[zaloguj się]
[pdf]

PODŁOŻYĆ (64) vb pf

Oba o jasne (w tym w drugim 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf podłożyć
praet
sg pl
2 m -ś podłożył m pers
3 m podłożył m pers podłożyli
f podłożyła m an
plusq
sg
2 m -ś był podłożył
3 m był podłożył
imperativus
sg
2 podł(o)ż
3 niechåj podłoży
conditionalis
sg
3 m by podłożył

inf podłożyć (13). ◊ fut 1 sg podłożę (7). ◊ 3 sg podłoży (5). ◊ praet 2 sg m -ś podłożył (1). ◊ 3 sg m podłożył (10). f podłożyła (1). ◊ 3 pl m pers podłożyli (4). ◊ plusq 2 sg m -ś był podłożył (1). ◊ 3 sg m był podłożył (1). ◊ imp 2 sg podł(o)ż (9). ◊ 3 sg niechåj podłoży (1). ◊ con 3 sg m by podłożył (1). ◊ part praet act podłożywszy (10).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI(XVIII; wstawka z XVIII) – XVII i XIX w.

1. Podsunąć, włożyć, postawić pod coś; supponere HistAl, Vulg, Mącz; subdere, subditare Mącz [w tym: kogo (1), co (26)] (29): Subdere ova adulteritia, Cudze yáycá podłóżyć. Mącz 93a.

podłożyć pod co (17): FalZioł V 26v; Ma pod sobą Tyffeusza, Onego obra mocnego Przeciwnika [bo]skiego, Ktorego Jupiter zborzył, I pod gory ji podłożył. BierRozm 24; Alexander podłożywſzy ſzyię ſwoię pod mari/ gorſzko płácżąc ſzedł. HistAl G2v; Leop Ier 38/12; BibRadz Cant 2/6; vkładł ſie [Jakub] podłożywſzy kámień pod głowę ſwoię y vſnął BielKron 14v, 31v, 376v; Ova gallinis supponere, Podłożić yáycá pod naſiádki/ álbo náſádźic ná yáycách. Mącz 312a, 312a; SienLek 55, 68v; HistRzym 16, 32, 77; SkarŻyw 484; A drudzy [żórawie] śpią/ pod ſkrzydłá głowę podłożywſzy. KmitaSpit B.

podłożyć gdzie (1): gdyby ſie ſnadź nye obácżnye á nye wposcieli [synaczek] vkładł/ każe podłożyć co miękkyego yemu wgłowy GliczKsiąż E5v.

Zwroty: »podłożyć ogień« = podpalić; ignem supponere Vulg; ignem subditare Mącz [szyk zmienny] (2): A iá też rozſiekam drugiego wołu ná ſſthuki/ y włożę ná drwá/ á ogniá nie podłożę. Leop 3.Reg 18/23; Mącz 93a.

[»podłożyć [pod co] węgla«: Podbieray tedy vle w zárań/ poki śię ieſzcże pſzcżoły nie zágrzeią [...]/ kurzenie też miey przytym z galbanu álbo z ſuchego gnoiu wołowego/ podłożywſzy podeń węgla/ w iákim gárncu álbo nacżyniu z ktoregoby ćiáſną gębą zwierzchu wychodźił dym. Cresc 1571 606.]

Przen (5):

podłożyć gdzie (1): A zwlecż ono ſtáre odzyenie onych dawnych obłędliwośći ſwoich/ á podłoż ie ná gośćinieć iechánia iego. RejPos 87v.

Zwroty: »podłożyć fundamenta [pod co]« (1): Iż ieſzcże niżliś był podłożył fundámentá pod wſzytki gory/ záwżdym ią był s tobą. RejPos 232.

»podłożyć pod kosę, pod miecz głowę« = umrzeć, zostać ściętym [szyk zmienny] (1:1): Ale ſłyſzę iż potym ſnadź iuż ná wieki być W ſrogich mękach/ ieſli kto tu bez łáſki Bożey/ Pod tę koſę okrutną głowę ſwą podłoży. RejWiz 83; RejAp 162.

