POTYKAĆ (71) vb impf
o oraz a jasne.
Fleksja
inf |
potykać |
indicativus |
praes
|
|
sg |
pl |
1 |
potykåm |
|
2 |
potykåsz |
|
3 |
potykå |
potykają |
praet |
|
sg |
pl |
3 |
m |
|
m pers |
potykali |
f |
potykała |
m an |
|
n |
potykało |
subst |
potykały |
fut |
|
sg |
3 |
n |
będzie potykało |
conditionalis |
|
sg |
pl |
3 |
f |
by potykała |
m an |
|
n |
|
subst |
by potykały |
inf potykać (6). ◊ praes 1 sg potykåm (1). ◊ 2 sg potykåsz (2). ◊ 3 sg potykå (24). ◊ 3 pl potykają (11). ◊ praet 3 sg f potykała (2). n potykało (11). ◊ 3 pl m pers potykali (1). subst potykały (10). ◊ fut 3 sg n będzie potykało (1). ◊ con 3 sg f by potykała (1). ◊ 3 pl subst by potykały (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVII) – XVII w.
1. Spotykać [co (żywotne)] (1): Drugi ras z nim ſie zetkáłá [liszka z lwem]/ Nieco ſie wżdy przelęknęłá: Ale więtſzą śmiáłość bráłá/ Im cżęśćiey lwá potykáłá. Trzeći ſie ras z nim zetkáłá/ A iuż ſie nic nie lęknęłá. BierEz H3v.
2.
Stawać się czyimś udziałem;
factum esse Vulg; accidere, cadere, contingere, evenire, fieri, incidere, obtingere, obvenire Cn [kogo, co (żywotne)] (63):
LibLeg 11/139v;
z wielkiego miłoſierdzia twego potykaią nas dziwne a rozliczne dobrodzieyſtwa twoie miły panie RejPs 211v;
nie wiem żywli z fraſunku wielkiego Czo gi cżęſto potyka za żywota iego RejJóz O4v,
E3v;
KrowObr B2v,
9;
Aleś ty [mówi Paweł do Tymoteusza] doſzedł moiey náuki/ poſtánowienia/ przedſie wźięćia wiáry/ nie ſkwápliwośći/ miłowánia/ ćierpliwośći/ przeſládowánia/ mąk/ iákie mię potykáły w Antyochiey/ w Ikonium/ w Liſtrach Leop 2.Tim 3/11;
BibRadz I 138c marg;
Stárał ſie też [papież Innocencyjus] iákoby był Maurom y inym nieprzyiacielom odpárł/ ále zamieſzki ktore go potykáły ty mu przekażáły BielKron 186v,
104v,
213v;
HistRzym 16v;
A ták tu obácż co to ieſt Páná miłowáć á ſłow iego ſłucháć/ á iákie cie s tego dobrodzieyſtwá á vpominki potykáią. RejPos 145;
A ciebie [człowiecze] tu potykáią tákie dáry/ tákie ſkárby/ nie tylko tego docżeśnego á nędznego ſwiátá/ ále onego ſławnego kroleſtwá/ ktorego ſkárbu áni mol áni rdzá żadna nie gryzie RejPos 146v,
130,
145,
146v;
A Pátrzay ná ony poććiwe ludzi wieku ſtárego/ iáko v ſiebie thák poważne klenoty vważáli. [...] iż ſtali mocno przy cnocie á przy wolnośći Rzecżypoſpolitey. A toć ie też thám wielkie dobrodzieyſthwá potykáły/ á wżdy woleli y páńſtwá y gárdłá potráćić/ á ſławę ſobie nieſmiertelną zoſtáwić RejZwierc 38,
142;
CzechRozm 229v;
vbodzy ſkupiwſzy ſię ráno/ zágrzewáli ſię ná ſłońcu: y vkázowáli ſobie domy/ gdzie ie cżęſto iáłmużny potykáły SkarŻyw 98;
CzechEp 72,
337 [2 r.];
Dla cżego też toż nas ſzcżęśćie/ ktore drugich przed námi potykáło/ potykác muśi NiemObr 12,
101,
130;
ROſkoſzy na świát ſczéréy niepodano/ Ale do káżdéy żółći przymiéſzano. Zkąd ćię potyka/ co twéy duſzy miło/ Maſz przijąć y to/ co nie gmyśli było. KochFr 72;
ArtKanc S;
GórnRozm H4v;
OrzJan 67;
LatHar 240,
284,
327;
Ktoremu [diabłu] ſię ſprzećiwiayćie mocni w wierze: wiedząc iż też vtrapienia potykáią bráterſtwo wáſze/ ktore ieſt ná świećie. WujNT 1.Petr 5/9,
s. 217,
1.Petr 4/12;
przez przyśięgi á tym więcey nieſpráwiedliwe/ y Bogá wielka háńbá/ y ludzi wielka ná duſzy zgubá potykáłá. PowodPr 49,
53;
SkarKaz 45b;
CiekPotr 49;
CzahTr E3v.
