[zaloguj się]
[pdf]

POJEŚĆ (34) vb pf

o oraz e jasne; w formach praet i con -jådł, -jadł- (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf pojeść
praet
sg pl
1 m pojadłem m pers -chmy pojedli
2 m m pers -ście pojedli
3 m pojådł m pers pojedli
f pojadła m an pojedli, pojadły
n pojadło subst pojadły
imperativus
sg pl
2 poj(e)dz poj(e)dzcie
conditionalis
sg pl
3 m by pojådł m pers
n subst by pojadły
impersonalis
praet pojedzi(o)no, pojedz(o)no
participia
part praet act pojådwszy, pojådszy

inf pojeść (2). ◊ fut 3 sg poj(e) (1). ◊ 1 pl poj(e)my (1). ◊ 3 pl pojedzą (5). ◊ praet 1 sg m pojadłem (1). ◊ 3 sg m pojådł (10). f pojadła (1). [n pojadło.] ◊ 1 pl m pers -chmy pojedli (1). ◊ 2 pl m pers -ście pojedli (1). ◊ 3 pl [m pers pojedli.] m an pojedli (3) [cum N pl: psi, ptacy, wilcy], pojadły (1) [cum N pl: mole]. subst pojadły (1). ◊ imp [2 sg poj(e)dz.] ◊ 2 pl poj(e)dzcie (1). ◊ con 3 sg m by pojådł (3). ◊ 3 pl subst by pojadły (1). ◊ impers praet pojedzi(o)no (1) Leop, [pojedz(o)no]. ◊ [part praet act pojådwszy, pojådszy.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) w.

1. Zjeść wszystko(-ich), jedno(-ego) po drugim lub wiele(-u) po jednym, po kawałku; comedere Vulg, PolAnt, Cn; devorare Vulg, Cn; exedere Mącz; manducare PolAnt; commanducare, commanducari, consumere Cn [w tym: kogo, co (pl a. sg w funkcji pl) (28)] (30): BierEz Dv; IEden dzyeći chciał ſtráſzyć/ co gowná zbieráły [...]. Rzekł átoſcie poiedli/ więcey ich tu było RejFig Aa6; Aż po chwili y młotá/ iuż nam nie doſtáło/ Swiniam/ Kozam/ á Krowam/ iuż ſie rozchwytáło. Ony krupy y yágły/ dawnochmy poiedli RejZwierz 137; Pobiwſzy wſzytek narod Hieroboám [tj. Hieroboamów]/ według proroctwá Achiaſzá/ iż ie pśi poiedli y ptacy pobite/ vcżynił ſie ſam krolem nád Izráelem Báázá BielKron 83v, 84; Exedo, [...] Poyeść/ Wſziſtko zyeść Mącz 100a; Nie doſtáło nam Kárpi w Stáwie/ przez Dwádzieśćia kóp. W czym dawano winę ónemu Sumowi/ że ié ón poiadł Strum Q2v; BudNT Apoc 17/16; SkarŻyw 131; [Gęsi starych 30, młodych 0, bo je pojedzono LustrRaw 133].

pojeść komu (3): RejFig Aa2v; boiſz ſie ábyć wilk koz nie poiadł RejAp 154v; RejZwierc 49; [WerReguła 107].

[pojeść czym [= co zjadło]: Nadto jeszcze i drugie [ryby] rozwieziono do sadzawek, i drugie żywizną pojedziono. LustrRus 105.]

[Ze zdaniem dopełnieniowym: Száráńcża poiadlá co pozoſtało od gąſięnic/ a chrząſzcz poiadł co pozoſtało odſzárańcżey/ cżerẃ záſię poiadł to co od chrząſzcżá pozoſtało. BibRadz Ioel 1/4 (Linde).]

W porównaniu (1): żebym wolał Herodową swinyą być niż ſynem. Bo Zydowie iż swinye nie yedzą/ Herod rychleyby ſie był od mierźyoney swinie mogł wſtrzymać/ niżeli od właſnych ſynow/ kthore pobiwſſy yakoby poiadł. GliczKsiąż G2v.

