[zaloguj się]
[pdf]

DOMOWY (676) ai

dom- (119), dóm- (3); dóm- Strum (2); dom- : dóm- KochPieś (2 : 1); -ow- (117), -ów- (1); -ow- : -ów- Oczko (3 : 1; A3v).

Fleksja
sg
mNdomowy fNdomowå nNdomowé
Gdomowégo Gdomowéj Gdomowégo
Ddomow(e)mu Ddomowéj Ddomow(e)mu
Adomowy, domow(e)go Adomową Adomowé
Idomowym Idomową Idomowym, domow(e)m
Ldomowym Ldomowéj Ldomowym
Vdomowy V V
pl
N m pers domowi
m an domowi
subst domowé
G domowych
D domowym
A m pers domow(e)
m an domow(e), domowych
subst domowé
I m domowymi, domowémi
f domow(e)mi
n domow(e)mi, domowymi
L domowych
V subst domow(e)

sg m N domowy (99). ◊ G domowégo (42); -égo (5), -(e)go (37). ◊ D domow(e)mu (7). ◊ A domowy (33), domow(e)go (1). ◊ I domowym (17). ◊ L domowym (13). ◊ V domowy (1). ◊ f N domowå (52); -å (28), -a (1), -(a) (23); -å : -a Mącz (8 : 1; 284b). ◊ G domowéj (42); -éj (4), -(e)j (38). ◊ D domowéj (6); -éj (1), -(e)j (5). ◊ A domową (24). ◊ I domową (10). ◊ L domowéj (17); -éj (5), -(e)j (12). ◊ n N domowé (22); -é (2), -(e) (20). ◊ G domowégo (15); -égo (3), -(e)go (12). ◊ D domow(e)mu (3). ◊ A domowé (11); -é (1), -(e) (10). ◊ I domowym (4), domow(e)m (2); -ym RejZwierc, GostGospSieb, WujNT; -(e)m SkarŻyw; -ym: -(e)m Diar (1 : 1). ◊ L domowym (4). ◊ pl N m pers domowi (18). m an domowi (5). subst domowé (50); -é (3), -(e) (47). ◊ G domowych (54). ◊ D domowym (10). ◊ A m pers domow(e) (7). m an domow(e) (1), domowych (1) BielKron. subst domowé (57); -é (4), -(e) (53). ◊ I m domowymi (5) KwiatKsiąż, SienLek (2), LeovPrzep, Phil, domowémi (3) Mącz, GórnDworz, OrzJan; -émi (1), -(e)mi (2). f domow(e)mi (1). n domow(e)mi (2) FalZioł, ModrzBaz, domowymi (1) SienLek. ◊ L domowych (34). ◊ V subst domow(e) (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

I. Przymiotnik od „dom” (675):
1. Będący w związku z domem jako miejscem zamieszkania, należący do domu, przebywający, wykonany lub odbywający się w domu; domesticus Mącz, Cn (286): Mąż ieden ſwego ſąśiádá/ Wezwał do ſwego obiádá: Iżby ſpołem godowáli/ Prac domowych zábywáli. BierEz Iv; FalZioł V 85v; GlabGad M5; izby ynaczei męzoboiſtwa vmyslne. a przigodne. potem tez koſczielne y domove vazone byly ComCrac 16; GliczKsiąż K4 [2 r.], L2v; OrzRozm N3v; S ktorym Pan Bog miał rozmowy około vſtaw á záchowánia rządu/ ták ſwiętego iáko domowego. BielKron 35, 37 [2 r.], 99v, 280; KwiatKsiąż O; Latrina [...] Grubá ná którą domowe plugáwſtwá/ gnoy y ſmieći wirzucáyą. Mącz 185c, 94c [2 r.], 177a, 184c; Owo iáko baczę/ doſyć tobie Okſza Oycowſka/ á Trąbá Máćierzynſka/ á ktemu Chléb powſzedni/ z Paćierzem domowym OrzQuin H; SienLek 7, 14v; GórnDworz X2v, X4; RejPos 310; Gdyż oto prze ty náſze domowe trudnośći/ Nie możeſz miły oycże vżyć ſwych wcżeſnośći. HistLan A3v; KuczbKat 260; RejZwierc 110v marg, 119v, Bbbv; PaprPan Cc2v; Páweł Apoſtoł ták wielce waży kárność domową [disciplinam domesticam]/ iż zniey bierze wielki znák tego kto śię godźi być Epiſcopem ábo Dozorcą ModrzBaz 23, 27, 43v, 116; KochPs 25; SkarŻyw A3v, 74, 354; CzechEp 367; [o swojej żonie] Ciężar tákże dómowy ſpółeczny námá Teraz w méy niebytnośći muśi nieść ſámá KochPieś 52; ActReg 139; Calep 339b [2 r.]; GostGosp 2 żp, 6, 10, 132; GostGospGroch kt; GostGospSieb + 3, +3v; OrzJan 20; LatHar 254; á obwiniony iáko gwałtownik przeſpieczeńſtwá domowégo [violator securitatis domesticae JanStat 589]/ ná gárdle ma bydź karan. SarnStat 506 [idem 932], 640, 929, 932; SkarKaz 420b [2 r.]; PaxLiz B2v; KlonFlis A2v, C3; KlonWor 12, 78.

W przeciwstawieniu: »domowy ... kościelny« (1): izby ynaczei męzoboiſtwa vmyslne. a przigodne. potem tez koſczielne y domove vazone byly ComCrac 16.

W tytule (1): ktore [książki] on Inwentarzem domowym/ á drudzy Goſpodárſtwem zwáli. GostGospSieb +2.

W charakterystycznych połączeniach: domowy (-a, -e) dozor (3), kapliczka, karność, lekarstwo, nauka, obejście (2), pacierz, porządek (4), przespieczeństwo (2), przysmak (2), robota (2), rząd (2), służba, swoboda, trudności, wieczerza (2), wychowanie (3), zabawy (2), zbytek, zwierzchność.

Wyrażenia: »cnota domowa« (1): Gdy goſpodarz obżercá/ kuflem go pokona: Iuż tám cnotá domowa będźie przewierniona. KlonWor 59.

»ćwiczenie domowe« [szyk 3 : 1] (4) RejZwierz 80v; KwiatKsiąż C4; RejZwierc 16; Między Domáráckiemi iuż naydzye mędrſzego/ Chociaż oni ćwicżenia thu ſą domowego PaprPan R2.

»domowy dostatek« [szyk 3 : 1] (4): Bo kędy ſtádá bydłá ſą/ owiec/ y inſzych dobytkow doſtátek/ tám iuż rola rodźi/ żywność wſzyſtká ieſt/ y domowy doſtátek/ y pieniądze ſpore. GostGosp 6, 155; PowodPr 70, 84.

