Wyrażenia: »pospolita choroba« = epidemia (1): Lues. Poſpolita chorobá/ plagá/ powietrze które yednego czáſu ná wſziſtki ludzie przypáda. Mącz 199a.

»pospolite dobre (a. dobro)« = bonum commune JanStat [szyk 5:5] (10): Elzbiéta krolewna Polſká [...]/ dlá poſpolitégo dobré^go ij dlá rozmnożeniá piſma polſkiégo [...] ten ninieyſſy żywot pana Iezuſow wypiſatz dala. OpecŻywSandP ktv, ktv; KromRozm III G2; Ták y my ktemu ſię ſpoſobiaymy/ ábyſmy w poćiechach ktorych pragniem/ ſwego zápomináli/ á poſpolite wſzyckiey braćiey náſzey dobro miłowali. SkarŻyw 114, A2v, 114 marg; OrzJan 108; SarnStat 993; Wzbudzay ſię W.K.M. ku wdzięcznośći y więtſzey ſłużbie Bożey/ ná dobre poſpolite poddánych ſwoich SkarKaz )(3v; CiekPotr 16.

»glejtowy list wiary pospolitej« = glejt, dokument gwarantujący jego posiadaczowi bezpieczeństwo osobiste lub nietykalność prawną (1): iżeś ty Gléytowy liſt wiáry poſpolitéy [Literas publicae fidei JanStat 540]/ temu álbo owému dány/ poſłány/ złamał/ zátrzymał. SarnStat 142.

»pospolite (jest) koncylijum« [szyk 5:4] (9): Nye mowiłem [...]/ áby yeden álbo kilko biſkupow ſwą mocą poczynáli komu oboyę oſobę [eucharystii] podáwáć/ chybá iżby ták było vſtáwyono y przykazano ná poſpolitym concilium KromRozm I G3v, D3v; KromRozm III C4 [2 r.], C7; gdyż IchM księża ani na to uznanie sejmowe zezwalać chcą [...], ani do pospolitego concilium nas odsyłają, jeno zgoła uzurpować jurysdycyją swą nad nami [...] chcą Diar 88; Krol Angielſki [...] kſiążki wydał przećiw Papieżowi/ yż on żadney mocy niema Koncilium ſkłádáć [...] á też ia y inni żądamy Koncilium wolnego/ nie Papieſkiego/ iedno poſpolitego BielKron 216, 211, 216.

»kościoł (jest) pospolity, [cerkiew pospolita]« [szyk 33:4] (37): Ktora zgodá y yednoſć od początku áż do tych myaſt náyduye ſye w koſćyele poſpolitym krzeſćiyáńſkim KromRozm I K2, E, Ev, E4v marg, F2, F3v (26); Wedle tey Ewányeliey záwſſe ſye ſpráwował koſcyoł krzeſciyáńſki poſpolity po wſſyſtkim śwyećye KromRozm II c3, q3, v4; Wyerzę ſwyęty koſćyoł poſpolity/ álbo powſſechny (yuż ták wykłádaymy to/ co Láćinnicy weſpołek z Greki zową Eccleſiam catholicam) (marg) Catholica. powſſechny. (–) KromRozm III C5, B5v, E4, Q3; BiałKat 116, 126; WujJudConf 6; Gdźiekolwiek kto inſzy po niewiem iákich Brogách/ ſtogách/ dworách/ álbo Gáiách zgromadza y buduie okrom kośćiołá poſpolitego/ nie zgromadza ále roſpraſzá ReszPrz 108; [Swiętey Cerkwie Poſpolitey fundáment y Głowá ieſt ſam Pan Ieſus Chriſtus HerbOdpow S6v, D3, T2v, Z4v].

»pospolite księgi« [o tekście Pisma Świętego] (5): Bo wpoſpolitych kśięgach y Greckich y Láćinſkich y Słowieńſkich ták ten wirſz nápiſan BudNT przedm c7v, przedm b3 [2 r.], c5v, d5v marg.

»pospolita modlitwa (a. modła)« [szyk 1:1] (2): A iż y modłá zá ine/ zwłaſſcza poſpolita/ wyęcey kápłanowi niż komu inemu przywoita yeſt KromRozm III K5v; RejPos 46.

»pieniądz(e), moneta(-y), grzywny, myńca pospolita(-e)« = denarius Vulg; marcae communes a. communiter currentes, moneta communis a. usualis, pecunia communis a. currens a. usualis JanStat; moneta currens (et communis) JanPrzyw [szyk 21:5] (9:8:6:3): OpecŻyw 83v; LibMal 1554/185; Leop Matth 22/19; iecháli trzey zá tą proceſsyą ná koniech/ máiąc worki pieniędzy kthore rozmiotáli [...]. Naprzod Złote we złoćie/ Tálárow/ Orty/ y myńcá poſpolita BielKron 331; Podymné poſpolitą monetą, álbo Práſką niech będzie płácono. SarnStat 349; vſtáwiamy: áby od tego czáſu w źiemiách Krákowſkiéy y Sędomiérzkiéy/ nie ina/ iedno tá monetá poſpolita/ która w króleſtwie bieży/ zá podatki náſzé byłá wyćiągána SarnStat 350; á wſzákże práwem przekonány nie śiedźiawſzy w wieży ſto y dwádźieśćiá grzywien poſpolitych zá zábitégo powinien będźie zápłáćić. SarnStat 611; A ieſli kto [...] v ſądu miecz/ álbo kórd/ álbo włocznią wyiąć [...] będźie ſie ważył: ſześćdźieśiąt grzywien pieniędzy poſpolitych ſądowi niech zápłáći SarnStat 782, 327, 376, 407 [3 r.], 471, 495 (21); PowodPr 33.

»podatki, dani, pobor, pomoce, składanie pospolite(-y)« [w tym: dani albo podatki (1), składanie albo pobor (1)] = tributa generalia JanStat, JanPrzyw; publica auxilia JanPrzyw [szyk 5:1] (3:1:1:1:1): y [wszystkich] wyymuiemy od ſkłádánia wfzytkich dani álbo podatków/ ták poſpolitych iáko oſobliwych SarnStat 63; á ták wiele potrzéb w Króleſtwie nośić ſie przydawa: że téż y poſpolitémi pomocámi niepodobieńſtwo doſyćby im vczynić. SarnStat 83, 349, 882, 1214.

»pospolity pokoj« = nietykalność osobista [szyk 1:1] (2): POwołány/ thym porządkiem przychodźi ku Práwu ſwemu. Ziednawſzy ſobie gleyt/ álbo poſpolity pokoy od Sędźiego/ áby beſpiecznie krom wſzelkiego przenágábánia niewinnoſć ſwoię okazał/ ſtánie przed zágáionym Sądem GroicPorz o, n4v.

»pokoj, zgoda pospolita(-y)« = pax perpetua JanStat (1:1): A nádewſzytko [...] cżeść Boża y zgodá poſpolita/ y potężność Kośćiołá przećiw Pogáńſtwu/ poruſzyć by Duchowne wſzytki przełożone Kátolickie do tego [tj. zjednoczenia chrześcijaństwa] miáłá. SkarJedn 380; SarnStat 1123.

»post pospolity« (5): Y to prawda/ że ieſt Poſt dwoiáki/ poſpolity y oſobny. WujJud 191, 191, Nnv; WujJudConf 191; Stądći kośćioł Boży wziął y vſtáwił káżdey ćwierći roku poſty poſpolite/ ktore ſuchedni zowiemy WujNT 452.

»potrzeba(-y) pospolita(-e)« = publicae res Modrz; usus communis, necessitas communis a. publica JanStat [szyk 5:2] (7): BielKron 314; ModrzBaz 11; Ná potrzebę poſpolitą/ y porátowánia zdrowia y dobre^go ludzkiego/ męſtwá y wielkiego ſercá vżywáć/ toć ieſt práwe żołnierzſtwo SkarŻyw 189; LatHar 172; wſzákże iż Kśięgi Stároſtów przeſzłych máią w ſobie [...] nie oſobliwą potomków Stárośćich przeſzłych/ ále poſpolitą potrzebę. SarnStat 938, 123, 297.

»pospolita powszechność« (3): Ten ieſt prawdziwy Kośćioł Boży/ ktory ma te cżterzy rzecży: to ieſt/ Chryſtuſowę iedność/ ſtárożytną trfáłość/ poſpolitą powſzechność/ á potomſtwo y rodzay Apoſtolſki/ ktory Succeſſyą zową. SkarJedn 17, 25, d6v.

