[zaloguj się]
[pdf]

POPRAWIĆ (219) vb pf

o jasne; w inf a jasne; w imp 2 sg i pl a pochylone; w pozostałych formach -ra- (98+kust), -rå- (4); -ra- : -rå- BudBib (3:2), BudNT (kust:1), SkarŻyw(4:1).

Fleksja
inf poprawić
praet
sg pl
1 m poprawiłem m pers
2 f -ś poprawiła m an
3 m poprawił m pers poprawili
f poprawiła m an
imperativus
sg pl
2 popråw popråẃcie
3 niech poprawi
conditionalis
sg pl
1 m bym poprawił, bych poprawił m pers bysmy poprawili
2 m byś poprawił m pers byście poprawili
3 m by poprawił m pers by poprawili
f by poprawiła m an
con praet
sg
3 m poprawiłby był
impersonalis
praet poprawiono
con by poprawi(o)no
participia
part praet act poprawiwszy

inf poprawić (88). ◊ fut 1 sg poprawię (4). ◊ 2 sg poprawisz (8). ◊ 3 sg poprawi (12). ◊ 1 pl poprawiemy (2) RejKup, Mącz, poprawim (1) BielSjem, poprawi(e)m (1) SkarJedn. ◊ 2 pl poprawicie (1). ◊ 3 pl poprawią (2). ◊ praet 1 sg m poprawiłem (1). ◊ 2 sg f -ś poprawiła (1). ◊ 3 sg m poprawił (33). f poprawiła (2). ◊ 3 pl m pers poprawili (14). ◊ imp 2 sg popråw (2). ◊ 3 sg niech poprawi (1). ◊ 2 pl popråẃcie (4); -ẃ- (2), -(w)- (2). ◊ con 1 sg m bym poprawił (2) BibRadz, LatHar, bych poprawił (1) RejWiz. ◊ 2 sg m byś poprawił (3). ◊ 3 sg m by poprawił (9). f by poprawiła (3). ◊ 1 pl m pers bysmy poprawili (1). ◊ 2 pl m pers byście poprawili (1). ◊ 3 pl m pers by poprawili (7). ◊ [con praet 3 sg m poprawiłby był.] ◊ impers praet poprawiono (4). ◊ con by poprawi(o)no (1). ◊ part praet act poprawiwszy (10).

Sł stp notuje, Cn s.v. poprawiam komu, Linde XVI – XVIII w.

1. Zmienić na lepsze, uczynić lepszym, doskonalszym; corrigere Mącz, Modrz, Calag, Vulg; emendare Modrz, Calag; bonus facere PolAnt; restituere Mącz (126): Lima opus habet, Trzebá popráwić/ polepſzić. Mącz 193d; RejZwierc A2v; Calag 109a.

poprawić czego (3): Pan Bog [...] Baczyl [lege: Raczył] nam ſlaſky ſwey zyawyć Gdzie czego trzeba poprawyć. RejKup m8; AEsculapius, Syn Apollinów/ graecae Asclepiades. Który lekarskiey nauce ſwiatłośći przidał y oney popráwił Mącz 5a; Heretycy [...] ſwoich záráźliwych náuk popráwić niechcą WujJud 20.

Zwrot: »w czym się pobłądziło poprawić« (1): Mendum corrigere, W czym ſie pobłądziło popráwić/ błąd wyrzućić. Mącz 215d.
Szereg: »i poprawić i przyczynić« (1): wſzytki rzecży idą iedny zá drugiemi/ á káżdyby rad ieſzcże coby mogł y popráwił y przycżynił. RejPos 348v.
a. O prawach i stosunkach między ludźmi (29): práwa vcżynione ná Sędzie [...] Ceſárzowi vkazano/ podobało ſie mu to/ iedno trochę popráwił. BielKron 210v; KochZg A3v; SarnStat 44, 734.

poprawić czego (16): Diar 83 [2 r.]; BielKron 199; RejPos A2v, 164; radźcie z Biſkupy o zacnośći nauk: poprawćie oney vſtáwy ModrzBaz 132v, 20v; ActReg 18 [2 r.]; Która paritas Deputatorum, tych gdźieby ſie do drugiégo Séymu ſtanom nie podobáłá/ wolno iéy będźie popráwić. SarnStat 854, 722, 732, 868; KlonWor 18. Cf poprawić czego przez kogo; Zwrot.

