[zaloguj się]
[pdf]

PORATOWANIE (62) sb n

Oba o oraz oba a jasne; e pochylone.

Fleksja
sg
N poratowani(e)
G poratowaniå
D poratowaniu
A poratowanié
I poratowani(e)m, poratowanim
L poratowaniu

sg N poratowani(e) (2). ◊ G poratowaniå (19). ◊ D poratowaniu (2). ◊ A poratowanié (29); -é (4), -(e) (25). ◊ I poratowani(e)m LatHar (4), poratowanim (1) WujNT. ◊ L poratowaniu (5).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. poratować.

1. Ratunek; wsparcie, wspomożenie, udzielenie pomocy; supplementum Vulg (57):
a. Dotyczy ludzi i ich sytuacji (50): RAcż to dáć Pánie/ prośimy ćię/ ábyſmy ſię z świętá błogoſłẃionego [!] Apoſtołá twego Thomaſzá weſelili/ á przy tym záwżdy/ y z przycżyny iego porátowánie odnośili LatHar 435, 414.

poratowanie czego [= co ratuje] (1): rácż dáć miłośćiwie pokoy cżáſom náſzym: áby zá porátowániem miłośierdźia twego/ moglichmy być y od grzechow káżdych wolnymi/ y od wſzelkich rozruchow beſpiecżnemi. LatHar 102.

poratowanie przez co (4): Przycżyny záſię poſtánowienia świąt wybránych Bożych/ zwłaſzcżá męcżennikow/ trzy dáie Auguſtyn święty [...] Naprzod pobudkę ſerc ludzkich/ [...] Potym vcżeſtnictwo zaſług ich: [...] Nákoniec porátowánie przez modlitwy ich. LatHar 324; gdźie ták cżęſto káżdy y o śmierći ſwey/ y o porátowániu przy niey/ przez B. Pánny Máryey przycżynę myśli LatHar 513, 329, 441.

poratowanie czyje [= kto ratuje] [w tym: pron poss (5), G pron (1)] (6): niech vcżuią wſzyścy porátowánie twoie/ ktorzy obchodzą chwálebne święto twoie. LatHar 408; O Bo że/ ktoryś moc niezlicżoną Pogáńſtwá/ kazániem błogoſłáwionego Páwłá Apoſtołá náucżył/ day nam to/ prośimy ćię/ ábyſmy iego v ćiebie porátowánie vcżuli/ ktorzy pámiątkę iego wznawiamy. LatHar 432; niech wſzyſcy vcżuią porátowánie twoie/ ktorzy nabożnie wyſławiáią imię twoie. LatHar 487, 179, 180. Cf »poratowaniem obroniony«.

poratowanie czyje [= kto jest ratowany] [w tym: G sb i pron (16), pron poss (12)] (28): [Abraham] ná porátowánie miłego ſynowcá ſwego/ zebrał domowe ſługi ſwe/ przyzywáiąc niektorych ſąśiad SkarŻyw 284, 89, 212, 572; Rácż go Pánie Boże w dobrym zdrowiu długo chowáć/ dla porátowánia kośćiołá ſwego. ReszHoz 135, 118; mowił tez zemną oporatowaniu y brata Pana Marszałka Siestrzenkow y inszych. ActReg 111, 53, 109; Weyźrzy ná porátowánie moie/ Pánie Boże/ ſprawco zbáwienia mego. LatHar 609; WSzechmogący wiecżny BOże/ [...] rácż weyźrzeć ná porátowánie ludu Chrześćijáńſkiego LatHar 622, 52, 164, 178, 217, 303 (12); JanNKar Bv; O záłozeniu ſkárbu poſpolitégo ku porátowániu vbogich, ieſcze zá Auguſtá rádzono. SarnStat 368; CiekPotr 64; To ſą dźiwnie ſzkodliwi ludźie/ ktorzy ſwoie potráćiwſzy ná cudze pátrzą/ á zamieſzką y zgubą oyczyzny porátowánia ſwego ſzukáią. SkarKazSej 659a; Bo naprzod drogi ſobie wſzytki práwie zágrodźićie/ do porátowánia ták náchyloney do vpadku oyczyzny ſwey y kroleſtwá tego. SkarKazSej 673a, 695b; [PlutBBud E; AktaSejmikPozn 1595/183]. Cf poratowanie czyje w czym.

poratowanie czyje [= kto jest ratowany] w czym (1): Pánie Iezu pokwáp ſię ná porátowánie moie w pokuſzeniu/ dopomoż mi Pánie Iezu w pośliźnieniu. LatHar 241.

Wyrażenia: »[czyim] poratowaniem obroniony« (1): SKłoń vcho twoie/ Pánie/ ná modlitwy náſze: á drogę ſług twoich N. y N. rácż ták ſpráwowáć/ żeby ſię y zdrowo y ſzcżęśliwie odpráwiłá: áby miedzy wſzytkiemi przypadkámi żywotá tutecżnego/ y drogi ſwey/ twoim porátowániem byli záwſze obronieni. LatHar 632.

