[zaloguj się]
[pdf]

POLEJ (60) sb m

o jasne; -éj SienLek (2), -ej (1) Mącz; -ej-.

Fleksja
sg
N poléj
G poleju, Poleja
D polejowi
A poléj
I polejem

sg N poléj (24). ◊ G poleju (21), Poleja (1). ◊ D polejowi (2). ◊ A poléj (10). ◊ I polejem (2); [-em], -(e)m (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

I. bot. Nazwa różnych roślin (59):
1. Nazwa kilku gatunków roślin z rodziny wargowych (Labiatae) (58):
a. Mentha Pulegium L. (Rost); mięta polej, bylina zielna stosowana lecznictwie; pulegium Murm, Mymer1, Mącz, Calep, Cn (54): Murm 115; Pulegium. Poley. Poley. Mymer1 18v; MIętka kamienna/ albo polna miętka [...] ieſth troiakiey oſobnoſci/ iedna ieſt wwoni ſwoiey j wliſciu podobna poleiowi FalZioł I 23d; POley ieſth ziele barzo woniaiącze á według powieſci Plateariuſa ieſth ciepłe y ſuche w trzecim ſlopniu/ mocz iego wſzytka ieſt w liſciu á w kwiatkoch FalZioł I 100c; Też parzenie vcżynione s Poleiu/ z bylicze, na maciczę/ wilkoſci iey wyſuſza FalZioł I 101a; Przeciw temu iadowi oſſi albo pſzcżoły/ dobrze ieſt emplaſtr z poleiu zwiercianego na bolenie przykładać. FalZioł IV 28d, +4b, I 2b, 19b, 23d, 56c (32); Mącz 330d; Albo warz mácierzą duſzkę/ poley/ y noſtrzek w wodźie/ á to ná głowę przyłoż gdy ćię boli. SienLek 50v; Albo poleiu z miodem nátłucz/ á ſzyię obłoż/ odpędźić boi wſzelki. SienLek 82, 41, 50, 51v, 58, 76 (16); Calep [874]a; Phil R4; [De pulegio. Poley Glosy I 76/102].

W charakterystycznych połączeniach: polej na proch tarty, stłuczony (na proch) (2), ususzony, (u)warzony (5), zagrzany, zwierciany; emplastr (plastry) z poleju, (2), kołaczki, parzenie, popioł użżony; natłuc poleju (3), pożywać, przykładać, woniać, wziąć (4); pić polej (2), (u)vrarzyć (5), włożyć w ucho.

Zestawienie: »polej mniejszy« (1): Poléy mnieyſzy SienLek Xxx3.
b. Calamintha (Clinopodium) vulgaris L. (Rost); bylina czyścica storzyszek (1): Clinopodion, Herba, Rodzay nieyáki poleyu. Mącz 57c.
c. Calamintha officinalis Moench. (Rost); czyścica lekarska (1): Calamintha – Polei na skalach rosnąci. Calep 150a.
d. Zestawienie: »gęsi polej« = Teucrium Scordium L. (Rost); ożanka czosnkowa, czosnkowe ziele; numularia, scordium Calep (2): Scordium – Gęſi poley. Calep 956a, 709a.
e. [Zestawienie: »polny polej« = Mentha arvensis L. (Rost); mięta polna; puleium Cn: [Polna miętka] ma liśćié iáko Bázylia wielka/ á bárwá iáko Poléy: dla tego táż niektórzy ią polnym Poleiem zową. UrzędowHerb 209b (Linde).]
f. [Zestawienie: »kretyński [= kreteński] polej« = Origanum dictamnus L.; lebiodka kreteńska: Diptan cżarny/ álbo Kretińſki Poley/ Dictamus Cretenſis. Cretiſcher Dictam. SienHerb I4#a.]
2. Zestawienie: »polej więtszy« = Sonchus asper (L.) Hill.; mlecz kolczasty, chwast jednoroczny z rodziny złożonych (Compositae) (1): Poléy więtſzy SienLek Xxx3.
II. n-pers (1): Iſch wſſobothą teraſz przeſla wnoczi wlyazl do ſtodoly polyeya kmyeczia wzegrzv y nalazl tham myech zitha naſſipany LibMal 1551/165.

Synonimy: I.1.e. »polna miętka«, »polska miętka«; f. dyptan; 2. mlecz.

SBu