![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: POLEPSZYCIEL | Następne hasło: POLEPSZYĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
POLEPSZYĆ (15) vb pf
o oraz e jasne.
Fleksja
| inf | polepszyć |
|---|
| praet | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | m | polepszył |
| conditionalis | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | m | by polepszył |
inf polepszyć (10). ◊ fut 3 sg polepszy (1). ◊ 1 pl polepszymy (1). ◊ praet 3 sg m polepszył (1). ◊ con 3 sg m by polepszył (1). ◊ part praet act polepszywszy (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.
Znaczenia
- 1. Zmienić na lepsze
(14)
- a. Pod względem moralnym (8)
- b. Pod względem sytuacji życiowej (3)
- c. Poprawić tekst, usunąć błędy (1)
- 2. Zastąpić czymś lepszym, dać coś lepszego (1)
- 3. [Podwyższyć wynagrodzenie]
1. Zmienić na lepsze (14): Lima opus habet, Trzebá popráwić/ polepſzić. Mącz 193d.
polepszyć czego (1): A to hándlowánie zakupniow/ dla tego ieſt wielce ſproſne/ iż kupuią towáry/ żeby ie záśię dla zyſku przedáli/ też á nie inſze/ by namniey ich niepolepſzywſzy [nihilo meliores factas] ModrzBaz 34.
a. Pod względem moralnym (8):
polepszyć kogo (G) (1): Aliquem ad frugem corrigere, Polepſzić kogo. Mącz 350b.
polepszyć czego przez co (1): A pan onych owiec ktory páſterzá zábił polepſzy ſwego żywotá przez miłoſierne vcżynki HistRzym 29v.
Zwrot: »polepszyć (swego) żywota« [szyk zmienny] (7): Pokiś zdrow ná śmierć wzgląd miey/ A żywotá polepſzyć chćiey BierEz S3; Tedy on [...] polepſzył ſwego żywotá y żył chwálebnie. HistRzym [118], 29v, 95; RejPos 248v; KuczbKat 205; WerGośc 221.
b. Pod względem sytuacji życiowej (3):
polepszyć czego (1): Mącz 63a cf Szereg.
Zwrot: »sobie polepszyć« (2): BierEz L2; idziſz ná grę/ pátrzyſz ſzcżęśćia: á ieſli ſobie nie będzieſz moc polepſzyć/ wroć ſie ku mnie záſie HistRzym 12.
Szereg: »opatrzyć a polepszyć« (1): Providere conditionem civium, Opátrzić a polepſzić ſtanu mieyskiego. Mącz 63a.
c. Poprawić tekst, usunąć błędy [czego] (1): Castigare librum, Polepſzić xiąg/ błędy wyrzućic. Mącz 415c.
2. Zastąpić czymś lepszym, dać coś lepszego (1): Mieyćie ná tym [tj. na językach, które Ezop na stół podał] doſyć teras/ Polepſzymy ná inſzy cżás. BierEz D.
3. [Podwyższyć wynagrodzenie [komu]: A ty, bracie [tj. Judaszu], tak uczyń, jakoś nam obiecał, O to się pilnie staraj, abyś go nam wydał. Naści trzydzieści groszy za twoję posługę, Jeszczeć możem polepszyć, gdy staniesz na słowie. DramStp II 276.]
Synonimy: 1. naprawić, pokstałtować, poprawić.
SBu