[zaloguj się]
[pdf]

ŁUPIĆ (203) vb impf

Fleksja
inf łupić
indicativus
praes
sg pl
1 łupię łupimy
2 łupisz łupicie
3 łupi łupią
praet
sg pl
2 m -ś łupił m pers
3 m łupił m pers łupili, łupi(e)li
f łupiła m an
fut
sg pl
3 m będzie łupił, łupić będzie m pers będą łupić, łupić będą
imperativus
sg pl
2 łuṕ
3 niech łupi niech łupią
conditionalis
sg pl
1 m bych łupił m pers
2 m byś łupił m pers
3 m by łupił, łupiłby m pers by łupili
impersonalis
praes łupi się
praet łupiono
con by łupiono
participia
part praes act łupiąc, łupięc, łupięcy

inf łupić (35). ◊ praes 1 sg łupię (12). ◊ 2 sg łupisz (4). ◊ 3 sg łupi (32). ◊ 1 pl łupimy (2). ◊ 2 pl łupicie (4). ◊ 3 pl łupią (42). ◊ praet 2 sg m -ś łupił (3). ◊ 3 sg m łupił (11). ◊ f łupiła (2). ◊ 3 pl m pers łupili (17), łupi(e)li (1) ActReg. ◊ con 1 sg m bych łupił (1). ◊ 2 sg m byś łupił (2). ◊ 3 sg m by łupił, łupiłby (6). ◊ 3 pl m pers by łupili (7). ◊ fut 3 sg m będzie łupił (1) KlonWor, łupić będzie (1) BudBib. ◊ 3 pl m pers będą łupić (1) LibLeg, łupić będą (1) BibRadz. ◊ imp 2 sg łuṕ (3). ◊ 3 sg niech łupi (1). ◊ 3 pl niech łupią (2). ◊ part praes act łupiąc (7), łupięc (1) SarnStat, łupięcy (1) BielRozm. ◊ impers praes łupi się (1). ◊ praet łupiono (1). ◊ con by łupiono (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Odzierać z zewnętrznej powłoki; tu wyłącznie o skórze istot żywych; niekiedy o zadawaniu tortur lub zabijaniu; excoriare Mącz, Cn; glubere Calep, Cn; cingere, decorticare, deglabrare, deglubere, delibrare, depilare Cn [kogo co] (40): Niegdy ſie záiące rádzili/ Iákoby ſwey nędze zbyli: Iż ich tu nędzny żywot był/ Kto iedno chćiał ten ie łupił. BierEz L2; [ryba] ma ſkorę cżarną á ſliſką iako na węgorzu, Niektorzy ie łupią/ niektorzy w vkropie odparzaią FalZioł IV 30d; LibLeg 11/59; A zam ya Wylk łupicz Owcze Béz przicziny a bez Prawą RejKup bb5; RejWiz 84; Mącz 65d; Páſzczęki ná mię rozdárli ſtráſzliwé/ Iáko lew ſrogi/ źwiérzę łupiąc żywé. KochPs 31; lew rad, kiedy na zwierz z głodu napadnie, Bądź sarnę, bądź jelenia już go łupi snadnie KochMon 20; Calep 495a; á ták łupić bydlę/ iákoby znák iáki zoſtał przy ſkorze. GostGosp 116.

W połączeniach szeregowych (3): pan poſłał [uczniów swoich] iáko owce w pośrzod wilkow: á nie iáko wilki/ owce niewinne y obrony w ſobie nie máiące drapáć/ łupić/ mordowáć/ pożyráć CzechEp 21; ReszPrz 7; KmitaSpit B3.

W przeciwstawieniu: »strzyc ... łupić« (1): dobry páſterz tylko ſtrzyże owce/ Iedno to Wilk drapieżny/ łupi ie iáko chce. RejZwierz 30.

Przysłowia: Naydzyeſz cżáſem Rzeźniká dáleko niż páná/ Ná wſzem vrodziwſzego/ choć łupi Báráná. RejWiz 98v, 123v.

Sęp dla tego łupi ptaka/ iżby go ziadł nieboraká. March1 A3v; March3 V2v.

