[zaloguj się]
[pdf]

PORAŻONY (434) part praet pass pf

porażony (230), porażon (202), porażony a. porażon (2).

Pierwsze o jasne; -a- (419), -å- (3); -å- KochEpit; -a- : -å- BielKron (255:1), BudBib (10:1); -ón; -ony.

Fleksja
sg
mNporażón, porażony fNporażona, porażonå nNporażono, porażon(e)
Gporażon(e)go Gporażon(e)j G
Aporażon(e)go Aporażoną A
Lporażonym L L
pl
N m pers porażeni
G porażonych
D porażonym
I m porażon(e)mi, porażonymi
L porażonych
inne formy
pl N subst m i n - porażoné; pl N subst f - porażony

sg m N porażón (189), porażony (29), skrót (2); ~ (attrib) -ony (9); ~ (praed) -ón (189), -ony (15); -ony MycPrz, SkarJedn, SkarŻyw (2), CzechEp, WujNT, SkarKazSej -ón : -ony BibRadz (5:1), BielKron (146:1), RejPos (2:1), BudBib (5:1), StryjKron (5:3), KlonKr (1:1). ◊ G porażon(e)go (2). ◊ A porażon(e)go (6). ◊ L porażonym (1). ◊ f N porażona (8), porażonå (8); ~ (attrib) -å (2); ~ (praed) -a (8), -å (6); -å RejAp, RejPos; -a : -å BielKron (7:2), StryjKron (1:2). ◊ G porażon(e)j (1). ◊ A porażoną (1). ◊ n N porażono (4), porażon(e) (4); ~ (attrib) -e (2); ~ (praed) -o (4) Leop, BielKron, RejPos (2), -e (2) ModrzBaz, StryjKron. ◊ pl N m pers porażeni (160). subst m i n porażoné (11); -é (3), -(e) (8). f (praed) porażony (1). ◊ G porażonych (4). ◊ D porażonym (1). ◊ I m porażon(e)mi (1), [porażonymi]. ◊ L porażonych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: porażon(y) od kogo, od czego (111), przez kogo (6), przed kim (3); przez kogo ActReg; od kogo : przez kogo BielKron (63:5); od kogo : przed kim (kalka z hebr.) BudBib (4:3).

Sł stp. s.v. porazić, Cn brak, Linde także XVII w. s.v. porazić.

