[zaloguj się]

POWSZECHNY (789) ai

powszechny (784), powszechni (5); powszechni GórnDworz; -chny : -chni Leop (2:1), SkarJedn (56:2), SkarŻyw (21:1).

o oraz e jasne.

Fleksja
sg
mNpowszechny fNpowszechna nNpowszechné
Gpowszechnego Gpowszechnéj Gpowszechnégo
Dpowszechn(e)mu Dpowszechn(e)j Dpowszechnému
Apowszechny, powszechn(e)go Apowszechną Apowszechné
Ipowszechnym Ipowszechną Ipowszechnym
Lpowszechnym Lpowszechn(e)j Lpowszechnym
Vpowszechny V V
pl
N subst powszechné
G powszechnych
D powszechnym
A subst powszechn(e)
I m powszechnymi, powszechn(e)mi
L powszechnych

sg m N powszechny (129).G powszechnego (233); -égo (7), -(e)go (226).D powszechn(e)mu (16).A powszechny (45), powszechn(e)go (7).I powszechnym (42).L powszechnym (84).V powszechny (1).f N powszechna (34).G powszechnéj (48); -éj (11), -(e)j (37).D powszechn(e)j (3).A powszechną (22).I powszechną (4).L powszechn(e)j (18).n N powszechné (15); -é (2), -(e) (13).G powszechnégo (11); -égo (2), -(e)go (9).D powszechnému (3); -ému (1), -(e)mu (2).A powszechné (16); -é (3), -(e) (13).I powszechnym (3).L powszechnym (7).pl N subst powszechné (9); -é (2), -(e) (7).G powszechnych (20).D powszechnym (4).A subst powszechn(e) (5).I m powszechnymi (4), powszechn(e)mi (2); -ymi KromRozm III, CzechEp, NiemObr, -emi WujJudConf; -ymi : -emi WujNT (1:1).L powszechnych (4).

stp brak, Cn notuje, Linde także XVIIXVIII w.

1. Dotyczący wszystkich, zwrócony do ogółu; odnoszący się do wszystkiego, zawierający wszystko; ogólny, uniwersalny, wspólny; generalis JanStat, Cn; communis Cn (789): BiałKat 233v; CzechRozm 38; CzechEp 361; Zá łáſką Bożą do tego cżáſu choćiaż w roznośći nabożeńſtwá/ przedśię/ w tym powſzechnym zámieſzániu/ y zátrząśnieniu świátá/ Polſká náſzá w pokoiu záchowána byłá NiemObr 20; Catholicus – Powſzechnij, obecnij. Calep 172b; iednáka wſzytkim śmierć/ á nie ma wrotu: Powszechny iéy ſtrách/ náſzym dodáie kłopotu. GórnTroas 33; Przetóż którzykolwiek iedno tymże ięzykiem mówili/ zá Słowaki ie mieli/ y to iákoby powſzechné imię wſzyſtkim tego ięzyká narodom dáli. KochCz B; Ieſliby kto niechćiał robić. [Thess 3/10]) Nie ieſtći to powſzechne roſkazánie/ żeby zgołá wſzyścy/ y ſzláchtá/ y kśięża/ robić rękomá byli powinni [...] WujNT 718, 180, 431; ieſli iákié potym ieſt zámknienié powſzechné/ to ieſt wſzytko zámykáiąc ogółem/ tylko ná rzeczy miánowáné w oſobnym rzeczy dotknieniu/ ma bydź rozumiáné/ á nie ná inné. SarnStat 52; Regulae iuris powſzechné. SarnStat 62, 371; Ktore też Práwo iedney ſtronie/ ábo iednemu ſtanowi ſłuży/ á drugiemu wádźi y on pſuie/ nie ma być Práwem názwáne. Bo powſzechne ná pożytek wſzytkich obywátelow máią być vſtáwy. SkarKazSej 698b, 669a; [w tym też [przymiot] i vlecżón być nie może: gdyż iest iáko káncer powszechny álbo wszytkiego ciáłá OczkoPrzymiot 4, 349].

W przeciwstawieniach: »powszechny ... jednego człowieka, osobny« (2): CzechEp 46; Prżećię tego twego podobánia/ nie máią kierować zmyſły twoie/ lecz doſkonáły rozum/ á nie rozum iednego człowieká/ ále rożum powſzechny/ to ieſt práwo GórnRozm B3.

Wyrażenia: »powszechnie mnimanie« (1): [człowiek będący w łasce u ludzi wielkich] ieſli co pod cżás náyduie thákiego/ w cżym mu ſie nie chce zgadzáć/ s poſpolitym zdaniem/ [...] idzie zá ludźmi/ á zoſtáwuie záwdy mieyſce cżemuś tám ſkritemu/ cżego zda mu ſie że nie dochodzi: bo wżdy podobna mu ſie rzecż nie widzi/ áby to tákie powſzechnie mnimánie/ nie miáło być ná iákim pewnym gruncie záſádzone. GórnDworz D4v.

»powszechne prawo« [szyk 1:1] (2): KochTr 24; Iákoż to ſłuſzna/ ogulmą przyśięgę Pánu złamáć/ y powſzechne práwo zgwałćić/ ábo ie nowym proceſem záwikłáć/ gwoli nowym iákimśi priwatnych ludźi áffektom y żądzam? PowodPr 44.

»rok(i) powszechny(-e)« (2): Grodzkié Roki w ſześć niedźiél in criminalibus, et recenti crimine: Skárgowé in recenti crimine: Powſzechné in calenti iure. SarnStat 534, 533.

»powszechny w obec o wszytkich« (1): Niż ſię ieſzcże/ a thesi ad hypotheſim, iáko mówią logicy: to ieſt/ od mowy powſzechney wobec o wſzytkich/ do mowy y rzecży oſobney z ſtrony I.M.X.K. [...] przyſtąpi: nie godźi ſię [...] tego też milcżeniem opuśćić: co [...] CzechEp 46.