»pospolity pożytek« = communis usus a. utilitas JanStat [szyk 7:3] (10): My theż abyſmy nieiaki poſpolity pożytek vcżynili. Wypiſaliſmy tu niektore lekarzſtwa FalZioł V 36v; Tymi też indulgencyámi ten porządnie ſzáfowáć/ y zaſługi páná Chryſtuſowé ku poſpolitemu pożytku kośćiołá Bożego obrácáć ma: który [...] oſobliwé poruczeńſtwo od páná Chryſtuſá ma BiałKat 173v; KuczbKat 225; BudBib bv; Oczko A4v; WujNT 447; Iż widźimy poſpolity ſkarb [...] w Zupách Krákowſkich vſtáwicznie ſchodźić [...]/ á to dla ſoli poſtronnéy ſwowolnégo przewożenia z innych ſtrón do króleſtwá náſzégo [...]: v których wolno nád ſtáry zwyczay ku pożytku ich poſpolitému byłá przedawána SarnStat 384 [idem] 925, 941.

»prawo(-a) (a. reguła prawna), sprawiedliwość pospolita(-e)« [w tym: prawo i sprawiedliwość (2)] = ius publicum (iura publica) Mącz, JanStat, JanPrzyw; ius commune (iura communia) JanStat, JanPrzyw; ius civile a. gentium Mącz; leges communes Modrz; iustitia communis, statutum JanStat [szyk 141:11] (149:3): ListRzeź w. 20; PatKaz I 8v; ZapWar 1545 nr 2646, 1548 nr 2668; LibLeg 11/152v, 159, 159v; I prawo Korony tej pospolite mocn[i]e to obwarowało, iż żadna konstytucyja bez posłow ziemskich uchwalona być nie może Diar 59, 38, 59, 60, 61, 73 [3 r.] (15); DiarDop 105; GliczKsiąż G2v; Tu też mamy wiedźieć iże Sáſká źiemiá y Polacy ſą wolni od Práwá poſpolitego Ceſárſkiego GroicPorz a4; STroná Práwem przekonána/ powinná zápłáćić nakłády práwne/ ſtronie ktora ſwoię rzecz pozyſkuie práwem/ wedle poſpolitey Reguły Práwney. GroicPorz dd2, a3v, k3; OrzList g4; UstPraw K2v; LeszczRzecz A3, A3v, A4, A4v; RejZwierz 109v, bb2; BibRadz I 43 żp, 68v żp; Krol Polſki/ mem zdániem/ nic inego nie ieſt/ iedno ſtroż Prywileiow [!] Koronnych/ ięzyk Praw poſpolitych OrzRozm L4v, Cv, E [2 r.], Ev, E2, L4v; Látá 1347. Vcżynił Krol Káźimierz Syem w Wiſlicy wálny/ ná ktorym vſtáwił práwá poſpolite w źiemi Polſkiey BielKron 374v, 116; Ius gentium, Poſpolite práwo wſzego świátá ták pogánów yáko y krześćiánów. Mącz 178d, 44b, 320a, 413d, 497a; OrzQuin P4; GórnDworz L6v, Ff2, Hh7v; RejPos 257v; iż lepiey áby nieprzyiaciel trzy kroć Koronę przeſzedł y zwoiował/ niżliby ſie s práwá poſpolitego namniey czo wykrocżyć mogło. RejZwierc 188, 35v, 36, 187v [2 r.], 248v, 269, Aaa; CzechRozm **v; ModrzBaz 63, 63v; SkarŻyw 397; CzechEp 53; Ieſt też to nie mnieyſzey znák rebellij/ gdy Kśięża nie przeſtawáiąc ná práwie poſpolitym źiemſkim/ nowe práwo od Papieżow podáne/ ktore Ius Pontificium zową máią NiemObr 172; WerGośc 264, 265; GórnRozm C; KochWr 21; PaprUp I3; ActReg 133; OrzJan 54; WujNT 163, 293, 595; ACz my Alexánder Król/ wypiſáliſmy wysſzéy ſpoſoby y przywileie ſpráwiedliwośći poſpolitéy/ przez niegdy przodki náſzé Kśiążętá y potym Króle Polſkié/ [...] nádáné: [...] Wſzákże [...] SarnStat 59; A Ták wſzyſtki [...] Dániny/ Dárowizny wieczné/ Feudá albo Lenná [...] máią bydź y ſą tym Státutem káſsowáné á wniwecz obróconé/ iáko té/ któré ſą práwu poſpolitému przećiwné náleźioné SarnStat 92; [statuty] około nábywánia y dźierżenia imienia w Litwie Polákowi/ [...] wedla zwyczáiu y Práwá poſpolitégo: [...] áby żadnéy mocy nie miáły SarnStat [1023], 39, 50 [2 r.], 57, 59, 84 (63); ZapMaz II G 97/89v [2 r.], 90; GrabPospR K2v, K3; PowodPr 68; SzarzRyt C.

»pospolite(-y) prawo, zakon« = prawo boskie [szyk 8:2] (9:1): ale marya panna od początku ſwego wboſthwye przeſrzenya oſobnym przyuylegem była obdarouana bo matką bozą byla przeſzrzana a tako wpoſpolyte prauo grzechu pyeruorodnego wpaſzcz nyemogla PatKaz I 9, 9 [3 r.], 15; przetoſzch yeſt przeczyſzczye yey [panny Maryi] czyalo począto wzyuoczye ſzwyątey anny telko ona ſama yeſth uyyąta ſpoſpolytego praua nyebyla przed nyą any ponyey bądzye yey rowna, wtakyem przeczyſztem począczyu PatKaz II 82v, 66, 66v, 72v; BibRadz I 2b marg.

»przezpieczność (a. przezpieczeństwo), swoboda, wolność pospolita(-e)« [w tym: wolność i przezpieczeństwo (1)] = swoboda poruszania się za granicą dla posiadacza glejtu; libertas publica, securitas communis a. publica JanStat [szyk 4:2] (3:2:1): vſtáwiamy/ [...] áby obywátelom ſzláchćicóm [...] Gléyt y vprzeſpieczenié [...] było dáné tym/ którzy o nie proſzą/ áby w ſwobodźie poſpolitéy będąc álbo ſie ſpráwowáli/ álbo ſpráwiedliwośći prośili SarnStat 157; PRzekaźcá drógi álbo przeſzćia poſpolitégo/ gdyby tego który pod obroną poſpolitéy przeſpiecznośći iedźie/ vpornie zábił/ ma zań zápłáćić ſto y dwádźieśćiá grzywien poſpolitych SarnStat 610, 243, 921, 934.

»przywilej(e) pospolity(-e)« = privilegia communia a. generalia a. publica JanStat (11): UstPraw H2; którą [kaźń] ná ćię kłádźie Práwo Polſkié/ y Przywileie Króleſtwá Polſkiégo poſpolité OrzQuin Aa3; PRzywileie poſpolité y oſobliwé/ niemáią bydz wykłádániém iákim ná inné rozumienié obrácáné/ iedno ná to/ iáko w ſobie brzmią SarnStat 52 [idem 327, 765]; cokolwiek nam Státutów koronnych/ y Przywileiów poſpolitych pokazano będźie/ vczynić ſie obowięzuiemy. SarnStat 93, 12, 52, 54, 74, 99, 327, 765.

»pospolita reguła« (1): verbum irregulare, Które ſie niedźierży poſpolitey reguły. Mącz 351a.

»sąd pospolity« (1): Tudźież też y ći rycerſkiego ſtanu ludźie [...] mogą [...] vpomináć ſię tego v drugich PP. Bráćiey ſwych niedbálſzych/ áby z nimi weſpoł ćwicżeni y gotowi byli [...] y pozwáć o to ieden drugiego do ſądu Poſpolitego wybornie może GrabPospR K2v.