1. Zwyciężony, pokonany; percussus Vulg, PolAnt; proſligatus, victus Mącz, Modrz; fusus Miech, Mącz; attritus Miech; effusus Vulg; caesus, contritus PolAnt; debellatus, fugatus, impugnatus, palatus, triumphatus Mącz (393): [Baifetus, dziewiąty pan turecki] z Zophim Perſkim krolem cżęſtokroć walcżył, á mało nie zawſze był porażon MiechGlab 69, 8, **6v; Diar 67; Leop 2.Par 20/22; RejZwierz 21; Pięć Krolow ćiągnąc przećiw Gábáonitom poráżeni ſą od Iozuego. BibRadz los 10 arg; Zá iego modlithwą poráżeni ſą Filiſtyni. BibRadz 1.Reg 7 arg; Ale Iudás mowił y z bráćią ſwoią/ Othoć ſą poráżeni nieprzyiaćiele náſzy BibRadz 1.Mach 4/36, Deut 4/46, 2.Reg 17/9, 2.Par 28/23, 1.Mach 14/13, 2.Mach 12 arg, 15 arg; Adráſt chcąc go rátowáć/ zábit przed miáſtem Thebe/ i lud iego poráżon. BielKron 61v; poráżeni Izráelitowie/ ták iż poległo ná plácu cżterzy tyſiące ludzi. BielKron 62v; A gdy z nimi bitwę zwiodł/ poráżon okrutnie/ poległo mu ludzi przez miecż ſto y trzydzyeśći tyſiąc. BielKron 88v; Tárquinius [...]. Stocżył bitwę z Rzymiány/ ále wielekroć poráżon. BielKron 106v; Ierzyk Deſpoth widząc ſie wielekroć poráżonego/ vćiekł ſie do Włádziſłáwá krolá Węgierſkiego y Polſkiego/ o pomoc przećiw Amurátowi BielKron 243; Sálmánázar Kſiążę Aſyriyſkie/ Sámáryą opánowawſzy/ krolá Ozyaſzá poráżonego z iego wſzytkim ludem [...] zá rzeki ony wielkie Eufratem y Tygrym/ zágnał y záprowádził. BielKron 266; Zá tego to Woiená poráżeni byli Moráwcy od Cżechow o łupieſtwo y zamkow im dwu dobyli BielKron 321v; [król duński] wzburzył záſię wſzytki ziemie Sywárdus/ Holándrią/ Swecią/ Dánią przećiw Polakom/ á záwżdy poráżon BielKron 340; Swidrygał będąc poráżony vtráćił wſzytko/ płácżąc prośił Krolá/ áby był záchowan ná iákiey dzyerżáwie w Lithwie. BielKron 388; Mámaluchowie wſzytko woyſko Arábow odpędźili z łukow ſtrzeláiąc/ thák iż Arábow było zábitych o tyſiąc/ á z náſzych iedno mąż á niewiáſtá: á to przeto wielkość od máłá poráżoná/ iż Arábowie ſą nádzy/ nic ná ſobie nie ma iedno koſzule. BielKron 456, 42 marg, 43 marg, 48 marg, 50 marg, 56 (172); Mącz 130c, 139c, 274c,330b, [390]d; GórnDworz Aa; BielSpr 41v marg, 44 marg, 57v, 60; Peliſztymcżycy przybliżyli ſię walcżyć ná Izráelá/ lecż zágromił Iehowá gromem wielkim dniá onego nád Peliſztymcżyki á roſproſzył ie/ y poráżeni ſą przed Izráelem BudBib 1.Reg 7/10, 1.Mach 5/43, 11/15; WierKróc A3; BiałKaz L3v; Inn die flucht geſchlagen werden. Porázon być/ et Podáć tył. Profligari. Calag 297b; od wielkiego woyſká Polſkiesgo Ruſkie vfy poráżone po polach ſię roſpierzchnęły StryjKron 210; Syn Koributow Fiedor [...] poráżony muſiał Krolowi podáć Krzemieniec/ y Bráſław/ Roku 1430. StryjKron 497, 122, 135 marg, 170 marg, 195 marg, 210 marg (19); CzechEp 378; PudłFr 43; ActReg 61; OrzJan 90; Mizernie od nich [Władysław II od braci] gdy był porázony, Poćieráć muśiáł w nędzy obce ſtrony. KlonKr C4v.

porażony czym (3): Tego tho Ekiuſá rádą y ſpráwą on wielki okrutnik Attylá poráżon BielKron 160; Debellatus vi hostis, Gwałtem á wielką mocą poráżony. Mącz 78c; Drugie więtſze woyſko Moſkiewskie fortelem poráżone. StryjKron 772 marg.

porażon(y) gdzie [w tym: u czego (20), na czym (11), w czym (7), pod czym (4), nad czym (1), przy czym (1), „tam” (9), „gdzie” (2)] (55): MiechGlab 67, 68; Leop Iudic 15/9; A Ták Filiſthyni zwiedli bitwę z Izráelity/ y vćiekli Izráelitowie przed Filiſtyny/ á polegli poráżeni ná gorze Gelboe. BibRadz 1.Reg 31/1; [Antonijus] poráżon v Akcyum/ ták iż ſie ſam ſwym miecżem muſiał zábić. BielKron 131v; Philip Krol Hiſzpáńſki y Angielſki od Turkow poráżon/ ná morzu Medyteráńſkim [...] gdzie ludu y dział wielkich poginęło wiele. BielKron 239; [Czesi] Poráżeni od Węgrow raz/ á drugi raz od Polakow v Koſzyc gdy Odrowążá poimáli BielKron 304; Ceſarz zebrał woyſko ćiągnął do Cżech/ tám w gorách Cżeſkich był od Zalog poráżon. BielKron 324; Leſzko [...] potkał ſie ſnim [z Karlem cesarzem] v rzeki Odry/ thám porażon Hiſtorykowie piſzą żeby tám był zábit/ ále w náſzych kronikách o thym nie máſz piſmá. BielKron 341v; tám Andrzey poráżon z Niemcy y z Cżechy/ vćiekł Andrzey/ zábit ná leſie nie wiedzieć od kogo. BielKron 347v, 68, 130v, 145v, 157v, 161 (37); Mącz 463a; Wſzák Henryk Céſárz poznał/ Polſki Miecz y Stałość/ Poráżón ná Pśim polu/ vznał ónę żáłość. BiałKat d4v; RejZwierc 264; SkarŻyw 502; Náſzy pod Opoczką poráżeni. StryjKron 752 marg, 175 marg, 375 marg, 395, 400, 647 marg, 772 marg; KochEpit A3v; OrzJan 6; VVLADZYSLAVV Piąty/ Węgry rządząc y Polány/ Poráżon ieſt od Turkow/ v Wárny z Láchámi. KlonKr A4.

