[zaloguj się]
[pdf]

PODWYSSZYĆ (50) vb pf

podwysszyć (23), podwyszszyć (14), podwyższyć (10), podwyszyć (3); podwysszyć PatKaz I, WróbŻołt (6), LubPs (4), StryjKron, OrzJan, SarnStat (5); podwyszszyć HistAl, Leop (2), RejZwierc; podwyższyć BudBib, BielRozm, LatHar (4), WujNT (2), SkarKaz, VotSzl; podwyszyć SkarŻyw, KmitaPsal; podwysszyć : podwyszszyć : podwyszyć KrowObr (1:4), BielKron (3:2), Mącz (–:3:1), RejPos (1:1).

-ssz-, -ſſz-, -sſz- (13), -zſz-, -zſſ- (10); -ſzſz-, -ſſſz-, -ſzſſ- (14); -żſz- (10); -ſz- (3).

o jasne.

Fleksja
inf podwysszyć
praet
sg pl
1 m podwysszyłem, -m podwysszył m pers
f podwyższyłam m an
2 m podwysszyłeś m pers
3 m podwysszył m pers podwysszyli
f podwysszyła m an
n podwyszyło subst
conditionalis
sg pl
2 m by podwyższył m pers
3 m by podwyszszył m pers by podwysszyli
impersonalis
praet podwysszono
fut podwysszy się
participia
part praet act podwyższywszy

inf podwysszyć (8). ◊ fut 1 sg podwysszę (2). ◊ 3 sg podwysszy (6). ◊ praet 1 sg m podwysszyłem, -m podwysszył (2). f podwyższyłam (1). ◊ 2 sg m podwysszyłeś (2). ◊ 3 sg m podwysszył (12). f podwysszyła (1). n podwyszyło (1). ◊ 3 pl m pers podwysszyli (2). ◊ con 2 sg m by podwyższył (1). ◊ 3 sg m by podwyszszył (3). ◊ 3 pl m pers by podwysszyli (1). ◊ impers fut podwysszy się (1). ◊ praet podwysszono (6) [w tym WróbŻołt 148/13 może N sg n od podwyższon]; -ono (3), -(o)no (3). ◊ part praet act podwyższywszy (1).

Sł stp: podwyszyć, Cn brak, Linde XIX w.: podwyższyć.

1. Podnieść wysokość [czego] (2): Accessionem adiungere, aedibus, Roſzerzić domu/ albo podwiſzſzić. Mącz 43d.
a. Podnieść górną krawędź miary w celu oszustwa (1): Pátrzay iákie łupieſtwá/ drogośći náſtáły/ [...] Iáko łupią ná tárgach [...]. Wieźieſzli co do tárgu/ podwyżſzono Korcá BielRozm 10.
2. Podnieść cenę, wartość w pieniądzach; amplificare Mącz (10): A wſzákże ći którzy máią Arendy dożywotné/ [...] będą powinni nieco podwysſzyć á poſtępić do ſkárbu ná wychowánie ſtołu náſzégo SarnStat 103, 149 marg.

podwysszyć czego (5): Mącz 8b; SarnStat 89; dáleko drożey moglibychmy towáry ſwe przedáwáć ludziom zamorſkim y podwyżſzyć ich VotSzl D3. Cf podwyszyć czego ile razy; czego czym ku czemu.

podwyszyć czego ile razy (1): Illi interea deliberatori merces duplicata est. Temu rozmyſliáczowi podwyſzono w dwóy naſób mytá. Mącz 191c.

podwyszszyć czego czym [= o ile] ku czemu [= do jakiej sumy] (1): dzyeſiąćiam grzywien płatu káżdemu z oſobná podwyſzſzył ná każdy rok/ ku piąćidzyeſiąt grzywien BielKron 387v.

podwysszyć co (2): OrzJan 43; Rány Szlácheckié potym podwysſzono. SarnStat 622.

podwys(z)szyć komu (3): BielKron 387v; Mącz 191c; Ieſli ſie podwysſzy żołd żołnierzowi/ tám y zá kwartnik czći nieprzybywa OrzJan 43.

podwysszyć ile [= o ile] (1): Ale potym Król Zygmunt podwysſzył [pamiętne] groſzy pięć. SarnStat 804.