»sąd pospolity« = Sąd Ostateczny [szyk 6:3] (9): Nyebyeſki on [kościół]/ gdźye duchowye ták Anyelſcy/ yáko ludzcy teraz bez ćyał/ po oſtátnim á poſpolitym ſądźye bożym [...] vmocnyeni y vpewnyeni łáſką bożą [...] wyeczney rádoſći vżywáyą KromRozm III B3; BiałKat 103v [2 r.]; KuczbKat 60 [5 r.]; Siodmego [dnia] odpocżywáć będziem s pánem bez ćiał/ po śmierći: á na oſmy on/ ſądu Bożego obudzeni y z ćiáłmi náſzymi ſtániemy przed ſądem onym poſpolitym/ y ſtolicą ſpráwiedliwą. SkarŻyw 4.

»sjem, sejmik pospolity« = conventio communis JanStat (14:1): RejZwierz bb2v, 109; [duchowni] piſáli też krzywdy ſwoie ktore mieli od przełożonych ſwoich/ ktore y ná ſeymie poſpolitym przekłádáli w Wormácyey BielKron 199v; WWłádziſláw [!] Monárchá trzeći/ po śmierći Boleſłáẃá ná oycowſki ſtolec wybran w Krákowie ná ſeymie poſpolitym BielKron 354, 155v, 198v, 207v, 300v, 373v, 405; Obiecuiemy/ iż żadnych vſtaw nowych niechcemy czynić/ áni roſkażemy poddánym náſzym ná Woynę ſię ruſzyć przez ſéymu poſpolitégo SarnStat 67 [idem (3)] 123, 298, 914, 1204.

»spolność pospolita« (1): [cudzołóstwo] grzech też nieſpráwiedliwości w ſobie zámyka: ktorym nietylko ludźie przećiwko bliźniemu/ ále y przeciwko ſpolnośći poſpolitey grzeſzą. KuczbKat 320.

»pospolity synod« (1): Gdźieby [...] pokazáło ſie/ żeby tymi ſpoſobámi/ nieprzyiaćielowi wytrzymáć ſie niemogło/ ſamo Duchowieńſtwo bez wyćiſku/ niezániechałoby ſie do tego przyłożyć [...]. Cżego może ná poſpolitym Synodźie namowę wcżás vcżynić PowodPr 84.

»trybunał pospolity« (1): A Trybunału tego poſpolitégo Koronnégo popráwá záwżdy ma bydź wolna/ zá zezwoleniém ſpólnym ná Séymie. SarnStat 861.

»uchwała(-y), ustawa(-y), statut, dekret, postanowienie, konstytucyje, mandat pospolity(-a, -e)« [w tym: ustawa i postanowienie (1), mandat i ustawa (1)] = commune decretum PolAnt; decretum (publicum), edictum, literae publicae, plebiscitum, rogatio Mącz; edictum publicum Modrz; communis ordinatio JanStat [szyk 21:18] (23:8:3:3:2:1:1): ComCrac 12v, 17v; KromRozm III Q; aby [król] nie raczył się ku składaniu tej winy skwapiać ani tego za uchwałę pospolitą wpisować, gdyż to jest uchwały pospolitej natura, aby na nie wszyscy, quorum interest, zwalali. Diar 59, 54, 56, 88, 89; Rzeźnicy áby wrzedliwego álbo ſkłotego/ y ktorymkolwiek innym obyczáiem niezdrowego bydłá niebili/ y nieprzedawáli/ pod winą wedle poſpolitey vchwały vłożoną. GroicPorz f4v, b3v, c3v, k4, p4v, q2v; BibRadz 2.Mach 12/4; Dla tego byłá tá vchwałá poſpolita krolow y pánow Polſkich/ iżby nigdy żadnego s kſiążąt Sáſkich [...] ná kroleſtwo Polſkie áni ná żadne przełożeńſtwo nie brali. BielKron 373, 124v, 201, 206; Edictum et decretum, Poſpoliti mandat/ Vſtáwá. Mącz 49a, 49a, 357c, 372b; OrzQuin Aa3; Przeto iáko ná niektorych mieścách dáwno przedty^m pod obiemá oſobámi [Eucharystię] prziymowano/ ták potym zezwoleniem y dekretem poſpolitym wſzyſcy ná iedney oſobie przeſtawáli. WujJud 179; ModrzBaz 139v; CzechEp 27; ReszPrz 108; gdyż to [nieuszanowanie niedzieli] było przećiwko Pánu Bogu/ przećiwko zákazániu vrzędnemu/ y przećiw poſpolitemu poſtánowieniu WerGośc 229, 265; Któré to Artykuły tu wysſzéy wypiſáné/ [...] zá Práwo y zá Státut vſtaw poſpolitych [...] máią bydź trzymáné y chowáné SarnStat 1218, 85, 93, 312, 584, 1040, 1216; PowodPr 80.

»wiara pospolita« (1): Papieżom y iego potomkom ſluſznie wſthępuiącym będę prácował wiernie dla obrony wiáry poſpolitey/ około wykorzenienia kácerſtw/ y błędow/ y odſcepieńſtwá KrowObr 36.

»wolność(-ci), swoboda(-y) (a. świeboda) pospolita(-e)« [w tym: swoboda i wolność (2)] = libertas communis Mącz, JanStat; publica libertas (publicae libertates) JanStat, JanPrzyw; libertas (plebis) Mącz; communis securitas PolAnt [szyk 24:5] (26:5): Diar 25, 26, 61 [2 r.]; DiarDop 105; Ktoryby Celnik cło wybierał od Perſony duchowney álbo ſlácheckiey nád wolnoſć poſpolitą: tákowy celnik przepada winę ſowitą UstPraw E2, E2 [2 r.]; Mącz 297d, 315a, 330c, 419b; Przez którégo [prymasa]/ Pan Bóg Królá Polakom dáie: wolnośći poſpolitéy/ pokoiá/ y duſznégo zbáwienia Korony Polſkiéy ſtrzeże. OrzQuin [Aa6], Cv, C2, C4v; BudBib 2.Mach 9/21; Więc Práwá báć ſię niechcećie [...]. Y dla tego iednaćie ſię poſpolicie o dźiwne [...] zbrodnie [...]: bo tym iednániem/ obrażona zoſtawa Wolność poſpolitą [!]/ zgwałczony zoſtáie Koronny pokoy GórnRozm K2; PaprUp F2v; y koronowanie nasze skutek sczęsliwy wzięło y Prawa wolnosci y swobody pospolite, takze Pacta zposły naszemi postanowione są przez nas ActReg 133; PRzywileie poślednieyſzé po przywileiu Królá Lódwiká/ który ieſt dan wſzyſtkiéy ſzláchćie/ ſą dáné oſobóm pewnym álbo miáſtóm ná cłá Moſtowé/ álbo Grobelné/ przećiwko poſpolitéy ſzlácheckiéy wolnośći SarnStat 68, 39, 46, 50, 132, 396 (9).

»pospolity(-e) zjazd (a. zjachanie)« [szyk 2:1] (3): I o to też pilnie WM prosiemy, abyście nam świadki na powiatowych sejmiech albo też i na inych zjeździech pospolitych być raczyli DiarDop 114; WujJudConf 153; Bo [...] gdy domá wcżáſom á roſkoſzam/ á tu záśię (w poſpolitych ziázdach) pieniądzom ábo zábiegániu łáſki ludzkiey ſłużyćie: niedźiw iż wſzyſtkie złe rázy/ ná Rzecżypoſpolitey [...] zoſtáwáią. PowodPr 78.

»pospolite zjednoczenie« (2): Iáko tego poſpolitego ziednocżenia/ Chrześćiánin Ruſki ſwoie zbáwienie miłuiący cżekáć niema: ále bez omieſzkánia wynić z odſzcżepieńſtwá winien ieſt. SkarJedn 383, [A*2].