poprawić czego przez kogo (1): MAią téż Státutu Wielkiégo Kśięztwá Litewſkiégo/ y vchwał Séymowych do ſądów należących/ przez Deputaty ſwé popráwić. SarnStat 863.

poprawić co (2): Spisek też ostawili sobie ku przejrzeniu tej poprawy poselskiej, ktory przejrzawszy, nieco jeszcze i sami poprawiwszy posłom odesłali Diar 38; SarnStat 909.

poprawić czego a. co (2): Máiąc ták záwikłáne/ by we zgrzebiach práwo. Nie ważyć ná to cżáſu/ áby go popráwić. RejZwierz 109v; RejPos 33.

poprawić czym (4): BielKron 199; Ieſli tych błędow Synodęm Kátolickim nie popráwiem/ á kośćielna ſię nam iedność nie wroci zginęlichmy SkarJedn 141; GórnRozm L4v; SarnStat 909.

poprawić w czym (1): otośmy WM przynieśli spisek [...] nieco w nim dla lepszego upewnienia poprawiwszy Diar 38.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Dla tegom ćię zoſtáwił w Krećie/ ábyś czego ieſzcze nie doſtawa popráwił WujNT Tit 1/5.

W przeciwstawieniu: »poprawić ... skazić« (1): To prawdá iż z dopuſzcżenia Páńſkiego może Anyoł ſſtąpić ná ziemię/ á cżárt też ná wyſokośći niebieſkie/ ále przedſię żadny s thych nie może iuż popráwić áni skáźić práwá ſwégo. RejPos 164.

W połączeniu szeregowym (1): Vſtáwy Ziem przerzeczonégo Króleſtwá náſzégo/ ninieyſzym liſtem rozumieliſmy zá rzecz potrzebną odnowić/ popráwić/ w lepſzé obróćić/ niektórym téż nieco przydáć. SarnStat 909.

Zwrot: »prawa (G) poprawić« (1): ſtáráyćie ſię áby niektorych złych praw popráwiono ModrzBaz 140v.
Szereg: »odmienić a poprawić« (1): żadny o to nie prośił odmienić á popráwić tych wſzytkich rzecży. BielKron 199.
b. O ludziach, ludzkim życiu i postępowaniu (34): A nie widzi nędznik co mu ſzkodzi/ Ze márna ſmierć zá piętámi chodzi/ A to ktemu iż ſie tám ták ſtáwić/ Iáko zeydzie iuż nic nie popráwić. RejAp Cc8.

poprawić kogo, czego (29): MurzNT 51; RejWiz 3v, Cc3; RejZwierz 21v; BibRadz Ier 7/3, 5; BielKronCies Mmmm3; Corrigo, Nákrzepczam záś y proſtuyę. Metaph. Popráwiam/ Polepſzam/ Karzę. Corrigere mendum, Pobłądzenia popráwić. Mącz 350b; BielSat G3; RejZwierc 133, 144v, 160; oni mniſzy niebácżnie w grzech wpádli [...] ácż potym błędu ſwego żáłuiąc/ popráwili. SkarŻyw 300; BielSen 16; Siedem vcżynkow miłośiernych duchownych. Z oboygá teſtámentu Páńſkiego ták ie ſobie w kupę zbierz. Wyſtępnego popráwić: nieumieiętnego náucżyć LatHar +++v; JanNKarGórn G4v; SkarKaz 455b. Cf poprawić czego czym; kogo, czego w czym; Zwroty.

poprawić czego czym (1): cżárt w ſwych hárcoch nędzne ludzi ſtroi. A iáko nic nie może bez przeźrzenia twego/ Wielebych tym popráwił rozumu nędznego. RejWiz 165v.

poprawić kogo, czego w czym (2): LubPs aa5; pánie Boiánowſki nie żoẃ [tj. nazywaj] w.m. drobiozgiem żadney tey rzecży/ kthora páná w cżymkolwiek popráwić może. GórnDworz Ii6v.

poprawić co (1): we źwierciedle gdzie brudno á gdzie krzywo może wſzytko vpátrzyć/ á vpátrzywſzy popráwić. RejZwierc A2.

poprawić w kim (3): Dálekoby lepiey [...] ábyś też wżdi w ſobie kiedy popráwił czego RejZwierc 160, 17, 133.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Zal mi żem zgrzeſzył: chcę popráwić com złe cżynił. LatHar 207.