»domowa gonitwa [= turniej]« (1): Krol theż Fráncuſki w gonitwie domowey zábit BielKron 238v.

praw. »gwałt domowy« = violentia domestica a. domus JanStat [szyk 9 : 1] (10): ZapWar 1550 nr 2674 [2 r.]; A ktoby kogo potwarzał o gwałt domowy/ táki potwarcá/ ma być rozumian bezecnym UstPraw Bv, A2v, Bv [2 r.], D; SarnStat 626, 649, 906.

praw. »najazd, najezdnik domowy« (11 : 1): Alye nyemnyeyſche ſcham otho ſkargy poddanich yego Kro. mczi. nyethak wyelye o slodzyeyſthwa. aczkolwyek y otho ſſam vyelkye ſkargy yako o nayaſdi domowe. LibLeg 11/181v; ZapWar 1550 nr 2674 [3 r.]; vſtáwiamy: áby wſzyſcy tákowi/ gdy będą doſtáteczném świádectwem przekonáni/ winą Státutową o náieźdźie domowym [de invasione domus JanStat 441] wyráżoną káráni byli. SarnStat 761, 505 [2 r.], 508, 571, 711, 1310; potępić to kroleſtwo mogą. w ktorym mężoboycá/ rozboynik/ náiezdnik domowy zábiwſzy iednego/ y drugiego/ y dźieśiątego/ nie może być nigdy poiman SkarKazSej 704a.

praw. »naszcie (a. naście) domowe« (4): GórnRozm H; Bezecni ſą/ którzy náſzćié domowé vczyniwſzy/ z króleſtwá vćiekáią. SarnStat 150, 507, 626.

»domowa posługa« = domesticum ministerium Mącz [szyk 4 : 4] (8): Mącz 222b; Tedy go ſtárſzy obroćił ná napodleyſze domowe poſługi. SkarŻyw 184, 74, 160 [2 r.], 371, 411, 543.

»potrzeba [= korzyść] domowa« = usus domesticus JanStat [szyk 9 : 6] (15): A s tego wſzytkiego y pieniąſzki/ y hoyna potrzebá domowa vroſcie. RejZwierc 108, 35v, 107v, 108, 109; Strum N3; ZapKościer 1582/33; ActReg 13; Káſze/ krochmale/ ná iednym mieyſcu dźiáłáć/ dla Páńſkich rozchodow: okrom fliſow á domowych potrzeb. GostGosp 126, 122, 136; LatHar 511; SarnStat 228, 394, 929.

»rozkosz domowa« [szyk 4 : 1] (5): A gdy przyſzedł ku látom/ iął ſie roſkoſzy domowych/ weſela/ tańcow/ muzykow z prożnowánia BielKron 342, 189; BielSpr 28v, 39; SkarŻyw 141.

»domowe rzeczy« [szyk 5 : 2] (7): GórnDworz Hh5v; Ná mężá należy z poſtronnemi ludźmi ſpráwowáć to co ma być ſpráwowano/ záś niewieśćie przyſtoi/ o domowych rzecżách ſtáránie mieć [rem domesticam curare]. ModrzBaz 55; GórnRozm K; ZawJeft 7; ActReg 113; GostGospSieb +2, +4.

»domowe sprawy« [szyk 5 : 3] (8): Iáko ludzie poſiadáć á iáko ie rządzić/ A w domowych też ſpráwach iáko nie zábłądzić. RejZwierc 251v, 24v, 106v, 112; RejPosWstaw 42; Około ſpraw Rycerſkich tu rozmowę macie/ O domowych/ niebieſkich/ bá o co ſpytacie PaprPan Mv, Q2v; SkarŻyw 335.

»wczesność domowa« [szyk 4 : 1] (5): BielSat G2v; boſmy ſie tez barzo záleżeli y zániedbáli Rycerſkich ſpraw/ vżywáiąc rozmáićie domowey wcżeſnośći przes wymyſlne ſtroienie/ thák Zon iáko ſiebie BielSpr 60v, 39, 76; BielSen 16.

Szeregi: »bliski i domowy« (1): Nie ták/ bráćie namilſzy/ ále obroćić ſie też maſz do świętych zakonu nowego/ ktorych y więtſzą licżbę y doſkonálſze poſtepki [!] tobie ku náśladowániu/ iáko bliżſzych y domowych bráćiey ſpoſobnieyſze przykłády wſzelákiey pobożnośći y potrzeby do zbáwienia naydzieſz. SkarŻyw A5.

»tak w domowych jako (i) w postronnych« (2): á coż po tym kiedy myſl záwżdy będzye fráſowna á nigdy nie vſpokoiona/ ták w domowych iáko w inych poſtronnych ſpráwach. RejZwierc 106v, 112.

a. O ludziach (58): KrowObr 50v; więcey wierzy łotrom domowym/ niż tym ktorzy ſwe gárdłá záſtáwiáią dla niego w polu. BielKron 315, 79v, 82; Zágrodźi ſobie drogę/ zbytkom y vtrátom: Dobrze by to domowym/ wiedźieć Pánom brátom. BielKronCies Mmmm3; Mącz 273c, 395c; BielSat D; VotSzl C2v.
Przysłowia: Zadna niemoc nie ieſt tak ſzkodliwa iako nieprzyiaciel domomy [!]. BielŻyw 170.

Gorſzy ieſt zdraycá domowy/ Niżli nieprzyiaćiel iáwny BierEz R4.

Złodziey domowy/ nieprzyiaćiel práwy. BierEz R4; RejZwierz 119v.

Ano ludzie wiele kroć doſwiatſzyli tego Ze ſie barzo trudno vſthrżedz łotra domowego RejJóz G3v; Trudno ſie domowego/ maſz vſtrzedz złodźieiá. BielSat G [idem] BielSen 14.

Wyrażenia: »chłop domowy« = parobek (1): Tegożby też potrzebá/ źrzobkowi náſzemu/ Niżli weźmie ſwey woley/ chłopu domowemu. RejZwierz 129.

»domowy człowiek« (1): iednák kto żołnierſką przez cáły/ á Senatorſką przez puł wieku/ condycyą nieboſzcżykowę wſpomni/ przyimie od domowego cżłowieká bárzo zá wdźięcżno. GostGospSieb +4v.

»domowy sługa (a. służebnik)« = vernaculus Vulg [szyk 4 : 3] (7): KROL Daryuſz ſpráwił wielką wiecżerzą ná wſſyſthkie domowe ſlużebniki ſwoie Leop 3.Esdr 3/1; HistRzym 124v; Strum B5v; Y owſzem ſługę ſwego domowego Iozuego ſam z woley Bożey ná vrząd poſtáwił. SkarŻyw 482, 284; KochWz 137; GostGosp 34.