Zestawienie: »pospolite(-a) ruszenie, wojna, wyprawa« [w tym: wojna albo ruszenie (3)] = expeditio generelis JanStat, Cn; expeditio universorum Modrz; expeditio bellica a. publica, belli motio generalis, bellum generale JanStat; expeditio maior Cn [szyk 56:51] (94:14:2): ConPiotr 33v, 34; ZapWar 1548 nr 2668; Diar 81 [2 r.]; Zá namową rad náſzych y prosbą poſłow ziemſkich/ vchwaliliſmy woynę álbo ruſzenie poſpolite/ ku ktoremu gdybyſmy ſię o gwałtownym nieprzyiaćielu oſłyſzeli/ ſámi oſobą náſzą przyiedziemy. UstPraw K3; RejZwierz bb4, 103; OrzRozm N3, V, V2v, V3; Ná drugi rok/ tho ieſt 1520. ruſzono Sláchtę y Rycerſtwo Polſkie poſpolitą wypráwą/ śćiągnęli ſie do Bydgoſzcży cżáſu Ieſiennego BielKron 418; OrzQuin P4v; Dwoiákim ſpoſobem v nas bywa woyná: ieden/ gdy ſamá śláchtá poſpolitym ruſzeniem ná woynę iedźie [alias ab equitibus universis, nullo precio dato]: drugi/ gdy żołnierze zá pieniądze náięći woynę ſłużą. ModrzBaz 119, 119v, 120, 120v, 137v; StryjKron 457, 577; Pierwey to v Krolá było w mocy nie ſkłádáiąc Seymu/ ruſzenie poſpolite ná woynę vczynić GórnRozm B2, A2v marg, Bv, M; ActReg 3v, 5, 10, 50, 74 [2 r.], 137; OrzJan 61 [2 r.], 64; POſpolité ruſzenié woyny nieináczéy/ iedno rozmyślnie y z ſłuſznych przyczyn y potrzeby poſpolitéy ná przyſzłé czáſy vſtáwiáć będźiemy SarnStat 123; będźie w mocy náſzéy zá Dekretem tego Séymu ruſzyć woynę poſpolitą: gdźieby tákowa nawálna potrzebá przyſzłá/ żeby pomoc vchwaloná nie mogłá temu doſyć vczynić. SarnStat 298; A Tákowé ruſzenié poſpolité nie ma bywáć/ ieno áżby pewna á dowodna rzecz byłá [...] że nieprzyiaćiél ſtárgawſzy przymiérze/ któré z Królewſkim Máieſtatem było zákroczyło/ ſam głową ſwą do króleſtwá miał wtárgnąć SarnStat 423, 78, 117 [2 r.], 123 [2 r.], 124, 127 (55); GrabPospR kt, Kv [2 r.], K2 [4 r.], K3, K3v (15); PowodPr 62 [2 r.]; Powinność náſzá Szláchecka Polſka tá ieſt/ ábychmy káżdego nieprzyiaćielá Koronnego/ bądź práwicámi ſwymi zá poſpolitym ruſzeniem/ bądź żołnierzmi zá Pobor/ od gránic odganiáli VotSzl C3v, C3v [2 r.].

Szeregi: »pospolity, (albo, to jest) powszechny« [szyk 7:1] (8): A dla tego też częſtokroć ten koſćyoł zowyemy koſćyołem Kryſtuſowym [...]. A my ij też zowyemy ſwyętym/ poſpolitym/ álbo właſnyey/ powſſechnym (co Grekowye zową catholicam) KromRozm III B5v; Co ſye yáſnye okázuye z pirwſſego poſpolitégo álbo powſſechnego concilium KromRozm III C4, C5, D8v, E4; BiałKat 116; Toć ieſt oná Boſka cnotá/ powſzechna y poſpolitá dobroć/ ktora Bogu włáſná ieſt: y ktorey my teſz náſládować iáko Boży náſládownicy mamy. SkarŻyw 114; NiemObr 38; [HerbOdpow T2v, Z4v].

»pospolity a(l)bo (a) spolny (a. społeczny)« = publicus Modrz [szyk 2:2] (4): Ale w tym páńſtwie gdzie nie pod iednego zwierzchnoſcią/ ále pod wiela ludzi porządną ſpráwą ludzie żywą/ wdy ſpolna/ á poſpolitha ſwobodá być muśi. GórnDworz Ggv; Ten [post] poſpolity álbo ſpołecżny cżyniono y cżynią teraz w Zborzech Bożych náſzych cżáſow żáłoſnych WujJudConf 191, 191; ModrzBaz 11.

»pospolity i zwyczajny« (1): któré to podatki zwykły bydź płáconé Monetą poſpolitą y zwyczáyną [in moneta currenti JanPrzyw 10]/ á oni groſzé Práſkié od Kmieći wźięli/ y do náſzégo ſkárbu wnieśli SarnStat 888.

Wyrażenia: »pospolite dobro(-e)« = salus patriae Mącz, Modrz; commune Mącz, Cn; bonum commune Modrz, JanStat; publicum bonum JanStat, Cn; res publica Mącz; publica salus Modrz; medium publicum, unum Cn [szyk 54:53] (107): BierEz M3; OpecŻyw 83; FalZioł V 51; Sinowie tych ktoryſzby dla poſpolitego dobra zeſzli z tego ſwiata, aby z poſpolnego ſkarbu chowali byli. BielŻyw 6; Ten [Seneka] powiadał że poſpolite dobre więcey obyczaymi niż odzienim abo zbroią zachowano ma być. BielŻyw 126, 13, 26, 63 [2 r.], 84 [2 r.], 117 (13); ZapWar 1535 nr 2413; Dayże to miły pánie [...] Aby to pokolenie wtwoiey łáſce było Aby ſie rozmnożyło/ ku wſſemu dobremu Ták ich iáko náſſemu y poſpolitemu. KlerWes A2; ConPiotr 32v; SeklKat N; MurzNT 76; KromRozm III F8v; Diar 20, 75; DiarDop 107, 112; GroicPorz b3v, g2; OrzRozm P; BielKron 321v, 333v, 392v; KochZg A2; Manceps, [...] Ten który yáki dochód ku poſpolitemu dobremu należący/ yáko yeſt cło/ porádlnia/ ſzos/ dań/ naymuye álbo odkupuye zá pewną ſummę pieniędzy Mącz 206a, 35c, 61d, 81b, 139d, 504d, 508a; SarnUzn A3; LeovPrzep D; GórnDworz B, G5v, Q3v; StryjWjaz Av; ModrzBaz 23, 25v, 43v, 129; ModrzBazBud π5v; To ieſt Boſkie naſládowánie/ ludziom y dobru poſpolitemu dobrze cżynić SkarŻyw 189, 115 [3 r.]; PaprUp F; Calep 279a, 766b; Phil B2, Q3; OrzJan 4, 8, 40, 48 [2 r.], 71; SarnStat 84, 171, 194, 980; Sámá kradźieſz w Polſzce kárność/ y owſzem ſrogość otrzymáłá. Bo iż nie Bogu áni poſpolite^mv dobremu/ ále priwaćie ſzkodźi/ tedy ſie go [! zam. jej] ludzie áż názbyt mſzcżą. PowodPr 79, 10, 72 [2 r.], 74, 76 marg, 78, 85; SkarKaz )(2v [2 r.], )(3, 610a [2 r.]; Pogánie to czynili/ gdy ſwoie ſeymy y rády o dobrym poſpolitym záczynáli: rádźili ſię bogow ſwoich przez kápłany ſwoie. SkarKazSej 657a; Táki ſię peculatus, to ieſt kradźież dobr poſpolitych w tym kroleſtwie zámnożyłá: iż ludźie oto ledwie iákie ſumnienie máią. SkarKazSej 705a, 657a marg, 659a, 663a, b, 665a [2 r.] (22); SapEpit A4v.

»jałmużna pospolita [= ze środków publicznych]« (1): dáley [św. Paweł] powieda: Iż pierwſzą wiárę/ niektore młotſze wdowy odrzućiły/ gdy ſię ná ſwowolność tego ſwiátá vdáły/ tákowe każe s kośćiołá wyrzucáć/ y niekaże im iáłmużny poſpolitey vżywáć/ ktorą na on thzás iáłmużną/ karmiono ſlugi kośćielne/ śirothy/ y wdowy vbogie KrowObr 142v.

»pospolite księgi« = concilia publica, libri patentes populo PolAnt [szyk 2:2] (4): Zdáło ſię ludowi poſpolitemu/ áby byli zacnie oni mężowie przyięći/ á iżby ſpiſawſzy ſpráwy ich/ wnieſiono w kſięgi poſpolithe ná pámiąthkę pothomną ludowi Spártáńſkiemu BibRadz 1.Mach 14/23, 1.Mach 14/21; Grammatophylacium, Káncelaria też sklep álbo ynſze mieyſce gdzie poſpolite xięgi/ w które zapiſy czinią/ leżą. Mącz 148c, 51b.

