[zaloguj się]
[pdf]

PORADZIĆ SIĘ (67) vb pf

sie (35), się (32).

o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf poradzić się
praet
sg pl
1 m -m się poradził m pers
3 m poradził się m pers poradzili się
imperativus
sg pl du
1 poradzmy się, porådźmy się porådzwa się
2 porådź się porådzcie się, porådźcie się, porå(dz)cie się
3 niech się poradzi
conditionalis
sg pl
1 m bym się poradził m pers bysmy się poradzili
2 m m pers byście się poradzili
3 m by się poradził m pers by się poradzili
con praet
sg
3 m by się był poradził

inf poradzić się (14). ◊ fut 1 sg poradzę się (4). ◊ 3 sg poradzi się (3). ◊ 1 pl poradzimy się (1). ◊ 3 pl poradzą się (1). ◊ praet 1 sg m -m się poradził (1). ◊ 3 sg m poradził się (2). ◊ [3 pl m pers poradzili się.] ◊ imp 2 sg porådź się (3). ◊ 3 sg niech się poradzi (2). ◊ 1 pl poradzmy się (3) BudBib, SkarŻyw, KochFr, porådźmy się (3) BibRadz, HistRzym, Mącz. ◊ 2 pl porådzcie się (1) SkarKazSej, porådźcie się (1) ReszPrz, porå(dz)cie się (1) LibLeg. ◊ 1 du porådzwa się (1) Leop 2.Esdr 6/7. ◊ con [1 sg m bym się poradził.] ◊ 3 sg m by się poradził (2). ◊ 1 pl m pers bysmy się poradzili (1). ◊ 2 pl m pers byście się poradzili (1). ◊ 3 pl m pers by się poradzili (1). ◊ con praet 3 sg m by się był poradził (2). ◊ part praet act poradziwszy się (19).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) i XVIII w. s.v. poradzić.

1. Zasięgnąć rady; consulere Mącz, HistAl; inquirere, quaerere PolAnt; consultare Mącz; communicare consilium JanStat [w tym: kogo, czego (43)] (46): Oznaymyamy wáſſemu błogoſláwyeńſtwu/ iż nyektorzy bráćya w ſąſyedſtwye náſſym nyektorą bráćyą náſſę/ to yeſt wyelebne biſkupy/ nyeporádźiwſſy ſye was/ z ich ſtopnyá zrzucáyą KromRozm III P3v, O3; BibRadz 3.Reg 22/5; Proſzę zoſtańcie thu ná noc/ áż ſie ieſzcże Páná porádzę tey nocy. BielKron 42v; poſłał do krolá Boleſłáwá proſząc [...] áby kniemu przyiechał do Báberku/ obiecuiąc mu to iż ná tym ſzkodowáć nie będzie. Krol ná tho ſłuſznie ſie porádził y przypráwił/ iechał do Ceſárzá do Báberku BielKron 352, 64v; Maiores natu consulemus, Porádzimy ſie ſtárſzych. Mącz 241c; A wſzákże ieſliby kto czemu nie rozumiał/ tedy ſye może inſzégo wtéy mierze mędrſzégo porádźić Strum Q3; wielki kśiądz porádziwſzy ſię Metropolitá/ kazał druk ſpráwić/ y drukárnią zbudowáć BudNT przedm c5v; CzechRozm 253v; [św. Hieronim pisze do Damaza papieża] Chćiałem ſię ſtolice Piotrowey y wiáry Apoſtolſkimi vſty wyſłowioney porádzić y bráć obrok duſzy mey. SkarJedn 110; wezmi Iozuego Syná Nun/ [...] y gdy co cżynić będzie miał/ niech zań Eleázár kápłan porádzi ſię Páná [Vulg Num 27/21]. SkarŻyw 500, 225, 473; StryjKron 309; CzechEp 183; Kto grze rozumie/ może ſmiele ſádzić/ A kto nieſwiádom/ lepyey ſie porádzić. KochSz A2v; Nie záraz tedy zá ſłowo Boże mieyćie/ choć od kogo piſmo Boże vſłyſzyćie/ ále ſię wnet kośćiołá poradźćie/ ktory piſmo y cżytáć y wykłádáć vmie. ReszPrz 12; GórnRozm K2; ActReg 10, 28; Vrzędnik cżymby Pánu więcey przyiáźni mogł vcżynić niż ſzkody/ ma ſie Páná porádźić vſtnie y przez lift/ áby ſąśiádá y przyiaćielá Pánu záchował. GostGosp 14; My tedy wezwawſzy imięnia Bożégo/ y porádźiwſzy ſie ludźi mądrych/ [...] vchwalamy SarnStat 184; PaxLiz D4.