»sprawca domowy« (1): áto moy ſpráwcá domowy Dámáſzkus ſyn Eliezer będzye po mnie dzyedzicem BielKron 11v.

»ziemianin domowy« [szyk 2 : 1] (3): (marg) Ziemiánin domowy. (‒) [...] ow co domá ſiedzi niewolnik nápoły/ Nágoniwſzy ſie ze pſy/ z Iáſtrząby/ s Sokoły/ Przyiechawſzy do domu/ nie máſz ſkim poſiedzyeć RejWiz 73 marg, Dd4v; OrzQuin F.

Szereg: »prosty a domowy« (1): nie ieſtći tho Orzechowſkiégo głowy/ proſtégo á domowégo Ziemiániná/ którégo wſzyſtká mądrość ieſt/ Pług/ Zóná/ Wół OrzQuin F.
W przen (5): Cieleſni záś nieprzyiaćiele ſą dwoiácy: iedni ſą domowi: drudzy ſą poſtronni. CzechRozm 240v, 240v; ModrzBaz 7.
Wyrażenia: »ptaszkowie domowi« (1): Iuż też oni ptaſzkowie domowi iego Apoſtołowie y Męcżennicy iego/ [...] tákże ſą pobići á pomordowáni RejPos 240v.

»uszy domowe« (1): Náćieſzywſzy naprzod vſzy domowe ſwych pánow/ Poſyłał też nowe Pſálmy do inſzych źiemiánow. KlonŻal A2.

α. W funkcji rzeczownika; domownik (24): BierEz R4; Przyſtąpil iako domowy/ pozdrowil iako zwolenik ij przyiaciél mily OpecŻyw 106; KrowObr 64v, 142v; O ſłowie ći ſą prze domowe Krolewſkie áby ná nich ieśdzili [Asini domesticis regis ut sedeant] Leop 2.Reg 16/2; RejZwierz A5v; BibRadz Gen 17/23, Num 15/13 [14]; RejPos 190; Zycżliwy z dawná ſługá/ á práwie domowy w. w. RejZwierc 119v, B3v, 119v, [233], 233v, 234; Phil O3; GrabowSet N3v; A ieſli kto o ſwych/ á nawięcey o domowych pieczy nie ma [et maxime domesticorum curam non habet]: záprzał ſię wiáry/ y ieſt gorſzy niżli niewierny. WujNT 1.Tim 5/8 [przekład tego samego tekstu KrowObr 142v]; KlonFlis H4v.
Szeregi: »gość i domowy« (1): Tám gośćie tám y domowi/ Sypáli ſye ku ogniowi KochSob 55.

»jeżdżały a domowy; jeżdżały z domowym« (1 : 1): APOPHTEGMATA krotſze. [...] Ieżdzáły z domowym/ Sławny z nieſławnym/ Chędogi s plugáwym RejZwierc B3v, [233].

»domowy i krewny« (1): Coż to tedy zá ſzaleńſtwo/ gdźie idźie iákoby o zdrowie wſzytkiey oycżyzny/ za życzliwośćią forytowáć trądy twoie/ że ſą domowi twoi y krewni [quia domestici sunt et consanguinei] ModrzBaz 114v.

»sługa i domowy« (1): iż tu dla wiáry tego cżłowieká ſmętnego/ kthorą w nim obacżyli oni wſzyſcy ſłudzy y domowi iego/ wſzyſcy vwierzyli RejPos 245v.

b. O przedmiotach znajdujących się w domu, częściach i urządzeniach domu (81): [rojownik więtszy] niegdy też roſcie na dachoch domowych. FalZioł I 130c; LibMal 1554/194v; y wyniſſcżę z mieyſcá thego oſtháthki Báálowe/ [...] y one ktorzy po áltanách domowych dáią modłę [qui adorant super tecta] rzeſſey niebieſkiey Leop Soph 1/5, 3.Reg 7/12; BielKron 81v; Mącz 284b; RejPos 233v; BudBib Iudic 19/27 [2 r.], Ez 33/30; Calep 70a.
Wyrażenia: »domowy (-a) grat (a. gierada)« = suppellex Murm, Mymer1, BartBydg; utensilia BartBydg [szyk 4 : 3] (7): Suppellex. Hauſzrott. Domowy grath. Murm 138, 138; Mymer1 [292]v; BartBydg 154, 174; O Gierady domowe/ zapiśne Wielkierze/ Poydą gęſte v práwá/ s kálety Halerze. BielSat Ev [idem] BielRozm 33.

»domowe kąty« (1): Februo [... ] Dicitur [... ] a Ferveo, quia hoc adolendo et flammis ferventibus fieri solebat apud gentiles, Rownie ták yáko w nas czinią s gromnićámi gdy bydło/ konie/ ludzie y domowe kąty ogniem gromnicznym obchodzą/ co yeſt pogáński á nie Krześćiáński obyczay. Mącz 120b.

»naczynie domowe« = opus intestinum, utensilia domus Mącz [szyk 5 : 1] (6): MetrKor 59/77; Opus intestinum, Wſzelákie naczinie domowe z drzewá Mącz 265a, 22b, 180a, 511a; gdy mu pieniędzy y dochodow Biſkupich nie zſtáło: ſzáty/ boty/ ſpekuły ſwoie/ y nacżynia domowe/ dawał. SkarŻyw 413.

»prog domowy« = granica domu (1): A podnieſiona ieſt chwałá Páńſka nád Cherubiny do progu domowego [ad limen domus] Leop Ez 10/4.

»domowe rzeczy« [szyk 8 : 7] (15): Iakom ya nyewszala [...] dw panvyv myedzyanych y ynszych rzeczy domovich ZapWar 1524 nr 2315, 1513 nr 2125; Imiona rzeczy y częſzczi domowich. Mymer1 [45]v; owcze y bydlo nam pobraly. y domowe rzeczi LibLeg 10/93, 10/91v, 92, 92v, 93v, 94 (10); GostGosp 150; KlonWor 9.

»domowy sakret« (1): Latrina [...] Domowy á oſobliwy ſácret. Mącz 134a.