»obrona pospolita« [szyk 10:7] (17): BierRozm 21; ktoręm [radzie koronnej] zupelna niezamierozona [!] nocz [lege: moc] ieſt [...] dana, aby radzyly o rzeczach na ktorich obrona poſpolita nalieſzy. ConPiotr 30, 30, 33v; Diar 37; OrzList hv; Co ſie tycże Turkow/ iá nie odmawiam zgromádzić pieniędzy co może być á dáć ná poſpolitą obronę. BielKron 200, 199, 200, 233, 393, 403 (9); RejZwierc 188; Ale iżby tá czwarta część/ która ná obronę poſpolitą iśdź ma/ záwżdy ſpełná dochodźiłá: tego Podſkárbi pilen bydź ma. SarnStat 357.

»odprawy pospolite« = akta państwowe (2): vſtáwuiemy: áby od tego czáſu we wſzytkich odpráwách poſpolitych [...] w tey Ziemi Kiiowſkiéy przy ſwych dawnych herbiéch/ Orłá znáku Koronnégo Herbu vżywáli. SarnStat 1063 [idem] 1193.

»pospolite(-y) podatki(-ek), dochody, kontrybucyje, pobory, grosz, ciężary« [w tym: pobory i dochody (2)] = pecuniae publicae, publica vectigalia Mącz; contributiones publicae JanStat [szyk 7:6] (4:4:2:2:1:1): Diar 23, 37; Immunis, Wolny/ Swiebodny/ Nikomu nie powinny/ wolą máyący od poſpolitych podátków. Mącz 237b; Publicanus, Któri poſpolite cła/ pobory/ czinſze/ porádlnią y yne dochody zákupuye álbo naymuye/ Celnik/ Poborcá. Mącz 329b, 329b, 336b; [Bolesław Chrobry] Wſzytki kośćioły od ćiężárow poſpolitych woiennych y podatkowych wyzwolił SkarŻyw 357; Calep 94b; dla tego zdáło ſie nam przez Dekret ninieyſzy vſtáwić/ áby w wyćiągániu y znoſzeniu poſpolitych Poborów/ tákowy wſzędy obyczay y porządek był chowan: [...] SarnStat 343; A ieſliby też kto ná dobrá wolné [...] dał ſummę iáką pieniędzy/ áby to ći Prowizorowie z Contribuciy poſpolitych polſkich [...] popłáćić byli powinni SarnStat 441, 42, 413; SkarKazSej 705a.

»pokoj pospolity« = pax publica Modrz [szyk 49:7] (56): ZapWar 1535 nr 2413; LibLeg 11/171v; Jako nie jest teraz nic potrzebniejszego nad opatrzenie granic, obrona dla pokoju pospolitego. Diar 24, 32, 62; DiarDop 104; Abowiem iáko Rycerz waleczny/ pokoiu poſpolitego mieczem broni/ thák Prokurator dowćipem ſwoim ſpráwiedliwoſć mnoży GroicPorz e2, B, av, a2, d, k4v (10); OrzRozm E2, E2v [2 r.], E3; BielKron 224 [2 r.]; OrzQuin C; GórnDworz Hh2; że vrząd naprzednieyſzy zwierzchnośći ten ieſt; ſtáráć ſie o záchowánie poſpolitego pokoiu/ y o beſpiecżne wſzem obywátelom mieſzkánie. WujJud 3v; WujJudConf 213v; ModrzBaz 12v, 49v; SkarJedn 240; StryjKron 587 [2 r.]; CzechEpPOrz *4v; Prżeto prżyſtałoby to wam zwierżyć tego Krolowi/ żeby ſtrżekl pokoiá poſpolitego/ á iego vrząd żeby pożywał tych/ ktorży pokoy poſpolity burżą GórnRozm C3, C2 [5 r.], C3, D2v, G4, K4v; ActReg 147; OrzJan 54; WujNT 248; SarnStat 15, 80, 117, 128, 782, 1171, 1313; PowodPr 62, 71; VotSzl E3v; SkarKazSej 686b.

»pokoj, przezpieczeństwo pospolite(-y)« = zakaz naruszania spokoju w miejscach publicznych, zwłaszcza używania broni; pax communis, securitas publica JanStat [szyk 4:1] (4:1): PO Przyſyędze nákaże mu Sędźia przes wyrok/ pokoy poſpolity: Abowiem wedle Práwá/ Podwoyſki nie má z bronią chodźić. GroicPorz g4; A ieſliby kto tákową wolność y przeſpieczeńſtwo poſpolité pod miánowanym czáſem [...] zgwałćił: tákowy ma bydź karan nie ináczéy/ iákoby gléyt náſz królewſki zgwałćił. SarnStat 783; Iż ieſliby kto w zbroi [...] do ſądów przyſzedł: táki iáko gwałtownik poſpolitégo pokoiu ná gárdle niech będźie karan SarnStat 946, 18, 141, 480.

»posługa(-i) pospolita(-e)« (3): MiechGlab nlb 4; [w Atenach] wiele było między ludźie záſłużone dochodow mieſckich y wolnośći od poſług poſpolitych rozdano OrzRozm Pv; Zá rycerſki ſie lud modlą wſzytcy [u Turków] á nawięcey zá tych duſze ktorych ſą ná walkách zbići/ [...] iż ſie im tráfiło/ nie domá w kłopoćie/ ále ná poſłudze poſpolitey y Bożey/ vmrzeć. BielKron 259v.

»potrzeba(-y) pospolita(-y)« = necessita(te)s publica(e) Modrz, JanStat, JanPrzyw; commune quicquam Modrz; communis necessitas JanStat [szyk 18:7] (25): MiechGlab nlb 3; LibLeg 11/134, 134v; KromRozm III L3; Wolności, ktorebykolwiek dane były od takowych popłatkow tak miastam jako osobam, aby były ze wszech zjęte na ten czas dla potrzeby pospolitej. Diar 80, 29; DiarDop 107; OrzQuin F4, R4; ModrzBaz 123, 125v; KochPam 82; POſpolité ruſzenié woyny nie ináczéy/ iedno rozmyślnie/ y z ſłuſznych przyczyn y potrzeby poſpolitéy ná przyſzłé czáſy vſtáwiáć będźiemy SarnStat 299; A cokolwiek [pieniędzy]/ opátrzywſzy potrzeby poſpolité/ zbędźie: ſkázuiemy/ áby wiernie w ſkárbie było chowano SarnStat 334 [idem 411, 419, 944], 32, 55, 411, 419, 538 (10); PowodPr 77; SkarKazSej 693b.

»pożytek (a. użytek) pospolity« = commoditas publica, communis utilitas Modrz, JanStat, JanPrzyw; publica utylitas Modrz, JanStat; commune, medium, publicum res communis a. publica Mącz; usus publicus JanStat [szyk 25:19] (44): RejRozpr F4; SeklKat M4; [przysięgam] Praw/ przywileiow/ poczeſnoſći y poſpolitego pożythku Miáſtá ſtrzedz y mnożyć GroicPorz c, e2; OrzRozm A2v, L2v; BielKron 340; In publicum addicere quae vulgo confiscare dicitur, Wziąć ná królá/ na páná/ álbo ná poſpolyty pożytek. Mącz 87a, 63c, 122d, 213b, 266d, 428d; OrzQuin C2v, C4, C4v; GórnDworz G5v; Praw ten ma być wárunek/ áby wſzytko ku vcżćiwośći á poſpolitemu pożytkowi ſtánowiono ModrzBaz 70, 3v, 18v, 23 [2 r.], 70; OrzJan 50; áby złé obyczáie były wykorzenioné [...] niektóré Conſtituciae któré chcemy ná wieczné czáſy trwáć dla poſpolitégo pożytku/ vchwaliliſmy. SarnStat 943, 274, 334 [2 r.], 411 [3 r.], 917, 943 (12); Zepſuyćie złe nieſpráwiedliwe y do ſpráwiedliwośći przeſzkadzáiące práwá. wſzák wiećie iż koniec [tj. cel] ich ieſt pożytek poſpolity SkarKazSej 701b, 662b [2 r.], 667a [2 r.], 669b, 699b, 701b.

»pospolita rada« = publicum consilium Mącz, Modrz; publica consultatio JanStat; consultatio communis JanPrzyw [szyk 3:2] (5): Consors consilii publici, Vczeſnik rad á poſtánowienia poſpolitego. Mącz 403c; ponieważ y rozum y ſámá ſpráwiedliwość potrzebuie tego/ áby tá poſpolita wſzytkiego Sármátſkiego páńſtwá rádá/ byłá dobrze wſzemi potrzebámi do odpráwowánia ſpraw y ſporow wſzytkich ludźi opátrzoná ModrzBaz 90v, 91; dla tego zá zwoleniém y rádą poſpolitą odćiąwſzy inné [...] ieno tylko niżéy nápiſáné vſtáwy pochwaliliſmy SarnStat 931, 945.

