[zaloguj się]
[pdf]

POGODZIĆ (25) vb pf

Oba o jasne.

Fleksja
inf pogodzić
praet
sg
3 m pogodził, pogodzi(e)ł
imperativus
pl
2 pogódźcie
3 niechåj pogodzą
conditionalis
sg
2 m byś pogodził
3 m by pogodził
impersonalis
praet pogodz(o)no

inf pogodzić (15). ◊ fut 3 sg pogodzi (1). ◊ praet 3 sg m pogodził (1) StryjKron, pogodzi(e)ł (1) ZapKościer. ◊ imp 2 pl pogódźcie (1). ◊ 3 pl niechåj pogodzą (1). ◊ con 2 sg m byś pogodził (3). ◊ 3 sg m by pogodził (1). ◊ impers praet pogodz(o)no (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVIII w.

1. Doprowadzić do zgody, porozumienia [kogo (8), co (Przen) (1)] (9): Gdy tę rzecż dano ná rozſądek/ ták ie pogodzono [ita inter eos composita est]/ áby ieden drugiego przeprośił ModrzBaz 61; Kśiążętá ich tákże/ włóżćie W.M. w tę ſpólną przyiaźń/ pogódźćie ie W.M. OrzJan 70, 133.

pogodzić z kim (1): Tám Kieiſtut Xiążę Zmodźkie vczyniwſzy ſię z nieprzyiaćielá iednaczem/ [...] pogodził Krolá z Iurgim Nárimuntowicem Belſkim Xiążęćiem [...] tym ſpoſobem/ Aby Litwá wroćiwſzy więźnie z Polski pobráne/ Iurgi Xiążę áby zamek Bełſki Krolowi podał StryjKron 457.

W połączeniu szeregowym (1): iż ten Heliaſz [...] miał náwrócić ſerce oycow ku ſynom/ á ſerce ſynow ku oycom ich: to ieſt miał wſzyſtkich pogodzić/ porownáć/ w iednę wiárę y miłość złącżyć. CzechRozm 108.

Szeregi: »pogodzić i pojednać« (1): to mi ſie zda z náſzym dobrym: ábyś wáſzá K:M. Kśiążętá Niemieckié przez poſły ſwé/ ludźi godné/ ważné y wymowné pogodźił y poiednał OrzJan 129.

»pogodzić i porownać« (2): że Prorok ten Heliaſz [...] rozerwánych w wierze y w miłośći/ pogodzić y porownáć miał CzechRozm 108v; stalo ſzyę yeſt wdomu bartoſza swarki Soltisza Myaſteczka Koſczerzini y przet wſzytkiemi prziſzęſnemy yſz Pán potstaroſzczy Koſczerſki Adrian czeſtkowſki pogodzyel y porownal brati albo dzeczy nyeboſczika walęntego Mlinarza Lipuſkego ZapKościer 1584/46v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Przen (1):
Zwrot: »noc ze dniem pogodzić« (1): Tenże Ireneus ducha ś. nigdy Bogiem nie zowie/ iáko tedy trudno/ noc ze dniem pogodźić: ták Papieſkie wyznánie/ z piſmy Ireneufowyrni porownáć. NiemObr 126.
2. Usunąć różnice poglądów, zbliżyć [kogo (autorów), co] (11): W ktorą rzecż/ gdy kto pilno z rosſądkiem weyźrzy/ [...] niewiem ieſli cáłą á zupełną zgodę będźie mogł w nich obacżyć. Ale choćiażby ie też kto pogodźić chćiał/ tedy przedśię tę zgodę ſam X. Arcybiſkup ſwoią przedmową zepſuie CzechEp 227; Ale ieſli piſmo ś. trudne: izaż nie dáleko trudnieyſze piſmá y wymyſły ludzkie/ ktorych żaden nigdyby też y vcżeńſzy cále wyrozumieć/ áni pogodźić może NiemObr 81.

pogodzić z kim (z autorami) [ich słowa, opinie] (3): (marg) Dwoiákie nazwisko iednego nie może pogodźić Mátheuſá z Lukaſzem. (–) Bo v Máteuſzá Iechoniaſz ſpłodził Sálátyelá/ Sálátyel Zorobabelá/ á Zorobabel Abiudá. A v Lukaſzá Nery ſpłodźił Sálátyełá [!]/ Sálátiel Zorobabelá/ á Zorobabel Rhezę/ á Rhezá Iohánná etc. co dáleko ieſt rzecż inſza CzechRozm 153, *3; Náoſtátek/ niechay pogodzą Auguſtyná/ z Hiláryuſzem: ktorzy obádwá/ iuż nie rychło będąc po Niceńſkim ſynodźie/ piſáli o troycy/ á przedśię rożnie tę troycą opiſuią. NiemObr 135.

Zwroty: »rożnice pogodzić« [w tym: między kim i kim (1)] (2): NiemObr 129; Obiecuie Król wſzytkié różnice między Duchownémi y Swietckiémi pogodźić. SarnStat 112.

»między sobą pogodzić« (1): iż trudno/ by kto ták mądry być miał/ ktoryby oyce między ſobą pogodźić mogł/ bo ieſli weyźrzyſz w ony/ ktorzy piſáli przed Concilium Niceń. iáko dźień od nocy/ ták ich piſmá/ od poślednieyſzych rożne ſą. NiemObr 175.

»i to, i ono pogodzić« (1): Dla ktorych ſłow y wykłádu Auguſtynowego y Theofiláktowego/ dźiwnie ſię kręći/ chcąc ſię z tąd wywikláć/ żeby y to y ono pogodźił. CzechEp 175.

»pogodzić zwadę« (1): Wſzákże tá ieſt rożność [...] iż w liśćie do Rzymian/ Apoſtoł chcąc pogodzić onę zwádę/ ktora ſię byłá wſzczęłá miedzy tymi ktorzy z Zydow/ á onemi ktorzy z Pogánow byli vwierzyli/ tym ſię nawięcey báwi/ áby okazał/ że [...] WujNT 649.

Szereg: »porownać i pogodzić« (1): Kto ſię temu dwoiemu iego byćiu w Rzymie [...] przypátrzy/ [...] łácno wſzytki Hiſtoryki y S. Doktory porowna y pogodzi. SkarJedn 98.
3. Dogodzić, pomoc, zaradzić, sprostać [komu, czemu] (5): Wiem iż mię ty nienawidziſz/ A o inney żenie myśliſz. [...] Aleć łatwie temu pogodzić/ Iedno mi chćiey poſag wroćić BierEz B4v; Zebyś do Skoły nie po wſzytko chodził Ale ſam czáſem drugiemu pogodził. MączLub nlb 13; KochSz C2; [ErazmJęzyk 11v (Linde); Quod remedium huic malo inueniam, Iáko ia temu mam pogodzić. TerentMatKęt B4v, R2v; A co ſie dotycże poſpolſtwa inego/ ktore Laćiny nieumie; temu łatwie pogodźić. HerbOdpow F2v].

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ták iż ſnadź namędrſzému Trudno pogodźić temu/ Aby przynamniéy więznąć/ ábo zbłędźić Niémiał KochFrag 14.

Zwrot: »pogodzić sobie« (1): by thák łatwie pogodzić ſobie żony mogły/ iáko mężowie mogą/ dobrze by ſie ſniemi działo: ále one niebogi niemogą ſobie ni cżym pomoc GórnDworz Y5.

Synonimy: 1. pojednać; 3. pomoc.

Formacje współrdzenne cf GODZIĆ.

Cf POGODZENIE, POGODZONY

MP