Szeregi: [»powszechny i cząsteczny«: Opiſánie ſpráwiedliwośći od Clemęntá mówi o odnowieniu/ y wſpoł zámyka w ſobie powſzechną y cząſteczną ſpráwiedliwość. MelanRad 46.]

»tak powszechny jako też i osobkowy« (1): A ták iuż naprzod przyſtąpię do przyſtoſowánia iednego z drugim/ w cżym może być znácżnie pokazano: ták iuxta generałem quam ſpecificam conſiderationem, wedle powſzechnego iáko też y oſobkowego rzecży tey vważánia/ z ſtrony niektorych oſobnych przymiotow CzechEp 367.

a. O Kościele, wierze chrześcijańskiej i życiu religijnym; catholicus, universalis JanStat, Cn; oecumenicus Cn (766): [Chrystus po swym zmartwychwstaniu] yáko drugim ápoſtołom ná ich przełożeńſtwá/ ták y Pyetrowi ná to powſſechne goſpodárſtwo władzą przez duchá S. zeſlał. KromRozm III M5, C5 marg; BielKron 329v; Abowiem dla zbáwienia świáthá Chryſtus raz ſtał ſye zbáwienną ofiárą/ y káżdego winnégo iednaczem powſzechnym BiałKat 296, 236, 256 [2 r.]; W.K.M. [...] v Páná Bogá [...] ty wſzytki dáry y błogoſłáwieńſtwá ośięgnieſz/ ktore Pan Bog świętym Krolom onym (ktorzy Ołtarze/ y mieyſcá rozne od powſzechney á iednoſtáyney chwały Bożey [...] borzyli [...]) obiecowáć [...] racżył. WujJud b2v; A przeto bárzo tego [...] potrzebá/ ábychmy piſmá Prorockie y Apoſtolſkie według proby Kośćielnego á powſzechnego wyrozumienia y wykłádu rozumieli y wykłádáli. WujJud 29, 2, 5v, 131v marg; Nád to wynoſzą ſwoie śluby niepotrzebne y Reguły/ mimo ſłowo Boże zmyślone/ nád powinność powſzechną Krześćiáńſką/ która ſie wedle przykazánia Bożego od wiernych ludźi w káżdym ſtanie y powołániu cżyni. WujJudConf 145; Naprzod gdyby ták powſzechna byłá tá obietnicá/ o tym iż cudá ty náſládowáć miáły wierzących: tedyby ie bes wſzego bráku wſzyſcy wierzący y vſtáwicżnie cżynili byli CzechRozm 190; [wierny] Pámiętáć záwżdy ma powſzechne ono roſkazánie Chriſtuſowo/ o miłośći nieprzyaćioł ſwych CzechRozm 240, 38, 189v, 190 [2 r.], 238v, 254v, **3v; Szczęśliwy/ którego ty vczniem ſwym liczyſz/ [...] Táki w powſzechną trwogę pokóy vczuie/ Záczym niepobożnemu dół ſye gotuie. KochPs 142; CzechEp 236; co rzeką [papieżnicy] o ſwoich Papieżách/ ktorych ſámiż kilku zá Heretyki oſądźili [..] Co też y k temu rzeką/ gdy ſię cżęſto naydowáli tákowi/ w tey ich powſzechney gromádźie/ kthorzy Papieżom Rzymſkim przygániáli/ y zábłądzenie przypiſowáli NiemObr 177, 175; ofiárá krzyżowa Páná Chriſtuſowá y krew iego tám wylana/ ieſt powſzechna zapłátá/ odkupienie y doſyć vczynienie zá grzechy wſzego świátá WujNT 287, 148, 825; [Auguſtin/ dla tego kośćioł zowie powſzechnim/ iże zupełnie ábo ná wſzytkim ieſt doſkonáły/ á ná nicżym niechromie. BazHist 315v (Linde)].

powszechny miedzy kim (1): Wiárá Kátholicka ieſt nie omylna. [...] A ieſt powſzechną/ miedzy wſzytkimi narody. WujNT Cccccc 3v.

W połączeniach szeregowych [w tym: fragment Kreda (4)] (42): [Kościół boży] yeſt á ma być yeden/ ſwyęty/ poſpolity/ álbo powſſechny/ y ápoſtolſki/ to yeſt/ krwyą páná náſſego Yezu Kriſtá [...] poſwyęcony KromRozm III Q3, B5v, C5v [2 r.], C6, E7, G4 (10); OrzRozm F3; GrzegRóżn M2v; [król] ma być Krześćiiáninem wiernym/ mieſzkáiąc ſtale i też zgodliwie poſpołu z Króleſtwem ſwoim/ w iednym/ świętym/ powſzechnym/ y Apoſtolſkim Kośćiele. OrzQuin T2v, Iv, I2, L4v, N3, [Aa6]; BiałKat a2; Iáko bárzo dobrze cżynią/ práwi páſterze/ ktorzy prawdźiwey/ iedney á powſzechney wiáry Katechizmu vcżą WujJud 199v; Toć iedno iuż nam o to idźie/ ieſli ná wáſzych Ceremoniach nowych od was wytworzonych/ y roznych/ cżyli ná ſtárożytnych Kośćielnych/ zgodnych/ powſzechnych rácżey przeſtáwáć mamy. WujJud 207v, 25v, 27, 131v, 140, 239v (10); WujJudConf 2v; RejPosWstaw [1433]v; SkarŻyw 456; náuká kośćiołá Bożego/ o świętych ludźi wzywániu/ y ſtanie zakonnikow/ o dobrych vcżynkách/ ieſt dawna/ bo od Apoſtołow ſię pocżęłá: ieſt powſzechna/ bo Doktorowie ś. ná rożnych mieyſcách mięſzkáli: ieſt zgodliwa/ bo wſzyſcy iednáko świętych wzywáć kazáli ReszPrz 38, 14, 36, 92; ReszList 154, 179, 192; LatHar 91; SarnStat 193.

