Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POSZKARADZENIE

Następne hasło: POSZKARADZON »

POSZKARADZIĆ (7) vb pf

o prawdopodobnie jasne (tak w po-); oba a jasne.

Fleksja

inf	poszkaradzić

praet
	sg
2	m	poszkaradziłeś
3	m	poszkaradził

[inf poszkaradzić.] ◊ fut 3 sg poszkaradzi (2). ◊ 3 pl poszkaradzą (2). ◊ praet 2 sg m poszkaradziłeś (1). ◊ 3 sg m poszkaradził (1). ◊ part praet act poszkaradziwszy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

Znaczenia

1. Poniżyć, zhańbić (3)
- Przen (1)
- a. Zgwałcić, zhańbić na czci kobiecej (2)
2. Okazać, że ktoś jest gorszy (4)
3. [Oszpecić; przen]

1. Poniżyć, zhańbić (3):

[poszkaradzić kogo: czego mu wiecz poddani naschi thim chutliwiei dopomogli is thes przesz thego Thomsche kriwdę powinowathich swoich rozdraznieny bili, ktori bil Thomsza niedawnimi czaszi w Woloszech poskaradzicz raczil. CorfusDocum 1564 nr 128 [idem] 1564 nr 129; PostępekPrCzart 10.]

[W połączeniu szeregowym: y gdzież to słuſzna rzecż/ Oycu ták ſwe ſyny poniżyć poháńbić y poſzkárádzić PostępekPrCzart 10.]

Przen (1):

Zwrot: »poszkaradzić pościel [czyją]« = mieć stosunek z czyjąś żoną (1): Ruben pirworodny ſynie/ tyś ieſt moc moiá á pocżątek boleśći moiey/ [...] rozlałeś ſie iáko wodá/ nie rość/ boś wſtąpił ná łoże oycá twego/ á poſzkárádziłeś pościel iego. BielKron 18v.

a. Zgwałcić, zhańbić na czci kobiecej (2):

poszkaradzić kogo (1): otoś wzyął Vryaſzowi żonę iedyną/ máiąc ſwych inych doſyć/ poſzkárádziwſzy ią/ cżeſtowałeś go ią BielKron 71.

Zwrot: »poszkaradzić panieństwo [czyje]« (1): [Król] Iádąc z nią [Filomeną] poſzkárádził pánieńſtwo iey BielKron 49.

2. Okazać, że ktoś jest gorszy [kogo] (4): Bo im ći tho Sárniccy ná wſzem odpor dádzą/ Sámego Toxiuſá ná wſzem poſzkárádzą. PaprPan T2v.

poszkaradzić komu (1): RAd tu vyrzę przecherkę co go przemędruie/ Y práwnego co mi go też przedyſputuie. [...] Ták mi ſie zda náſz Sędzya wſzem go poſzkárádzi. PaprPan Bb.

poszkaradzić w czym (2): Ci dwá zá toć przyrzekam przodkow nie wydádzą/ Máriuſá mężnego w męſtwie poſzkárádzą. PaprPan E2, K.

3. [Oszpecić; przen [co czym]: wſzyſtkie cnoty ſwoie/ ktore w ſobie wielkie miał/ łákomſtwem poſzkárádźił. WerReguła 100.]

Synonimy: 1. poniżyć, zhańbić; a. pohańbić, pokalać, zgwałcić; 2. zaszkodzić; 3. oszpecić.

Formacje współrdzenne cf SZKARADZIĆ.

Cf POSZKARADZENIE, POSZKARADZON