W charakterystycznych połączeniach: porażon(y) (tak) barzo (2), gorzej, marnie (2), mężnie, mizernie, okrutnie, srodze (srogo) (4); wielekroć porażony (2), mało nie zawsze; porażony krol (2), lud (2), nieprzyjaciel (4), (h)uf (2).

Fraza: »porażon(y) aż uciekł (a. uciekał, a. musiał uciekać), (aż) ledwo (sam) uciekł, tak barzo iż uciekł, tył(u) podał, z pola uciekł« = contritus, et fugi PolAnt (6.6:1:2:1): á gdy ieden huph Tatarski porażony tyłu podał [una turma thartarorum ipsaque attrita, pedem referente]/ oni ſie na drugi więtſzy obrocili MiechGlab 7, 67, 68; A gdy ſie drugi raz z nimi [z Filistynami] potkali/ porażeni ieſzcże gorzey Izráelitowie áż vciekáli BielKron 63; przećiw ktorym [Saracenom] Bálduinus ſie wezbrał/ ále ſie mu ſzcżęſcie bráterſkie zmieniło/ poráżon/ ledwo ſam vciekł do Ieruzálem. BielKron 178v; kſiążętá Ruſkie Wſzewold y Włodzimirz [...] zebráli ſie na Káźimierzá/ ále poráżeni od niego/ ták bárzo/ iż vćiekli BielKron 356, 146v, 168v, 181v, 192v, 339v (12); BudBib 1.Mach 10/82.
Wyrażenia: »w bitwie, w potykaniu, na wojnie, bitwą porażon(y)« = in acie profligatus Modrz (2:1:1:1): Tamże w potikaniu gdy był porażon z pola vciekł [Collatisque signis tumultuose fusus castra reliquit] MiechGlab 67; W tey bitwie byli ták bárzo Rzymiánie poráżeni/ iż nigdy gorzey/ y wiele bogáctwá ſtráćili BielKron 129; ModrzBaz [16]; rychło potym gdy krol Sodomſki z innymi okolicżnymi pány/ ná woynie poráżony był: nieprzyiáćiele iego Sodomę wybráli SkarŻyw 284; Igorus/ gdy z wielką Armatą ciągnął do Konſtantinopolá wodną bitwą był poráżon od Romaná Ceſárzá Konſtantinopolſkiego/ y wielką poraſzką był odbity y odpędzony od Czárygrodá. StryjKron 121.

»porażon(y) na głowę« [szyk 6:5] (11): przetho [Turcy] byli poráżeni ná głowę/ gdzie Muſtáfá poiman ze wſzemi purpuraty/ zábitych policżyli 15. tysięcy/ więźńiow około trzech tysiąc BielKron 246v, 175, 192v, 239v, 240v, 256v (9); Obá ći hetmánili/ gdy ná Olſzánicy Ná głowę porażeni Tátárowie dźicy. KochEpit A3v; OrzJan 85.

»porażon(y) do gruntu« [szyk 4:2] (6): Papież Iulius [...] niechciał bitwy rozwieść. Tákże w dzyeń wielkonocny v Ráwenny látá 1512 poráżon do gruntu. BielKron 190; A w tym cżáſu Knechtow/ y Hiſzpanow ſześć tyſiąc Krolá Ferdynándowi Budzyń obiegli/ poráżeni od Węgrow y Turkow do gruntu/ á Krol Ian wyzwolon od oblężenia. BielKron 421v, 168, 199v, 359, 365v.

