Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POKMURA (?)

Następne hasło: (POKOCHAĆ) »

POKO (10) cn i pron

cn (9), pron (1).

po- (5), po- (2); po- ZawJeft (3), OrzJan; pó- PudłFr; po- : pó- Strum (1:1); końcowe o jasne.

Sł stp: póko a. poko, Cn brak, Linde XVIII w., poza tym XVII w.: pokoć.

Znaczenia

I. [W zakresie stosunków przestrzennych: do którego miejsca; zaimek przysłówkowy względny]
II. W zakresie stosunków czasowych; spójnik; wprowadza zdanie okolicznikowe czasu (9)
- 1. Równoczesne (8)
  - a. Tak długo jak (5)
  - b. Kiedy (3)
    - α. Zawczasu (2)
- 2. Następcze: zdanie podrzędne zaprzeczone (1)
  - a. Bezpośrednio następcze: aż do czasu gdy (1)
  - b. [Ogólnikowo następcze: zanim]
III. W zakresie stosunków ilościowych; spójnik; wprowadza zdanie okolicznikowe miary, z trybem przypuszczającym (1)

I. [W zakresie stosunków przestrzennych: do którego miejsca; zaimek przysłówkowy względny: A ten Paluch moze trawe ziecz na wodze, poko moze dosiancz. ProtokWoźnik 1567 nr 132.]

II. W zakresie stosunków czasowych; spójnik; wprowadza zdanie okolicznikowe czasu [cf POKI II.B.] (9):

1. Równoczesne (8):

a. Tak długo jak (5): tedy téż Rzeczpoſpolita poko ſie godźi/ ma záżywáć zdrowia y dźielnośći iego [Jana Tarnowskiego] OrzJan 65.

Wprowadza peryfrazę w znacz. ‘do końca świata’ (1): przymioty twé kwitniącé/ W oczu náſzych niechay ſłyną/ Poko látá torem płyną. ZawJeft 45.

Wprowadza peryfrazę w znacz. ‘do końca życia’ (2): Zá co my tobie/ O Boże náſz wiecznie/ Wdźięczni ſye ſtáwiem: poko duch ſpółecznie Z ćiáłem ſpoiony będźie ZawJeft 19; w których [kłopotach] moié látá/ Będą ſchnąć miedzy ludźmi/ poko ſtánie świátá. ZawJeft 41. Cf »pokosmy żywi«.

[Połączenia: »poko jeszcze«: Młody poko ieſzcże ieſt przy tobie/ Nie pokázuy miłośći po ſobie. WirzbGosp C.

»poko ... zawżdy«: Nád to y ono wiemy y ták vtzemy iż w náſſem ćiele pokosmy tu żywi/ záwżdy tkwi wątpienie o miłoſierdźiu á o łáſce Bożey. ZacWyzn 26v.]

Frazy: »poko stawa (a. stanie) [czego]« (2): ZawJeft 41; Exceptie/ gwary/ dilácie: Noua emergentia: y áppellácie. Tymi dłużnik nárabia/ poko mu ich ſtawa KlonWor 73.

[»pokosmy(-chmy) żywi«: ZacWyzn 26v; Otoſz ták w tym náſzym pielgrzymowániu pokochmy żywi potrzebá ſtaráć ſie/ iákobyſmy ſtrzegli ſie tego wſzego czo do piekłá prowádzi GilPos 91v.]

b. Kiedy (3): Wiele nam żywotá ginie/ pokoſmy dźiećmi/ á nic nierozumiemy SienLek 11.

[W nawiązaniu do określenia czasu: GilPos 312v cf Fraza.]

[Fraza: »poko żywiemy«: ieſliże chcemy miłoſierdzie otrzymáć y łáſkę odzierżéć/ w ten tu cżás poko żywiemy. GilPos 312v.]

α. Zawczasu (2): A ták lepiéy go [robotnika] doźrzéć/ póko robi/ niżli go maſz wyćięgáć ná poprawkę/ kiedy iuż robotę wyſtawi. Strum F2; Y rozumiém/ że lepiéy/ póko mam baczenié/ Ten móy właſny teſtáment dáć wam w poruczenié. PudłFr 77; [BielawMyśl F2].

[Fraza: »poko masz (mamy) czas«: Poko maſz cżás cżyń dobrze. GilPos 2v, 183v.]

2. Następcze: zdanie podrzędne zaprzeczone (1):

a. Bezpośrednio następcze: aż do czasu gdy (1): Ale ia ták powiádam/ że zá wieku mego/ Nie docżekam porządku woyſká Węgierſkiego. [...] Poko ſię ſwoią głową ſam Ceſárz nie ruſzy CzahTr H2v; [żebyſmy Páná prośili/ áby/ poko nie prziydzie ſądzić/ vchowáć nas raczył wſzego złego GilPos 104, [1]v].

[Połączenie: »poko nie ... poty«: Ale poko [Pan Bóg] tego nie da/ poty nie może nikt o ſobie rozumieć áby miał być wezwány. GilPos 211.]

b. [Ogólnikowo następcze: zanim: A iżby też miáſto Páryż [w czasie oblężenia] mogłá widźieć poko ſie niepopſuie HistOtton 43; Abyſcie ſie pirwſzym pożądliwoſciom nie przyłącżáli/ ktorymiſcie ſie báwili pokoſcie nie poználi Kryſtuſá. GilPos 22.]

III. W zakresie stosunków ilościowych; spójnik; wprowadza zdanie okolicznikowe miary, z trybem przypuszczającym (1):

W nawiązaniu do określenia wielkości (1): Potym Stáwidłá weń [w słup] ſtáwić [...] ták wyſoko pokobyś rozumiał wodę trzymáć w Stáwie. Strum G4.

Synonimy: I. dokąd; II. dokąd, pokąd, poki; 1.b. kiedy.

Cf POKI