W przeciwstawieniach: »powszechny ... osobliwy (3), pokątny (3), postronny (3), osobny (2), pojedynkowy (2), kacerski, luterski, z osobna zalecony, powiatowy, szczegulny« (18): Co [zwirzchność papieską] y Concilia/ nie tylko poſtronne łáćinſkye y Greckye/ y wſſech yákmyarz narodow/ y czáſow/ ále y powſſechne ſtáre y nowe yednoſtáynye wyznawáyą. KromRozm III P3, I, Q2; A gdyż tá wáſzá wiárá od iednego cżłowieká Marćiná Lutrá [...] náſtáłá: á nie záwżdy/ áni wſzędźie/ áni od wſzyſtkich narodow ieſt trzymána; pewna rzecż/ że nie Powſzechna/ ále ſzcżegulna y pokątna ieſt. WujJud 1, 131v; RejPosWstaw [1432]v; Wiemy więcey ſie powinien oględáć ná powſzechne ſłowá Bożego roſkazánie/ niżli ná oſobliwe duchá obiáwienie. CzechRozm **5v, 240; ten áni ieſt/ áni może być Chriſtyáninem: ktory máiąc ſię zá Chriſtyániná [...] wſzytko w breẃ práwam/ náukam/ vſtáwam y przykłádom Chriſtuſowym powſzechnym y zoſobná záleconym czyni CzechEp 53,48; ReszPrz 53; niewyſłowioną ſrogość/ y ſądu poiedynkowego/ y ſądu powſzechnego/ piſmo święte nam rozgłośiło. LatHar 133; WujNT 27, 129, 538 [2 r.]; Kto ma tedy Páná Bogá/ ten wielkiey á bogátey dźierżawy doſtąpił/ ták iż z nią wſzytkie pańſtwá y Kroleſtwá świátá tego nie mogą być/ áni z namnieyſzey ſtrony porownáne: ábowiem te poiedynkowe y bárzo nędzne dobrá ſą/ Pan Bog záśię ieſt powſzechne/ y wſzyſtko nápełniáiące dobro WysKaz 8; [Abowiem Ceremonie, ſą iedne Powſzechne; a drugie, Oſobne. Ktore Powſzechne ſą; máią być od wſzytkiego Chrzeſcijáńſtwa (gdy to może być) chowane HerbOdpow Pp6v (Linde)].

Wyrażenia: »powszechny grzech« [o grzechu pierworodnym] (1): Awenyelikowie [...] z oycem ſwoim Pelágiuſem [...] nie chcą baczyć ná ón powſzechny grzéch: który od iednégo á pierwſzégo rodźicá ná wſzyſtki roſpłodzóny ieſt/ roźlany y z przyrodzenia wſzczépiony/ ze wſzyſtkimi vłomnośćiámi y niedoſtátki BiałKat 253v.

»jedność powszechna« (2): Zależy tedy tá iedność Powſzechną y zgodá Krześćiáńſkiego ludu rozmáitego/ nie ná pozwierzchnych Ceremoniach álbo obrzędźiech kośćielnych/ [...] ále ná ſzcżyrośći prawdy y wiáry powſzechney kośćiołowi od Apoſtołow podáney. WujJudConf 139v, 141.

»krol powszechny« = Chrystus (1): Coż będę czynił w ták ſtráſzliwym boiu? [...] Krolu powſzechny/ prawdźiwy pokoiu Zbáwienia mego/ ieſt nádźieiá w tobie. SzarzRyt A2.

»powszechna łaska« (1): by ſzczęśliwie Káżdy żył/ ſam ſie dawaſz wſzytkim lutośćiwie. [...] twa powſzechna łáſká/ Pánie wieczny/ [...] rzeczy oświeca iednáko poddáne SzarzRyt B3.

»powszechna nauka« [szyk 5:5] (10): CzechRozm 244; Wnichże [w pismach Cyrylla Hierozolimskiego] naydzieſz tęſz prawdę Bożą náuki powſzechney/ ktorą kośćioł święty Rzymſki/ do tego cżáſu záchowywa. SkarŻyw 278; Papieſz to [o działalności Bonifacyjusza wśród pogan] ſłyſząc/ liſty go ſwymi do śiebie przyzwał: pilnie ſzcżerośći iego náuki y wyznánia doznawáiac [!]. y gdy wſzytkę w nim w Duchu S. zgodę zpowſzechnią náuką nie [!] kośćiołá ś. nálaſł: vcżynił go Biſkupem bez intraty. SkarŻyw 517; CzechEp 75; NiemObr 122; Catholica, Apoſtolica, to ieſt powſzechną/ Apoſtolſka náuká. Bo z Apoſtolſkich vſt wyſzłá: przez vſtá y piſánie ich namieſtnikow/ ieſt nam do rąk podána po świećie: iednym kſztałtem/ iednym trybem/ áż do tych náſzych cżáſow opowiadana byłá. ReszPrz 33, 36, 38; WujNT 64; SkarKaz 382b.

»powszechne obcowanie« (1): ſam pan Chryſtus to Powſzechné obcowánie miedzy námi záléćił: gdy roſkázuiąc nam ábyſmy ſyę modlili/ kazał káżdemu modlić ſye powſzechnie zá wſzyſtki BiałKat 143v.

»powszechna obecność« (2): Brencyani záſię y Vbikwityſtowie powſzechną prawdźiwą obecność Páná Chryſtuſowę ták dálece y ták ſzeroko rośćiągáią/ iż go też ćieleſnie obecnym cżynią/ ták w niebie iáko w piekle ReszPrz 86, 86.

»ociec powszechny« = Bóg (1): ſyn [tj. Chrystus] wſzytko cżynił z mocy Bożey/ wedle vpodobánia oycá powſzechnego/ iáko prorocy opowiedáli. CzechEp 196.

»powszechne państwo« (1): Pan Bóg ná znák powſzechnégo pánſtwá [in signum universalis dominii JanStat 243]/ ku pożywieniu ſług ſwoich [dziesięciny] dáwáć roſkazał SarnStat 897.