WOźnicá wſiádał ná Koń/ ſkorę ſobie złupił/ Y wrzeſzcżał ſiłnym głoſem/ by go dyábeł łupił. RejFig Cc7.

to iuż ná to ták beſpiecżnie pijemy iáko ná Niedzwiedzą ſkorę/ ktory ieſzcże w leſie krowy łupi. RejZwierc 262v.

Bo ieſli cie nie wykłną[!] tedy cie podkupyą/ A gdzye mogą káżdego by Węgorzá łupyą. RejWiz 59v.

Zwroty: »skorę [z kogo] łupić« (1): Vſłyſzyſz tám iáko ſkory z iednych łupili co nieſpráwiedliwie ſądzili á ſthołki z nich dziáłáli/ y ine ſędzie ná nich ſadzáli RejZwierc 43v.

»[kogo] łupić żywo« = żywcem odzierać ze skóry dla zadania tortur [szyk zmienny] (4): Oldrych [...] Polaki pobił/ Werſzowce pomęcżył y łupił żywo BielKron 346v; RejZwierc 152v; [Domicyjanus Cesarz] Iednych wyganiał z zyemie/ drugie żywo łupił/ Owa ſie tám v niego żaden nie odkupił. PaprPan Gg 4; Niechay więźniow nie żywią/ niech męcżą ſtráſzliwo/ Niech wieſzą/ niech morduią/ niech ie łupią żywo. KmitaSpit B3.

Szereg: »skuść a łupić« (1): Wolę też ſkuść z drugiemi Gęś á łupić Owcę. RejZwierc 245v.
W przen (4): [śmierć puszcza czapkę o ludzie] iáko o złe ſzkápy. A ſkoro wygra/ wneth zárázem łupi/ bo drog owies ná nię. RejZwierc 159v.

łupić kogo (1): Abowiem pátrz iáko ći krucy [pochlebnicy] ieſzcże zá żywotá kluią á łupią káżdego kogo ſie imą/ á práwie wſzytko co ieſt nalepſzego to z niego odzieráią RejZwierc 49.

łupić co z czego (1): A rácż odpędzić wſzytki fałeſzniki á wymyſlacże ſwiátá tego/ ktorzy nie pátrzą iedno áby dárli á łupili wełnę s tych nędznych owiecżek twoich RejPos 347v.

Zwrot: »żywo łupić« (1): A o thę ſwiętą duſzę wſzyſcy nic niedbamy/ Iáko Rzeźnik owiecżkę práwie ią chowamy [...] A potym ledwe żywo nie damy iey łupić. RejWiz 121v.
Szeregi: »drzeć a łupić« (1): RejPos 374v cf łupić co z czego.

»łupić a odzierać« (1): RejZwierc 49 cf łupić kogo.

Przen: Prześladować, znęcać się, gnębić [w tym: kogo (9)] (10): Vczekłem pod yego Rękę Pomniacz onę ſrogą mękę Ktora on Oijcza vbłakał[!] Abys tu nami niewładał A yako błednych niełnpił [!] Bo to drogo ſwą Krwią kupił RejKup dd4v, dd5; Gwilelm kſiążę Geldriyſkie/ Iuliáckie/ Kliweńſkie/ ktory nową wiárę wymyſłał/ biſkupy łupił /y mowił przećiw ſtolcu Papieſkiemu BielKron 192, 378; Kto w ſrogośći ludzi łupi/ Bárzo tráći ná tey kupi/ Bo y ſławę márnie tráći/ Y Bog ſowito zápłáći. RejZwierc 231.

W połączeniach szeregowych (3): Pożyraią [mój lud] to ieſt, bierzą, łupią, przeſladuią vſtawicżnie iako chleb ieſt pokarm vſtawicżny. WróbŻołt R3; SeklKat Z; ſkoro [heretycy] moc nád wiernymi wźięli/ wnetże ie z vrzędow ſkłádáć/ zábijáć/ łupić/ wygániáć poczęli. SkarKazSej 687b.

