[zaloguj się]
[pdf]

ROZSIEKAĆ (19) vb pf i impf

pf (17), impf [praes] Mącz (2).

rozś- (10), rozſ- (5), rozſz- (1), rosſ- (1), roſſ- (1), roſſz- (1).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf rozsiekać
indicativus
praes i fut
sg
1 rozsiekåm
praet
sg pl
3 m rozsiekåł m pers rozsiekali
f rozsiekała m an
imperativus
sg
2 rozsiekåj

inf rozsiekać (4). ◊ praes i fut 1 sg rozsiekåm (3). ◊ praet 3 sg m rozsiekåł (2). f rozsiekała (2). ◊ 3 pl m pers rozsiekali (4). ◊ imp 2 sg rozsiekåj (2). ◊ part praet act rozsiekåwszy (2); -åwszy (1), -(a)wszy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. rozsiec.

Siekąc ostrym narzędziem, rozdzielić (rozdzielać), rozrąb(yw)ać na części; dissecare Modrz, Calep; secare Calag, Cn; caedere Vulg; comminuere, distruncare Mącz; deruncinare Calep; discindere, frusta facere Cn [w tym: kogo, co (żywotne) (14)] (19): Comminuo, Rozſiekam/ rozbiyam/ roſtrącam. Mącz 223b, 467b; Calag 591b; Tám wnet [Prusacy] porwawſzy S. Woyćiechá/ śiedm włocżeń wnim vtopili: y rozśiekawſzy [tj. jego zwłoki] ná drzewie záwieśili. SkarŻyw 356; Calep 310b; [oderwał go [Priama] od ołtarzá/ [...] ſcyął go y okrutnie rozſiekał. HistTroj K7].
Zwrot: »rozsiekać na sztuki, na [ile] sztuk, w sztuki« = in frusta caedere Vulg; in frusta dissecare Modrz [szyk zmienny] (4:1:1): LibMal 1549/149v; A iá też rozſiekam drugiego wołu ná sſthuki/ y włożę ná drwá/ á ogniá nie podłożę. Leop 3.Reg 18/23; [żona Lewity umarła na progu domu] Mąż iey bacżąc to/ wzyął ią á nioſł ią ná oſle do domu/ tám ią rosſiekał ná dwánaſcie ſztuk BielKron 52v; OrzQuin X3; ModrzBaz 144; SkarŻyw 321; [BielKron 1597 9v].
Szeregi: »rozsiekać a rozdwoić« (1): Bo niema Kośćioł Rzymſki ſercá Heretyckiego/ ktore ſię wſzytko w rozdziałach kocha/ mowiąc/ przez onę dziatek rozboynicę nierządną: áni mnie áni tobie/ rozśiekay á rozdwoy [aluzja do Vulg 3.Reg 3/26] SkarJedn 372.

»zabić i (a) rozsiekać« (2): Słyſzeliśćie też tego roku/ iż pod Sędomierzem dwá chłopcy iednego chłopcá okrutnie zábili/ y ná ſztuki rozśiekáli [crudelissime necatum et in frusta dissectum]. ModrzBaz 144; SkarJedn 250.

[Przen [co]: wſzákże gdy w nie [wizerowanie, tj. wyobrażenie] on weyrzy komu Bog tego daru vżycżył/ że umie dobrze słowo Boże rozſiekać/ tedy ſnádnie obacży że y Goniądz [tj. Piotr z Goniądza] acż chytro/ wſzakże przedſie błąd piſze. BudArt S5.]
a. Pozbawić życia, siekąc ostrym narzędziem na kawałki (6): W ten cżas zábit od Thatar ſlachetny mąż Roman ſieſtrzeniec Konſtantego/ gdy ſnim koń padł/ Tátárowie go pochwyćili y rozſiekáli. BielKron 417; SkarŻyw 354; nienaydziecie tego [w kronikach] aby kiedi Krolowi ktoremu poſzla roſſiekac miano PaprUp G2v.
Zwrot: »rozsiekać na sztuki, w sztuki« [szyk zmienny] (1:1): Medea boiąc ſie pogoniey/ rosſiekáłá ſwego brátá Abſyrtá ná ſztuki/ roſkłádłá po wyſpach/ áby ociec zbieráiąc po ſztuce cżynił pogrzeb á omieſzkał pogoniey BielKron 54v; wnet zá nieſzczęśćim koń pod nim [kniaziem Romanem] padł/ Tátárowie przyſkoczywſzy Kniáziá Romaná w ſztuki rozſiekáli StryjKron 752.
W przen (1): támże/ gdźie ćiebie Polixeno droga/ Mnie Pirrhuſowá ręká rozśiekáłá ſroga. GórnTroas 62.

Synonimy: rozciąć, rozrąbać.

Formacje współrdzenne cf SIEC.

Cf ROZSIEKANIE, ROZSIEKANY

MN