»sprzęt domowy« = suppellex Mącz, Vulg, Modrz; ruta caesa, scruta, utensilia domus Mącz [szyk 23 : 3] (26): LibLeg 11/98; ſzkołá [jest] od mądrosći/ á dom od goſpodárſtwá y cżeládzi álbo ſprzętu domowego záchowánya. GliczKsiąż L; GroicPorz ff4; Leop Ios 7/24; UstPraw B2v [2 r.]; BielKron 37; Repertorium, Regeſtr domowych ſprzętów álbo czego tákowego. Mącz 279b, 18d, 75b [2 r.], 277a, 362b (10); RejPosWstaw [212]; ModrzBaz 12v, 15, 56; ZapKościer 1580/7, 1583/54; StryjKron 492; GostGospSieb +2; WysKaz 6.

»statek domowy« = suppellex BartBydg [szyk 8 : 2] (10): BartBydg 154; Mącz 193b, 353a; Dał im wſzytkę máiętność y domowy ſtátek. HistLan A3; KuczbKat 260; ZapKościer 1579/1; StryjKron 777; drwá/ drzewo/ cżyny wſzelákie do grodzey/ do budowánia/ do ſtáwow/ y ná ſtátki domowe potrzebne gotowáć źimie. GostGosp 164; GostGospSieb +4; SarnStat 1175.

»domowy szczebrzuch« [szyk 2 : 1] (3): ZapWar 1528 nr 2468; GroicPorz gg3; Bierze co komorá ma/ domowe ſzcżebrzuchy/ Máſło/ ſery/ gomołki/ báránie kożuchy. KlonWor 35.

2. Odnoszący się, pozostający w związku z rodziną, wspólnym gospodarstwem; familiaris Mącz, Cn; penetralis Mącz; contubernalis, proximus Cn (71): HistAl L8; Aby theż fráſunkom y háłaſom domowym vchodził/ gdyby ſie co tráfiło GliczKsiąż P3; OrzList e2v; BielKron 169; ktorych [starszych] chwalebnie naſladować możeſz/ á też domowymi przikłady więcey ludzie ku cznocie bywaią pobudzani. KwiatKsiąż M3v; Mącz 117c; BudBib I 339c marg; Ztądże dźiewecżki/ ktore trudno zá mąż wydáć/ ztąd nieſkońcżone domowe ſromoty [domus dedecora] ModrzBaz 53, 42; áby ieden do złego y niedowiárſtwá domowem towárzyſtwem/ poćiągnion y vłowion nie był. SkarŻyw 153, 371; NiemObr 82; rolą domową káżdy orze/ y żywność/ choć nie bogátą/ vczćiwą przedśię z niéy mieć może. JanNKar A3v; KlonKr C2; PowodPr 13, 72; Napierwey ná baczeniu miey tę moię radę/ A ták łácno ominieſz więc domową zwádę. ZbylPrzyg Bv; SzarzRyt D2.
Przysłowie: Páni gniewliwa/ dym/ y panewká dziuráwa/ tá troia rzecz ieſt ſkázá domowa. March1 A4v.
Wyrażenia: »domowy bożek, domowi bogowie« = dii penates, lares, penates Mącz [szyk 3 : 3] (3 : 3): Mania, Bogini á Mátká domowych bożków które Lares zową. Mącz 207d, 83d, 184c, 288a; StryjKron 400; Puſtki/ miecz/ wnieśli ná domowe Bogi. GrochKal 24.

»czeladź domowa« = familia Mącz, Modrz; domus filii, viri domus PolAnt [szyk 10 : 5] (15): [Sokrates] vboſtwo wielkie cierpiał, ale mu więtſze ieſzcże domowa cżeladz cżyniła. BielŻyw 48; BibRadz Gen 39/11, 14; BielKron 11, 11v, 12; Domus pro familia [...] Czeladź domowa. Mącz 94b; HistLan C2; BudBib Eccle 2/7, Dan 13/26; ModrzBaz 126v; Vrzędnik ma tego ſtrzedz co ná dworſką cżeladź domową przyſtoi GostGosp 16, 88, 122; SarnStat 268.

»domowa dzieweczka« = służąca (1): Bo to záſię kiedy wzeydzie/ tedy to y pánienki/ álbo ty ine domowe dzieweczki mogą wypleć y ochędożyć. RejZwierc 107v.

»domowe gospodarstwo« [szyk 5 : 3] (8): Zony goſpodárſtwá domowego pátrzą BielKron 280v; RejZwierc 110, 110v; Strum Q4v; KarnNap G2; bo kto śię báwi domowym goſpodárſtwem/ trudno mu woiowáć [nam agris addictis arma tractare non vacat] ModrzBaz 32; CzechEpPOrz *4; GostGosp 132.

»gospodarz domowy« = pan domu; dominus domus, paterfamilias PolAnt [szyk 5 : 4] (9): RejWiz 12 marg, Cc5; BudBib Iudic 19/22, 23; Przyſtąpiwſzy lepák niewolnicy domowego goſpodarzá rzekli mu. BudNT Matth 13/27, Mar 14/14, Luc 22/11; LatHar 716; Iáko przełożonemu mieyſkiemu/ y goſpodarzowi domowemu/ dániem kluczy/ zwierzchność nád miáſtem ábo nád domem zlecáią. WujNT 69.

»domowa gospodyni, pani« = mater familias Calep [szyk 1 : 1] (1 : 1): Nuż też páni łáſkáwa domowa ázaſz też z drugiey ſtrony nie może bez wielkiey pracej á nápoły s krotofilą nadobnych pożytecżkow nácżynić? RejZwierc 109; Calep 642b.

»domowy kłopot« [szyk 3 : 1] (4): BielSpr 36v; Kłopoty domowe Iakobá świętego. SkarŻyw 349 marg; BielSjem 31; Omylą ćię domowe kłopoty fráſunki/ Gdy ſie trochę przeieździſz wźiąwſzy ſtráwy w ſumki. BielRozm 10.

»domowe ognisko« (1): penetralis focus, Wnętrzny ogień/ domowe ognisko. Mącz 289d.

»domowa rzecz« [szyk 2 : 2] (4): Leop *B2, Eccli 6/11; Columen familiae, Podporá rzeczy domowey/ to yeſt ná kiem goſpodárſtwo leży. Mącz 60c; gdyż ieſt rzecż oſobna/ iednemu należąca/ ktorą właſnym imieniem zową/ Rzecżą domową/ álbo goſpodárſtwem [res familiaris ac domestica] ModrzBaz 2v.

»domowa sprawa« [szyk 1 : 1] (2): y on ktory Wenerę málowáć wymyślił/ á oná żołwiá deptce/ dawa znáć/ że im goſpodárſtwo ábo ſpráwy domowe [rerum domesticarum]/ nie Rzecżypoſpolitey máią być zlecone. ModrzBaz 49; PaxLiz Bv.