»pospolita robota« (1): A ieſli złodzyeiá vłápił kto kiedy kradł/ miał go wydáć ná poſpolitą robotę/ tácy ſypáli wáły/ mury robili y ine rzecży. BielKron 9v.

»pospolita(-e) rzecz(y)« = medium Mącz; publicae res Modrz [szyk 5:4] (9): BielŻyw 119; GliczKsiąż B5; GroicPorz e2v; Mącz 213b; ModrzBaz 124v; á wypráwiwſzy Poſły do Siewierſkiego Xiążęcią [!] Olechá/ prośili áby do nich przyiáchał/ dla rády około poſpolitey rzeczy Xięſtw y Zieḿ Ruſkich StryjKron 195; Spráwą Duchá świętego rádę zácżynaymy/ A mieyſce ku Seymowi ſłuſzne obieraymy. O poſpolité rzecży pilnie ſie ſtáraymy: A ná ten cżás pożytkow właſnych zániechaymy. BielSjem 16, 15; Peculatus – Kradziez rzeczi poſpolitei albo dobra panskiego. Calep 766b.

»pospolity(-e, -a) skarb(y), pieniądze, mieszek, dochod(y), skrzynka, karbana; skarb(nica) pospolitego człowieka« [w tym: mieszek albo skarb itp. (3)] = pecunia(e) publica(e) Mącz, Modrz, JanStat, JanPrzyw; aerarium Mącz, Modrzy fiscus Modrz, Calep, JanStat; publicum Mącz; mons pietatis, thesaurus publicus a. reipublicae Modrz; aerarium Calep; thesaurus communis JanStat [szyk 35:35] (51:11:3:2:2:1;2): DiarDop 112; Vſtáwiliſmy iż pieniądze poſpolité do ſkárbu dáne/ tákie wedle náſzey á rad náſzych woley/ ná obronę máią być ſzáfowáne UstPraw E3v, E3; [cesarz Markus] wykupował ſzáty/ klenoty/ ták ſwoie/ żenine/ iáko s ſkárbu poſpolitego. BielKron 149v; prośimy tedy/ áby Annáty álbo y inne dochody/ ktore Biſkupi v nas ná Papieżá wybieráią by dány do Ceſárſkiego ſkárbu poſpolitego ná obronę BielKron 199, 101v, 105v [2 r.], 145, 321v, 408 (12); Peculor, Z ſpoſpolitey [!] skrzinki á z poſpolitego skárbu kráść. Mącz 286b; publice cibaria locentur anseribus, Z poſpolitego mięſzká bywáyą żywione gęśy. Mącz 329b, 156d, 329b [4 r.], 367b, 412c, 454d, 487b, 501a; GórnDworz P3v; Iżby ſie nálázły przycżyny dobrey ſpráwy/ by ludzie chcieli Skarb poſpolity iákoby ſie zámnożyć mogł. RejZwierc B3, 186v [2 r.], 187, 187v [2 r.]; BielSpr 26; BiałKaz K4v, L; ModrzBaz 42v [2 r.], 75, 121v, 122, 139v [2 r.]; BielSjem 25; GórnRozm Bv, M2 [2 r.]; Fiscus – [...] Skąrb krolewcky [!], albo poſpolitego człowieka. Calep 421a, 36a; Ktory [Lukrecjusz] gdy odchodził/ Brutus był do tego powodem/ że mu s ſkárbu poſpolithego było dánych dwádzieſciá Tálenthow Phil E3; A Gdyby przypádło Iterregnum [!], pan Podſkárbi y Deputaći tego ſkárbu poſpolitégo pieniądzmi nie máią ſzáfowáć/ iedno zá wiádomośćią y roſkazániém Rad Koronnych SarnStat 365; Vſtáwiamy/ áby cokolwiek przyda ſie poſpolitych pieniędzy do ſkárbu włożyć/ to było w mocy y ná woléy náſzéy/ y potomków náſzych ták ſzáfowáć/ iáko pożytek y potrzebá króleſtwá potrzebowáć będźie. SarnStat 411, 142, 331, 333, 334, 360 (20); SkarKaz 457b; SkarKazSej 705a; Gdy [urzędnik] ſobie poſpolite przywłaſzcża dochody KlonWor 18, 17; [AktaSynod II 59; DokumPłock 1567 nr 670].

»pospolity(-a) skarb, karbona (a. karbana)« [= miejsce, pojemnik, w którym trzyma się pieniądze lub dokumenty] [szyk 3:1] (2:2): á co zoſtáło pieniędzy s poſpolitey kárbány/ s thego ſpráwiáli nacżynia kościelne. BielKron 90v, 86v; Archivum [...] Item monumentorum publicorum receptaculum, Poſpolity skarb. Mącz 15a; Otoć iedno tá ſkrzynká iuż mi pozoſtáłá/ [...] Was też proſzę mych pánow [...]/ Abyſcie ią mieyſkiemi przy mnie piecżęciámi/ Teraz wedle woley mey zápiecżętáwáli/ Y do poſpolitego ſkárbu ią ſchowáli. HistLan E2v.

»pospolita(-e) sprawa(-y)« = civilia a. publica(-um) officia(-um) Mącz; publica munera a. negotia Modrz [szyk 10:9] (19): FalZioł +2v; BielKron 99; KwiatKsiąż G3; Hypomnema, Latine commentarium seu acta, Regiſtr álbo dzieye roczne też wykład álbo xięgi poſpolitych ſpraw. Mącz 161a, 254c, 320a, 341b, 472a; RejPos 24v; Bo ſzkodliwſzy káżdy wąż co ſie tái w trawie/ Tákież ten náſz pan dobry w poſpolitey ſpráwie. RejZwierc 252v, 120 [2 r.]; A ták wſzytcy leniwcy y trądowie [...] do vrzędow ábo do poſpolitych iákich ſpraw/ áby żadnym ſpoſobem niebyli przypuſzcżáni. ModrzBaz 83, 89; ArtKanc T5v; ABy zá ſczęſnégo pánowánia náſzégo ſpráwy poſpolité rządnie ſzły/ Séymy Wálné tákże y Powiátowé/ wedle czáſu y mieyſcá ſtátutem opiſánégo/ ſkłádáć będźiemy. SarnStat 31, 143, 1042; Potym też vczyniłem to z animuſzu ſwego Slácheckiego/ ktory do tych nie młodych lat/ iuż ſie też o ſpráwy náſze poſpolité dobrze otárł. PowodPr 85.

»pospolity stan« = państwo, rzeczpospolita; respublica Mącz [szyk 10:2] (12): Metuo Reipub. malum ab eo, Obáwam ſie áby czego złego nie wyrządźił poſpolitemu ſtanu. Mącz 220b; Poenas Reipub. graves iustasque persolvit, Dobrze á ſpráwiedliwie skaran zá ſwóy wyſtepek przećiwko poſpolitemu ſtanu. Mącz 401b; Rempub. violare, Zámieſzáć á w trudność yáką wpráwić Poſpolity ſtan. Mącz 498b, 119c, 130c, 165c, 239c, 266c (12).

»pospolita szkoła« = szkoła wychowania obywatelskiego (1): Niechby przeto wielcy Pánowie w tych poſpolitych Szkołách [in his publicae disciplinae scholis] mieli rozmáite ćwicżenia y náuki/ ktorychby ſię dworzánie wyucżáli/ á do cżći y sławy pobudzáli. ModrzBaz 14.

»urząd, służba pospolita(-y)« (2:1): Vita privata, Oſobliwy ſtan żiwotá/ króm którego vrzędu poſpolitego. Mącz 322d; Niech ſię przeto oni wſtydzą/ ktorzi/ rozumieiąc ſie być vrzędow źiemſkich/ ábo iákich inſzych poſpolitych godnemi [publicis honoribus]/ nic nigdy niecżynią/ iedno to co im niewiáſty roſkażą. ModrzBaz 49; SkarŻyw 567.