»powszechny papież« (1): Namieſtnicy Agatoná przenachwalebnieyſzego y vniwerſalſkiego ábo powſzechnego Papieżá miáſtá Rzymu. SkarJedn 119.

»powszechne pasterstwo« (1): Doznáło wſzytko Chrześćiáńſtwo/ iż nikt gruntowniey w náukę prawdy Chryſtuſowey nie trafił/ iedno tęn ktory ná ſtolicy Piotrá S. y vrzędzie powſzechnego páſterſtwá śiedział. SkarJedn 146.

»powszechny pasterz« = papież [szyk 8:8] (16): Choćiaż tedy Papieżá Rzymſkiego głową Kośćiołá Powſzechnego áni Powſzechnym páſterzem nie wyznawamy/ iednák przeto porządku ſłuſznego w Kośćiele Kryſtuſowym nie pſuiemy áni tárgamy. WujJudConf 125; ieſli iednego páſterzá y náucżyćielá powſzechnego mieć nie będą. prętko wiele wiar zniezgody vrośćie SkarJedn 59, 101, 121; CzechEp 323, 324 [2 r.], 332, 386; NiemObr 40 [3 r.]; ReszPrz 103; Compánije/ ták te ktore w Rzymie záwſze mięſzkáią/ iáko y ktore teraz przychodzą/ też iednoſtáyność we wſzyſtkich ſpráwách záchowuią/ gromadką chodzą/ [...] pod iedną laſką Páſterzá powſzechnego wolą Bożą ſpráwuiąc. ReszList 187,144, 182; [HerbOdpow F5v].

»powszechny patryjarcha« = papież [szyk 6:1] (7): Zbor trzeći przełożeńſtwo Papieſkie znał: y Celeſtyná Papieżá w potępieniu Neſtorá náſládował. Zbor, cżwarty Pátryárchą powſzechnim Papieżá názwał. SkarJedn [d10], 105, 116, 139, 192; Znał teſz y Zbor S. Kálcedońſki tę zwierzchność kośćiołá Rzymſkiego/ gdy powſzechnym Pátryárchą Leoná zowie: y potwierdzenia od niego prośi tego co poſtánowił. SkarŻyw 321, 318.

»powszechne prawo« (1): P. Bog [...] kłádźie powſzechne práwo ná wſzytki ſyny Noego/ to ieſt ná wſzytek narod ludzki, kto ludzką kreẃ roźleie/ iego niech roźlana będźie. SkarKaz 315a.

»reliija powszechna« (1): [Książę słuckie] ták był gorącym á vprzeymym wyznawácżem Religiey náſzey Powſzechney/ iż go żaden nie widźiał áby ſię o iákąkolwiek inſzą rzecż bárźiey obruſzyć miał/ iáko kiedy ſłyſzał kogo wiárę powſzechną bluźniącego. WysKaz 42.

»powszechna społeczność« [szyk 1:1] (2): ReszPrz 27; W tym kośćiele y ſpołecżnośći iego powſzechney/ wyznawáią bydź Apoſtołowie odpuſzcżenie grzechow/ przez Sákrámenty S. PowodPr 35.

»sąd powszechny« (3): Leop Iob 19 arg; Nie táyno mi y to/ że pokoſzony/ y vmorzony od śmierći/ tobie wielowładnemu Pánu/ Krolowi niebá y źiemie nieśmiertelnemu/ ſtáwić ſię muſzę [..] ná ſąd powſzechny y wálny/ w dźień ożywienia wſzyſtkiego narodu ludzkiego. LatHar 638, 133.

»tradycyje powszechne« (1): Trádicie Powſzechne nie ſą wymyſły ludzkie. WujJud 41.

»wiara powszechna (chrześcijańska)« = fldes Catholica JanStat [szyk 49:41] (90): GrzegRóżn M2v; OrzQuin L4v; BiałKat 83v, 170; GrzegŚm 15; Wiárá Powſzechną tá ieſt; ktora nie dźiś/ nie wcżorá/ nie ná tym álbo owym mieścu vroſłá; ále ktora wſzędźie/ ktora záwſze káżdego wieku/ ktora od wſzytkich trzymaná byłá WujJud 1; Y my tego niemowimy/ áby iedność kośćiołá powſzechnego ná Ceremoniach álbo ná Dekretalech należeć miáłá: ále ná tym/ że wſzyſcy iednoſtáynie á zgodliwie iednę wiárę prawdziwą/ powſzechną/ ſtárożytną/ świętą/ Apoſtolſką trzymamy WujJud 140, A7v, A8v, B [2 r.], B2, B3v (18); WujJudConf 1, 2v, 7v, 72v, 139v; BiałKaz I3v; [Aleksandrowi Chodkiewiczowi] [D]áłáć też Pállás męſtwo y Marſowe dáry/ Aby bronił Oycżyzny y Powſzechney wiáry. StryjWjaz Av; Papież zácne do nich [Bułgarów] Biſkupy y káznodzieie wypráwił/ y tam wiárę Chrześćiáńſką powſzechną fundował. SkarJedn 218, A7, 301, 362; Ia Bonifacyuſz z łáſki Bożey Biſkup/ obiecuię tobie błogosłáwiony Piętrzę/ [...] iſz iá záchowáć mam wſzelką wierność y ſzczerość wiáry świętey powſzechney/ y wiey iednośći [...] trwáć będę SkarŻyw 520, 114, 309, 368, 511, 538 [2 r.]; StryjKron 146, 482; bo v mnie [wiara] martwa/ zmyślona y nábyta/ choćiaż powſzechną y ſtára zá nic ſtoi CzechEp 325, 324, 325; NiemObr 163 [2 r.]; ReszPrz 3, 27 marg, 75, 78, 91, 109, 111; ReszHoz 135, 136; Liſt do iednego zacnego Senatorá Polſkiego [...] áby W.M. w kole Senatorſkim ſiedząc/ [...] zdrową rádą ſwą Krolá I.M. we wſzyſtkich ták do wiáry powſzechney chrześćijáńſkiey/ iáko y rzecży poſpolitey w ſpráwách podpierał ReszList 188, 145, 154, 157, 190, 192; LatHar *4v, 26, 371 [2 r.], 372, 637, 673; WujNT 217, 408, 411, 489, 538 [2 r.], Cccccc 3v; WysKaz 42; Przywileie/ któré zwykły bydź dawáné ludźiom Powſzechnéy wiáry [et privilegia, dań Catholicis solita JanStat 743]/ wedle zamknienia w ſobie ninieyſzégo Przywileiu dáiemy y vżyczamy. SarnStat 987, 986, 987 [2 r.], 988 [4 r.], 989, 993; PowodPr 43; [Stefan Batory] w pierwſzey oyczyźnie/ Gdy moc błąd wźiął bezbożny/ ſam ſie opárł/ iż nie Zgáſłá powſzechna wiárá. SzarzRyt C2v.