3. Dotyczący rodu, nazwiska, rodowy (3):
Wyrażenia: »sława domowa« (2): KochPs 127; O Zacny RADZIWILE/ z napirwſzéy młodośći/ Myſliłeś záwżdy ſławy domowéy popráwić KochJez A2.

»tytuł domowy« (1): Woleli [Herburtowie] by ie zwano/ tytułem domowym/ Onym z dawná cnotliwym/ á niżli złym nowym. RejZwierz 60v.

4. Ojczysty, krajowy, wewnątrzpaństwowy; rodzimy, swojski; indigena, vernaculus Calep, Cn; civilis, intestinus, patrius Mącz (186): bo się już ten zbior nasz sławny domowym zajątrzeniem, prze ktory już giniemy, targa. Diar 33, 25 [2 r.], 39, 41 [3 r.], 43 [2 r.], 84; OrzList hv; OrzRozm O4 [2 r.], Q2v; BielKron 259v; Patrius, Oycziſty/ Domowy/ Też kráyiny którey obyczáye. Mącz 283d; Nie mogłá żadna poſtronna moc nigdy zwalczyć Polſkiéy Korony/ zwalczy ią pewnie ten wnętrzny roſtyrk/ to ieſt/ Kácérſtwo náſze domowé OrzQuin O; Prot C3, C3v, D; Ażaż dźiś máło w Polſzce (że tylko domowe przykłády wſpomionę) Kośćiołow ſzátáńſkich LeovPrzep Gv, a4; gdiż o Tárántelli domowy Polak nic nie ſłychał GórnDworz B2; RejZwierc 25, 265, 265v, 268; BielSpr 59v; MycPrz I C3v, II Av; BiałKaz H4; CzechRozm 255; ktorzi prágną woyny/ nie oney słuſzney/ [...] ále tey domowey [sed hoc domesticum] ModrzBaz 116v, 42, 78, 109 [2 r.], 109v, 117v; SkarJedn A6v; Oczko A3v, A4; Czytay też domowego Hiſtoryká Bielſkiego StryjKron 61, 360, 507; KochJez A4; Maſz przed ocżymá domowe przykłády/ Iákiey potrzebá cżáſu woyny rády. KochSz A2; KochPieś 2; Calep 527a, 1113a; GostGospSieb +3v; Ci téż ſámi/ co ſą w niewoli/ okrzykiem domowym/ zráżą z śiebie to iárzmo niewoléy ſkoro wáſzę broń obaczą OrzJan 33, 37, 109, 126, 133; WujNT 417; KlonKr B3; PowodPr 24, 46, 59, 78; SkarKaz 517b; VotSzl A4v, C4; SkarKazSej 664b, 665a; Toć ſą Charybdes, to Scylle domowe/ Y Polſkie Syrtes y ſzkopuły owe KlonFlis F3; Mártáhuzámi w Węgrzech te złodźieie zową/ Hándlowniki nie ſzcżęſne/ zárazę domową. KlonWor 26.

W charakterystycznych połączeniach: domowy (-a, -e) granica, mordy (2), najazdy, niesfora, niesnaski, niesprawiedliwość, obyczaj (2), pociecha, przeciwnik, przykłady (6), rada (3), trudności, tyraństwo, zajątrzenie, złodziej, zwyczaj, żołnierz (2).

Zwrot: »być na domowych śmieciach« = w rodzinnych stronach (1): Vganiáli ſię potym áż pod gorę gdzie dziś Werki Biſkupie/ Litwá y Ruſſacy ſmiáłością/ bo im ná domowych ſmiećiach było StryjKron 487.
Wyrażenia: »domowe choroby, niemocy« [szyk 2 : 1] (2 : 1): ták y kroleſtwá/ máią ſwoie domowe choroby/ dla ktorych vpádáć muſzą. SkarKazSej 664a, 664a [2 r.].

»krew domowa« = sanguis domesticus Modrz [szyk 2 : 1] (3): [widzę] ná kóniec/ Koronę Polſką pływáiącą we krwi ſwoiéy domowéy. OrzQuin Zv, Z2; ModrzBaz 142v.

»miecz domowy« (2): álbo ogień z niebá nas pożrze/ álbo miecz domowy nas zwoiuie OrzRozm G2; OrzQuin D4.

»nieprzyjaciel domowy« = domesticus hostis Mącz [szyk 5 : 4] (9): Diar 25, 35, 39; Nieprziaćiele domowi ktorzy przeſláduią kośćioł Pańſki. BibRadz Cant 1 arg, I 363c marg; Mącz 181a; CzechEp 21; Aleśćie wy zwiążáli Krolowi ręce/ iż was od domowego nieprżyjáćielá bronić nie może GórnRozm C2; PowodPr 73.

»niezgoda domowa« = seditio intestina JanStat [szyk 8 : 4] (12): Pátrzćie iáko y nieſnaſkom/ y niezgodom domowym vgodźił BiałKaz I, Iv; Phil N4; OrzJan 12, 29, 47; JanNKar C; SarnStat 111 [2 r.]; O drugiey chorobie Rzeczypoſpolitey/ ktora ieſt z niezgody domowey. SkarKazSej 671, 673b, 674b.

»obrona domowa« [szyk 6 : 1] (7): K temu iż IchM raczyli obiecać namawiać o obronie domowej a uspokojenia pospolitego Diar 43, 26, 38 [2 r.], 40, 43; OrzJan 110,

»pokoj domowy« = pax domestica Modrz [szyk 9 : 2] (11): Diar 38; Státut Koronny ták nam porządnie roſpiſány dał/ że by nam Pan Bog á pokoy domowy miły był OrzRozm Sv, E, Q2v; BielKron 198, 210; O Vrzędźie/ ktoryby śię o domowy pokoy ſtárał ModrzBaz 36, 31v, 74; SkarKaz ) (4; SkarKazSej 694b.

»(po)rząd(ek) domowy« [szyk 5 : 4] (9): Przeto nie baczę, czemuby pierwej radzić o postronnej obronie, aniż o domowym porządku. Diar 25, 20, 27, 37; BielSen 12; BielRozm 7; SarnStat 851 [2 r.]; Náſzá R. P. ácż iuż ma bliſkie á doſyć ſzkodliwe zakręty ſwoie: gdy ſie w rządźie domowym/ wnętrznym pokoiu/ y ſpolney dufnośći/ dotąd vkołyſáć nie może PowodPr 2.

»potrzeba [= interes, sprawa] domowa« [szyk 2 : 1] (3): Pierwej trzeba od postronnego nieprzyjaciela obronę postanowić, tuż po tym o domowych potrzebach mowić. Diar 35; PaprPan E4; OrzJan 124.