»haniebnie, sprosnie, szkaradzie, szpatnie porażon(y)« [szyk 5:1] (3:1:1:1): Piſzą Węgrzy w ſwey kronice/ iż niebył nigdy hániebniey żądny Krol Węgierſki poráżon iáko w ten cżás BielKron 350, 256v, 301v, 350; RejZwierc 50; Bo zá ſpráwą Hetmáná onego zacnego/ Był [Petrylo wojewoda wołoski] ſzkárádzye poráżon Ianá Tarnowſkiego. PaprPan Ee4v.

»od nieprzyjaciół (a. nieprzyjaciela), przed nieprzyjacielem porażon(y)« = caesus coram inimico PolAnt; ab hostibus profligatus Modrz [szyk 4:4] (7:1): A oborzę ſie w gniewie ſwem przećiwko wam/ ták iż od nieprzyiaćioł ſwych poráżeni będźiećie [et caedemini coram inimicis vestris]/ á ći co was nie nawidzą/ nád wami pánowáć będą BibRadz Lev 26/17, Deut 1/42; Gdyby poráżon lud twoj Izráelſki od nieprzyiaćielá prze grzech (ſwoy przećiw) tobie (marg) Wł. przed nieprzyiaćielem iż zgrzeſzyli tobie (–)/ lecż by ſię wroćili do ćiebie/ [...] Tedy ty [...] zlituieſz ſię nád grzechem ludu twego BudBib 3.Reg 8/33, 2.Par 6/24; ModrzBaz [16]; KołakSzczęśl Bv; A ieſli rozumieſz/ iż w mocy woyſká wygránie ieſt woyny: vczyni P. Bog/ iż poráżony od nieprzyiaćioł będźieſz SkarKazSej 685b.

»porażon do ostatecznego punkta« (1): Zebrał ſie znowu Krol Duńſki źiemią ále poráżon do oſtátecżnego punktá/ áż dáley muſiał vćiekáć BielKron 339v.

»wojsko (jest) porażone; porażon(y) z wojskiem« = exercitus profligatus Mącz, Modrz; effusus est exercitus Vulg [szyk 9:6] (10;5): Leop Iudic 15/9; Poráżon z woyſkiem Abſálon/ poległo mu ludzi dwádzyeścia tyſiąc/ á ſam vciekł w gęſty lás ná Mule. BielKron 72v, 117, 168v; Mącz 130c; Oto zá ten przeſtępek twoy będzyeſz z rzucżon s kroleſtwá twego/ á śmiercią zginieſz/ y márnie będą poráżone woyſká twoie. RejPos 320, 24, 266v; RejZwierc 43, 265; á Seron porażon ieſt przed nim y z woyſkiem ſwoim [contritus est Seron, et exercitus eius coram eo]. BudBib 1.Mach 3/23; Abowiem y woyſko iego doſyć wielkie y mężne/ y záwżdy przed tym wygráwáć bitwy przyzwycżáione/ poráżone ieſt [exercitus victus est]/ y ſam zginął ModrzBaz 22, 128; StryjKron 772; zá Włádyſłáwá częſté woyſká iego [cesarza tureckiego] w Wołoſzéch od was poráżoné polegały OrzJan 6.

»przez zdradę, zdradą porażon(y)« (3:1): MycPrz I C; Iż przez zdrádę poráżon vmárł żáłośćiwie/ Sławá iego tu wiecżnie á duch w niebie żywie. PaprPan Ee; Bolesław zdradą poráżon. StryjKron 220; PaprUp B2v.

Szeregi: »ogarniony i porażony« (3): Witułt wolał [lege: wołał] ná woynę/ pothym od wielkośći ogárnieni w koło y poráżeni/ ledwie Witułt vćiekł ná dodánych koniech. BielKron 382v, 384v, 408.

»porażony i pobity« (2): Szło tedy trzy tyſiące walecznych mężow. Ciż wnet podawſſy tył vćiekáli/ y poráżeni á pobići ſą od mężow miáſtá Hay [percussi sunt a viris urbis Hai] Leop Ios 7/5; ále y tę [ziemię węgierską] téż ná głowę poráżoną y pobitą przed oczymá ſwémi ná pował widźiſz. OrzJan 85.

»porażon i poiman« [szyk 6:1] (7): LIzymach ná Getyki bez wſzelkiey przycżyny/ Podnioſł walkę/ y ciągnął ná nie bez wſzey winy. Poráżon y poiman/ do Krolá przywiedzyon RejZwierz 12v; Báiázeth od Támerlaná ná głowę poráżon y żywo poiman/ złotymi łáńcuchy ſkowány/ w klatce po wſzytkiey Azyey wożon BielKron 240v, 152v, 180v, 186, 229 marg, Llll4v.