»powszechne wyznanie, Kredo« [szyk 3:2] (4:1): gdy Auguſtyn święty ná iednoſz mieyſce piſmá świętego táki/ á Grzegorz S. ábo Chryzoſtom abo ktory inſzy/ inákſzy wykład dáie/ á obádwá dobre ſą y przyſtoyne/ y z powſzechnym ſię wyznánim zgadzáiące: więtſza rozlieżność ſmákow duchownych/ ná páſtwiſká duſz wiernych rośćie. SkarŻyw 538; CzechEp 176, 198, 284; W tymże Kredźie powſzechnym/ w ktorym wiárę náſzę chrześćijáńſką wyznawamy/ [Duch Św.] przez vſtá Apoſtolſkie/ dołożył tych znákow/ ktore dźielą kośćioł prawdźiwy/ od kośćiołá fáłſzywego ReszPrz 13.

»powszechny zbor« = wierni (1): o boże łáſkáwy/ Chcę w obietnicách ſwoich być práwy. Chcę być praw przy powszechnym ludu twégo zborze [Vota mea Domino reddam in conspectu omnis populi eius Vulg Ps 115/18] KochPs 176.

»powszechna zgoda« (2): Prawdá/ żeć to Szátan (ktorego pokoy y powſzechna zgodá w Kośćiele Bożym wielce boláłá) przez was ſwe Miniſtry broi WujJud 4v; NiemObr 8.

»powszechne zmartwychwstanie« [szyk 2:1] (3): BiałKat D3v; Zmartwychwſtánie powſzechne w dzień ſądny. WujNT Ddddddv, 885.

»powszechna zwi(e)rzchność« [szyk 1:1] (2): KromRozm III M5v; powſzechna duchowna zwierzchność nád wſzemi narody/ ná Meſyaſzu zoſtáłá. CzechRozm 167.

»powszechny zwyczaj« [szyk 3:1] (4): Ktoby mowił/ że w tym Świętym Sákrámenćie/ Páná Chriſtuſá iedynego Syná Bożego chwałą Bogu powinną choć y pozwirzchnią cżćić áni chwálić nie mamy/ áni ná proceſsiach wedle chwálebnego á powſzechnego zwycżáiu y vſtáwy Kośćiołá świętego/ vcżćiwie nośić/ [...] ten przeklęty niech będźie. WujJud 264, Mm4; Zwycżay Koſćielny Powſzechny nie ma być odmienian. WujJudConf 155v marg; SkarJedn 317.

Zestawienia: »powszechny biskup« = papież; też Chrystus [szyk 15:1] (16): Ale dáleko inſſa rzecz być powſſechnym biſkupem/ niżli być biſkupem powſſechnego koſcyołá KromRozm III O7, O6v, O7 [2 r.], O7v, Pv; Abowiem wyznawa y wedle Piſmá ś. iż Pan Kryſtus ieſt y zoſtawa ná wieki powſzechnym y nawyżſzym Biſkupem Kośćiołá ſwoiego. WujJudConf 124, 123; SkarJedn 193; [Cyprian] cżęſte liſty piſząc do Biſkupow Rzymſkich/ nie názywa ich nigdźiey powſzechnymi Biſkupy: ále tylko Biſkupy Rzymſkimi/ y Kollegámi ſwoimi názywa. NiemObr 57, 58, 59, 60 [2 r.]; [Grzegorz XIII] ma ná dobrey pámięći/ że nie tylko iednego Miáſtá Rzymlkiego/ ále práwie wſzyſtkiego świátá/ powſzechnym Biſkupem y naywyżſzym Páſterzem ieſt ReszHoz 134; PowodPr 32.

»powszechne koncylijum« [szyk 18:15] (33): Są też Canones/ to yeſt/ vſtáwy ápoſtolſkye/ przez poſtronne i też powſſechne porządne concilia/ y przez wſſyſtko krzeſciyańſtwo zá to przyyęte KromRozm III I; Yáko kyedy wczęło ſye było kácyrſtwo Monothelitow/ ktore potym przez ſſoſte Concilium powſſechne w Konſtántynopolu potęmpyone yeſt y zniſſczone. KromRozm III L6v, C4, C5, I7, L7, L7v (15); WujJud 27, 41, 157v, 159v, 208v, 216v, 247v; Chwalimy tedy y záchowywáć gotowiſmy Concilia wſzelákie Chrześćiáńſkie/ á zwłaſzcżá powſzechne/ ktore ſie przykłádem Apoſtolſkim ſpráwuią/ y wedle ſłowá Bożego Dekretá ſwe cżynią WujJudConf 157v; SkarŻyw 301, 309; ReszPrz 39, 59; ku náuczániu wſzelákiey prawdy y ku záchowániu od wſzelákiego błędu/ Duch S. dány ieſt ſámemu kośćiołowi y przełożonym iego/ y powſzechnym Koncyliom/ áby z nimi był y mieſzkał ná wieki. WujNT 372; Pierwſze powſzechne Koncilium było w Ieruzálem. WujNT Zzzzz2v, przedm 9, s. 461 [2 r.], 463.