»potrzeba [= zapotrzebowanie] domowa« (1): Kvpye yego Kro.mczi volno pvſczycz roſkaze yako sam zelyaza kothli y czena wroboczye kv potrzebye domowey Zyemye Valaſkyey LibLeg 11/183.

»rozruch domowy« [szyk 3 : 2] (5): CzechEpPOrz **; NiemObr 20; O rozruchach domowych/ iáko ſą wielce káżdey Rzecżypoſpolitey ſzkodliwe. Phil N4, N4, O2.

»roztyrk (a. rozterk), roztargnienie domowy (-e)« [szyk 11 : 1] (11 : 1): targać się każda społeczność musi a roztargnieniem domowem upaść. Diar 35; Ruſkie kſiążęthá z Litwą widząc roſterki domowe v Polſkich kſiążąth/ wćiągnęli wielką mocą do Mázoſz BielKron 362; KochZg A2; OrzQuin G2, Y3v, Zv; LeovPrzep B2v; BielSpr 57; BiałKaz Iv; Phil O; SarnStat 111; Do tákich vtrat y przeklęctwá/ pewnie was tá wáſzá niezgodá/ y roſtyrki domowe przypráwią. SkarKazSej 674a.

»rzecz domowa« [szyk 3 : 2] (5): Wſzák wiećie że zá Krolowánia/ y pánowánia iego [...] około domowych rzecży fortunnie śię wam powodźiło. BiałKaz D2; Oczko 1v, 17v; OrzJan 113; PowodPr 46.

»sprawy domowe« [szyk 5 : 1] (6): RejZwierc 255; BielSpr 50v; Są Monárchowie/ ktorzi káżdemu Powiátowi do ſpraw ták domowych iáko też poſtronnych [qui rebus negotiis tum extraneis tum domesticis] dawáią tákie porádniki álbo Sekretarze ModrzBaz 25v, 14; StryjKron 411; SkarKazSej 678a.

»walki domowe« [szyk 1 : 1] (2): z roznośći nabożeńſtwá [...] rozmáite roſterki/ zawiśći/ y ná oſtátek domowę [!] walki roſtą BielKron 330v; BielSpr 58.

»domowa waśń« [szyk 3 : 1] (4): Diar 35; OrzRozm C3; Drudzy ná ſwoie przećiwniki w domowych waśniách poſelſtwem onym pomocy ſzukáią. SkarKazSej 694a, 673b.

»domowa wojna« = arma civilia, bellum civile a. intestinum Mącz [szyk 6 : 3] (9): Commorari in armis civilibus, Potrwáć w woynie domowey. Mącz 233a, 24a, 173b, 467c; StryjKron 507; Phil R4; VotSzl B4v; Domowe woyny powſtáć mogą w niezgodzie. SkarKazSej 673b marg, 673b.

»domowa zwada« (2): Prot Dv; Owſzeki ſie gotuią z dobremi w gromádę/ Opuśćiwſzy domową niepotrzebną zwádę. PaprPan Y3.

Szeregi: »(bądź) domowy i (bądź) cudzoziemski« (2): wſzyſtkie myśli ſwe do tego znośi/ áby nic mimo ſye niepuśćił/ bądź w domowych/ bądź w cudzoźiemſkich rzeczách Oczko 1v; Phil E3.

»domowy i (niżli) obcy« (2): Mącz 316a; nieſchodźi wáſzéy Kró. M. ná tych rzeczach/ któré ták wielkiéy woynie ſłużą/ iáko ieſt żołniérz domowy/ y żołniérz obcy OrzJan 123.

»(nie, tako) domowy i (aniż, jako) postronny« [szyk 10 : 4] (14): Obaczmy kto jest szkodliwszy nieprzyjaciel, domowyli, czy postronny? Diar 35, 25, 38 [2 r.], 39, 40; OrzRozm R4v; Co ná oſtátek mam mowić o Poddánych twoich/ [...] ktorzi od żołnierzow ták domowych/ iáko y poſtronnych [qui a milite vel domestico, vel externo]/ nieſkońcżone nędze podięli ModrzBaz 108, 25v, 138; SkarJedn 313; StryjKron kt; CzechEp 21; Ty poſtronne w przod widźiſz y domowe zdrády SzarzRyt C3. [Ponadto w innych połączeniach strukturalnych 11 r.].

»domowy, (a, i) wnętrzny« [szyk 2 : 2] (4): StryjKron 335; z łáſki Bożey Polſká záchowána/ od nieprzyiaćielſkiego miecżá/ y od domowey wnętrzney ſedycyey. NiemObr 20; PowodPr 2; SkarKazSej 664a.

»(tak) wojenny i (jako) domowy« [szyk 6 : 1] (7): ći rádzą o wſzelkich ſpráwach ták woiennych iáko domowych BielSpr 50v; PaprPan E4; przykładów á obycżáiow onych ludźi náśládowáć máią/ [...] á naywięcey w ſpráwách woiennych y domowych [in bellicis artibus et in urbanis]. ModrzBaz 14; StryjKron kt, 31, 411; OrzJan 124.

5. Oswojony, niedziki, wyhodowany w domu lub przy domu (106): LIlia ieſth ciepła á wilgotna w pirwſzym ſłopniu, ieſt ziele domowe FalZioł I 71d; BYk miedzy inſzemi domowemi Ieſt zwierzę moczne á vkroczone FalZioł IV 13a, I 8b, 81c, III 23d [2 r.]; MiechGlab 77; WIrzbá drzewko domowe/ ktore wſzyſcy znamy RejZwierz 131, 64; SienLek 7v; Bog w zakonie ſwym zákázował/ nietylko ludźiom ábo bydłu [...] ſzkodźić/ ále też áni drzewá domowego rodzáynego podćináć ábo obrażáć. PowodPr 63.
Wyrażenia: »bydlę (a. bydło) domowe« [szyk 2 : 1] (3): FalZioł IV 18a; Domesticum animal, swoyſkie domowe bydlę Mącz 94c; SienLek 7v.

»dobytek domowy« [szyk 2 : 1] (3): Ziemiá w Szkociey więtſzą cżęśćią ieſt ſiárcżána/ w puſzcżách źwierzu rozmáitego doſyć y domowego dobytká BielKron 277; SarnStat 675; KlonWor 25.

»ptak (a. ptactwo) domowy (-e)« = vernaculae volucres Mącz [szyk 7 : 2] (9): KVr albo Kogut ieſth ptak domowy FalZioł IV 18d, IV 18a; BielKron 444; Mącz 485b; Leśni ptacy y źwierzętá/ zdrowſze ſą niż domowe SienLek 6v, 6v [2 r.]; iż ná to powołánie iego/ wołowie iego/ y ptactwo domowe iego/ pobithe á pomordowáne ieſt. RejPos 240v; SarnStat 1278.