»porażon i ranion« [szyk 2:1] (3): [Semiramis weszła do Wielkiey Indyjej] wſzákże tám byłá poráżoná od krolá Indiyſkiego y ránioná ſtrzałą. BielKron 10, 56v, 394.

»porażony, (i) rozegnany« = fugatus, profligatus Modrz [szyk 1:1] (2): A ták zwiodſzy bitwę/ porázeni ſą pógáni/ y rozegnáni po polu [Et congressi sunt, et contritae sunt gentes, et fugerunt in planiciem]. BibRadz 1.Mach 4/14; ModrzBaz 128.

»rozgromiony i porażony« (1): Potym [...] ony woyſká márnie były rozgromione y ſproſnie poráżone/ krol z wielką lekkoſcią ledwe viechał RejZwierc 50.

»porażony i rozproszony« (1): A gdy Iozue poſłał przećiw miáſtu Háy/ poráżeni y rosproſzeni Izráelitowie/ s ktorych było zábitych trzydzyeśći y ſześć mężow. BielKron 47v.

»starty a porażony« (1): Tedy ćiągnął Symon do Gálilei/ y cżęſtho á wiele bithew ſtacżał z Pogány: y ſthárći byli á poráżeni Pogáni od oblicżnośći iego [contrite sunt gentes a facie eius]/ y bieżał po nich áż do brony Ptolomáidy. Leop 1.Mach 5/21.

»porażony i wniwecz obrocony« (1): potym ſzli [Wandalitowie] do Afryki/ átám [!] poráżeni y w niwecż obroceni przez Iustyniáná Ceſárzá. BielKron 337.

»porażon i wzięt (a. pobran) w niewolą« (2): potkali ſie y bili cáły dzyeń/ ále poráżon lud Sodomſki y Gomorſki y pobran w niewolą BielKron 11v, 153v.

»porażony a mało nie wygładzony« (1): W Pruſiech też Krzyżacy od Pogan Pruſſow/ Zmodźi/ Kurlandow y Litwy práwie wſzyſcy byli poráżeni/ á máło z gruntu nie wygładzeni. StryjKron 340.

»porażon(y) i wygnan(y)« (3): Ptolomeus Ewergetes/ ten Demetryuſá poráżonego y wygnánego ná kroleſtwo Syriyſkie záſię wſádził. BielKron 128v, 162v; Wladiſlaw Sin iego ſtarſzi bel Pan nichtzemni [...] brackie czeſci widzieral á potem za pomoca Panſka odnich porazon y s Polſki wignan y wiwolan natzaſi wietzne PaprUp B3.

»porażony i wykorzeniony« (1): Wándálitowie nád brzegi morſkiemi wiele Kſiąſtw y miaſt známienitych y bogáthych trzymáli w Rugiey [...] ále przez Wáldemárá Krolá Duńſkiego poráżeni y wykorzenieni naprzod/ y byli pod iego mocą przez długie cżáſy. BielKron 292v.

»porażon i wypędzon« (1): Kryſtiemus porázon y wypędzon. BielKron 199v marg.

»porażony i wyrzucony« (1): boc oni [poganie ij. Turcy] the Praktyke maia ze od Ludzi Pulnotznich porazeni y Zgrecijei wirzutzeni bic maia PaprUp L4.

»porażon i zabit« (13): A gdy ſie podkáli v Wárny/ tho ieſt ná koſsowym polu w Bulgáriey/ tám Włádziſław poráżon y zábit/ látá 1444. BielKron 304v; Też y Tátárowie w podolu woiowáli/ áż do ſámego Lwowá thego cżáſu/ s ktorymi ſie potkał Windyká z Glinian/ ále od wielkośći poráżon y zábit. BielKron 390, 8, 42, 168v, 182v marg, 184v (12); StryjKron 395.

»zwyciężony, porażony« (1): Triumphatus, Zwiciężony/ poráżony po którego poráżeniu zwicięski wiazd yeſt ſpráwowan. Mącz 466a.