W przeciwstawieniu: »pobłądzić ... poprawić« (1): pierwey y koſztowniey było Pánu Bogu dom zbudowáć. Barzom w tym pobłądził: ále popráwię tego. y dał ná kośćioł SkarKaz 455b.

Zwroty: »błędow poprawić« (1): Bo to byſcie mi teraż nadobnie ſprawili A pirwſzych wſzytkich błędow z nowu poprawili RejJóz N5v.

»mało sobie poprawić« = niewiele zyskać (1): (nagł) Pánná V. (–) [do Szymka] A máło ſobie popráwiſz/ Ze mię w nieprawdźie zoſtáwiſz. KochSob 62.

»żywota poprawić« [szyk zmienny] (9): RejPs 53; LeovPrzep B4; RejPos 116v; A gdyś przyſzedł do ſtanu wieku poććiwſzego/ W ktorymći cżás popráwić iuż żywotá ſwego. RejZwierc [207]; Przeto trzebá żywotá dworzáńſkiego dobrze popráwić/ wedle tego ſpoſobu iákoſmy wyżſzey nápiſáli ModrzBaz 37v; SkarŻyw 455; CzechEp 325; Day nam Pánie cżyſtemi być/ ſłowem twoim rácż ocżyśćić/ byſmy ſerce cżyſte mieli/ á żywotá popráwili. ArtKanc E8; LatHar 652.

Szereg: »poprawić i (a) pochędożyć« (2): cznotá iż ieſt z niebá záwżdy też iáko niebo wkoło ſię toczyć muśi/ vpátruiącz w káżdym poććiwym ſtanie/ kto iey rády vżywa/ czegoby záwżdy popráwić á pochędożyć miáłá. RejZwierc 144v, 133.
W przen (5): LubPs aa5; Pan zaſtępow Bog Izráelſki ták mowi/ Popraẃćie drog wáſzych y ſpraw wáſzych/ á będę mięſzkał z wámi ná mieyſcu tym. BibRadz Ier 7/3, Ier 7/5.
α. Zlikwidować [czego] (1): Ziednay mi [...] łáſkę Duchá ſwiętego/ ktoryby [...] przeſzłe grzechy odpuśćił/ teráźnieyſzych popráwił/ przyſzłych vchował LatHar 489.
c. O zdrowiu [czego] (3): [potrawy niechaj będą wedle potrzeby] byle nie tákie/ coby chorému/ który ſye ná nieſtráwność léczy/ á krwie zepſowánéy popráwić vmyślił więcéy záwádźić niżli pomóc mogły. Oczko 20v; bo iż dla złego żołądká głowá boláłá/ wypłókawſzy go/ á iuz popráwiwſzy/ wierzę że boleć przeſtánie Oczko 22v.

poprawić w kim (1): choć drugi vſchnie/ ſkórá mu ſye ſtwárdźi/ żyły ſkurczą/ guzy ſpieką/ tego wodá śiárczána odwilży/ zágrzeie/ otworzy/ y wſzyſtkiego tego w nim popráwi. Oczko 25v.

d. O tekście (47): A ieſli lepiey rozumieſz/ nielituy pracey dla rzeczy poſpolitey [...] nie kryy Perły w źięmię/ ktorey ći Pan Bog vżyczył/ popraw GroicPorz C3; KrowObr 158; Ieronim s. [...] Biblią przepiſał s przyzwoleniem Papieſkim/ ácżkolwiek iuż byłá od ſiedmdzyeſiąt mężow wyłożoná/ ále on ná wielu mieyſc popráwił. BielKron 157v; RejPos 156; RejZwierc A2v; Wſzakże ieſcze tego niedrukuię, będzie czasu ieſcze doſyć poprawić KochList 3; BudBib c3 [3 r.]; Możeſz ná ſwym popráwić/ ieśli co źle bacżyſz KołakSzczęśl Dv; SarnStat 1286.