»domowe zwierzęta (a. źwirzęta)« [szyk 2 : 1] (3): Przed okiem iego [wilka] wyłupionym/ domowe zwierzęta vciekaią. FalZioł IV 12b; Krowká też gárniecz maſłá y kopę ſyrow [...] ſzynkowáć muśi/ á thákże y inſze źwirzętá domowe. RejZwierc 95v; SkarŻyw 259.

W przen (2): [Do łakomcy] Tákże też ty vdzyáłay/ domowy Bocianie/ Co ſwe drogo ſzácuieſz/ ludzkie názbyt tanie. RejZwierz 125v; Tákżeć náſz Szpak domowy/ chociay chodzi w ſzubie/ Ledwe tákże świrkocąc/ iż w gnoiu nie dłubye. RejZwierz 127.
a. Zestawienia w funkcji nazw specjalnych (75):
α. bot. (56):
»czosnek domowy« = Allium sativum L. (Rost) (2): CZoſnek ieſt dwoiaki/ Ieden domowy á drugi polny FalZioł I 5c, I 5c.

»domowa gorczyca« = Sinapis alba L. (Rost) (3): Domowa Gorcżicza częſtho iedziona od ludzi/ cżyni ſkłonnoſć ku cieleſnym rzecżam. FalZioł I 50c, I 50c, d.

»kapusta domowa« = Brassica oleracea L. (Rost) (4): KApuſta [...] ieſth troiaka/ domowa/ leſnia y morſka FalZioł I 34a, I 34b [3 r.].

»kardamomum domowe« = Elletaria sp. (Rost) (2): CArdamomum [...] Domowe ieſt lepſze/ bowiem ma w ſobie więtſzą korzennoſć/ y rumianoſć. FalZioł III 7a, III 7a.

»domowy konik« = Trifolium pratense L. (Rost) [szyk 1 : 1] (2): Serapio piſze dwoiaki Konik być/ ieden domowy drugi polny albo leſny FalZioł I 147c, I I47c.

»laktuka domowa« = Lactuca Scariola L. (Rost) (3): Też Lactuka domowa ieſt dobra żołądkowi/ y chłodzi żywot FalZioł I 74a, I 73d [2 r.].

»lebiodka domowa« = Origanum Maiorana L. (Rost) (1): Druga Lebiodka ieſt domowa kthora roſcie w ogrodziech FalZioł I 93d.

»domowa lilija« = Lilium candidum L. (Rost) (3): Theż korzeń tego ziela domowey Liliey/ ieſt dobry ku vroſzcżeniu mięſa/ albo ciała FalZioł I 72a, I 77d, 78a.

»łoboda domowa« = Atriplex hortensis L. (Rost) (2): To maſz wiedzieć/ iſz łoboda domowa albo ogrodna ieſt zimnieyſzego przirodzenia niſzli polna FalZioł I 12b, I 12b.

»łuk domowy« = Sempervivum tectorum L. (Rost) (2): LVk ieſt dwoiaki/ ieden domowy á drugi polny FalZioł I 101c, I 101c.

»domowa macierza duszka« = Thymus Serpyllum L. (Rost) [szyk 1 : 1] (2): Macierza duſzka [...] Ieſth dwoiaka iedna ieſt domowa á druga leſna. FalZioł I 138c, I 138c.

»marzana domowa« = Rubia tinctorum L. (Rost) (1): á ieſth dwoiakha Marzana/ iedna ieſth domowa á druga polna FalZioł I 121a.

»miętka domowa« = Mentha gentilis L. (Rost) (2): MIętka [...] ieſth dwoiaka albo troiaka/ iedna ieſt domowa FalZioł I 81d, I 81d.

»domowy oset« = Tribulus terrestris L. (Rost) [szyk 2 : 1] (3): Ale ſuchy á domowy Oſet/ ten wyſoko roſcie á barzo kole. FalZioł I 147d, I 148a, b.

»pasternak domowy« = Pastinaca sativa L. (Rost) (6): then Paſternak domowy więczey ſie godzi ku pokarmam FalZioł I 105b, I 105a, b [2 r.], c [2 r.].

»domowa piotruszka« = Petroselinum sativum Hoffm. (Rost) [szyk 1 : 1] (2): gdy piſzą w receptach o Piotruſzcże/ naſienie ma być rozumiano domowey Piotruſzki FalZioł I 98b, I 98b.

»piwnik domowy« = Berberis vulgaris L. (Rost) (1): Piwnik albo cżirwona glika. [...] ieſt dwoiaki, domowi j polny FalZioł I 21b.

»polej domowy« = Mentha Pulegium L. (Rost) (1): [Polej] ieſth dwoiaki ieden domowy á drugi polny FalZioł I 100c.

»ruta domowa« = Ruta graveolens L. (Rost) (2): Wezmi roiowniku, ruty domowey / [...] ſthłucż ie w możdżerzu FalZioł II 20c, I 117d.

»rzepa domowa« = Brassica rapa L. (Rost) (1): Też maſz wiedzieć iſz ieſt dwoiaka rzepa/ iedna domowa [...] druga polna FalZioł I 119d.

»sałata domowa« = Lactuca Sativa var. romana. (Rost) (1): SAłatha albo laktuka ieſth dwoiaka, Iedna ieſt domowa á druga leſnia FalZioł I 73d.

»domowy szafran« = Carthamus tinctoris L. (Rost); cnicus Calep [szyk 4 : 1] (5): naſienie domowego ſzafranu ieſt naużytecżnieyſze FalZioł I 33c, I 33b, c [2 r.]; Cnicus vel Cnecus [...] Herba est, oblonga habens folia, incisuris diversa, aspera et aculeata [...] Krokos, albo domowy ſzáfran. Calep 208b.

»szczaw domowy« = Rumex Acetosa L. et R. Acetosella L. (Rost) (1): SCzaw ieſt dwoiaki/ domowy y polny FalZioł I 4b.

»domowy ślaz« = Malva rotundifolia L. (Rost) [szyk 1 : 1] (2): Slaz. [...] ieſt dwoiaki/ domowy albo ogrodny á drugi polny FalZioł I 81a, I 81a.

»żorawiny domowe« = Oxycoccos palustris Pers. (Rost) [szyk 2 : 1] (3): Domowe żorawiny moc maią roſpądzaiączą/ thrawiączą y też ocżyſciaiączą FalZioł I 85b, I 85a, b.

β. zool. (19):
»gęś domowa« = Anser domesticus L. (Rost) (2): Gęſi ſą dwoiakie, iedny dzikie/ drugie domowe FalZioł IV 18b, IV 18b.