»kościoł, zbor powszechny; powszechna cerkiew« [w tym: fragment Kreda (9); wszy(s)tek powszechny (13)] = universalis Ecclesia JanStat [szyk 328:132] (455:4;1): iż nye z początku ták w krzeſciyańſtwye dźyerżano/ ále od Ariuſá w Alexándryey ſye to znyećiło było/ kácerſtwo było y oderwánye od koſcyołá powſſechnego/ to yeſt bożego. KromRozm III E3v; A przeto/ gdźye ſye im przytrafi o koſcyele mowić/ ſwemi koſcyołmi/ álbo też bożym tylko álbo Kryſtuſowym koſcyołem ij zową: powſſechny/ ktory wſſyſtko krzeſciyańſtwo od czáſow Apoſtolſkich wyznawa/ omiyáyą. KromRozm III E5; Ná ten liſt odpiſuiąc Dámázus piſſe/ iż wedle ich nápominánya/ y owſſem wedle páńſkyego przykazánya/ gdyż nád domem yego/ to yeſt/ nád powſſechnym koſcyołem biſkupyą poſlugę przyyął/ pilnye czuć muśi. KromRozm III P4, C5 [2 r.], C5v [2 r.], D8v marg, E, E2 marg (51); Czwarte Kxięgi Ezdráſſowe/ ácz nie tey wagi ſą iáko ine ſtárego zakonu: iż áni w Zydowſkich Bibliách bywáią náleźione/ áni od kośćiołá powſſechnego ſą przyięte zá pewne/ przedſięſmy ie tu niechćieli opuśćić. Leop Nn5, kt; Kośćiołá Papieſkiego (Bráćie miły) niemáſz ná świećie żadnego/ my wyznawamy być iednę Swiętą powſzechną y Apoſtolſką Cerkieẃ OrzRozm F3; OrzQuin Iv, I2, L4v, N3, T2v, [Aa6]; LeovPrzep C2v; BiałKat a2, 41, 43v, 116, 126 (10); Przeto wedle zwycżáiu ſtárego Kośćiołá Powſzechnego to záchowano bywa/ áby żaden Chrześćijánin tey Swiątośći nieprzyiąwſzy nie vmierał. KuczbKat 160, 70, 75, 80, 120, 125 (12); Zdáło ſie nam tedy zá potrzebną/ te fáłſze ktorechmy w niey [Confesyjej] ná prędce obácżyć mogli/ náznácżyć: y co nakrocey/ káżdy zoſobná prawdą Wiáry Kośćiołá prawdźiwie Powſzechnego zbić y zeprzeć. WujJud a7; ś. Hieronym y Chryſoſtom dowodzą/ że możemy dobrze mowić w Kredźie: Wierzę w święty Kośćioł Powſzechny. WujJud 57; Tenći ieſt Kośćioł ieden Powſzechny/ mowi Auguſtyn święty/ ktoremu rozne odſzcżepieńſtwá rozmáite imioná dawáią/ gdyż one ſáme/ káżde zoſobná ſwemi właſnemi przezwyſki [...] ſą názwáne. WujJud 116; Wy Kośćiołowi práwemu Powſzechnemu wielką krzywdę cżynićie/ ktorzy lichą trzodę wáſzę Powſzechnym Kośćiołem názwáć śmiećie WujJud 118, kt, A2v, A6v, A7, A8 (150); WIerzymy y wyznawamy wſzyſtki Piſmá święte Prorockie y Apoſtolſkie oboiego Teſtámentu/ o ktorych w Kośćiele Powſzechnym nigdy wątpienia nie było [...] że ſą prawdźiwym ſłowem Bożym WujJudConf 27v; Który [Kościół Boży] dla tego Powſzechnym ieſt názwan/ iż wſzyſtek lud Krześćiáńſki zupełnie w ſobie zámyka/ y po wſzyſtkim świećie ieſt rozſzerzony/ y do káżdego wieku należący/ żadnym áni cżáſem ani mieyſcem oſobliwym ogárniony. WujJudConf 116; Nieprzyymuiemy też w tey mierze Rzymſkich Prełatow/ ktorzy do Rzymu y do iednego Biſkupá Rzymſkiego przywiązawſzy ſie/ ſámi ſie tylko doſyć hárdźie Kośćiołem Powſzechnym nazywáią. WujJudConf 117, 5, 8, 22v, 24v, 28 (31); RejPosRozpr b4; RejPosWstaw [1432]v [4 r.], [1433]v; Więcey niż doświadczona rzecz ieſt/ że miedzy wſzemi kśięgámi/ ktorych teraz zbor powſzechny vżywa/ zadnych niemaſz tak ſprawionych żeby iych álbo trafunek/ albo cżyia chęć/ iáką omyłką nie potrzaſnęłá. BudNT przedm b3v; CzechRozm 223; O iako dobro y miło ieſt bráćiey/ y iednego oycá Iezuſa Chryſtá/ y mátki iedney kośćiołá powſzechnego dziećiom/ w iednośći y zgodzie mieſzkáć. SkarJedn 4; A Hieruzálem co ieſt innego/ iedno miáſto y kośćioł Chryſtuſow powſzechny SkarJedn 10, 5, 6 [2 r.], 16, 54, 78 (21); SkarŻyw 257, 328, 337, 456, 520; CzechEp 11, 41, 42, 76, 97 (11); Papież oſobę Piotrowę wyrażáiąc/ żadnéy zwierzchnośći/ nád powſzechnym zborem páńſkim/ vżywáć/ áni ſobie przywłaſzcżáć nie może. NiemObr 48; Będąli chćieć właſnie odpowiedźieć/ muſzą przez powſzechny Kośćioł wſzytkę gromádę ludźi/ ktorzy ſię z nimi/ ná iedno nabożeńſtwo zgadzáią/ rozumieć. NiemObr 174, 24, 26, 27, 55, 122 (20); Tákże y my [...] z roſkazánia y vznánia kośćiołá powſzechnego Bibliją świętą zá ſzcżyre/ prawdźiwe/ iſtotne ſłowo BOże prziymuiemy ReszPrz 11, 4 marg, 6 marg, 14, 17, 24 (15); ReszList 179; [Szymon Werepeusz] Láćińſkie modlitwy z rozlicznych Kośćiołá powſzechnego autorow/ nie dawno przeminęłych lat/ wydał ná świát pożytecznie. LatHar *7v, kt, *7v, 8, 9, 82 (20); Dwá pánowie ſąć naprzod/ dwoiá wiárá: Bog y Báál: Chriſtus y Luter/ Serwet ábo Kálwin: ołtarz Boży y odſzczepieńſka wieczerza: ſtoł Páńſki y ſtoł Czártowſki: kośćioł Powſzechny/ y zbor kácerſki. WujNT 27; Słowem błyſkáwice znáczy iáſność y świetność kośćiołá powſzechnego/ który ſię zátáić nie może/ y ſzerzy ſię od wſchodu ſłońcá áże do zachodu. WujNT 104; [człowiek wierzący] będąc pozwány/ doſyć mowi y doſtátecznie ſię broni/ kiedy ſię wyznawa być Kátholikiem/ y chce w tey wierze żyć y vmrzeć/ ktorą kośćioł powſzechny wſzytkich wiekow y narodow trzyma y wyznawa. WujNT 248, kt, przedm 5, s. 3, 8, 16 [2 r.] (83); WysKaz 14 [2 r.], 18, 34; SarnStat 193; SiebRozmyśl Kv; Apoſtołowie odzywáią ſię ſpolną wiárą do iednegoż kośćiołá powſzechnego/ to ieſt wſzędźie/ v wſzyſtkich/ y záwżdy zgromádzonego: w ktorym ieſt świętych Bożych nievſtawáiące obcowanie y ſpołecżność. PowodPr 34, 55; SkarKaz 381a, 418b, 519a, 520b; SzarzRyt A4v; [á Koſcioł Boży prawdźiwy/ niemoże być inſzy; iedno ten/ ktory ieſt Powſzechny. (–) Coż to ieſt Powſzechny Koſcioł? (–) Ieſt po wſzem ſwiećie rozſzerzony/ y ná cżas wſzelki trwáiący. HerbNauka A4v (Linde); HerbOdpow D5].