poradzić się o co, [o kogo] (1): TAk ieſt tylko ot idźie/ co zacż wżdy ten ma być/ Rychłoli też: o co ſie prágnie was porádźić. PaxLiz C; [TomZbrudzBrul Num 9/8].

poradzić się przez kogo (1): Ale Iozáfáth rzekł/ Y niemáſz że tu iákiego Proroká Páńſkiego/ żebyſmy ſię przezeń porádźili Páná? BibRadz 4.Reg 3/11.

poradzić się o czym (1): O cżym [o nazwie miasteczka do którego Lot z Sodomy uciekł] gdy ſię Zydá ktorego porádźi tedy ieſzcże ták tho ſłowo wymáwiáiące vſłyſzy Dzohár ábo Cohár/ á nie Segor. CzechEp 68.

poradzić się w czym (4): Wyieżdzáiąc z Afryki/ przykazał rycerzom ſwym áby wſtąpili ſnim w łodzi ábo w okręty/ y wiezli ſie do Pharanrady wyſpu iednego áby ſie thám bogá Hamoná w niecżym porádzili. HistAl B6; Poradź ſie go [Andrzeja Ostrowskiego] w cżym zechceſz tráfi táką klobę/ Zeć nie poydzye zá iego rádą nic ná zgubę PaprPan I3; GostGosp 8, 128.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): KochFr 100; [poſtoycze ut consulam, quid precipiat Dominus de vobis. abym ſze poradzil co pan bog ſvamy każe dzalacz/ albo abym ſze poradzil pana boga o wąſſ TomZbrudzBrul Num 9/8].

W połączeniu szeregowym (1): Przeto prosym y Zadami v k m. yako naſchego przyacziela wietſzegoy starszego opatrzczie dobrze y poradzczie sye dobrze y poyednayczie abi bilo Chrzeſczyanstwv dobrze LibLeg 11/56v.

W charakterystycznych połączeniach: poradzić się bab, kogo biegłego, Boga Hamona, ludzi mądrych (a. uczonych) (2), metropolita, mędrszego, Mistrza, Pana (Boga) (6), prokuratora, przełożonej, starszych, syna, Żyda; poradzić się dobrze, przez list, słusznie, ustnie; poradzić się w gospodarskiej sprawie.

Zwroty: »poradzić się rady« (1): POradzmy ſię rády cziiéy/ Kołniérzli to v deliiéy Czy deliia v kołniérzá KochFr 100.

»sam siebie się poradzić« (2): RejZwierc 13; Muśićie pierwey to ćiáło zábić/ y tę koronę zgubić/ toż dopiero nową z nowemi ſtany tworzyć y budowáć. Co ieſli ſię wam powiedźie/ ſámi ſię ſiebie poradzćie. SkarKazSej 682b.

Szereg: »rozmowić się i poradzić się« (2): RejZwierc 13; Vrzędnik v rządnego Sláchćicá y v rządnego Kmiotká/ około roley y obory/ ma ſie porządku vcżyć/ gdy ma cżás wolny: y ma ſie z nim rozmowić/ y porádźić ſie go w káżdey goſpodárſkiey rzecży. GostGosp 8.
W przen (4): A chcecieli mię ſłuchać/ poradzę ſię głowy/ Mogęli co przypomnieć iego [Achilla] ſłotkiey mowy. KochSat B3v; RejZwierc 79; gdym ſię záś Chriſtuſá páná moiego vſt porádził: ktorym vfam: wolę ſię iuż przy tym wzgárdzieńſzym báwić: y ná nim cále z ſercá przeſtáć CzechEpPOrz *.

W charakterystycznych połączeniach: poradzić się głowy, ust Chrystusa, wiary.

Zwrot: »rozumu się poradzić« (1): Tám Ian ſwięty piſze iáko ſie byłá tá beſtia zbuntowałá s ſmokiem/ [...] to iuż tám y proſtak máło ſie rozumu porádziwſzy co tho ieſt zrozumieć może. RejAp BB3v.
a. Odwołać się do czyichś pism (7):

poradzić się kogo [= czyjego tekstu], czego (6): Ale o tym doſyć/ co ſie tknie piſm ſtárych/ ktorych ſie y ſam/ zá tym pokázánim rzecży/ możeſz porádźić CzechRozm 180, 147v; Dźiwuię ſię temu/ iż X. K. nátkawſzy ták wiele w to ſwoie Wędźidło oycow ſwego kośćiołá Rzymſkiego piſm/ nie tylko Láćinnikow/ ále y Grekow/ nie porádźił ſię pierwey ktorego z nich/ ábo y rozmáitych inſzych przekłádácżow nowego Teſtámentu CzechEp 266; A nie wierzyli mi X. K. niechże ſię Chrizoſtomá y Theofiláktá porádźi: ábo náwet przekłádu Kompluteńſkiego CzechEp 267, 154, 312.

poradzić się u kogo o co (1): Potymby ſię też trzebá było o wyrozumienie/ iáko Pſálmowych ſłow/ ták też y Piotrá ś. [...] u kogo inſzego porádźić/ á nie ták ich nie k rzecży przywodźić. CzechEp 278.