Szereg: »podwyszszyć albo podnieść« (1): Praecium amplificare, Mytá podwyſzſzyć/ álbo Podnieść. Mącz 8b.
3. Wzmóc, uczynić intensywniejszym; exaltare Vulg [co] (7): WróbŻołt 148/14; zgárdzenie y niemiłowánie Páná Bogá wſercách ludzkich vtwierdził/ y podwyſſſzył. KrowObr 53v; Leop 1.Par 25/5; RejPos 262; [złoto] Z bráćią woyny ſtacża/ Y miáſtá przewraca/ Wielkie Ceſárſtwá z gruntu odmieniło/ Achytre cżęſto zdrády podwyſzyło. KmitaPsal A4; Władnąć maſz ſławą Włádzyſłáwie/ áby ią z narodem y ludem twoim podnioſł/ á poniżoną podwyżſzył. SkarKaz )(4.
W przen (1): Chryſtus ocżyśćił grzechy iego/ y podwyſzſſył ná wieki rog iego. Leop BBB3.
4. Wywyższyć społecznie, dać wyższą pozycję; exaltare Vulg, PolAnt; sublevare HistAl; superextollere Mącz [w tym: kogo, co (27)] (28): WróbŻołt 88/20; W mocy ſwey podwyzſſył Kſiążętá ták wdzyęcżne/ A chowa ye w łáſce yuż ná wyeki wyecżne. LubPs M4v, T5; ktory [Szatan] ty máſſkáry [tj. insygnia biskupie] do kośćiołá Bożego wprowádził/ áby ſlugi Antykryſtowe ſobie przybrał y podwyſſſzył. KrowObr 131, 124v; BielKron 93v; Mącz 434a; BudBib Is 23/4; Y ták poniżeni byli nieprzyiaćiele kośćiołá Bożego/ á Pan Bog podwyſzył pokutuiący lud ſwoy/ y pokazał znim miłośierdzie y moc ſwoię. SkarŻyw 560; StryjKron 452; LatHar 557.

podwyszszyć ku czemu (1): podwyſzſzy go pan Bog ku błogoſláwieńſthwu ſzcżęſcia HistAl Gv.

podwyszszyć na co (1): [chan tatarski] dał im [poddanym] ty przykazánia: Napierwey áby wſzyſcy chwalili tego Bogá ktory ſtworzył Niebo y Ziemię/ y onego podwyſzſzył ná to Páńſtwo BielKron 438v.

podwysszyć nad kogo (2): ia go ſpráwiedliwie ná ſwym dworze nád wſzytki ſługi podwyzſzę BielKron 125v. Cf podwysszyć nad kogo w czym.

podwysszyć nad kogo w czym (1): powiedał im chwaląc ſie iáko go krol podwyzſzył nád ine w doſtoieńſtwie y vrzędzye BielKron 115.

podwysszyć czym przed kim (1): [Jakub] chciał go [Józefa] przełożyć y podwyzſzyć błogoſłáwieńſtwem przed inſzemi bráty RejPos 215v.

podwysszyć miedzy kim (1): Zabyezy temu Marya ſludze ſzwemu w then dzyen począczya yako matka poczyeſzna y podvyſſzy yego myędzy yego blyſſzymy PatKaz I 2.

W przeciwstawieniach: »złożyć ze stolca (a. z stolice, a. z majestatu) (3), uniżyć się, o ziemię uderzyć ... podwyższyć« (5): gdzie obiecuie złożyć záwżdy pyſznego s ſtolcá/ á podwyſzſzyć pokornego. RejZwierc 69v; ábowiem podwyżſzywſzy mię/ o źiemię vderzyłeś mię. LatHar 167, 66; Vniżćie ſię przed oblicznośćią Páńſką: á podwyżſzy was. WujNT Iac 4/10, Luc 1/52.

Szereg: »ubogacić, podwyszszyć« (1): otym [papież] vſtáwitznie myſlił/ iákoby też ſwoie ſlugi vbogaćił/ podwyſſſzył KrowObr 34v.
W przen (1): Cżáſu złego obronił mię Pan Bog/ y ná opoce mię podwyſſſzył. KrowObr 14v.
Przen (4):

podwysszyć czego (1): Bowyem oto ſprzećiwnicy ták ſie záburzyli/ A ći co cye nyenawidzą głow ſwych podwyzſſyli. LubPs S5v.

podwysszyć co (1): propterea exaltabit caput. [...] dla tego podwyſſzy głowę ſwoię. WróbŻołt 109/7, 88/43; Podwyzſzyłeś práwicę tych co ie ſrodze pſowáli LubPs T5v.

5. Uwielbić, wychwalić, wysławić [kogo, co] (3): quia exaltatum eſt nomen eius ſolius [...] ſtarzy y ż młodemi chwalcie imię boże, boć podwyſſzono imię iego ſamego WróbŻołt 148/13.

podwysszyć nad kogo, nad co (2): WróbŻołt vv5; Iezu/ ktoryś mátkę twą przenaświętſzą/ nád wſzytkie chory Anyelſkie/ w niebie podwyżſzyć racżył. LatHar 550.

Synonimy: 1., 2. podnieść; 2. podbić; 5. pochwalić, uczcić, uwielbić.

Formacje współrdzenne cf WYSSZYĆ.

Cf PODWYSSZENIE, PODWYŻSZONY

LWil