Wyrażenia: »pospolity bieg, tor; pospolitym biegiem; według (a. wedle) pospolitego biegu« = naturalny bieg rzeczy, prawa natury [szyk 5:5] (4:1;3;2): PatKaz II 65, 65v; Niegdy ſię też to [poronienie] po piątym mieſiączu przydawa, A tho gdy płod nad przyrodzenie y nad bieg poſpolity: cżaſem vmarłe, cżaſem żywe/ ale niż ſie dni wypełnią: odchodzi FalZioł V 30v, V 22d; W[ſ]zakoż trzymaiąc ſie poſpolitego biegu przyrodzenia, barzo trudna rzecż ieſth to odmienić czo komu natura iego dała GlabGad L8v, L8v; Mącz 510c; RejAp 126; Teraz Miſtrzu ſam ſye lécz: czás Doktór káżdemu. Ale kto poſpolitym torem gárdźi/ temu Ták poznégo lékárſtwá czekáć nieprzyſtoi KochTr 25; SarnStat 1306.

»pospolite [= powszednie, nieświąteczne] dni« (1): [dni] Rozdźielone ſą rozſądkiem Páńſkim/ ktory odmiány czáſow y dni świętych rozrządźił. Ten iedny dni zacnieyſze vcżynił y poświęćił/ á drugie poſpolite dni vcżynił [posuit in numerum dierum]. BibRadz Eccli 33/9.

»pospolitym obyczajem; nad pospolity obyczaj (a. zwyczaj)« = w sposób naturalny, zwyczajnie; niezwykle, bardziej niż zwykle [szyk 3:2] (3;2): Vſzy długie á ſzyrokie nad obycżay poſpolity iakoby v oſła/ cżłowieka grubego, leniwe^go znamionoią [!] GlabGad O8; Gdyż tego byłá potrzebá/ áby ſie to [człowieczeństwo Chrystusa] było ná ſwiát zyáwiło nie obycżáiem rodzáiu poſpolitégo cżłowiecżego/ ále obycżáiem dziwnieyſzym RejPos 303v; RejPosWiecz² 94v, 95; PowodPr 82.

»prawo pospolite [= naturalne, właściwe naturze]« [szyk 3:1]: Dwie P. Bog ma drodze do ſpraw ſwoich: iednę práwá iákoby poſpolitégo: á drugą niezwyczáyną y nád práwo/ ktorą ſobie iáko Pan wſzytkiego práwá záchowuie. SkarKaz 578a; [Bóg] Poſpolity^m práwem ſłońcu kazał przez godźin 24. okrąg niebá obchodźić/ á dźień y noc czynić: á nád práwo kazał mu przez dźień ná iednym mieyſcu ſtać [...]. Nád práwo poſpolite/ rzece ſtánąć y podnieść ſię/ y morzu dno otworzyć y dwie śćienie vczynić kazał. SkarKaz 578a, 578a.

»rok(i) pospolity(-e)« [szyk 8:1] (9): iz czi wsitczi ktorzi prawa nie othpowiedne maia a imi się na roku pospolithem zwikli zakladacz przed vowoda [!] i vicesgerenta maia bicz poziwani ZapWar 1545 nr 2646, 1507 nr 1986, 1520 nr 2248, 1532 nr 2414, 1545 nr 2646 [3 r.]; A Tákowé kauzy [...] ná rokách poſpolitych źiemſkich máią bydź ſądzoné y kończoné bez áppelláciiéy SarnStat 1165, 1177.

»wina [= przestępstwo] pospolita« (1): A ieſliby Woźny ná vrzędźie będący [...] był przez kogo zábit/ tedy Mężobóycá [...] ſowito głowę [...] płáćić winien/ choćiażby on Woźny był ſzláchćic álbo y nie ſzláchćic: a zá winę poſpolitą śiedźieć ma w wieży ná dnie rok y ſześć niedźiél SarnStat 1162.

Zestawienia: bot. »biedrzeniec pospolity« = Pimpinella saxifraga L. (Rost); biedrzeniec mniejszy, bylina lecznicza z rodziny baldaszkowatych (Apiaceae) (1): Warz koſmacżek z biedrzeńczem (niebędzieſzli miał mnieyſze^go tedy ſtym poſpolitym, wſzytko dobrze) z zielem co ie zową wołowy ięzyk FalZioł I 113d.

»dryjakiew pospolita« = Scabiosa columbaria L.; driakiew gołębia, bylina z rodziny szczeciowatych (Dipsacaceae) (1): Drijakwie ktore wypądzaią iad z gorączego á z oſtrego zarażenia., Tiriaca magna/ to ieſt drijakiew wielka, [...] Tiriaca galieni, to ieſt drijakiew galienowa, Tiriaca communis to ieſt drijakiew poſpolita. FalZioł V 105.

Szeregi: »pospolitszy i otworzystszy« (1): opuſzcżę też vſpráwiedliwienie y poświęcenie/ ktore nam też Apoſtołowie ſzcżyrze [...] opiſáli: záſádzáiąc zbáwienie ſwe/ po łáſce Bożey/ ná ſámey krwi Iezuſowey [...]. Opuśćiwſzy tedy to/ wezmę przedśię inſze poſpolitſze y otworzyſtſze/ ktorych ſię y ślepy domácáć może. CzechEp 362.

»pospolity, (i) podły« [szyk 1:1] (2): Vile et vulgare, Podle y poſpolite. Mącz 511c, 511c.

»prosty a pospolity« (1): Translativa vel translatitia officia, Proſte á poſpolite vrzędy. Mącz 124c.

»zwyczajny a pospolity« (2): MurzHist Bv; tám ich [przypadłości] lékárſtwo opiſzém: śiedzenie w wodách odpráwiwſzy/ kthóré iáko ieſt zwyczáynieyſzé á poſpolitſzé/ mniéy nam iego opiſánié zabáwy weźmie: gdyż wwánnie śiedźiéć/ ieſt rzecz ták łátwia Oczko 24.

Wyrażenia: »głos, sława, mowa, wieść, powieść, przypowieść, zawołanie pospolite(-y, -a)« [w tym: mowa, wieść (1)] [o opinii, pogłosce] [szyk 14:7] (8:5:2:2:2:1:1): LibLeg 9/54; O marii ſzmuſchewſkiey nyewy nicz pewnego iedno iſſ ieſt ſlawa poſzpolytha iſſ bi bil ſlodzi [lege: złodziej, zam. była złodziejka] LibMal 1543/70; MurzHist T4v; Ku cżemu y tá przypowyesć poſpolita weſzłá w obycżay rodzicom/ że gdy kto ich wſſetecżnosć á nyeopátrznosć/ s ktorą ſie dawáyą przed dziećmi ſwemi znáć/ [...] ſſácuye y hámuye/ mowyą poſpolicye/ á coż to yeſſcże/ dzyecyęć to GliczKsiąż D6v; KochSat A4; Ita fama ferebat, Poſpolite to záwołánie było/ zá to wſziſcy mieli. Mącz 121d; Nihil certi audimus nisi quae rumor perfert, Nic pewnego nie ſłyſzimy yedno co wieśći poſpolite przinoſzą. Mącz 360c; Populo vacare, O poſpolite mowy/ wieśći nic nie dbać. Mącz 472a, 117b, 123d, 256c, 447c, 511d; áza nie ſłyſzemy Tych poſpolitych głoſow/ Giniemy/ giniemy? Ale temu zginieniu kto wiernie zábiega? Prot B2v; GórnDworz Cc4v, Cc5; RejPosWstaw [41⁴]; ModrzBaz 58v; KochPieś 2; KochWr 19; CzahTr F2.

»pospolite (jest) mni(e)manie, zdanie, rozumienie« = fama est, ma vox est Mącz [szyk 13:2] (12:2:1): Mącz 95b, 117b, 276d, 504c; A ieſli co pod cżás náyduie thákiego/ w cżym mu ſie nie chce zgadzáć/ s poſpolitim zdániem/ przedſię/ nie vfáiąc ſam ſobie/ idzie zá ludźmi GórnDworz D4v, F5; Wiem iż to ieſt poſpolite Zydowſkie mniemánie/ żeby obrzeſká wiecżnie miáłá trwáć nigdy nieuſtáwáiąc CzechRozm 73v, 120v, 121, 149v, 150, 153v; iż gdzie ná wielkich y generalſkich Synodách/ o náuce Bożey ſtánowią/ wedle poſpolitego oycow zdánia/ kośćioł Boży zbłądzić nigdy nie może SkarJedn 290, 72; CzechEp 253.