Zwrot: »żywo łupić« (2): Pṙzeć bych gniotł Ludzkie ſtwoṙzenie. A pṙzećz bych tes żywo łupił Gdym ye ſwoią krwią odkupił. RejKup o6; VotSzl E3v.
2. Bezprawnie co zabierać wyrządzając komu stratę materialną; praedari Calag, Calep, Cn; compilare, expilare Calep, Cn; supilare Mącz; depeculari Calep (141): Suppilo, Podkrádam/ táyemnie krádnę/ lupię á zdieram [!] potroſze. Mącz 299d; Rauben. Lupić. Drapiezyć. Praedari. Calag 387a; Compilo – Zewſząd łupie, kradnę drę. Zgromadząm. Calep 227a, 307a, 393b, 395a, 831a.
a. Ciągnąć nadmiernie zyski, wykorzystywać kogo; deargentare, spoliare aliquem Cn (57): RejWiz 69; RejZwierz 39v; Płátnerz cżeka kłopotow/ chłopek ná wśi żniwá/ Barwierz zwad/ Grubarz moru/ á Młynárze mliwá [...] Niedźiwuyże ſie temu/ iż ći wſzyſcy łupią/ Każdy zá loſem idźie prowádząc ſwą kupią. BielSat C3 [idem BielRozm 20], B4; [źli ludzie odjąwszy człowiekowi] dobroć/ wiodą go ná łákomſtwo/ áby iedno ſámi łupili RejZwierc 49; Iáko łupią w Kupiectwie ták też y ná Myćie/ Weſzło to iuż w obycżay v nas poſpolićie. BielRozm 11; Pátrzay iákie łupieſtwá drogośći náſtáły [...] Iáko łupią ná tárgach/ iáko rzemieśnicy BielRozm 10, 14, 20; Przetoż bráćie nie rownay lichwiarzá z oracżem: Bo rożni ſą od śiebie: [...] Oracż chceli żyto śiać/ muśi rolą kupić: A ten zárázem śieiąc náucżył ſię łupić. KlonWor 79.

łupić kogo (39): BierEz R; On żołnierz náſz ſlugá głupi Alić ſwego pána łupi RejRozpr Ev; LubPs 13; GroicPorz B4; KrowObr 187; RejWiz 72v, 139, 173; Leop Is 10/2; Zá oneś to nieboże/ tey ſzpiże nákupił/ Coś więc ony nędzniki/ choć płákáli łupił. RejZwierz 103; BibRadz Ez 18/18; [Matyjasz był] wielkim ſkaſcą kroleſtwá Węgierſkiego/ ktory iedno łupi poddáne á s Turkiem nie walcy iedno s Krześćijány. BielKron 395, 189v; Prot C4v; Woyt/ Sędźia/ Prokurator/ łupią nas v práwá. BielSat C2v, C2; RejPos 223; iákiegoś vrzędniká co tákież ludzi łupił obieśić chcieli RejZwierc 39v; ludzi niewinne ná podathki łupimy RejZwierc 261v, 64, 69v, 216v, 234v, 244v [2 r.], 245v; WujJud 209; Nieznośna ieſt niektorych Powiátowych vrzędnikow ſwawola/ że ſrodze vbogie ludźi łupią [in plebe spolianda] ModrzBaz 20v, 22v, 99v, 124; Kupiec wſzelkich towárow tu w źiemi nákupił/ Aby nas więcey Włoſzek y Niemiec nie łupił. BielSjem 20, 24; Cżytayćie iedno dzieie ſtáre ſwoich przodkow/ Iákie rády miewáli nie łupięcy kmiotkow. BielRozm 7, 19; SkarKaz 610b; VotSzl E3v; SkarKazSej 687b; KlonWor **3v.

łupić z kogo (1): Bo gdy ſie iuż wſſytcy zkupią To więc z kxiędzá/ kmiećiá/ łupią A ktoby mogł oſſácowáć Co ſámych będzie koſztować RejRozpr F3.

łupić co z kogo (1): Bá y ony coś ie łupił z Sąſyádow ſwych groſze/ Będąć vbywáć z innemi obroki potroſze. GroicPorzRej C3v.