poprawić czego (11): RejKup x3v; BibRadz *5; GrzepGeom Q4; RejPos 300; aby ći náſzy (ktorzy ieſzcże ſą żywi) Brżeſcy tłumácże/ tego ſwego przekłádv poprawili BudBib c3; Acż ſię [...] dziwuię/ że ſię podiąwſzy tego przekłádu popráwić/ tych ták ſzpetnych á práwie dziećinnych omyłek nieobacżył BudNT przedm c2; SkarŻyw 318; WujNT przedm 9; [BudArt P3v]. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

poprawić co (12): Iż tám w moim Medyatorze/ obaczył nieco Sztánkár z drugimi/ coby popráwić potrzebá OrzList g; BibRadz *5v; BudBib bv; Liſt 24. kilkákroć pytáiące punktćiki opuſzcżono/ to ieſt takowe? y ráz wſzcżepiáiące opuſzcżono () co bacżny cżytelnik ſobie łácno popráwi. CzechRozm **7; WujNT przedm 3; Ieſli téż gdźie nieco ſie pochybiło, wſzák to może ieſcze popráwić SarnStat 314. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: wszytkiego (2), tego (1); zaimek względny (6), gdzieby (2)] (8): SeklKat Z3v; Mamy my Swiete Doctory Wktorych tak yeſt rozum spory Iż wſſytkego poprawili Cze go yni przebaczilj RejKup x3v; Przy cżymći ſie [...] też nie podoba/ to popráwić możeſz/ Y nápiſáć co lepiey RejWiz A9; BielKron 161; GrzepGeom Q4; BudBib c2; liſt Papieſki do Flawiáná [...] S. Leo piſał: y nim go poſłáć miał/ włożył go ná ołtarz Piotrá S. y cżterdzieśći dni poſzcżąc modlił ſię pilnie/ áby Piotr S. popráwił wnim tego co było potrzeba SkarŻyw 318; BielSjem 18; GostGosp 1.

Z przytoczeniem (1): Bezá ták pierwey przełożył: Nie zoſtáwiſz trupá mego w grobie. Potym ták popráwił: Nie zoſtáwiſz ćiáłá mego w grobie WujNT 404.

W przeciwstawieniu: »poprawić ... kazić, pogorszyć« (2): Bo gdy [głupi] czego nie rozumie/ mnima żeby ſię omylił piſarz/ y chcąc popráwić/ kázi BudNT przedm c5v; CzechRozm 199.

Przysłowie: BudNT przedm c5v; Mizerni ludźie/ chcąc oto popráwić/ więceyby ieſzcże pogorſzyli/ chcąc błędowi (iáko oni mniemáią) zábieżeć CzechRozm 199.
Zwrot: »wedle myśli swej poprawić« (1): ná woli káżdemu dáię/ chceli tego wſzytkiego com nápiſał vżywáć álbo nie/ może ſobie káżdy wedle myſli ſwey popráwić iáko chce GroicPorz C2v.
Szereg: »poprawić i wypolerować« (1): ći ktorzy látá ſwoie ſtrawili około piſm świętych [...] áby oni przyſzedſzy kiedy ku ſobie/ podięli ſię tey pracey iżby tego popráwili y to wypolerowali BibRadz *5.

Iron. (1): tam [Act 24/14] pewnie było wedle Greckiego przełożono tak/ Sic deſeruio patrio Deo. To ieſt/ Ták służę oycowſkiemu Bogu/ Lecz iákiś mędrela poprawił (kust) popráwił (–) (to ieſt ſkaził) y nápiſał/ Patri et Deo meo. To ieſt. Oycu y Bogu memu. BudNT przedm b7.

α. O pismach procesowych (10): Po Opráwách thámże zárázem Powod wedle pierwſzey żáłoby/ kthorą s Kſyąg da czytáć/ w dobrey woli ziáwi y popráwić może ieſli co ma. GroicPorz ſ3; SarnStat 1163.

poprawić czego (6): Státutem nowym to ieſt obwárowano/ że przed vczynieniem ſkazánia [...] káżda ſtroná może ſwey Prze álbo rzeczy poprawić SarnStat 791, 791, 812, 813, 1163, 1281.

poprawić co czym (2): dla nieſluſznośći álbo niedoſtátku pozwu powodowa ſtroná ſkarána winą zwyczáyną może popráwić y począć ſwą rzecz znowu lepſzym pozwem SarnStat 752, 824.

