1. Idąc, znaleźć się w tym samym miejscu co ktoś inny; czasem też: natknąć się na coś; invenire, occurrere Vulg [kogo, co] (92): Liſzká niegdy łácżną będąc/ Chodziłá w nocy biegáiąc: Azaby nieco potkáłá/ Cżymby ſwe gárło nátkáłá. BierEz S4; OpecŻyw 86v; LibLeg 7/98v, 10/147v; RejKup d4; LibMal 1554/190v; KrowObr 146; Podkałem co ſtámtąd ſzedł cżłowieká iednego/ Ktory mi wypowiedzyał ſpráwy piekłá tego. RejWiz 170v, A5v, A6v, A8, 20, 33v, 131v, 185; Idźćie do miáſtá/ á podka was cżłowiek dzban wody nioſąc/ idźćieſz zá nim Leop Mar 14/13; RejFig Bb2v, Bb6v, Dd3; Teyże nocy wyſzedł Iozue ná wywiedzenie Ierychá/ potkał mężá przed ſobą z dobytym miecżem. BielKron 47; Complures mihi erant obviam, Bárzom ich wiele podkał. Mącz 307b; GórnDworz Q4v; Potym dáley idąc vyźrzawſzy niekthory zamek ſzedł ku niemu/ á potkáli go dwá cżłowieki HistRzym 63v, 29, 32, 54v, 61v, 78, 124v, 130; iżći [Panie Boże] to ſlubuię/ co mię kolwiek pirwey potka z domu mego/ gdy ſie napirwey wrocę do niego/ to będę ofiárował imieniowi twemu. RejPos 343, 81v, 193v, [249], 343; RejZwierc 175v, 202v; BudNT Mar 14/10[13]; SkarŻyw 97 [2 r.], 117, 188, 212, 304, 451 [2 r.], 452; Z tym poſelſtwem [...] Poſłowie Moſkiewſcy máło co pierwey do ſwego Kniázia przyiecháli/ ktorego potkáli w dzień Wielkonocny do Cerkwie idącego ná iutrznią StryjKron 421.

potkać gdzie (22): [Anno] ydzy ku zlotey ulyczcze tam potkaſz yoachyma mąza twego ktobye ydączego PatKaz II 64; Iſch chlop yakyſz [...] podkawſchi yą v ſzwyenthego Marczina yeſth yey proſzil aby mv na ſchathi pyenyedzi gdzie nabila. LibMal 1552/171; RejWiz 73v; RejZwierz 118; ieſtechmy podobni ku onym co w drogę idą/ y potkáią gdzie iákie piękne drzewo s ſzyrokim liſciem/ á cień roſkoſzny pod nim/ to ſie tu pokłádą RejZwierc 170, 26, 79v; SkarŻyw 59, 202, 411, 544; Trambá też Podkánclerz wiodł z obozu vff nowy/ Podkał w leſie z Zárnowſkim Czechow StryjKron 527, 487. Cf Zwrot.

W zdaniu względnym o sensie uogólniającym: każdy (każdego), wszystko itp. (24): Kogo potkaſz rad pozdrawiay BierEz G; RejRozpr Ev; RejWiz 73v, 75; RejFig Dd3v; ZLego ſługę málárze/ ták figurowáli/ Pyſk świni/ Wilcże vſzy [...]. Pśi ogon/ á miáſto rąk/ dwie Niedzwiedze łápye/ Iż wſzytko gdzye co potka/ to do ſiebie drapye. RejZwierz 118; ZAiącżek iáko kmiotek/ iż ma kąſek mięſá/ Więc go goni kto potka RejZwierz 129v, 33, 78v, 114v; GórnDworz S6; RejPos 157v, 238; Potym gdy iuż pocżął on chłopiec podraſtáć/ co potkał máłego/ álbo ſzcżenię/ álbo kozlę/ álbo kotkę/ tho wnet ſciął/ álbo zábił. RejZwierc 5v, 77v, 79v, 99, 218; á ſam kogo podkał káżdego bił [ipse obvios caedebat] ModrzBaz 79; Kto potka/ káżdy ze mnie ſye náśmieie KochPs 30; SkarŻyw 187, 544; iż kto go iedno podkał iádącego ſobie drogą/ wſzyſcy mu ſię iáko Krzyżakowi kłániáli StryjKron 442; GosłCast 53.