»List(y) powszechny(e)« = siedem listów apostolskich (Jakuba, Piotra, Jana i Judy) skierowanych do wszystkich wiernych (w odróżnieniu od listów św. Pawła adresowanych do poszczególnych gmin chrześcijańskich lub osób) (11): A ono gdźie podźieieſz co Iákub S. Apoſtoł w liſcie ſwoim Powſzechnym nápiſał? A chceſzże wiedźieć o cżłowiecże márny/ że wiárá bez vcżynkow nikcżemna ieſt? WujJud 97; Koniec tedy zákłádam w liśćiech Apoſtolſkich/ ktore powſzechnymi zowę/ tákże y w Obiáwieniu Ianowym CzechEp 317, 60, 317; Teraz idą trzy liſty iego [św. Jana]: Ieden powſzechny do wſzech w obec [...] á drugie dwá bárzo krotkie/ do niektorey pániey/ y do nieiákiego Gáiá. WujNT 815, przedm 30, s. 516 [2 r.], 785, 797 marg, Zzzzz4.

»powszechna spowiedź« (1): A obácz/ iż nie mowi/ żeby ſię wyznawáli być grzeſznymi/ co być może przez powſzechną ſpowiedz: ále iż ſię ſpowiedáli grzechow ſwoich WujNT 129.

»synod, sejm chrześcijański powszechny« [szyk 9:8] (16:1): o vczćiwym przyymowániu thegóż ćiáłá Páńſkiégo [...] Mogę do tego przydać náukę/ powſzechnych Seymów chrześćiáńſkich/ y ludźi s. którzy ná nich mieścá záśiadáli BiałKat 288v; Szoſty Powſzechny Synod Conſtántynopolſki powiáda/ że wzywánie Swiętych po wſzyſtkim świećie/ iuż ná on cżás kośćioł záchował. WujJud 158, 27, 40, 44v, 50v, 51; Concilia wſzyſtki Rzymſkie/ ktore ſie pod opánowániem Papieſkim gromadzą/ Powſzechnemi y wolnemi Synodámi być żadną miárą niemogą. WujJudConf 158v; Kośćioł zbłądzić ná Synodách powſzechnjch nie może. SkarJedn d6v, [A*2]v, 210, 270, 344, d7v; SkarŻyw 318; WujNT 461 [2 r.].

»zbor powszechny« = synod [szyk 10:9) (l9): Idę do świádectwá S. powſzechnych zborow/ ná ktorych ile było Biſkupow y Doktorow/ tyle świadkow ieſt SkarJedn 113; A ták w imię S.Troyce/ Oycá/ y Syná/ y Duchá S. zá pochwalenim tego powſzechnego Zboru Florenckiego/ ſkázuiem aby [...] SkarJedn 271, 103, 162 [2 r.], 164, 261, 270 (16); OTo maſz wierny cżytelniku Obrazoborſkie kácerſtwo: to ieſt tych ktorzy z kośćiołow obrazy wymiátáli/ przed śiedmią ſet lat y dáley ná śiodmym powſzechnym Zborze w Niciey potępione. SkarŻyw 301; Lecz te kśięgi iáko właſne tego Dionyzyuſzá Areopágity/ przyiął y wyświádczył trzeći zbor powſzechny Konſtántynopolſki/ przed dziewiąćią ſet lat WujNT 461, 471.

Szeregi: »ani powszechny ani boży« (1): A ták áni z koſcyołá powſſechnego/ áni bożego/ z ktorego wyſzli/ A ná vſtronyu/ y ná puſſczy/ [...] álbo ná pokoyu w pokątnych wymyſlech yednego álbo kilká ludźi/ yedney álbo kilká kráin/ yednego álbo kilká wyekow náuce y zgromádzenyu/ [luteranie] Kryſtuſá y náukę yego nąm pokázuyą. KromRozm III E4v.