β. Wprowadzić poprawki erratowe (2): Tak wſzyſtko, co ku niey. popraw. Tak wſzyſtko co ku mey. CiekPotr 92.

poprawić co (1): Omyłki ſzkodliwſze ták popráwiſz. WujNT Dddddd2.

e. O przedmiotach [czego] (3):

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Cżego nie ſpráwiłá Náturá/ tego chłopia ręká popráwiła. KlonWor 21.

poprawić czym (2): Lud Moſkiewſki ná kupiectwo ieſt zdrádliwy [...] Bobru [tj. skóry z bobra] każdego popráwi ſkorupámi zwirzchnimi Włoſkich orzechow BielKron 430; ModrzBaz 34v.

2. Dokonać naprawy, przywrócić pierwotny, dobry stan; restituere Mącz (21): Mącz 414a; A zá tym póki Staw puſto będźieſz miał/ tedy Grobléy popráwuy/ Táráſów/ Baſzt/ kędy czego potrzebá. Popráwiwſzy nápuśćże Staw/ y ná Ryb [!] go dobrze Strum Lv; ZapKościer 1581/ 18v.

poprawić czego (10): wiele kościołow y murow w Rzymie ten Papież [Leo] popráwił y zbudował BielKron 171, 88; RejZwierc 110v, 247v; PaprPan Ee; Młynarz ma to wſzyſtko opátrowáć [...] y około dáchow áby nigdźiey nie ćiekły: ták też káżdey rzecży popráwić/ co ná ćieśle należy GostGosp 60, 52, 64; moſt nowy zbudowáć/ álbo ſtárégo popráwić gdy tego potrzebá SarnStat 1072, 471.

poprawić co (4): LibLeg 11/184; Munire ripas, Brzegi opatrzić, popráwić Mącz 237a; SarnStat 471, 963.

poprawić czego a. co (3): BibRadz Neh 2/5; Turcy moſt vcżynili ale ſłáby/ popráwili go náſzy trochę BielKron 309v, 379v.

W przeciwstawieniu: »popsuć się ... poprawić« (1): Gdy ſie ſtáre poſzyćie popſuie/ á nie godźi ſie go popráwić/ tedy odárwſzy ſnopki rządnie rozwięzáć/ y ná gromádźie mieć GostGosp 52.

Szeregi: »opatrować i poprawić« (1): A z tego [z czopowego] mury y municię mieyſkié opátrowáć y popráwić máią. SarnStat 963.

»z nowu uczynić i poprawić« (1): tenże gwałtownik będźie powinien [...] oné gránicé rozmiotáné z nowu vczynić y popráwić. SarnStat 471.

Przen [czego] (1): Nic to ácż gorſze cżáſy/ świát ze wſząd niſzcżeie [...] Nie máſz ktoby popráwił domu gnijącego GrabowSet L2.
3. Powtórzyć czynność w celu osiągnięcia lepszego wyniku (6): RejJóz H5v; Licebit rectius coenare, Popráwiemy ná wieczerzi. Mącz 348d; ſługá ieden [...] chcąc páná wyzſzej podnieſć rzekł do Woźnego. Nie ſláchethny maſz mowić/ ále vrodzony. A Woźny znowu/ Nie ſláchetny/ ále vrodzony pánie ſtaway: Drugi ſługá záſię/ oborzył ſie ná Woźnego/ y rzekł. Nie vrodzony/ boday cie zábito/ ále wielmożny. Dopiero Woźny popráwił. GórnDworz Q5.

poprawić czego (1): A on ná drugim kazániu dobrze tego poprawił/ y pokazał/ że ſię śmierći [...] niebał. SkarŻyw 462.

poprawić komu (1): Tákić był cżyſty obycżay/ iż gdy dzyecyę przyſzło do oycá ſkárżyć ná onego/ ktory go dla wyſtępku yákyego ſkarał/ zás mu yeſſcże ocyec przydał y popráwił. GliczKsiąż E7.

poprawić czym (1): dal mv myeczem raną przeſz twarzs y przeſz glową, pothem ſzyekierka poprawyll LibMal 1543/77.

