[zaloguj się]
[pdf]

POŁUPIĆ (26) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf połupić
praet
sg pl
3 m połupił, połupieł m pers połupili
plusq
sg
3 m połupił był
impersonalis
praet połupi(o)no
participia
part praet act połupiwszy

inf połupić (2). ◊ fut 1 pl połupim (1). ◊ 3 pl połupią (1). ◊ praet 3 sg m połupił (8), [połupieł]. ◊ 3 pl m pers połupili (10). ◊ plusq 3 sg m połupił był (1). ◊ impers praet połupi(o)no (2). ◊ part praet act połupiwszy (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. pobijam, Linde XVI w.

1. Zagrabić, zrabować wiele; spoliare PolAnt (18):

połupić co [= co jest zrabowane] (2): [wojewoda wołoski] wielkie łupy wziął z przedmieſcia Lwowſkiego/ bo ſrebrne y złote naczynie z Kościołow/ Száty y Dzwony połupił StryjKron 717; SkarKaz 453b; [Niemożeć nigd ſtatku mocárza iákiégo wſzedwſzy w dom iego połupić/ ieſliby tegoto mocárza niezwiązáł MurzNT Mar 3/27 (Linde)].

W połączeniu szeregowym (1): Ktorych to kośćiołow y domow Bożych wielką część w tey koronie niezbożność heretycka popuſtoſzyłá/ y zwoiowáłá: złotá y śrebrá ich połupili SkarKaz 453b.

a. Ograbić wiele osób, splądrować (zwykle) wiele miejsc [kogo (pl), co (= kto, co jest obrabowane(-y))] (16): Niemcy z Węgry poſiekli ſie w Budzyniu/ thák iż Niemcy wiele Węgrow pobili/ domy/ kupce połupili BielKron 303v, 128, 232v, 251v, 324v; Iákoż ći co v gránic máią ſobie tuſzyć/ O tákiey miłoſierney á pobożney ſpráwie/ Gdy ie ieſzcże połupią ná zieloney trawie. A potym ſie zebrawſzy co ći nie dodárli/ Pewnie náſzy doſkubą/ by ći głodem zmárli. RejZwierc 251; gdzie Pogáni Połowcy Kościoł ſtołeczny ſwiętey Zophiey/ y wſzytkie inſze Cerkwie y Monaſtery ſrogo połupili StryjKron 235; SkarKazSej 686a [2 r.]; [potym Helenę według zmowy s Koſciołá wzyął/ y Koſcioł połupił HistTroj C5].

W połączeniach szeregowych (2): BibRadz Iudith 2/15; [Wiklef] zbunthował ſie z chłopſtwem á z Práżány przećiw panom á kſiężey/ [...] támże w Pradze y indziey kośćioły połupili y kapłany pomordowali/ kośćioły popalili/ y wiele ludzi pomordowali kthorzy ſnimi dzierżeć niechćieli BielKron 327; [[Druczula] naiechal bel na maiętnosc jego m. pana Jazlowieczkiego [...] y one do gruntu poplądrował, popalił, polupiel CorfusDocum 1593 nr 196].

Zwrot: »dobra [czyje] połupić« (1): Klotáryus Krol zwoyſkiem idąc/ dobrá Biſkupſtwá Wiromándeńſkiego połupił SkarŻyw 527.
Szeregi: »podrzeć, połupić« (1): [król Antiochus] wtárgnął do Ieruzálem/ kośćioł podárł/ połupił/ ſtátki kośćielne pobrał BielKron 265v.

»zwojować i połupić« (1): do zieḿ oyczyſtych Litewſkich przyćiągnął/ ktore ogniem y mieczem zwoiowawſzy y połupiwſzy/ wroćił ſię z Miſtrzem do Rágnety. StryjKron 502.

[Przen: Aleć Száthan iáko łotrowie onego idącego do Hierychá z Ierozolimy ná leſie/ ták też cżłowieká Adámá z Ewą y z iego potomſtwem/ ſrodze zraniwſzy grzechem połupił GilPos 189 (Linde).]
α. Nadmiernie wykorzystać, obciążyć materialnie (2):

połupić na co (1): Iedni [nędzni ludzie] płácżą co ie ná ty zbytki połupiono. RejZwierc 59v.

W przen (1): tyś ieſt ten ſyn dziedzic tey źiemie/ kthoryś [...] źiemi Polſkiey/ ſzkodę przez okrućieńſtwo vdziáłał/ gdiś roſpuśćił łákome pſy/ to ieſt vrzędniki twoie/ co połupili owce/ tho ieſt ludzi vbogie BielKron 356.
2. Odrzeć wielu ze skóry albo z zewnętrznej powłoki [kogo, co (pl)] (4): ná tho [tj. na bałwany obwieszone złotem i drogimi kamieniami] pátrząc Dionyzyus/ rzekł ku ſwym: Głupiſmy ſą my ludźie/ oto Bogowie dobre rzeczy nam podawáią/ á my ich od nich bráć niechcemy: á zá tym ſłowem/ ono wſzytko pobrał/ y połupił był Bogi. OrzRozm Ov.

połupić komu (1): Sthániſław Białobocki [...] powiedział/ vkazawſzy ná kilku trędowátych/ ktorzy przed krolem/ rzędem podle ſiebie ſtali. A to iuż ieſt práwi/ rząd cżerwony gotowy/ y niemoże być nád ten cudnieiſzy/ iedno im káżcie co rychley/ twarzy połupić. GórnDworz P8.

Zwrot: »połupić żywo« [szyk zmienny] (2): Skánderbeg poſłał okup zá więźnie do Thurkow/ niech ćieli [!] okupu wźiąć/ á połupili ie żywo/ náſuwſzy plew w ſkorę záſię ie obłocżono. BielKron 252, 256.
3. Wydłubać, wykłuć oczy wielu osobom (2):
Zwrot: »oczy [komu] połupić« (2): Ten [papież Lucjusz] ſie z Rzymiány powádził o zwirzchność mieyſką/ dla cżego Senat Rzymſki rzućili ſie ná iego pomocniki/ ocży im połupili y drugie powieśili BielKron 182, 169.
4. Pozabijać, uśmiercić [co (żywotne) (pl)] (2): Cżemu z tąd precż nie idziemy/ Poki gardł nie pozbędziemy: Mniemaćie być pſom przepuśćił/ Ktory y woły połupił. BierEz I3v.
Przen (1): Wilki [tj. Węgrów] w śieći połowim/ á Wielbłądy w dole/ Roſſomaki [tj. Turków] połupim/ Lámpárty/ Sobole BielSen 7.

Synonimy: 1.a. splundrować, zagrabić, zwojować; 2. obedrzeć, odrzeć; 4. pobić, pozabijać, zabić.

Formacje współrdzenne cf ŁUPIĆ.

Cf [POŁUPIENIE], [POŁUPIONY]

LWil