»gołębek, gołąb domowy« = Columba livia domestica (Rost) [szyk 2 : 1] (3): FalZioł IV 21a, c; Ale kiedy odárty á ſzkárády będźie/ Y domowy gołębek nie rad ná nim ſiędźie. CzahTr H4v.

»domowa jaskołka« = Hirundo rustica L. (Rost) (1): Tákże/ gdźie też bywáią domowe Iáſkołki/ Iuż y tám niebożątká nie wſkuráią Pſzcżołki. KlonWor 45.

»kokosz domowa« = Gallina domestica Briss. (Rost) (1): Szpetna Wroná nie vmie nigdy iedno krákáć/ Proſta Kokoſz domowa zniozſzy iáie gdákáć. RejWiz 49.

»kot, kotka domowy (-a)« = Felis domestica Briss. (Rost) (1 : 1): FalZioł IV 7a; áby ná záráżonym mieyſcu niebywáli/ oſtrzegáć [...] á nie tylko czeládźi/ ále pſow y kotek domowych SienLek 3.

»krolik domowy« = Lepus cuniculus L. (Rost) (1): Są też krolikowie domowi tegoſz przyrodzenia FalZioł IV 9c.

»kur domowy« = Gallus domesticus Briss. (Rost) (1): Kury Indyiſkie/ kury domowe/ kokoſzy/ pawy/ kácżki/ to wſzyſtko ma [dworka chować i] rozmnażáć GostGosp 120.

»domowe kurczątko« = pullus galinaceus (Rost) (1): Zaſz nie roſkoſzny ptaſzek domowe kurcżątko RejWiz 14v.

»łabęć domowy« = Cygnus gibbus Bechst. et musicus Bechst. (Rost) (1): Ná teyże rzece trzy albo cżterzy tyſiące Lábęćiow domowych chowanych záwżdy widáć. BielKron 277v.

»mysz domowa« = Mus musculus L. (Rost) (1): Potym więc trwogá przeſtáłá/ Myſz domowa wybieżáłá. BierEz M3v.

»szczurek domowy« = Mus rattus L. (Rost) (1): Glis, Szczurek/ yeden yeſt domowy/ á drugi leśny. Mącz 146c.

»świerczek domowy« = Gryllus domesticus L. (Rost) (2): Piaſek też z męcherzá wygania proch zvſuſzonych świerczkow domowych gdy go w Winie pije. SienLek 107, 106.

»wieprz domowy« = Sus scrofa domesticus L. (Rost) (1): Wieprz/ ták dźiki iáko domowy SienLek 244v.

»wrobl domowy« = Passer domesticus L. (Rost) (1): WRobl ieſt dwoiaki, ieden trcinny drugi domowy FalZioł IV 22a.

6. Prywatny, osobisty; także w odniesieniu do instytucji i wystąpień z założenia publicznych; tutaj: o ograniczonym zasięgu; privatus Mącz, Cn (15): OrzRozm I3v; Mącz 201c; Bywałem ná wielkich Kazániach Domowych teraz w Wárſzáwie v niéktórégo Páná OrzQuin Kv; KuczbKat 75 [2 r.]; Y niemoże to być/ áby ći ktorzi miedzy ſobą niezgodni ſą/ á ſobie z lekká przyiaćielmi/ mogli ták w Rzecżypoſpolitey iáko też w domowych [inter privatos] potocżnych ſpráwách zgodę y pokoy poſtánowić. ModrzBaz 27, 144v; SkarŻyw 151; OrzJan 133; Pozdrawiáią was wielce w Pánu/ Aquilás y Pryſcillá/ z zgromádzenim ſwym domowym [cum domestica sua ecclesia] WujNT 1.Cor 16/19 [przekład tego samego tekstu KuczbKat 75], Rom 16/5; SarnStat 168; VotSzl E4v; CiekPotr 5.
Szereg: »osobny a domowy« (1): Bo gdźieby było oſobne á domowe nabożeńſtwo/ łácnoby byli od iednego Bogá/ y od iedney wiáry/ [...] odstąpili. SkarKaz 40a.
7. Zwykły, pospolity; pośledniego gatunku; familiaris, quotidianus Mącz (5): Quotidianus et familiaris sermo, Nie piſzna/ Proſta/ Domowa mowá. Mącz 88c; Forma quotidiana, Domowa/ Powſzednia vrodá. Mącz 134a; Panis cibarius vel secundarius, Domowy álbo czeládni chléb. Mącz 275d; Calep 192b.
Szereg: »domowy a pospolity« (1): acżkolwiek też ona Grecka oratia/ ktora naſzym ſtarſzym niekiedy domową a poſpolitą bywała/ vnichże ſkoro zgyneła KwiatKsiąż H3.
8. W wyrażeniach eufemistycznych: cielesny, płciowy (3):
»domowe niedostatki« (1): Ná bieſiedzie theż iedney/ byli poſpołu z drugiemi cżyſtemi ludźmi/ dwá pánowie Thárłowie/ Stániſław y Mikołaj Chorąży Przemyski/ ieden dobry żołnierz/ iedno z iákiemiś domowemi niedoſtátki/ prze kthore/ żony mu ſie poiąć niegodziło GórnDworz Q4v.

»domowe noszenie« (1): [Cesarz Heliogabalus] poiął mniſzkę boginiey Weſty/ vrzázał ſobie domowe noſzenie/ dla ktorego ſie był bogom y ludzyom obrzydził BielKron 151.

»relikwije domowe« (1): Od tegoż cżáſu [od papieża Jana VIII niewiasty] przy wybierániu Papieżá máca Archidyakon przez ſtołek dzyurawy/ mali Papież Reliquie domowe. BielKron 171v.

II. W funkcji rzeczownika: »domowe«: podatek, danina od domu (1): [Cesarze, krolowie, książęta] mvſzą ſpoddanych ſwoich nieſnoſne czła/ pobory/ cżopowe/ rogowe/ Stołowe/ domowe/ Słodowe/ brogowe/ y ine podatki wyciągać/ chcząli wedłvg ſtanv ſwego poćciwie. a doſtatecżnie żyć. SeklWyzn Gv.

Synonimy: 1. bliski, swojski; a. α. bliski, krewny; 3. towarzyski, własny; 4. ojczysty, wnętrzny; 5. chowany, łaskawy, swojski; a. α. »laktuka domowa«: sałata; »piwnik domowy«: »czerwona glinka«; »sałata domowa«: laktuka; »szafran domowy«: krokos; »żorawiny domowe«: morwa; 7. potoczny, powszedni, prosty.

Cf DOMACY, DOMOWNY

SB