Szereg: »przydać i poprawić« (1): GliczKsiąż E7 cf poprawić komu.
4. Ułożyć na miejscu we właściwy sposób [sobie czego] (4): ſláchcianká [...] zámyſliłá ſobie potrzebę trzewiká popráwić GórnDworz Bbv; Bo wżdy ow [pies] czo ſzcżeka ieſzcże wżdy przeſtrzega/ że wżdy cżłek nań ſobie kijá ſzuka álbo ſobie kordá popráwi. RejZwierc 83, 24; [Sędzia] poprawiwſzy ſobie Szable wreku rzekl PaprUp I.
5. Potwierdzić (23): GórnDworz S7v; ten [Kasper Maciejowski] dopiero kiedy przyſzedł z drugimi towárzyſzmi popráwił [zmyśloną opowieść] ták dobrze/ iż nieborak Skotnicki ledwie nie vmárł od ſtráchu. WerGośc 249; SarnStat 327; káżdy Chrześćijánin ieſt ták święty iáko Pánná Márya. Mowił Luter y vczeń iego popráwił mowiąc: [...] SkarKaz 549a.

poprawić czego (14): LibMal 1554/190v; RejKup p5; KrowObr 27v; Przetoż ćię wiernie przeſtrzegámy ábyś [...] zá tymi ſzedł/ ktorzy [...] záwżdy ſię z ſtolicą Piotrá S. y z ſwym nawyżſzym Páſterzem iednocżyli: á teraz [...] ná óſmym Zborze tego popráwili. SkarJedn 351, 112. Cf poprawić czego komu; Zwroty.

poprawić czego komu (1): A ktemu ſie przytráfił Philozoph Anáxágorás/ co tego onemu młodzyeńcowi ieſzcże ſzyrzey popráwił. RejWiz A6.

poprawić czym (14): RejZwierc 11; SkarJedn 112; [A ten przerzeczony Piotr zapisem tego poprawił, co go darował Marcin Szewcowicz KsięgaSądIwk 1582 nr 5]. Cf Zwroty.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: iż (1), zaimek względny (1), jako [= że] (1)] (3): GroicPorz dd2v; A chcemyli tego ieſzcże ſobie y piſmy popráwić/ iż Syn był záwżdy y ieſth práwy Bog/ ſłuchaymy Ianá ſwiętego co nam o tym powieda ták piſząc [...] RejZwierc 11v; PaprPan K2.

Zwroty: »jeszcze lepiej [czego] poprawić« (1): Potym ieſztze lepiey tego popráwił/ y potwierdził wthory Páweł Papież KrowObr 27v.

»palcy poprawić« = potwierdzić przysięgą (2): Ktory wſtąpi ná vrząd/ by pálcy popráwił/ Slucháć nas przełozonych BielSat L4v [idem] BielSjem 28.

»przysięgą poprawić« [w tym: czego (6)] [szyk zmienny] (7): y Poſeł powieſći ſwey powinien przyſięgą popráwić/ będźieli powod po nim thego żądał GroicPorz q3v, ee2, dd2v; Gwilelm [...] tego wſzitkiego przyſięgą ná Boże ciáło popráwił. BielKron 192v; á ći [mężowie dobrej sławy] weſpółek z onym który liſt podeyźrzány wnośi/ przyśięgą/ iż ón liſt nie ieſt fałſzywy/ ále ſłuſznie z kśiąg ſądowych wyſzedł/ popráwić będą powinni. SarnStat 767; tego ſtroná przyśięgą ćieleſną dowiodłá y popráwiłá SarnStat 1159, 1280; [stawili świadka tego, który tam naprawował i wziął od nich za ten rok złotych czternaście, i oni tego byli gotowi przysięgą poprawić ku temu świadkowi. LustrDróg 60].

»ręką [= czynem] poprawić« (1): Nie dármo Lichtáńſkiemi ták ich z dawná zową/ Bo wnet ręką popráwią co podáią mową. PaprPan K2.

»skutkiem [= czynem] [czego] poprawić« (2): Ano kto chce rzecz vtwierdzić Trzeba iey ſkutkiem popráwić. RejRozpr B4; RejPos 324v.