2. Stać się czyimś udziałem, losem, zdarzyć się komuś; contingere Mącz, Modrz, Vulg, Cn; evenire PolAnt, Mącz, Cn; fieri PolAnt, Vulg, Cn; cadere Mącz, Cn; invenire, occurrere, tangere PolAnt; devenire, manere Mącz; accidere JanStat; concurrere, expetere, incidere, obici, obtingere, obvenire, succedere, usu venire Cn; z zamianą podmiotu logicznego na gramatyczny: invenire PolAnt, Mącz, Cn; consequi Vulg, PolAnt; suscipere Vulg; habere PolAnt; afſici JanStat; accesere sibi, ferre Cn [w tym: kogo (211), co (W przen) (2)] (228): Nie żąday złego nikomu/ by ćię ſámego nie potkáło. BierEz K2v, K; RejJóz F8, G5, Hv, M8v; LibLeg 11/174; RejKup r4v, z3; Yeſli to wdźyęcznye przyymyeſz/ potka ćye wrychle dáli Bog/ co lepſſego y pożytecznyeyſſego. KromRozm I A2v; MurzHist B3v, C3v, Mv, S3, V2v; MurzNT 33v, 111; Diar 32, 36, 57 [2 r.]; KrowObr B2v, 9; Szcżęſna mnie to podkáłá w mym fráſunku chwilá RejWiz 85, 46, 94v, 109v, 180; RejFig Aa2; RejZwierz 5, 72v; BibRadz Ps 114/3, 4.Esdr 8/57[59] [2 r.], Sap 2/17, 3/9, 2.Mach 5/8; Látá od národzenia Bożego 1459. MAthiaſz [...] ná Kroleſtwo Węgierſkie wybran. Nápierwotku potkáły go trzy potrzeby woienne z Turkiem/ z Ceſárzem Fridrichem y z Cżechy BielKron 304v, 66, 163, 315v, 320, 459v; Utinam C. Caesari contigisset ut esset Senatui carissimus, By go to było podkáło áby był mógł mieć prziyaźń v Senatu álbo rády Rzimskiey. Mącz 440a, 29a, 133d, 207a; OrzQuin Aa; Prot A4v; RejAp 5, 178v; Dwá cżłowieki przyſzli do koſciołá/ ieden był Licemiernik/ á drugi Iáwnogrzeſznik. Tám [...] czo ie też obudwu potkáło/ to iuż tám ſzyrzey w Ewányeliey nápiſano ſtoi. RejPos 200v, 29v, [36]v, 102v, 113, 116v [2 r.] (20); RejZwierc 56, 140v, 152 [2 r.]; Coż thedy inſzego potkáć ie też ma? iedno według wyroku Bożego/ że ći ktorzy Pánem Bogiem gárdzą/ będą też od niego wzgárdzeni. RejPosWstaw 42; wſzedł wdom ſyn iego weſoły/ y powiedział oycu ſwemu ony wſzytki rzecży ktore go potkáły wziemi Medſkiey BudBib Tob 11/12, Sap 2/17, 3/9, 18/20, 4.Esdr 8/57[59] [2 r.]; MycPrz II C4v; iż to iednę biáłągłowę potkáło/ że oná z nieopátrznego vſiędzienia w łáźni bes wiádomośći/ y poznánia męſzcżyzny płodem záſzłá CzechRozm 162v, 174v, 253; PaprPan Gg3; co ma być więcey ważono niż wſzytkie nagrody y doſtoieńſtwá/ ktore iedno cżłowieká ná świećie potkáć mogą. ModrzBaz 135v; Dowiedział ſię krol/ iſz ſię ták bárzo ſmęći/ przyzwał go y ſpytał: co ćię ták ſmutne^go wdomu mym krolewſkiem podkáło? SkarŻyw 304; ábyśmy z dobrymi vcżynkámi niemieſzkáli: poniewaſz niewiemy co iutro nas potka. SkarŻyw 355, 35, 76, 86, 172, 304 (10); ZapKościer 1579/2; ZAmieſzkałem do ſtołu twego/ Woiewodá/ Z czego zárázem dwoiá podkáłá mię ſzkodá: Iedná iżem domá iadł: druga że [...] KochFr 114, 91; Chodźćie [dziatki] drógą oycá ſwégo/ Podka was wiele dobrégo. KochMRot A3v; WisznTr 8; KochPieś 14, 29; ArtKanc K19, S18; PaprUp D, G3v; ActReg 33, 121; GrochKal 8; Ieſli nieprawdę mówię/ áby mię podkáło To/ coby ſie nayſrozſzé Hetmánowi zdáło. GórnTroas 44, 24; Co [niewola turecka]/ áby nas niepotkáło/ lepiéy tyśiąc kroć vmrzéć/ [...] niżeli tákiému okrućieńſtwu ſrogiégo tego nieprzyiaćielá czego pozwaláć. OrzJan 20, 67; LatHar 301, 317, 487; WujNT Luc 21/13, Act 21 arg, s. 557, 2.Cor 1/8; SarnStat 264; SiebRozmyśl H4; SkarKaz 40a; CiekPotr 80; tákié ſmiłowánie Niepotka ćię drugi raz GosłCast 14, 64; BA toć mnie coś nowego/ na dródze potkáło/ Cżego ſie nigdy ſerce/ me nieſpodziewáło. PaxLiz D4, C3v, D4v, E4, E4v; KlonFlis H3v; KlonWor 11.