W połączeniach szeregowych (3): [Urzędnik sądowy] Winy nieſłuſzne bierze/ drze/ łupi/ dręczy vbogie ludźi/ nieznáiąc Práwá / áni żadnego Porządku Sądowego GroicPorz B4; RejPos 219v, 223.

Zwroty: »łupić aż do kości« (1): Táis chytra kurwá byłá/ Która młodzieńce łowiłá: A pod záſłoną miłośći/ Lupiłá ie áż do kośći. BierEz R.

»jako Turczyn łupić« (1): Ieden Sąſiádá ſwego iáko Turczyn łupi/ Drugi Pozwy gotuie/ boć ieſt w tym nie głupi. Prot C4v.

»łupić bez (a. przez, a. oprocz) litości« (3): LubPs I3; BielSjem 24; Iákie záśię w towárzech nieznośne drogośći/ Rzemieśnik/ Szynkarz/ Kupiec/ łupią przez litości. BielRozm 11.

»niemiłosiernie łupić« (1): poddáne niemiłośiernie łupićie/ robić im ſobie/ y w Swiętá/ á niektorzy y w Niedźielę każećie. WujJud 209.

Szeregi: »czynić krzywdę i łupić« (1): przeto że czynił krzywdę y łupił [quia oppressit oppresionem et rapuit rapinam] brátá ſwego/ [...] Oto vmrze w złośći ſwoiey. BibRadz Ez 18/18.

»łupić i obciążać« (1): [ci którzy sprawiedliwie żywą] ludzi vbogich niełupią y nieobćiążáią KrowObr 187.

»łupić i odzierać« (1): wſtydzą ſię niektorzy iáwnie łupić y odźieráć poddáne ſwoie SkarKaz 610b.

»łupić i gwałtem rozbijać« (1): Bo ieſli ſię ták vdamy ná to/ iż káżdy dla ſwego pożytku będźie łupił y gwałtem rozbiiał drugiego: tu ſię iuż tym ſpoſobem muśi rozerwáć przyrodzone ziednocżenie y ztowárzyſzenie ludzkie. KlonWor ** 3v.

»skuść, łupić« (1): Tákże łudzye ná świecie theż chodzą by wſciekli. Choć iedny bárzo ſkubą/ drugye ſzpetnie łupyą/ A wżdy ſie do tey ordy wſzyſcy márnie kupyą. RejWiz 72v.

»łupić a szacować« (1): A ná toż to maſz łupić á ſzácowáć nędzne ludzi? á ná thoż ſie tho ma vdáć nędzne [...] łákomſtwo twoie? RejZwierc 69v.

»łupić i wydzierać« (1): [cyganie] wiele dobrych ludzi zámordowali potáiemnie/ łupiąc y wydzieráiąc ludzkie prace BielKron 262.

»zdzierać a łupić« (1): BIádá tym ktorzy poſtánawiáią práwá nie ſprawiedliwe [...] áby tylko vćiſnęli vboſtwo ná ſądzie/ áby były wdowy wydártkiem á korzyśćią ich/ á ſierothy áby zdzieráli á łupili [ut essent viduae praeda eorum, et pupillos diriperent]. Leop Is 10/2.

α. Brać zastaw przymusowy (4): Iakom ya tego to Iana Raczka szbil kyedi my szie lvpicz nyedal kyedy mi skodą w rzicye dzyelal tako mi. ‒ Iako my tho vyemi. ZapWar 1517 nr 2232, 1502 nr 1896, 1897, 1513 nr 2133.
b. Kraść, przywłaszczać sobie [w tym: co (6)] (7): Więc też owi rycerze/ co ná woynę iádą/ Nigdy nie przebieráią/ śiwą álbo gniádą/ By iey iedno doſtáli/ álić ią wnet łupią RejWiz 163; [złodziej] Do ſtodoły ſię wroty álbo dźiurą wemknie. Tám łupi zamki/ pługi/ y wozowe kołá KlonWor 47.