»poratowanie zbawienia« (3): SkarŻyw 107; z niego [z duchownego rozmyślania] ſerce wielkie y ochotne/ ná porátowánie zbáwienia ſwego/ y ludzkiego LatHar 663; A k temu modląc ſię zá vmárłe/ ſámi też ſwoię śmierć wſpomináć muśim: ná ktorą myśl y wſpominánie/ nic pożytecznieyſzego do porátowánia zbáwienia nie mamy SkarKaz 383a.

»poratowanie zdrowia« [szyk 3:1] (4): ćieplic y łaźien wſzelakich żaden nigdy naród nieużywał/ iedno dla ochędoſtwá z vćiechą nieiáką/ á dla porátowánia zdrowia Oczko 18v; SkarŻyw 189; A ieſli z lekárſtwá żaden nicżegoy ſie inſzego nie ſpodziewa/ iedno tego coby dla porátowánia zdrowia ſłużyło/ [...] ták s práwá nie ma też nic inſzego pochodzić/ iedno coby R.P. było pożytecżnego Phil D3; LatHar 226.

Szeregi: »przyczyna albo poratowanie« (1): Bo my nigdy Świętych z Pánem nie rownamy: gdyż onego ſámego z Páwłem S. zá pośrzedniká zbáwienia y odkupienia náſzego mamy/ á do tych ſię vćiekamy tylko o przycżynę/ álbo porátowánie przez modlitwy y zaſługi ich LatHar 329.

»poratowanie, wspomożenie« (3): Pánie/ rácż ſię ſkłonić ná porátowánie moie: pokwáṕ ſię/ Pánie/ ná wſpomożenie moie. LatHar 613 [idem (2)] 52, 178.

Przen (2):
Zwrot: »dać poratowanie; dodać poratowania« [czego] (1; 1): RAcż miłośćiwy BOże/ dodáć porátowánia náſzey vłomnośći LatHar 408; day poćiechę/ y ſłábośći duſze moiey porátowánie. LatHar 651.
b. Dotyczy rzeczy i dóbr materialnych (7): IZ miáſto náſzé Wárſzáwá wielką ſzkodę [...] ma [...] á ná popráwę tego co reſtaurowáć y nápráwowáć potrzebá/ żadnégo opátrzenia nie máią. Tedy Myto y Cło źiemſkié/ któré im ieſt od Królowéy Iéy M. Pániéy Ciotki náſzéy do czáſu ná porátowánié dáné/ [...] dáiemy/ y ná wieczné czáſy incorporuiemy SarnStat 1179.

poratowanie czego (5): Dla tegosz poratowania skarbu naszego Myncze WXL do skarbu WXL obracamy, y nikomu iey dawać y arendować niemamy. ActReg 45; Contribuciiéy tu vchwalonéy/ miáſtu temu dawamy ná porátowánié poſpolitych potrzeb/ y ku obronie miáſtá tego. SarnStat 965, 964, 1180, 1270.

poratowanie ku czemu (1):my łáſkę náſzę y porátowánié ku pomnożeniu miáſtá tego [Kazimierza]/ y popráwę murów/ [...] czyniémy SarnStat 964.

Szeregi: »poratowanie i naprawienie« (1): żoná do tego przychodźi zá wnieśieniém pewnéy ſummy, dla porátowánia y nápráwienia goſpodárſtwá. SarnStat 1270.

»poratowanie i sprawienie« (1): Tedy z Komory náſzéy ſolnéy tegóż miáſtá ſkłádu ſolnégo ná porátowánié y ſpráwienié támy/ po ſześći báłwánów ſoli dáwáć im pozwalamy ná káżdy rok. SarnStat 1180.

2. Zaradzenie; supplementum Vulg [czego] (3): LatHar 603 marg; Ná ten czás wáſzá obfitość/ niech rátuie ich niedoſtátku: áby też ich obfitość byłá porátowánim wáſzego niedoſtátku WujNT 2.Cor 8/14; Ktore rzecży záprawdę niemogły lepiey wyráźić właſnośći Kácerſkich y odſzcżepieńſkich/ ktorymi ſie nawięcey Bog w Krześćiáńſtwie obraża. Przetoż ná tym nawięcey należy do porátowánia tákowego zátonienia/ tákowych obraz z ocżu Boſkich vchronić. PowodPr 54.
3. Wyleczenie (2): przeto z choroby/ ieſli wielka á do porátowánia nie łatwia/ káżdy pobáczyć/ wielé iéy wód tych [cieplicznych] potrzebá/ może. Oczko 27.
Przen (1):
Wyrażenie: »poratowanie choroby« (1): przełożył nád tobą y porządnie poſłáne páſterze/ ktorzyby o porátowániu choroby twoiey/ álbo záchowániu zdrowia twego/ y opátrzeniu duchownego ſzcżęśćia twego myślili LatHar 678.

Synonimy: 1. naprawienie, podpomożenie, pomoc, sprawienie, wspomożenie; 3. uleczenie, zleczenie.

Cf NIEPORATOWANIE, PORATOWAĆ, RATUNEK

MN