[zaloguj się]
[pdf]

GODZIĆ (121) vb impf

o jasne.

Fleksja
inf godzić
indicativus
praes
sg pl
1 godzę
2 godzisz godzicie
3 godzi godzą
praet
sg pl
1 m -m godził m pers
3 m godził m pers godzili
n godziło subst
fut
sg
1 m będę godził
imperativus
sg
3 niechaj godzi
conditionalis
sg
3 m by godził

inf godzić (18). ◊ praes 1 sg godzę (7). ◊ 2 sg godzisz (8). ◊ 3 sg godzi (46). ◊ 2 pl godzicie (2). ◊ 3 pl godzą (14). ◊ praet 1 sg m -m godził (1). ◊ 3 sg m godził (12). n godziło (2). ◊ 3 pl m pers godzili (1). ◊ fut 1 sg m będę godził (1). ◊ imp 3 sg niechaj godzi (2). ◊ con 3 sg m by godził (1). ◊ part praes act godząc (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zasadzać się celem wyrządzenia krzywdy fizycznej lub szkody; captare, petere Cn (31):
a. Celować, mierzyć (8): Ale tám więcey godzić/ gdzie prochowe lochy/ Obſzywſzy kule płotnem/ zápali w nich prochy. BielSat N2 [idem] BielSjem 37.

godzić do czego (3): Zámpſá mu godził do głowy/ ále w tarcż trafił złąmała ſie mu rohátyná BielKron 242v. Cf Zwrot; W przen.

godzić czym na kogo (1): Bo ta páni z dzyecięciem co podle niey chodzi/ Co to tymi ſtrzałkámi ná káżdego godzi. RejWiz 29v.

godzić czym w co (1): A Kupidá zá ſtrzelcá ták przy ſobie wodzi/ Wſzytki miya á w iego ſerce ſtrzałą godzi PaprPan Q2.

cum inf (1): godźił mu Tátárzyn ſztych vcżynić w brzuch BielKron 242.

Zwrot: »godzić do cylu« (1): Collimare – Mierzicz pilnie tak iako ſtrzelecz, godziedo [!] ciliu. Calep 215a.
W przen (1):
Zwrot: »do celu godzić« (1): Do ktorego fundámentu piſmá Prorockiego y Apoſtolſkiego/ te rozmowy Chriſtiáńſkie wam przez mię ſpiſáne/ drogę pokázuią y do niego wſzędy iáko do celu pewnego godzą. CzechRozm A3v.
b. Uderzać, nacierać (10):

godzić na kogo (6): RejWiz 71v; Morſcy Ráytárzy ná łódź ſzturmuią/ [...] ná Pátroná godzą OrzQuin A3v; RejZwierc 229v; Smiáłością náſzy/ Niemcy wielkością przechodzą/ A ieden ná drugiego zápalczywie godzą StryjKron 642; KochSz B3. Cf godzić czym na kogo.

godzić czym na kogo (1): Iuſz nie ſtrzelbą ále wręcz ſwoy ná ſwego godzi StryjKron 230.

W przen (4): RejFig Bb3; y ośleṕ ná tę Exekucyą idźiemy: nákóniec/ mimo przodek iéy godząc OrzQuin C.

godzić na kogo, na co (2): W iáſny dzień záwżdy cień zá káżdym chodzi/ A zazdrość w ſzcżęſciu ná káżdego godzi. RejZwierc 224v; CzahTr G4v.

c. Czyhać, polować [na kogo, na co] (9): Owa ſie łowiec przygodził/ A ná gołębicę godził BierEz L; EGier myſz po Węgierſku ná ktorą kot godźił CzahTr G4v.

godzić z czym (2): ZOraẃ domá chowány/ wolno ſobie chodzi/ Ná owego dziwocżká/ káżdy s kiyem godzi. RejZwierz 125v, 133v.

Zwrot: »jako (a. by) kot na mysz godzić« (3): RejWiz 136; Ták ſie omylnie z námi ſwiát obchodzi/ Ná káżdego ták by kot ná myſz godzi. RejZwierc 229v, 222v.
W przen (2): A márna śmierć nie zmieſzka/ bo tá ná to godzi/ Tuż práwie zá piętámi/ zá káżdym z was chodzi. RejWiz 159v.

godzić z czym (1): O roſkoſzneſz to Małpy tu po ſwiecie chodzą/ Co ná nie ći myſliwcy s tymi śidły godzą. RejWiz 47v.