łupić czego [funkcja supinum = do łupienia] (1): Obácż káżdy pocżćiwy/ iáka to niecnotá/ Kto iuż y ná vmárłych/ ſzuka łupić złotá. RejZwierz 7v.

Szeregi: »łupić a przywłaszczać« (1): przodkow wáſzych dochody bezbożnie łupićie/ á co Bożego y Kośćielnego ieſt/ nieſpráwiedliwie ſobie przywłaſzcżaćie. WujJud 230v.

»łupić i wydzierać« (1): Práwieć połamáli práwá ſtárowieczne [...] áby im było wolno [...] dźiedźictwo kośćielne łupić/ y wydźieráć SkarKazSej 701a.

W przen [co] (1): Szpetną ten robi robotę/ Kto w tym domu łupi cnotę. RejZwierc [238].
c. Ograbiać, okradać, rabować; pustoszyć; devastare, diripere, manubias facere, pervastare, populari, spoliare, vastare, vexare Mącz, Cn; degrassari Calep; decalanticare, depeculari, praedari, praedam facere, spolia capere a. detrahere Cn (67): Poprzedał Owce Woły/ á Koni nákupił/ Kogo potkał tego brał/ á po drogach łupił. RejZwierz 33, 29v; Mącz 209b; niektorzi wárſtáty y rzemiosłá ſwe opuściwſzy/ draby zoſtawáią dla leniſtwá/ y áby im wolno łupić [ad castra... concedunt] ModrzBaz 107v, 74v, 116; GostGosp 146.

łupić kogo (11), co (wyłącznie nieżywotne; głównie o kościołach, posiadłościach, terytoriach) (27): [Połowcy] rowni pſom łowczym, poſthronne narody gabaiąc łupili [vicinas... nationes molestabant et spoliabant]. MiechGlab 35, 32; KrowObr 186v; RejWiz 140; BibRadz Iudae 2/14, Hab 2/8, Iudith 4/1; Ten kośćioł Sálámonow/ nie thylko pogáńſtwo/ ále y ſwoi łupili. BielKron 265v; wyſkocżyli Turcy zá mury łupić pobite á dobijáć żywych BielKron 315, 60, 188, 326, 348, 361v (10); RejAp 36; łupiſz wſzytek ſwiát á wżdy ſie dobrym krolem zowieſz. RejZwierc 149, 135 [2 r.], 228v; Ktemu miáſtá y zamki gdy pocżęli łupić/ Obacżył to Hánibál PaprPan Hh3v; SkarŻyw 81; WerGośc 222; ActReg 7; OrzJan 97; WujNT 252; SarnStat 510; SkarKazSej 687b; KlonWor 16 [2 r.]. Cf łupić kogo z czego, »łup łupić«.

łupić kogo z czego (4): RejPos 166v; Połowcowie [...] towárzyſzow woyny y pomocnikow ſwoich iezdnych z koni/ pieſzych z ſzat łupiąc zábijáli/ drugich w Rzekách topili. StryjKron 260; SarnStat 706; [Heretycy] odeymuią Kátholikom kośćioły/ [...] y z máiętnośći [je] łupią SkarKazSej 685a.

łupić czego [funkcja supinum = do łupienia] (1): Izali łupić łupu ty idzieſz? BudBib Ez 38/12.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Potym Litwá [...] ćiągnęli przez Mázowſze [...] burząc/ woiuiąc/ y łupiąc co ſię im náwinęło. StryjKron 406.

W połączeniach szeregowych (10): Diar 66; Antyochus okrućieńſtwo nád mieſſcżány w Ieruzálem cżyni/ zábiya/ łupi/ przedawa Leop 2.Mach 5 arg; BielKron 60; Grassor, Ydę by wśćiekły/ gwałtem wydzieram/ łupię/ Puſtoſzę/ morduyę okrucieńſtwo wyodę álbo przewodzę. Mącz 148d, 312c, 476b, 491d; SkarŻyw 81; StryjKron 406; Calep 822b.