Przen (25): Poráżon ieſt Effráim/ korzeń ich wyſuſzon ieſt/ owocu nikaki nie vcżynią Leop Os 9/16; RejAp Cc4v; ći ſrodzy nieprzyiaciele náſzy/ to ieſt/ ſmierć/ grzech/ á cżárt/ pod zákrytoſcią mocy Páná náſzego/ będą ſrodze poráżeni/ á nád námi żadney zwirzchnośći mieć nie będą RejPos 16; Abowiem ten chytry zły duch/ chociay iuż ieſt poráżon/ chociay iuż ieſt ſtártá głowá iego/ y dziś y do ſkońcżenia ſwiátá/ nigdy nie przeſtánie á nigdj ſie w fráſunku ſwym á w ſwey zazdrośći nie vſpokoi RejPos 26, 116, 332; Spráw áby byli słowy memi zdrádzeni/ áby byli poráżeni z wielką ſwą ſzkodą/ ći ktorzy przećiw twemu przymierzu [...] zácżęli ſrogie rády. BudBib Iudith 9/14[15], Os 9/16.

porażon(y) czym (3): Słuchayże dáley cżyni ieſth poráżon [anjol zły]: Oto nicżym inſzym iedno iáko tu ſłyſzyſz/ iż niewinną krwią Báránká náſzego. RejAp 102v; SkarJedn 145. Cf »głodem porażony«.

W porównaniu (1): Bez tego Rzymſkiego Piotrá/ w Afryce zá Cypryaná S. więcey niż ośmdzieśiąt Biſkupow/ błąd około chrztu poſtánowili [...] Tákże w Philippopolu/ wielgiſię [!] pocżet Biſkupow z iáchał/ ále iáko wojſko bez Hetmáná poráżony niewiernośćią y fáłſz fałſzem kácerſkim zoſtał. SkarJedn 145.

Zwrot: »leżeć porażon(y) (przed (a. pod) nogami [czyimi])« [szyk zmienny] (7): Bo ſie kazdy cznotliwy nad takim mſćić chroni Gdy kto leży porażon a iż ſie nie broni RejJóz L5; RejWiz 137v; RejAp 14; ono ſrogie kſiążę ſwiátá tego cżárt ſrogi ſprzeciwnik pothłocżon ieſt/ á leży poráżony przed nogámi iego [Boga]/ żadney władzey nie máiąc nád wiernymi iego. RejPos 131, 20; RejZwierc 178 marg, Bbb2v.
Wyrażenia: »głodem porażony« (1): Woyſká wielkie Czeſkie/ Węgerſkie/ Rzeſkie/ Pruſkie/ etc głodem w Litwie porázone. StryjKron 432 marg.

»na głowę porażony« (1): Nie dziw iż Szatan y częſto y mocno kuśi Chrześćijány/ gdyż oto będąc od Páná Chriſtuſá zwyćiężony y ná głowę poráżony/ iednák o nim do końcá nie zwątpił/ ále go tylko do czáſu opuśćił. WujNT 208.

Szeregi: [»porażony abo pohańbiony«: [List Kalwina do więźniów posłany] Ale wy rozumiećie y wiećie iáką mocą maćie ſię potykáć/ ktorey mocy dufnośćią ktorzy będą walcżyć/ nigdy ſię nieucżuią być przeſtráſzonymi áni ſtrwożonymi/ dáleko wiecey nieucżuią ſię poráżonymi ábo poháńbionymi. BazHist 142 (Linde).]

»porażony a związany« (1): Abowiem vpádło napirwey kſiążę ſwiáthá tego [...] á poráżona á związána zoſtáłá márna moc iego RejPos 29.

»zwyciężony i porażony« (1): WujNT 208 cf »na głowę porażony«.

