąż N7v.

W przeciwstawieniach: »pobudować ... pokazić (2), poborzyć, popsować« (4): Leop 4.Reg 21/3; Bo znowu [Manassech] pobudował wyſzki ktore był poborzył Ezechiaſz oćiec iego BudBib 2.Par 33/3, Esdr 4/45; Pokáżę gumná moie/ á więtſze pobuduię WujNT Luc 12/18.

W charakterystycznych połączeniach: pobudować wiele domow, gumna, Jeruzalem (2), kościoł (2), miasta (miasto) (4), mury (3), rozwaliny, wysokości (wyszki) (2).

Szereg:»pobudować i naprawić« (1): Potym ſię wrocę/ y znowu zbuduię przybytek Dawidów vpádły/ á rozwáliny iego znowu pobuduię/ y nápráwię gi WujNT Act 15/16.
Przen (6): A iáko możny krol pobudowawſzy ty ruiny ſkáżonego ſercá náſzego/ ſam w nim vcżynił ſobie wdzięcżne páłace á mieſzkánie ſwoie LubPs Z4; LatHar 168.

pobudować kogo (1): Y wywiodę poimáne z Iudy y poimáne z Izráela/ á pobuduię ie iáko y przed tym. BibRadz Ier 33/7.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); zawsze: co] (2): RejKup ee6v; [Jezus Krystus] mocnie záś z nowu miał pobudowáć to co ſproſny cżárt chytrymi zaſtrzały ſwymi zborzył w ſercoch ludzkich LubPs Z4.

W przeciwstawieniach: »pobudować ... popsować, zburzyć« (2): (nagł) Cżart yuż proſy ſwych Towaryſſow do Piekła na dobra Bieſyade. (–) [...] Bo czo był Kryſtus popſował Cziſczem teraz pobudował RejKup ee6v; LubPs Z4.

4. Rozbudować, powiększyć (7): y wſzythko co ſię podobáło Sálomonowi/ tho pobudował w Ieruzálem y w Libanie/ y we wſzythkiey źiemi páńſtwá ſwego. BibRadz 2.Par 8/6, 3.Reg 15/22, 4.Reg 14/22; BudBib Eccli 50/1; y znowu on kośćioł Panny Máryey/ przy ktorym [św. Dunstan] ſię vrodził/ y był wychowány/ ſzeroko pobudował SkarŻyw 508.
Przen (2):

pobudować komu (1): Y przeto bábom onym Pan Bog ktorego ſię bały/ pobudował domy/ to ieſt/ potomſtwo ich rozmnożył y vbogáćił. SkarŻyw 478.

Szereg: »pobudować i rozszerzyć« (1): Mąſz ieden nieznáiomy/ wziąwſzy ono dziećię zá rękę/ wodził ie po kośćiele/ mowiąc: pobuduię y rozſzerzy kośćioł ten/ ná pozyſkánie wiela ludzi SkarŻyw 507.

Synonimy: 1. podnieść, postawić, założyć; 2. postanowić, ustanowić, ustawić.

Formacje współrdzenne cf BUDOWAĆ.

Cf POBUDOWANIE, POBUDOWANY

MF, SBu