potykać od kogo (16), od czego (żywotne) (1): A czem bych też miał inem moy Pánie ćieſſyć duſſę moię iedno rozlicznemi dobrodzieyſtwy twemi/ ktore potykáły od ćiebie przodki náſſe RejPs 63v; Bo każdego mile przyimowáł/ niczyią mową niegardźił na łaianiá i vſzczypliwé mowy/ ktorego [lege: ktore go] odiego powynowátych i od inſzych potykały/ ſkromniuczko odpowiedáł MurzHist T2; BibRadz 1.Mach 10/5; OrzRozm G2; A tu ſobie vważ/ á thu ſie dotkni nędzny włodárzu/ cżymeś to záſłużył temu Pánu ſwoiemu/ [...] iż cie thákie ſzáfunki/ tákye włodárſtwá/ á tákie dobrodzyeyſtwá potykáią od tego Páná twoiego. RejPos 192, 185, 292, 326; Bo ſie iuż tym ſpoſobem/ wſzeláka pomſtá odeymuie/ zá krzywdy wſzelákie ktoreby nas od kogo potykáły. CzechRozm 242, 81v, 226v; W którą rzecż/ gdy kto okiem zdrowym weyźrzy/ á przypátrzy ſię z drugiey ſtrony ludowi Chriſtyáńſkiemu/ [...] á przytym to vważáć będźie/co tych/ y dla cżego/ od kogo/ y zá cżyim powodem potyka: mam zá to/ iż będźie muśiał wyznáć/ iż iuż ieſt Antychriſt CzechEp 369, 72, 405; NiemObr 9, 106; KmitaSpit B4v.
potykać skąd [= od kogo] (1): Thez niech yey m. powie yz yą ta rada pothika skoroni polskiey zebi y.m. pewnich rzeczi za niepewne pvsczacz nie raczila LibLeg 11/41v.
Zwrot: »potykać darmo« (1): A ty ſie ſam prawie dłażyſz Iż ty rzecży lekko ważyſz Bo żaczni czo rozum maią Pilnie ſie o to ſtaraią Aby mieli łaskę moię A ia o to nicz nie ſtoię Czo ciebie potyka darmo RejJóz E3v.
W przen (1): Boleſći grobu ogárnęły mię były/ á potykáły mię śidłá śmierći [praevenerunt me laquei mortis]. BibRadz Ps 17/6.
3.
Obdarzać, dawać, ofiarować;
dare, deferre, inferre, ingerere Cn [kogo czym] (3):
Venus mi ią [Helenę] ſámá Napierwey zálećiłá/ y zá żonę dáłá. Ludzie/ widzę/ v Bogá ſzcżęśćia ſobie proſzą/ A ia kiedy mie z chęći ſwey tym potykáli Miałem gárdzić? KochOdpr B4.
Przen (2):
gdy lud iego [Boga] miáſto chwały Bożey potyka go deſpektámi: tedy ſię też opowiáda/ iż świętá y tákie nabożenſtwá/ ma ſobie wzgárdzone PowodPr 54.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ty [fortuno] płochymi koły cżáſy iák chceſz mykaſz/ Co dobrym z rąk wydrzeſz tymże złe potykaſz RybGęśli Bv.
4.
Zwracać się do kogoś [kogo czym] (4):
z tą ſławą zácżnieſz [królu] pánowánie/ Ktora ſnadź będźie nád wſzyſtkich mniemánie: Tym ćię potykam/ gośćiu w Polſzcże drogi/ Niźli przeſtąpiſz bramy pierwſzey progi. GrochKal 27;
CiekPotr 7.
Zwrot: »słowy potykać« (1): wáſzá K.M. dawno czego inſzégo po mnie czekaſz: y zda mi ſie/ że mię wáſzá Kró:M. témi ſłowy potykáć raczyſz: Cóż/ ázaſmy o tym wſzyſtkim nie wiedźieli/ áżbyś nas vpomniał. OrzJan 125.
Przen (1): Pytam ia: [...] iáko to źiemie Wołoſkiey [Turek] doſtał: czym nas potyka? pokoiem/ czy woyną? OrzJan 11.
Synonimy: 1. potrafiać; 2. trafiać się; 3. dawać, obdarzać, ofiarować.
Formacje współrdzenne cf TKNĄĆ.
Cf POTYKANIE
MN