»głowę podłożyć pod miecz« = zostać potępionym (1): O ſrogiż to miecż/ [...] á ſnadźby lepiey ná káżdy dzień tu podłożyć pod miecż głowę ſwoię zá żywothá ſwego/ niżłi gdy ią przydzye podłożyć pod ten ſrogi miecż á pod then ſtráſzliwy dekret iuż wiecżnie vcżyniony nád ſobą. RejAp 162.

a. Napisać pod kreską ułamkową, wstawić [pod co] (3): zoſtała frakta 10 1/2. podłoż podnie dzielnika tak 102/136 1/2. KłosAlg F2v; A ieſtli nie wſzędzie łamana licżba ieſt/ tedy podłoż 1. pod ony termini kthore ſą bez łamaney licżby KłosAlg F3v, F4.
2. Podporządkować; subicere Vulg [w tym: kogo (13), co (21)] (34):

podłożyć komu, czemu [w tym: sobie (1)] (8): ktory [Jezus Chrystus] odnowi ćiáło poniżenia náſzego/ przypodobáne ćiáłu iáſnośći ſwoiey/ według oney ſpráwy mocy ſwoiey/ ktorą też może podłożyć ſobie wſzyſtki rzecży. Leop Philipp 3/21, Hebr 2/8; A prżetoż podłożywſzy rozum słowu Bożemu wierzmy Pánu Bogu/ á nie przećiwko Bogu. GrzegRóżn K3; [Lecż gdy mowi że wſzytko podłożył. pewna że oprocż (onego) ktory mu [Chrystusowi] podłożył wſzytko. A gdy mu podłożono będźie wſzytko/ tedy y ſam ſyn poddan będźie (onemu) ktory podłoży iemu wſzytko. BudArt X]. Cf »podłożyć w moc«, »podłożyć pod nogi«.

Zwroty: »głowy (sw(oj)e) podłożyć w posłuszeństwo, pod posłuszeństwo« [w tym: komu (2), czyje (1)] [szyk zmienny] (2:1): Iż zacni krolowie podłożyli głowy ſwe pod poſłuſzeńſtwo temu Pánu. LubPs Q4v marg; Bo to ieſt wielkie więzienie ná mocarze ſwiátá tego/ iż rozumy ich ſą związáne ſłowem Bożym/ ták iż głowy ſwoie podłożyli w poſłuſzeńſtwo iego. LubPs ff4, Z3.

»podłożyć pod moc [czego], [komu] w moc« [szyk zmienny] (1:1): Wſſytki ſpráwy rąk ſwoich yemuś [Chrystusowi] w moc podłożył. LubPs C; RejPos 90.

»podłożyć (miasto podnożka, za podnożek) pod nogi ([czyje]), pod nogami (nogą) [czyimi(-ją)], podnożkiem nodze (a. nog) [czyjej(-ich)], jako (a. za) podnożek nogam [czyim]« [w tym: (s)przeciwniki (7), nieprzyjacioły(-ele) (5), głowę (1); komu (4)] = ponere a. subicere sub pedibus, ponere scabellum pedum Vulg [szyk zmienny] (18:3:2:2): przydzye [...] panna ktora mocz twoyą złomy a glouą twoyą podlozy poth nogą ſwoyą y zethrze yą w proch. PatKaz II 55v; RejPs 164v; LubPs Z2v [2 r.]; KrowObr 243; RejWiz 52v; Aleć muśi on krolowáć/ áż podłoży wſzytki nieprzyiaćiele pod nogámi iego. Leop 1.Cor 15/25; Siedź po práwey ręce moiey/ áleſz podłożę nieprzyiáćioły twoie/ iáko podnożek nogam twoim? Leop Hebr 1/13, 1.Cor 15/26, Eph 1/22; RejPos 79v, [136]v, 145v, 191v, 212; RejPosWiecz2 92; KuczbKat 55; SiebRozmyśl H3v, K2.

»podłożyć pod opiekę [czyją]« (1): vciekay ſie mocno do onego zwirzchniego páſterzá ſwego/ [...] y wſzytkę nádzieię twoię podłoż mocno pod miłoſierdzie á pod ſwiętą opiekę iego RejPos 124v.

[»pod wolą [czyją] podłożyć«: Co iżeś ták niewymowne w ſercu twym vczułá weſele/ gdyś [...] pod wolą Bożą podłożywſzy twoię wolą/ sſtałáś ſie prawdźiwą mátką Oycá twoiego. BzowRóż 45 (Linde).]

Szeregi: »podłożyć a poddać« [szyk 1:1] (2): RejPos 90; Bog Ociec wſzythko podłożył á poddał pod nogi Páná Kryſtuſowe RejPosWiecz2 92.

»podrzucić a podłożyć« (1): A tám ie [łupy sprzeciwników człowieka] podrzućił á podłożył/ [...] miáſto podnożká pod ſwięte nogi iego. RejPos [344]v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Submittere, poddacz, podlozicz BartBydg 236.

Synonimy: 1. podetknąć, podstawić, postawić; 2. poddać, poruczyć, powierzyć.

Formacje współrdzenne cf ŁOŻYĆ.

Cf PODŁOŻENIE, PODŁOŻONY

MŚ, AL