a) Któremu udowodniono błąd (2):
Wyrażenie: »na głowę porażon(y)« (2): Widźiſz iáko tu wypadł z śiodłá ná hárcu Kácerz/ y przewróćił ſye ſam od rázu ſwoiégo wzgórę nogámi/ widomą rzeczą/ ná głowę poráżón/ ze wſzytką Ordą ſwą. OrzQuin Aa2v; Ale co ſię/ práwowierny Chrześćiáninie/ maſz ná te przymowki onych dawno od S. Hieronymá y inſzych ná głowę poráżonych Wigiláncyanow oglądáć? LatHar 331.
a. W funkcji rzeczownika (3): SZkánderbek Aſzemleká z woyſkiem gdy pogromił/ Tureckiego Hetmáná/ áż do miáſtá gonił. Wybieżáły niewiáſty/ y z dziećmi máłemi/ [...] A cny pan zápłákawſzy/ pokoy im dáć kazał/ Y onych poráżonych/ iuż gonić zákazał. RejZwierz 21v.
Przen (2): Pan pomśći krzywdy ſwoiey/ á prętko záſię náſtáwi możnieyſzy huph ná mieyſce poráżonych ſwoich/ á onym poráżonym ſwoim iuż gotuie pociechę zá ſtáłość á zá mocną wiárę ich RejAp 94.
2. Zabity; percussus Vulg; occisus, prostratus PolAnt (30): WróbŻołt cc7; TAláncia Spártáńſka/ gdy ſyn z bitwy przybiegł/ Pytáłá/ co ſie sſtáło z ludźmi/ á ten iey rzekł. Ze wſzyſcy poráżeni RejZwierz 45v; Tedy zwiodſzy bitwę/ poráżeni ſą z woyſká Lizyaſzowego około piąći tyſięcy ludu/ y wſzyſcy ini przed nimi polegli. BibRadz 1.Mach 4/34, Num 31/8, Deut 2 arg; BielKron 52v, 57v, 58; LeovPrzep a4; BiałKaz L2v; Benádáb Krol Syriyſki tákież pijány w namiećie ſwoim będąc/ choćiaż miał przy ſobie woyſko niezlicżone/ á wżdy poráżon ieſt od ſług Kśiążąt pogránicżnych. WerGośc 237.

porażon(y) gdzie [w tym:,,tam(że)” (3), u czego (2), na czym (1), w czym (1)] (7): wiele ich niepodobáło ſię Bogu/ ábowiem poráżeni ſą ná puſzczy BibRadz 1.Cor 10/5, Gen 14/10; Potkáli ſie [Izraelitowie] z ludźmi narodu Beniáminowego/ á tám wielki lud z obu ſtron poráżon/ to iest/ s ſtrony Izráelſkiey cżterdzyeśći tyſiąc/ á s ſtrony Beniámin pięć á dwádzyeścia tyſiąc BielKron 52v; Włádźiſław v Wárny porażon. BielKron Mmmmv; Támże dniá onego poráżeni ſą z rycerſtwá Báchideſowego/ tyſiąc mężow BudBib 1.Mach 9/49; OrzJan 17; VotSzl B2.

Zwrot: »leżeć [przed kim] porażony« (1): Wáſzych pięć/ ſto nieprzyiacioł gonić będą/ á ſto wáſzych dźieſięć tyſięcy/ y będą leżeć przed wámi poráżeni nieprzyiáćiele wáſzy [et cadent inimici vestri coram vobis gladio] BudBib Lev 26/8.
Wyrażenie: »mieczem porażony« (1): A miáſtecżká [tj. mieszkańcy miasteczek] iego [Tyru] ktore po polu/ mieczem będą porázone [Et habitatores villarum eius ... gladio occidentur] BudBib Ez 26/6.
Szeregi: [»pobity i porażony«: [Grecy posłali po przymierze] áby ty ktorzy byli pobići y poráżeni/ pochowáli: á drugie poránione/ poobráżáne/ opátrzyli HistTroj G5.]

»porażony i stłumiony« (1): yżby walczyli przećiwko ludu Iſráelſkiemu: á (od niego) byli poráżeni y ſtłumieni [et caderent]: á żeby niezáſlużyli żadney litośći á łáſki/ áby ták zginęli: iáko był roſkazał Pan Moizeſſowi. Leop Ios 11/20.

Przen (8): walcżą [mocarze tego świata] s tym możnym Pánem ſwoim/ [...] zápomniawſzy tego iż to walká nie rowna: á bez wſzey mocy/ ták iáko thu ſłyſzymy/ ſą od niego y zawżdy będą márnie poráżeni. RejAp 164; RejPos 26v [2 r.].

porażon(y) czym (3): Tymći to miecżem groźi Pan káżdemu ſprzećiwnikowi ſwemu przez Páwłá ſwiętego: iż będzie poráżon duchem vſt ſwiętych iego [Vulg 2.Thess 2/9; którego Pan Ieſus zábiie duchem vſt ſwoich WujBib]. RejAp 24, 146v, 171.