d. Chcieć ukraść [na co] (4): BielKom Dv; Ano drugi zá wiechą dybiąc zá nim chodzi/ A ná ony pſtroćiny iego pilnie godzi. RejWiz 15v; Marsupium inspicere, Ná mieſzek komu godźić. Mącz 406a.
Szereg: »czuhać albo godzić« (1): Manticularius, Złodźiey który ná cudze mieſzki czuha albo godźi. Mącz 208c.
2. Chcieć coś osiągnąć, dążyć do czegoś, starać się, zabiegać; pragnąć czegoś; aspirare, insistere, quaerere Mącz; intendere, petere Cn (45): Dźiś Młodźion kęſy/ pyſzno przeglądáiąc chodźi. Gdźieby doſtał pieniędzy gotowych tám godźi. BielSat D4 [idem] BielRozm 30.

godzić do czego (1): Ia [...], áczem po té wſzyſtkié Séymy w tym eláborował, wſzákżem iednák do czegom godźił, nie mógł vmierzyć. SarnStat 314.

godzić k czemu (1): Day Boże/ drogi Oycże/ bym twą drogą chodźił/ Zeby k temu kreſowi młody moy wiek godźił. SapEpit A4v.

godzić na co (30): RejRozpr A4; Diar 63; Rzekł on cżłowiek/ nie znam cie y niewiem nacż godziſz RejWiz 46v, 15v, 57, 109, 177v; Quaero aliquando significat, Nábywam doſtáwam/ ſtoyę o co/ Godzę ná co/ etć. Mącz 335d, 335d; HistLan E3v; PaprPan I, L3v, X2v; NIe przez pochlébſtwo/ áni złoté dáry [...] Ale przez cnotę ná mieśce ważnieyſzé Godźiſz/ Wapowſki KochFr 104; WisznTr 24; Nie ná żadną kradźież godzę/ Choćia ták po nocy chodzę KochPieś 24; GosłCast 9, 15; CzahTr G4v; KlonWor 42; Tobie iuż náſłuſznieyſza w taniey ſzáćie chodźić/ Ná wymyſły/ ná ſtroie/ by namniey nie godźić. ZbylPrzyg B. Cf godzić na co z czym, Ze zdaniem.

godzić na co z czym (1): Siedzyał pátrząc ná miáſto gdzye ſie był vrodził/ By pożegnał rodzinę ná to z myſlą godził. RejWiz 132.

cum inf (3): Niechći ſye/ miła/ wſzyſtko dobre wodźi/ Z kimkolwiek przeſtáć twoie ſerce godźi KochPieś 17; Iák mężowi pochlebia/ iáko go podchodźi: Gdy mu nieborakowi ſzwágrem zoſtáć godźi. KlonWor 59, 67.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: na to (9), temu (1); aby (8), jakoby (5), by (2)] (15): A posłowie już temu nawięcej godząc, by o nich KJM i panowie Rady Koronne nie rozumieli, żeby uporem więcej aniż rationibus iść mieli, przeczytając pilno tę kartę obaczyli Diar 55; LubPs L3; Szkodliwie nic nikomu nigdy nie záſzkodzi/ Owſzem áby wſzem ſłużył záwżdy ná to godzi. RejWiz 7v, 49, 89, 132; W vśćiech ſwoich oſladza nieprziyaciel/ á w ſerću [!] ſwoim godzi iákoby ćie przewroćił w doł [in corde suo insidiatur, ut subvertat te in foveam] Leop Eccli 12/15; RejFig Cc4; Mącz 397a, 408d; Iuż rozumiem że ná to godzicie/ ábych ia wáſzey rozmowy nie ſłuchał. GórnDworz H4v; BielSat D4; BielSpr 55; WujJud 28v; BielRozm 31.

W przen (2):

godzić do czego (1): Záwżdy weſoły dźień: ſłońce nie záchodzi/ Nigdy do ſtráſznego záćmienia nie godzi. WisznTr 34.

godzić na co (1): Iż zá hárdego chłubą prętka háńbá chodzi/ Acż więc y pokorna myſl pod cżás ná to godzi. HistLan F5v.

3. Szukać okazji, czekać na odpowiednie warunki, być w pogotowiu; captare, imminere Mącz, Cn; observare, permanere, speculari, venari Mącz (11):

godzić czego (1): Rzadkać rzecż może záſzkodzić/ Iedno vmiey cżáſu godzić. BierEz I2.

godzić na co (5): Captat occasionem loquendi cum Principe, Godźi na pogodę/ radby s pánem mówił. Mącz 258a; Erectis omnibus expectatione novarum rerum, Gdy wſzelki czuhał á czekał y godźił ná nowiny. Mącz 350c, 483c [2 r.]; Piororuchy też puſzcżą/ ći ácż byſtro chodzą/ Ale ná nalepſzy wiátr/ y ná wonność godzą. KmitaSpit C.

