![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.png){kind=logo}
![[SEARCH]](/static/img/icons/magnifier-left.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: [POSZPECICIEL] | Następne hasło: POSZPECIEĆ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
POSZPECIĆ (4) vb pf
o oraz e jasne; w poszpacić a jasne.
Fleksja
| inf | poszpacić |
|---|
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | -m poszpecił | m pers | |
| 3 | m | poszpecił | m pers | poszpecili |
| plusq | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | n | było poszpeciło |
| conditionalis | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | m | by poszpecił |
[inf poszpacić.] ◊ fut 1 sg poszpecę (1). ◊ praet 1 sg m -m poszpecił (1). ◊ [3 sg m poszpecił. ◊ 3 pl m pers poszpecili.] ◊ plusq 3 sg n było poszpeciło (1). ◊ con 3 sg m by poszpecił (1).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
Znaczenia
- 1. Oszpecić, uczynić brzydkim, szpetnym
(3)
- Przen (1)
- 2. Zniesławić, okryć kogoś hańbą (1)
1. Oszpecić, uczynić brzydkim, szpetnym; collinere, contaminare, decolorare, deformare, denormare, deturpare, devenustare, foedare, inficere, infuscare (maculis), infuscari, inhonestare, inquinare, inquinari, lutulare, maculare, obsolefacere, tetrare, turpare Cn [co] (3): powiádá Pan/ iż ia przeto każę odrzeć á obłyśić ty márne głowy ich/ á poſzpecę y każę odebráć od nich ty wymyſlne vbiory ich RejPos 306.
Szereg: »poszpecić i zelżyć« (1): Gdy by powiáda kto/ miedzy ty drogie kámienie/ ná twoiey koronie/ włożył ſproſne iákie y proſte: izaliby wſzytkiey tey korony niepoſzpećił y niezelżył? SkarŻyw 87.
Przen [czym] (1): Zebych práwie ty oczy ná źiemię/ [...] ſpuśćił/ [...] ábych vmiał poznáć proch ſwoy y niedoſtátki ſwoie y ſzpetność ſwoię: ktoram [!] piękny obraz twoy zmázał/ y duſzę ná chrzćie ś. obmytą y ozdobioną poſzpećił. SkarKaz 353a.
[Szereg: »poszpecić i zaćmić«: Y zrodził ſyná ná wyobráżenie y podobieńſtwo ſwoie. [Gen 5/3] Nie ná ono [...]/ na któré ſam był od Bogá ſtworzony/ któré on grzéchem poſzpećił y záćmił: ale na to ſwoie któré miał po zgrzéſzéniu. WujBib 8a.]
2. Zniesławić, okryć kogoś hańbą [kogo, [co]] (1): Tá Cerymonia ktemu człowieká wiedźie/ áby obaczył wielkość grzechu/ ktory oſzpeca poczęćie y národzenie iego/ ták iáko było poſzpećiło y przodki iego BibRadz I 63d marg.
[poszpacic kim: HistOtton 65v cf »poszpacić a zelżyć«.]
[Szeregi: »poszpecić i zaciemić«: quod utriusque splendorem perversitate vitae conspurcarint et obnubilarint. (poſpeczilý y zaczemily) Glosy I nr 107/7.
»poszpacić a zelżyć«: Zażby Iáſność Twa [królewno] ták proſtym chłopowicem ſtan á dom ſwoy poſzpáćić á zelżyć chćiáłá? HistOtton 65v.]
Synonimy: 1. oszkaradzić; 2. pohańbić, pokalać, posromocić, zhańbić, znieważyć.
Formacje współrdzenne cf SZPECIĆ.
AL