W przeciwstawieniu: »porażony ... żywy« (1): poráżeni do cżáſu/ ále żywi wiecżnym á roſkoſznym żywotem/ á roſkoſzuią teraz ſobie w nádziei ſwoiey RejPos 26v.

Szereg: »zniszczon i porażon« (1): Tego też Gogá y Magogá wſpomina y Ezechiel Prorok w proroctwie ſwoim/ iż ſie miał rozſypáć w wielkim okrucieństwie ná ziemi [...] ále miał być zniſzcżon y poráżon od Páná. RejAp 170.
a. Zmarły (1): Wiele ten ludzi gromił ná wsze strony A teraz marnie leży porażony. Nie potkawszy się stał się strwożony RejŁas w. 54.
3. Uderzony, zraniony; sparaliżowany; percussus HistAl (11): Perſowie od Słoniow byli poráżeni/ iż też przyſtępu mieć nie mogli ku nieprzyacielom. HistAl G8v; W ten cżás zabit Zemełká od Tátarzyná z łuku/ ktory iuż ná źiemi leżał poráżony. BielKron 401v; ná on cżás Rzymiánom trafiło ſie przes niedbáłość ſtárſzych/ poniecháć ćwicżenia polnego we zbroi dla obćiążánia [...] á ták gdy przyſzło cżynić/ z Gotty/ z Hunny/ z Ałany/ poráżeni od wielkośći ſtrzał BielSpr 5v; FRáſzká Cnotá powiedźiał Brutus poráżony KochTr 11.
Wyrażenie: »jakoby gromem porażony« (1): á im więcey przećiw iemu prziſtępował tym więcey vpadał ná ziemię/ iákoby gromem poráżony [quasi terrore percussus]. HistAl B3.
Szereg: »porażony i zemdlony« (1): Y gdy ſie pierwſſy huff Zydowſki vkazał/ przypadł ſtrách ná nieprzyiaćiołj/ [...] y ięli vćiekáć ieden od drugiego/ thák iż więcey od ſwych byli poráżeni/ y od miecżow ſwoich byli zemdleni [magis a suis deiicerentur, et gladiorum suorum ictibus debilitarentur]. Leop 2.Mach. 12/22.
Przen (5): Abowiem nałácznieyſza obroná nań [na gniew] ieſt thá/ włożywſzy przedni płách z rozumu ná ſię/ á zádni kuſz s cnoty/ á bułáwę dawſzy ſobie vcżynić s ćirpliwośći/ tedy go ták ſnádnie ſtłucże/ że długo poráżony thák leżeć muśi niżli k ſobie przydzie. RejZwierc 79.

porażon(y) czym (4): Zá czáſem przeginęli/ że ich bárzo máło Z onéy wielkośći piérwſzéy zoſtáło. Owi głodem/ á drudzy morem okróceni/ Wiełka [!] troſkámi część poráżeni [Vulg Ps 106/39; y vdręczeni ſą/ od vtrapienia złego/ y od boleśći WujBib]. KochPs 166; ſłyſząc ony Duchá S. pełne á mocne ſłowá: drzżeć y práwie drewnieć pocżął/ á iáko zárożony [!] vpadł ná ziemię. Podnioſą go iego żołnierze: á on drugi raz vpadł. (marg) Obecnośćią Chryſtuſową w Sákrámenćie poráżony Wilhelm. (–) SkarŻyw 165. Cf Wyrażenia.

Wyrażenia: »strachem porażon« (1): Y niechćiał go zábić kopiennik iego/ bo był prawie ſthráchem wielkim poráżon [fuerat enim nimio terrore perterritus]. Leop 1.Reg 31/4.

»jako porażony winem« (1): Twój oyćiec ſie nic nie bał/ gdy náſzé śieczono [...] Leżał bitwy zábywſzy/ iáko poráżony Winem/ á lutnią wźiąwſzy/ głośne łektał ſtrony. GórnTroas 26.

Synonimy: 1. pobity, pokonany, zwyciężony; 2. pobity, pogromiony, zabity, zamordowany; a. zmarły; 3. uderzony, zraniony.

Cf PORAZIĆ

LW