2. Naradzić się; inire consilium Vulg, PolAnt; conferre a. communicare consilium Mącz; accipere consilium, consiliari PolAnt, JanStat (16): LibLeg 6/192; Tedy ſię zebráli z ſtárſzymi/ y porádźiwſzy ſię/ wiele pieniędzy dali żołnierzom. BibRadz Matth 28/12; Communicatis consiliis videbimus quid opus facto erit, Porádźiwſzi ſie/ obaczimy co będzie potrzeba czinić. Mącz 61d, 63d, 147d.

poradzić się z kim (5): a tam gdi sye ſpani a radamy swimy poradzy przes lyſth ſwoy abo przes posla panv voyewodzie odpowiedziecz dacz bedzie raczil LibLeg 11/48v; GroicPorz f2; Tedy Appollon przyſzedſzy do Thyrá y porádziwſzy ſie z ſwemi/ Rzekł: Niedam dla ſiebie źiemie zágubić HistRzym 10v; BudBib 2.Par 20/21; [HistOtton 106v]. Cf poradzić się z kim o czym.

poradzić się z kim o czym (1): othim poradzywſsi ſſye y ſſynmy moymy Czarowyczy. y z vlani, knyazy, y ſmvrzamy, y thwardą nathoſmi prziſſzyege vczinyly LibLeg 10/95v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Przethoż poradźmy ſie co mamy ſtym chlebem vcżynić. HistRzym 96v; [Ale dáleko ſie więcey Florenc kwápił/ áby ſwą miłą Márcebillę vźrzał/ á oycem ią iey właſnym [...] poćieſzył [...]: Przeto ſie wnet poradźili z Ceſárzem Othonem/ [...] áby poſłá przed ſobą wzawod do Páryżá poſłáli HistOtton 106v].

[cum inf: Y porádźili ſię naprzod widźieć miáſtá Rzeſkie: przeto ſię puśćili z Brytániey widźieć Stroſzburg HistFort D8v.]

Zwrot: »poradzić się (spoinie) między sobą, społecznie, wespołek« = consilium inire pariter Vulg, PolAnt (3:1:1): przyiedź/ á poradzwá ſie ſpołecżnie. Leop 2.Esdr 6/7; BibRadz 2.Esdr 6/7; Collatis consiliis respondebimus vobis, Poradźywſzi ſie weſpołek damy wam odpowiedź. Mącz 122c; BudBib 2.Esdr 6/7; ácz [...] był ten ſtárádawny zwycżay/ áby Pánowie Rádni ſtanu oboygá/ porádźiwſzy ſie ſpólnie między ſobą/ Séym Wálny obiéránia poſtánawiáli [capto invicem mutuo consilio JanStat 10] SarnStat 10.
Szereg: »poradzić się i rozmyślić« (1): NA Powod czterzy rzeczy należą/ przeględáć niż ſye wda w Práwo/ wedle náuki vczonych w Práwie. Pierwſza/ iżeby ſye s przyiaćioły dobrze porádźił y rozmyſlił GroicPorz f2.
3. Pomyśleć, zastanowić się, rozważyć; consultare, reducere calculum Mącz (3): Reducere calculum, Porádźić ſie Rozmyſlić ſie. Mącz 31c; Priusquam incipias consulto est opus, Muśyſz ſie pierwey porádźić niżli pocznieſz. Mącz 63d.

poradzić się o czym (1): Wynidzmy z oycżyzny/ opuśćmy rodzice y świeckie nádzieie y zábáwy: nágo zá nágim Chryſtuſem podzmy/ á ſzukaymy ſobie wolnego ná puſzcży mieyſca. wſzákże pierwey Rzym náwiedzmy/ á poradzmy ſię o żyćiu náſzym. SkarŻyw 471.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): In consilium adhibere. Porádźić ſie. Mącz 63c; Inire et constituere consilium, Porádźić ſie. Mącz 413a.

Synonimy: 1. popytać, rozmowić się; 3. pomyślić.

Formacje współrdzenne cf RADZIĆ.

Cf PORADZENIE, PORADZON

MN