Zwrot: »łup łupić; łupić łupu iść« = in pignus rapere, rapere rapinam PolAnt [szyk zmienny] (2;1): [sprawiedliwy syn męża sprawiedliwego] Cżłowieká też nie trapiłby/ zaſtáwy nie záſtáwiałby/ y łupu nie łupiłby [Wujek: nie wydźiérałby drapieży] BudBib Ez 18/16, Ez 18/18; 38/12.
Szeregi: »łupić i borzyć« (1): TEdy Izráelcżycy mieſzkáiący w Iudá vſłyſzawſzy co czynił Olofernes [...] z inymi narody łupiąc y borząc Kośćioły ich [spoliavit omnia templa earum] [barzo się ulękli]. BibRadz Iudith 4/1. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»gabać albo łupić« (1): NIemogą nigdy Thatarzy ſpokoyni być aby poſthronnych ſąſiadow nie gabali albo nie łupili [impetant ac invadant] MiechGlab 32.

»łupić a odzierać« (1): [złoczyńcy] s pożytkow márnych/ iáko ná leſie/ lud Páńſki łupią á odzyeráią RejPos 166v.

»łupić, plundrować« (1): Degrassor – Lupię, plundruię. Calep 298a.

W przen (8): Bo iuż łákomſthwo iáko łákomſtwo/ to wżdy potáiemnie łupi/ tákże obżártſtwo/ opilſtwo/ y ine przypadki. RejZwierc 75, 75.

łupić co (2): RejAp 36; Boday był do nas niepoſtał Ten Kryſtus co dźiś zmartwychwſtał. Gwałt. cżyni/ łupi nam piekło MWilkHist E4.

łupić kogo z czego (4): Co wſzyſko nić nie ieſt iedno pana Boga z iego fáły boſkiéi łupić a diabłu ią przypiſowac MurzNT 31; BibRadz *3v; O Pánie coś mnie ſtworzył/ ſtworzywſzy krwią kupił/ Nie day/ by nieprzyiaćiel/ mnie z twey łáſki/ łupił GrabowSet P; SkarKazSej 686a.

Szeregi: »gwałt czynić, łupić« (1): MWilkHist E4 cf łupić co.

»łupić, plandrować« (1): [Pan jako złodziej] gdy o tym, on nędznicżek nic nie myſli/ [...] iuż łupi iuż plándruie wſzytko dobro iego. RejAp 36.

Przen: bibl [Vulg Is 33/1] = Czynić źle, grzeszyć (5): RejAp 189; biádá tobie co łupiſz/ ábowiem theż thy pewnie złupion będzieſz [Vae qui praedaris: nonne et ipse praedaberis?]. RejZwierc 39v, 56, 63v.
Szereg: »łupić i wydzierać« (1): Biádá/ mowi Prorok/ temu ktory łupi y wydźiera: bo też ſam złupiony będźie. SkarKazSej 703b.
** Bez wystarcząjącego kontekstu (3): MurzOrt B2v; P dwoie: iedno proſté/ iako łup/ to ieſt/ koŗiść: drugié łuṕ z kréſką/ to ieſt/ dŗi. JanNKarKoch F2, G2.
3. Wydłubywać, wykłuwać (12):
Zwrot: »[komu] oczy łupić« = oślepiać (4): Ktoby cżytáć o tym chciał [...] iáko ſynom ocży łupili/ iáko ie zá więźnie wydawáli/ nálazłby o tym niemáło. RejZwierc 147v, 43v; PaprPan S3v; CzechEp 419
W przen (1):
Zwrot: »[czemu] oczy łupić« (1): Kroleſtwá gwałty zięły/ y ſproſne niecnoty/ [...] Boſkiey chwały niepytay/ nabożeńſtwu ocży Lupią: Słowna też wiárá w zdártey kiecce krocży. RybGęśli C3.
Przen (7):
Zwroty: »[komu] łupić oczy« = szkodzić [szyk zmienny] (2): Tak ſię ſwiat ten kolem toczy Wzaiem ſobie lupyą oczy. A ſnać y Ludzie zuphaly Wſytczy na ſwieczie naſtały. RejKup f3; RejZwierc 49.