»pospolita nauka« = reguła, res Mącz; praeceptum vulgare Modrz [szyk 6:2] (8): Naprzod to ieſt poſpolita nauka: iż rana nie ma być richło goiona FalZioł V 88v; Gdiż oni [starożytni filozofowie] dobrze bacżyli onę poſpolitą naukę, iż niemaſz nic ſzpatnieyſzego gdy ſie ſłowa z vcżynkiem nie zgadzaią BielŻywGlab nlb 14; GlabGad M6; Mącz 351a [4 r.]; przeto niechay niebędźie zdrożno/ o vwiárowániu y gáſzeniu pożogi poſpolite náuki tu położyć ModrzBaz 83v.

»pospolita prawda« (2): a wżdy to ieſt poſpolitá práwda/ że dobry ſędziá/ ſądzi dobrze/ mądry człowiek/ poczyná ſobie mądrze MurzNT 61, 61.

»pospolita (jest) przypowieść, przysłowie, powieść, pogadka, słowo« [o przy słomach] [szyk 19:2] (14:3:2:1:1): BielŻywGlab nlb 8; Tak iż v ſtarich ludzi było to w poſpolitey przypowieſci, Cżłowiek prawi, cżłowieku, albo Bog albo Diabeł GlabGad L8v, A4v; WróbŻołtGlab A4v; Bo to ſlowo poſpolite Iż zlie zginie/ zle nabite. RejKup d3; GroicPorz m3, x2v; Oto káżdy ktory mowi poſpolite przyſlowie/ ná ćię ie będzie przytacżał/ mowiąc: Iáka mátká táka y dziewká iey. Leop Ez 16/44; A potym zdechł Oſiełek/ więc ony brzemioná/ Ták s chłopem poſpołu włożono ná Koniá. Dobrać oná przypowieść/ poſpolita byłá/ Bielſza ręká gdy iedná drugą ſpołu myłá. RejZwierz 121; Proverbii locum obtinuit, Weſzło w poſpolitą przipowieść. Mącz 447d, 52b, 302a, 450c, 480d; Prot A2; RejPos 316; Acżkolwiek to trudna ná proſte^go cżłowieká/ iákoż tego wiele y podziś w poſpolitych pogadkach bywa: iż niewiem komu wierzyć/ káżdy rozno powieda. RejPos 347, 312; BielSpr 51; CzechRozm 139v; A ieſt o tem poſpolita powieść: Przymuſza niżſzego wyżſzy gdy go prośi. ModrzBaz 88v.

»pospolite używanie« (1): Vocabula usitata, Zwykłe słowá/ które ſą w poſpolitym vżywániu. Mącz 510d.

»pospolity u wszy(s)tkich, wszech, wszem« [szyk 2:2] (2:1:1): á poſpolita to v wſzytkich przypowieść/ iż iáko cie widzą táko cie máią RejPos 316; [jako świadczą] tákże y pioſnki one wſzem zdawná poſpolite CzechRozm 194v, 251; CzechEp 144.

»pospolite zachowanie« = mos, ordo Mącz [szyk 2:1] (3): Extra ordinem, Nád zwyczay y poſpolite záchowánie. Mącz 268a, 268b, 400c.

»pospolity zwyczaj (a. obyczaj)« [w tym: wedle(-a) (a. według) pospolitego zwyczaju (a. obyczaju(-a)) (10), z pospolitego zwyczaju (a. obyczaju) (5)] = popularis et civilis usus, translativus mos, via vulgaris Mącz; mos usitatus Modrz; consuetudo communis, ex communi usu JanStat [szyk 19:14] (32): Też troia [tj. mieszanka ziół] poſpolitym obycżaiem przyprawiona vrinę pobudza FalZioł I 57b, V 16c; MurzNT 48v; KromRozm III F3v, Pv, Q3v; Diar 32; A przeto ludzye s poſpolite^go obycżáyá tych cżáſow/ ni nacż wyęcey ſie nye ſadzą/ yedno ná wyele koſztownych á drogocenyonych ſſat GliczKsiąż E8v, M3; GroicPorz p3v; BielKron 260; Viam vulgarem ingredi, [...] wedle poſpolitego obyczáyu żyć. Mącz 511c, 52b, 124c, 268b, 312c; SienLek 45v; CzechRozm 139v, 159v, 251 [2 r.]; Tákowy obycżay/ iż bywał poſpolity v Rzymian/ świádcży Virgilius ModrzBaz 14; WujNT 310; Z Poſpolitégo zwyczáiu w króleſtwie náſzym zwykło bydź chowano: iż gdy mátká vmrze/ dźieći wſzyſtkich dóbr od oycá ſwégo biorą połowicę zá część y dźiedźictwo máćierzyſté SarnStat 588 [idem [630]]; CHcąc ſkáźić zwyczay nie żeby poſpolity/ ále w pewnych źiemiách záchowány o poſágách białychgłów nie zápiſánych: których poſagów niektóré oſoby po białychgłowách nie płodnych práwem dochodźiły/ [...] vſtáwiamy/ iż [...] SarnStat 632, 588, [630], 631, 936, 1014, [1023]; GrabPospR L4v.

Szeregi: »jawny a pospolity« = pervagatissimus Mącz (2): Mącz 473c; Ale y dał [Bóg] przykład ſwoim namieſtnikom áby nie tylko przez klątwę złe á niepoſłuſzne z kośćiołá wyrzucáli: ále y iáwne á poſpolite złe obyczáie [...] nie ſłowy tylko/ ále y ſámą rzeczą wykorzeniáli WujNT 310.

»pospolity i przyrodzony« (1): Nie kiedy prawi [św. Grzegorz] ſny pochodzą z napełnienia ciała, albo z wyprożnienia, cżaſem zmyſli przeſzłey, cżaſem z obłudy, cżaſem z myſli y z obłudy ſpołem, á takowe ſą poſpolite y przyrodzone. GlabGad L4.

»pospolity a zwyczajny (a. zwykły)« [szyk 3:1] (4): Wezmi benedicte/ laxatywe/ dijafiniconis, każde^go po dwie dragmie/ kaſſijey ſwieżey poł vncijey/ ty lektwarze roſpuſć z vwarzeniem zwykłem á poſpolitym ktore cżinicie w aptecze/ á vcżiń mi trunek FalZioł I 135b; POſpolithy á zwycżayny czas zleżenia: ieſth dziewiąty mieſiącz. FalZioł V 16a, 26v; SarnStat 527.

Wyrażenie: »(mało nie) wszytkim (a. wszem) (jest) pospolity« = omnibus innatus est Mącz; omnium communis Modrz [szyk 3:2] (5): Mącz 242a; Z złorzecżeńſtwem plugáwa mowá ſie zgadza/ ktora záprawdę cżáſow dziſieyſzych poſpolita ieſt máło nie wſzytkim. RejPosWstaw [110³]v; CzechRozm 159; Wiele rzecży ieſt/ ktore ludźi do pokoiu/ zgody/ y ku łácnemu vbłagániu przywodzą. [...] á zwłaſzcżá omyłki wſzytkim poſpolite/ ktore zobopolnie ſobie odpuſzcżáć ieſt rzecż bárzo ludzka. ModrzBaz 67; SkarŻyw 16.

Szeregi: »przyrodzon, pospolity« (1): Id vitium omnibus innatum est, Ten wyſtęp yeſt wſziſtkim przirodzon/ yeſt poſpolity wſzem. Mącz 242a.

»pospolity, (abo) przyzwoity« [szyk 1:1] (2): Hoc illud his usu venire solet, ut quicquid dixerint negent, Przyzwoyta/ poſpolita to tym nie nowina ym to/ rzekſzy co záś przeć. Mącz 510c; Bo co ieſt rzecż poſpolita ábo przyzwoita [Quod enim commune est] wſzytkiey Kśiężey/ to tylko niektorym właſną być niemoże. ModrzBaz 131v.

»zwyczajny i pospolity« (1): ále tego nie bácżę żeby tym przykłádem/ wzywánie teráźnieyſze Iezuſá Chriſtuſá obronić ſie mogło? gdyż ſie z onym wzywánim (ktore też y Pogáńſkim Krolom ieſt zwycżáyne y poſpolite) zgodźić nie może. CzechRozm 192v.