»catholicus, (albo) powszechny« (2): A to yeſt wthory znák koſcyołá tego [...]/ iż ma być y yeſt nye w yednym myeſcye/ áni powyećye/ áni w yedney álbo kilku źyeḿ/ áni w yednym yęzyku/ áni yednego wyeku: ále po wſſech zyemyach/ narodźyech/ yęzykoch/ ſtanyech wſſech wyekow zgromádzony/ á od początku do końcá trwáyący. a dla tego ij zowyemy catholicam/ to yeſt powſſechny. KromRozm III D8v; WujJud 1v.

»powszechny albo ekumemkus« (1): Piotr w Leonie mowi: to ieſt wiárá Kátholická/ to ieſt wyznánie Apoſtolſkie: wſzyſcy ták iáko Leo wierzem: wſzyſcy ták iáko przenaświętſzy y powſzechny albo Ekumenikus Pátryárchá wyznał/ trzymamy. SkarŻyw 318.

»powszechny a jawny« (1): Ieſt ieſzcże y trzeći ſpoſob ſpowiedźi w Kośćiele Chrześćiáńſkim [...] bárzo pożytecżny dla tych/ ktorzy ſummenie máiąc związáne grzechem/ [...] niemogą ſobie rádźić ſámi/ y nieprzeſtawáią ná powſzechney á iáwney ſłowá Bożego abſolucyey/ tákowym wſzyſtkim potrzebá ieſt oſobliwey z páſterzem rozmowy y ſpowiedźi WujJudConf 84.

»jeden, (a) powszechny« [szyk 2:1] (3): Grekowye y Ruś áni wtorego/ áni trzećyego znáku ſſluſſnye ſobye przywłáſſczyć nyemogą/ iżeby byli powſſechny á yeden koſcyoł. KromRozm III L6v; WujJud 116; PowodPr 43. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»jeneralski abo powszechny« (1): Ian Cárogrocki Biſkup/ z wielkiey hárdośći y wſzetecżnośći piſáć ſię pocżął Oecumenicus Pátryárchá/ to ieſt/ Generálſki ábo powſzechny Pátryárchá SkarJedn 192.

»pospolity, (albo, i) powszechny« [szyk 6:1] (7): Z tąd możeſz porozumyeć/ co yeſt poſpolity álbo powſſechny koſcyoł/ á iż żadne zgromádzenye/ ktore ſye od yego yednoſci odrywa/ nye yeſt/ [...] koſcyołem bożym KromRozm III E4, C4, C5, D8v; Wierzę Kośćiół święty poſpolity albo powſzechny BiałKat 116; Toć ieſt oná Bolka cnotá/ powſzechna y poſpolitá dobroć/ ktora Bogu włáſná ieſt: y ktorey my teſz náſládować iáko Boży náſládownicy mamy. SkarŻyw 114; NiemObr 38; [HerbOdpow T2v].

»prawy (a. prawowierny), (i) powszechny« [szyk 2:1] (3): WujJud 8v, 118; Niechay w on cżás nie ſłábieie we mnie wiárá powſzechnego y práwowiernego kośćiołá twego LatHar 643.

»spolny i powszechny« (1): Ia Bonifacyuſz z łáſki Bożey Biſkup/ obiecuię [...] [zachować] wſzelką wierność y ſzcżerość wiáry [...] y nigdy przećiw iednośći ſpolnego y powſzechnego kośćiołá/ ná żadną rzecż nieprzyzwolę. SkarŻyw 520.

»uniwersalny (a. uniwersalski), (abo, i) powszechny« [szyk 2:1] (3): A iż ſie Grzegorz S. y inni [...] vniuerſalnym abo powſzechnym Biſkupem piſać niechćiał: chociaż mu ten tytuł cżwarty Zbor dawał SkarJedn 193, 116, 119.

»powszechny a (i) walny« [szyk 1:1] (2): LatHar 638; Tenći był pierwſzy zbor ábo Synod wálny á powſzechny/ z przednieyſzych Apoſtołow y Biſkupow zebrány WujNT 461.

»powszechny abo do wszech w obec« (1): [listy św. Apostołów pisane nie do jednej osoby] ále do wſzytkich wiernych: y dla tegoż ie zowią Kátholickimi/ to ieſt powſzechnymi/ ábo do wſzech w obec. WujNT 516.

»powszechny a (i) zupełny« [szyk 1:1] (2): Auguſtyn S. nápiſał: Iż dekret zupełnego á powſzechnego Koncylium ieſt zezwolenie kośćiołá wſzytkiego WujNT 461, 463.

W przen (2): [Ksiądz Kanonik] Ewánielikow ſobie bárzo przećiwnych [...] pilnie nápomina/ áby ſię záś wroćili do gośćińcá powſzechnego z ktorego wyſtąpili: to ieſt do zrzodłá wſzech niezbożnych wynalaskow CzechEp 110; Cześć páńſka powſzechny ieſt obrok, bez krewności Y herbu może záżyć kto tego dźiedzictwá. CiekPotr 38.
α. W funkcji rzeczownika: »Powszechny« = Bóg (1): Alleluia/ álbo Allelu iach [!] dwoie Zydowſkie ſłowo/ ktore cżęſto ſię w tym rozdźiale kłádźie/ wykłáda ſię chwalćie Powſzechnego/ álbo chwalćie Páná. LatHar 332 marg.
2. [Przenoszący w dowolne miejsce: [Fortunat] będąc iuż poćieſzon obiemá ták zacnymi klenotámi/ to ieſt mieſzkiem ták hoynym/ y ták práwie powſzechną cżapecżką/ iż gdziekolwiek być chćiał/ tám był. HistFort I7v.]

Synonimy: 1. jeneralny, jeneralski, katolicki, pospolity, pospolny, spolny, społeczny, wspolny.

Cf NIEPOWSZECHNY

JR