»[komu] łupić oczy« = mamić, zaślepiać [szyk zmienny] (2): RejRozpr G2v; [pochlebnicy starotestamentowi] potwárzáli Moyżeſzá/ powiádáiąc: ocży nam chceſz łupić: ták y dziśieyſzy niezlicżone potwarzy ná Papieżá y duchowne kłádą. SkarŻyw 493.

»[sobie] oczy łupić« [w tym: o co (2), dla czego (1)] = walczyć [szyk zmienny] (3): [Amurata Otomana trzeciego króla tureckiego czasu] dwá Ceſárze byli Konſtántynopolſcy/ ktorzy ſobie o páńſtwo ocży łupili. BielKron 240; RejZwierc 70; PowodPr 14.

4. Uderzać, tłuc [kogo, co] (10): gdy ſługę pan chce bić á onby mogł nieborak vciec á ty go dodzierżyſz/ pánu ſie záchowaſz ále onemu nikąſká co mu ſie grzbiet łupi. RejZwierc 95v.

łupić czym (1): MVrix ieſt małż morzki ktori też włazi w ſkorupę iako j małżowie, ktorzi inacey go zową Kokilem/ dla tego iż gdy ią łupią żelazem, tedy łzy z ocżu cżyrwone iako purpura wypuſzcża FalZioł IV 37b.

a. Uderzając dzielić na części, rozbijać, rozwalać [co] (6): Confeſſioniſte obrázy męki Páńſkiey po drogách łupią. WujJud 9v, Ll3; Ty zapowiedźi przy práwie máią bydź zápowiedźiáne/ [...] dla łatwieyſzey odpráwy. Naprzod/ áby chłopi żerdźi/ dylow/ nie krádli/ nie łupili/ áni palili. GostGosp 166; KlonWor 10.

W połączeniu szeregowym (1): Dla tego ſie też wam widźi że wdźięcżną Bogu poſługę cżynićie/ kiedy obrázy męki Páńſkiey po drogách łupićie/ tłucżećie y rąbaćie WujJud 9v.

W porównaniu (1): W imię trzéch Boſkich ſtanow káżdego krzćić kázał. Teraz ty cżárownicam ſłowá przywłaſzcżáią/ Tylko iáko na Wioſnę Gęśi zánarzáią. Iuż duſzá nędzna s ciáłem vmiera poſpołu/ Ledwe iże nie łupią zdechłego by Wołu. RejZwierc 250.

α. Odrywać, odłamywać, odrąbywać (2): Sebáliás ſtroił tryumff z onego zwyćięſtwá/ [...] cżyniąc nád pobitymi łudźmi krześćiáńſkiemi okrućieńſtwo/ bo im głowy łupili/ głowámi tacżáli iáko kulámi. BielKron 252.
Szereg: »skubać a łupić« (1): A thy ſie dopirko będzieſz przypátrował z nowu onym ſproſnym obycżáiom ktorycheś tu był odiechał/ pátrząc z dáleká ná drugiego/ á on ſiedząc w kącie łeb ſobye ſkubie á páznokcie łupi/ á kroſthámi odzieráiącz ſobie s pálcow áż do drzwi ſtrzela RejZwierc 24.

Synonimy; 1. ciągnąć, drzeć; 2.a. brać, ciągnąć, obciążać, zdzierać b. kraść, przywłaszczać; c. borzyć, drapieżyć, gabać, grabić, odzierać, plądrować, pustoszyć, rabować; 4. bić, uderzać, tłuc; a. rąbać, rozbijać, rozwalać.

Formacje współrdzenne: łupić się, nałupić, obłupić, odłupić, połupić, przełupić, rozłupić, wyłupić, wyłupić się, złupić, złupić się; łupać, łupać się, ułupać, wyłupać, złupać, złupać się; obłupiać, rozłupiać, wyłupiać, złupiać; nałupować się, nawyłupować, obłupować, odłupować, odłupować się, powyłupować, rozłupować, złupować, złupować się.

Cf ŁUPIĄCY, ŁUPIENIE, [ŁUPIKOŚCIOŁ], ŁUPION, ŁUPIPSZCZOŁA, ŁUPISKORA

TK