Szereg: »poprawić i (a) potwi(e)rdzić« (2): KrowObr 27v; A nie tylko áby to iedno tylko ſłowy opowiádáć racżył/ ále y ſkutkiem thego wielekroć popráwić á potwirdzić racżył. RejPos 324v.
W przen (1):
Zwrot: »[czego] gardłem poprawić« (1): Rzymſki kośćioł od Chryſtuſa zá przedni y głowę wſzytkim poſtáwiony ieſt. Y tey prawdy y náuki gárdłem y krwią ſwoią popráwili. SkarJedn 112.
6. Wzmocnić [czego] (29): Tám przyiáźni popráwili/ Wdzięcżnie z ſobą pomowili. BierEz S3; RejKup z6v; Bo tym ſławniey popráwiſz ná wſzem ſwey zacnośći/ Gdy Pánu ſwemu będzyeſz ſłużył k poććiwośći. LubPs A6v; A kogo tym [prawym szlachectwem] obdárzą z niebyeſkiego grodu/ Iuż then ſławy popráwi/ poſláchći y rodu. RejWiz 98v; w tey bitwie też Moizeſz popráwił ſwey ćći BielKron 252, 124, 247, 456v; KochSat Cv; Mącz 348d; RejPosWiecz2 93; nie dáyże mu [flegmatykowi] też rzecży s przyrodzenia záziębłych/ bobyś tákże ieſzcże więcey popráwił tępości y gnuſnośći iego RejZwierc 6v; PaprPan G3, O3, Bb2; SkarŻyw 46; StryjKron 527; O Zacny RADZIWILE [...] Myſliłeś záwżdy ſławy domowéy popráwić KochJez A2; KochFr 58; KlonŻal D3; KochFrag 17, 39; Acz téy ſławy iego y ſyn iego Káźimiérz Wielki popráwił SarnStat 121; CzahTr A2v; PudłDydo A4.

poprawić czym (3): WierKróc A3; Buyną myślą zacnośći ſwey/ nie popráwićie. GrabowSet D4.

W przeciwstawieniu: »uszczyrbić ... poprawić« (1): Aby ſławy przodkow ſwych nic nie vſzcżyrbili [młodzi]/ Owſzeki iey popráwić ieſt thák gotow káżdy PaprPan D3.

Zwrot: »skutkiem [= czynem] poprawić« (2): A chcemyli ieſzcże ſkutkiem wiáry ſwoiey popráwić/ wieźmiemy [!] przykład wnet s tychże pątnikow RejPos 112v; KochFr 58.
7. O zapłatach, dochodach, przywilejach: powiększyć [w tym: czego (8)] (10): z łáſki Bozey popráwiwſzy ſwoiey Chudoby, nie z gołymi rękámi do domu Wroćiłem ſię CiekPotr 90.

poprawić komu (6): Mącz 511a; Powiedział Krol: Iż záchowáć ie w łáſcze w ſpráwiedliwośći/ á w wolnoſciach ich/ y ieſzcże im ich więcey popráwić/ tedy to bárzo mocne miáſto będzie. RejZwierc 45v, 45v; Od Grobléy ná wyſokość łokći ſześć [...] możeſz beśpiecznie dáć od ſztuki po 12 złotych [...] kiedyby było w mokrádli/ tedy robotnikowi popráwić muśi. Strum E17v; Nie zechcę nádáremno/ wáſzey wierney pracey/ Iuż wam pewnię popráwię/ z chęcią lepſzey płacey. PaxLiz E2v.

poprawić czym (2): bo tákowi ſredni/ pracą/ pilnoſcią/ ſtárániem/ popráwić ſwego/ bárzo mogą GórnDworz D2v; KochPieś 37.

poprawić ile razy (1): Lucris quadruplicavit rem meam. Imienia mego we czwór naſób popráwił. Mącz 335c.

Przen (1):
Zwrot: »poprawić kołnierza« = wzbogacić się (1): Popráwi więc kto kolnierzá Niżli doydzie [to co zabrano na pobór] do żołnierzá RejRozpr D4v.

Synonimy: 1. polepszyć, e. podnieść, 2. odbudować, odnowić, przywrocić; 3. powtorzyć, przydać; 5. potwierdzić.

Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.

Cf POPRAWIENIE, POPRAWIONY

DDJ