Szereg: »czuhać, (i, a) (czekać), godzić« (5): Venari occasionem, Ná czaś czucháć/ godźić/ pilnowáć. Mącz 483c, 207c [2 r.], 350c, 483c.
a. W złych zamiarach [na kogo, na co] (3): Xántus ná Ezopá godząc/ Wezwał Pániey táko rzekąc: Iżbych Ezopá mogł vbić BierEz D2; Mącz 389b.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Imminebat in occasionem opprimendi Ducis exercitusque, Czuhał á godźił ná to yákoby mógł zniſzczić y páná y woysko z nim weſpołek. Mącz 207c.

Szereg: »czuhać a godzić« (1): Mącz 207c cf Ze zdaniem dopełnieniowym.
4. Pilnować, strzec; invigilare, speculari, in speculis esse Mącz (4): Invigilo, Pilnuyę/ doglądam/ prziſtrzegam którey rzeczy/ leżę vſtáwicznie nád którą rzeczą/ godzę. Mącz 496b.

godzić na co (3): Conspicillum, Oculáriye/ też ſtraża to yeſt/ mieyſce ná którym ná co godzą. Mącz 405c; Speculor, [...] Wyglądam/ Strzegę/ Godzę ná co/ ſperuyę Mącz 407a, 407a.

5. Kierować się, podążać; iść (11): Acż niewiem kto racżyſz być/ álbo po cżym chodziſz/ Lecż mi ſie zda gdzyem ia był/ że tám y ty godziſz. RejWiz 185; KochMon 20.

godzić do czego (1): Mátiaſz do Prus godźi/ lecz mu drógi bronią KochProp 11.

godzić ku komu, ku czemu (2): Vſnął/ sćiány ſię wſpárwſzy: flis ku pániéy godźi KochFr 134; Y głowá Andromedy ná ten czás záchodźi: A Wieloryb z południá ku niéy przedśię godźi. KochPhaen 22.

godzić na co (3): Obacżywſzy młodzyeniec/ iż iuż noc przychodzi/ A iż káżde źwirzątko iuż ná pokoy godzi/ Przyſzedł nád piękną rzekę RejWiz 176v; HistHel C2; PRzeto nie rad do ćiebie ná biéśiádę godzę/ Bo téż nie rad ná cudzych nogách do dom chodzę. PudłFr 35.

W przen (3): RejZwierc 237; ZAcna Páni/ ſkąd komu poćiechá pochodzi/ Tám dobrze bácżne ſerce s chućią rádo godzi. WisznTr 3.

godzić k komu (1): Dziś iuż priwatá rowno s pány chodzi/ Nędzna publiká z dáleká k nim godzi. RejZwierc 222v.

6. Czynić zadość, dogadzać [komu, czemu] (13): RejRozpr B4v; RejJóz C4v; A chceſzli práwie ktemu końcowi przychodzić/ Iuż iáko pilny ſługá muśiſz Pánu godzić. RejWiz 49v; Abowiem to piękny ſtroy gdy kto cnocie godzi RejWiz 88v, 107, 127; Krol rzekł/ iż więcey ſławie niż kuli maſz godzić. RejZwierz 5, 52, 102v; ArtKanc M17v; á ktemu przydano Modlitwy bárzo piękné do Páná twoiégo: Tákże y do naświętſzéy Pánny matki iego. [...] Syn męką/ mátká prośbą/ duſzy twoiéy godzą. SiebRozmyśl [A4]v; SzarzRyt C2.
W przen (1): A tymby kſtałtem wſzyſcy/ mieli ſie obchodzić/ Kto chce by mu też ſławá/ byłá winná godzić. RejZwierz 54v.
7. Umawiać się, uzgadniać [na co] (2): Z wieśniaczkeim [!] wy náłóżćie/ ten was nie vſzkodźi/ Chcąc co rychléy roſprzedáć na równy zyſk godźi. WyprPl B2.

godzić z kim (1): Páni s kráwcem ná wiotchy dawno iármak godzi. RejWiz 92v.

8. Bezpodmiotowo: można, należy [cum inf] (4): Nuż záśię owé mowy/ których wſzędy pełno między Senatory/ ieſliż ie Senatory názwáć godźi OrzJan 88; Item Conſt: 42, któréy tu podobno niegodźi opuśćić: tákże y drugiéy, O nágrodźie vſzkodzonych. SarnStat 1225; Ale fatum nieſczęſné któré z woléy Bożéy gdźie chce vgodźi/ rzemieſłniká tego/ co té rzeczy odpráwowáć miał/ niewinnie/ przez té y tákié/ którym to nieprzyſtáło/ á ſnadź y broni vżywáć y mieć do czáſu niegodźiło [...] z świátá wźięło. SarnStat 1315, 1038.

Synonimy: 1., 3. czyhać, gonić; 2. starać się, zabiegać.

Formacje współrdzenne: dogodzić, nagodzić, pogodzić, przygodzić się, rozgodzić, ugodzić, zgodzić; dogadzać, pogadzać, przygadzać, przygadzać się, rozgadzać, ugadzać, zgadzać.

HG