potkać od kogo (37): LibLeg 7/35; Diar 43; Leop 2.Mach 8/11; BibRadz Eccli 22/30; A cóż potym będźie? (–) To co téż było potkáło od Sámuelá Kápłaná/ Saulá Królá: ten z Stolcá przez Kápłaná był zrzucóny OrzQuin S4, Z4v; GórnDworz K6v; iż tám wielkie á żadnym rozumem nie ogárnione łáſki/ dobrodzieyſtwá/ á roſkoſzy wiecżne máią potkáć káżdego wiernego od tego to Páná ſwego. RejPos 159, 34, 172, 185, 306v, 307; HistLan A4v; iáko ieſt márna rzecż/ gdyby kogo potkáło iákie dobrodzieyſtwo od kogo/ áby zá to wdzięcżnośći iákiey vkázáć nie miał. RejZwierc 37, 151v; HistHel C2v; MycPrz I B3v, II C [2 r.]; CzechRozm 81v, 228, 243v; SkarŻyw 98, 290, 335 marg; Dwoiá tedy ſzkodá [...] Litwę biedną w ten czás podkáłá/ pirwſza od Kniáziá Iwáná Moſkiewſkiego/ druga iż pieniądze prożno wydáli ná Zołnierze StryjKron 682, 66; áby ſnadź kto nie rzekł: ey/ toć ieſzcże te^go byłá potrzebá dołożyć: [...] Ey toć trzebá było wſzytki świádectwá ty/ y Láćińſkim y Polſkim ięzykiem kłáść: [...] etc. Wiem iż mię to od wielu potka: ále coż cżynić? iedne^mv cżłowiek folgowáć muśi. CzechEp 386, 9, 92, 100; WerGośc 221; Cośći to záwádźiło/ ześ był w boiáźni/ á nie podkáło ćię ni odkogo/ á tyś też nic nikomu nie wyrządźił przykrego? GórnRozm C; ZawJeft 8; ActReg 50; Potym rozlicżnie Páná bluźniono: ktore bluźnienie od cżworákich go ludźi potkáło: to ieſt śiedzących/ ſtoiących/ mijáiących/ y wiſzących. LatHar 320; CzahTr K3.

potkać przez kogo (2): GroicPorzRej C4; o inné wyſtępki mnieyſzé/ ieſli ieden drugiégo pozowie tym ſpoſobem/ iż zá iego wiádomośćią/ roſkazániém/ y wolą tákowa która krzywdá przez iednégo álbo więcéy z ſług nieośiádłych kogo potkáłá/ [...] vſtáwiamy: iż [...] SarnStat 649.

potkać skąd (1): w tobie [Boże] ia mam ſwoye vfánye/ Nie trwożę ſie nie áby mie co ſkąd potkáć myáło LubPs O2.

Z zaimkiem „tak” zastępującym podmiot (3): RejPos 276; MycPrz I B2; Otoſcie mi práktykowáli ſmierć podiąć od tego Koniá/ á on iuſz iáko widźićie zdechł/ niechćiałbych by ták y Praktikarzow potkáło StryjKron 121.

W połączeniu z podmiotem osobowym (1): W máłéy wadze v káżdégo/ Będźie ſąśiádá ſwoiégo. Nie potka go z wiánem żoná/ Ani w przypadku obroná. KochMRot A4v.

3. Zagadnąć, zwrócić się do kogoś, często zaczepnie lub z argumentami nie do odparcia [kogo; w tym: czym (12) – tym (6), tymi słowy (2), tą rzeczą (1); z przytoczeniem (7), ze zdaniem dopełnieniowym (2)] (14): A yeſlybi czie tim podkaly Basche od Czess⟨arza⟩ abo samy od syebye yz sye czo stalo przeczywnego Czessa⟨rzowi⟩ Thur⟨eckie⟩^mv od Krolowey yey m. bedziesz mowyl ze otim nycz niewiesz LibLeg 11/39v; Ieden iechał s Krákowá/ drudzy go pytáli/ Po cżemu tám ná tárgu zboże przedawáli. [...] WIęc go drudzy potkáli/ á coż tám nowego RejFig Bb4; OrzRozm A4v; Napierwey Krolá tym potkáli/ ieſli chce záchowáć á dzyerżeć w cáłośći teſtáment krolá Káźimierzá. BielKron 377, 435v; KochSat Bv; GórnDworz Q5v; Iednák tych przeliſz krnąbrnych ludzi/ tym pierwey podkam. Niech vkażą z piſmá S. kto Rzymſki kośćioł w wierze Chryſtuſowey fundował? SkarJedn 86; A złégo Bóg záś potkał témi ſłowy: Iáko ty wſpomniéć páńſkié śmiéſz vmowy? KochPs 75; SkarŻyw 384; ReszPrz 9; KochPam 82; GórnRozm F3v; GrochKal 8; [PlutBBud H3v, R2; A ieſliby mię ieſcze kto tym potkał/ że dobrodźieyſtwá oycowſkié zwyćiężoné dobrodźieyſtwy ſynowſkimi bydź niemogą [...]. Ia ná to/ tákbym odpowiedźiał. SenekaGórn 162 (Linde), 179].