Zwrot: »wszytko (wszystki), wiele [czego] pojeść« = comedere [aliquas res] plurimas Vulg [szyk zmienny] (8:1): Przyſzedł Ezop wſzyſtki [figi] poiadł. BierEz A2; Tákoż śię [wilk] miedzy owce wkradł/ Táiemnie ich wiele poiadł. BierEz R4, A2v, L3, O4, P, R3; BielŻyw 61; Weźmi tę pięć koni ktora ieſzcże zoſtáłá w mieśćie/ [...] ine wſſyſtkie poiedziono [alii enim consumpti sunt] Leop 4.Reg 7/13; [á ták mówili iey [bestyjej]/ Wſtań/ á poiedz mięſá bárzo wiele. Leop Dan 7/5 (Linde)].
Szereg: »pojeść a wypić« (1): Ten gmách [kuchnia] łeb głádzi y ieży/ Bo ná niem wiele zależy. Tu dziáłáią álchimią/ Co poiedzą á wypiją. RejZwierc 237v.
Przen (6): Nie zámykay ná pyerſiach co vſtá powiedzą/ Bo niezgodliwe vſtá ſwe ſłowá poiedzą. BielKom C5v; ſam Deſpot vćiekł z żoną do Węgier proſząc o pomoc. Ná then cżás Ian z Huniadá był opiekunem Węgierſkiey źiemie/ kthory zebrawſzy lud wielki odiął wilkowi owce á ſam ie poiadł/ wypłoſzywſzy Turki ſam zamki y miáſthá pobrał BielKron 241.

W porównaniu (1): nieboyćie ſię ludzi tám tych/ iáko chleb ták ie poiemy: niemáią dobrey ſprawy miedzy ſobą/ á znami ieſt Pan Bog SkarŻyw 500; [Leop Num 14/9 (Linde)].

Szereg: »pojeść i potrawić« (1): iednák te chude klępy/ one choć tłuſtſze krowy/ to ieſt ſekty Huſowſką/ Luterſką/ Kálwińſkąy [!] inſze z nich ſpłodzone/ poiádły y potrawiły. PowodPr 34.
a) Wchłonąć w siebie, przyswoić sobie (1): Ználázły ſię słowá twoie y poiadłem ie/ y było mi słowo twoie weſelem y rádośćią ſercá mego BudBib Ier 15/16.
b) Doprowadzić do zguby (1): O głupi nierozumni/ ktoż inſzy ma wáſze roſterki/ áby was nie poiádły/ oddáláć? SkarKazSej 674b.
a. Wydziobać wszystko po kolei (1): gdy śiał/ iedno [ziarno] pádło podle drogi/ á ptacy powietrzni przyſzli y poiedli ie. WujNT Mar 4/4.
2. Zjeść trochę czegoś, podjeść sobie, pożywić się; comedere Vulg (1): [Przyſſedł pothym Krol ze wſſyſtkim ludem ſwym (ná mieſtze) ſprácowány/ á thám poiedli [et refocillati sunt ibi] y odpocżynęli. Leop 2.Reg 16/14 (Linde).]

pojeść czego (1): Leop 3.Reg 13/18; [Quos cum oblatos comedisset/ ktorych [pokarmów] yvſz podanych poyądſzij [...] podał mv theſz wyna TomZbrudzPeryk Gen 27/25].

[Zwrot: »trochę pojeść«: tákże chlebá tylko białłego trochę z winem w goſpodźie poiadwſzy prześiadł ſie na inne konie/ y bieżał w drogę BielKron 1597 709.]
Szereg: »pojeść a napić się« (1): W wiedź go záſię z ſobą do domu twego/ áby poiadł chlebá/ á nápił ſie wody [ut comedat panem et bibat aquam]. Leop 3.Reg 13/18.
3. Gryzieniem, skubaniem kawałek po kawałku uszkodzić wiele, poniszczyć coś [co] (3):
Fraza: »poje (a. pojadły) mol(e)« [szyk zmienny] (2): RejWiz 191v; RejPos 189v; [które futra u obudwu szat mole pojadły InwMieszcz 1571 nr 169].
Zwrot: »wszytko pojeść« (1): iż tho wſzythko ieſt plewy á ſmieći v niego/ á iż to wſzytko poie robak ábo mol RejPos 189v.
Przen (1):
Fraza: »rdza pojadła« (1): Złoto y ſrebro wáſze rdzá poiádłá PowodPr 69; [Starego rozmaitego naczynia tokarskiego kilkadziesiąt sztuk, które rdza pojadła, że się nieboszczykowi do roboty nie godziło TomkHistMuz 204].

Synonimy: 2. posilić się, pożywić się; 3. pogryźć.

Formacje współrdzenne cf JEŚĆ.

Cf POJEDZIONY

ZCh