[zaloguj się]
[pdf]

BLISKI (676) ai

bliski (645), blizek (31) [w tym: z bliska (25)]; blizek ArtKanc, Phil; bliski: blizek RejPs (2 : 1), RejKup (1 : 1), BudBib (13 : 1), WujNT (8 : 1).

comp i sup (247 + 55) -bliższy; sup nå- (44), nåj- (44); nåj- PatKaz II, Mącz (7), GórnDworz, CiekPotr; na- : nåj- SarnStat (4 : 1); na- (36), na- (1) HistRzym, n(a)- (7); nåj- (10), n(a)j- (1).

-ższ- (283), -sz- (19); -sz- PatKaz III, RejPs, LibLeg (2), ComCrac (2), ZapKościer, CzahTr; -ższ- : -sz- MetrKor (4 : 2), OpecŻyw (1 : 1), PatKaz II (2 : 2), ZapWar (2 : 4), Calep (2 : 2).

Fleksja
sg
mNbliski, bliższy, nåbliższy, blizek fNbliskå, bliższå, nåbliższå nNbliskié, bliższé, nåbliższé, blisko
Gbliskiégo, bliższégo, nåbliższégo Gbliskiéj, bliższéj, nåbliższéj Gbliskiégo, bliższégo
Dbliskiému, bliższému Dbliższ(e)j D
Abliskiégo, bliższégo, nåbliższégo, bliski, bliższy, nåbliższy Abliską, bliższą Abliskié, bliższé, nåbliższé
Ibliskim, bliższym, nåjbliższym, bliski(e)m Ibliską, bliższą I
Lbliskim, bliższym Lbliskiéj, bliższéj Lbliskim, bliższym
V V Vbliskié
pl
N m pers bliscy, bliższy, nåbliższy
subst bliskié, bliższé, nåbliższé
G bliskich, bliższych
D bliskim, bliższym, bliski(e)m, blisz(e)m
A m pers bliskié, bliższé, nåbliższé, bliższych
subst bliskié, bliższé
I m bliskimi, bliższymi, nåbliższymi, bliskiémi, bliższémi
L bliskich, bliższych
inne formy
sg n G skostn - z bliska

sg m N bliski, bliższy, nåbliższy (142), blizek (5); (attrib) bliski (34); (praed) bliski (81), blizek (5). ◊ G bliskiégo, bliższégo, nåbliższégo (32); -égo (8), -(e)go (24). ◊ D bliskiému, bliższému (13); -ému (1), -(e)mu (12).◊ A bliskiégo, bliższégo, nåbliższégo (11), bliski, bliższy, nåbliższy (60); -égo (4), -(e)go (7). ◊ I bliskim, bliższym, nåjbliższym (10), bliski(e)m LibLeg (2). ◊ L bliskim, bliższym (11). ◊ f N bliskå, bliższå, nåbliższå (48); -å (40), -(a) (8). ◊ G bliskiéj, bliższéj, nåbliższéj (26); -éj (5), -(e)j (21). ◊ D bliższ(e)j (1). ◊ A bliską, bliższą (34). ◊ I bliską, bliższą [w tym: -ąm (1)] (5). ◊ L bliskiéj, bliższéj (6); -éj (3), -(e)j (3).◊ n N bliskié, bliższé, nåbliższé (29), blisko (1); -é (5), -(e) (24); (attrib) -é (8); (praed) -é (21), -o (1). ◊ G bliskiégo, bliższégo (18); -égo (4), -(e)go (14). ◊ A bliskié, bliższé, nåbliższé (13); -é (2), -(e) (11). ◊ L bliskim, bliższym (5). ◊ V bliskié (2). ◊ pl N m pers bliscy, bliższy, nåbliższy (45). subst bliskié, bliższé, nåbliższé (21); -é (4), -(e) (17). ◊ G bliskich, bliższych (46). ◊ D bliskim, bliższym (13), bliski(e)m, blisz(e)m (3) LibLeg, ZapWar (2). ◊ A m pers bliskié, bliższé, nåbliższé (18), bliższych (1); -é: -ych SarnStat (5 : 1); -é (5), -(e) (13). subst bliskié, bliższé (15); -é (5), -(e) (10). ◊ I m bliskimi, bliższymi, nåbliższymi (6); bliskiémi, bliższémi (2) UstPraw, SarnStat; -émi (1), -(e)mi (1). ◊ L bliskich, bliższych (7). ◊ G sg n skostn z bliska (25).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
1. O stosunku przestrzennym; pobliski, niedaleki, znajdujący się w niewielkiej odległości, sąsiedni, okoliczny, przyległy; krótki; finitimus Mącz, Calep; propinquus (propior, proximus), vicinus Mącz, Cn; qui prope (propius), e proximo, est vicinalis Mącz; citerior (citimus) propinquissimus Cn (173): ForCnR A2; MetrKor 40/813 [2 r.]; Murm 59; FalZioł V 29v; GlabGad E4v; MiechGlab 7; HistAl I7v, M3; O ktoryi literze [i] oſobliwie pamiętáimy/ że gdy sͮię trafi wſłowie napiſaná/ niemábyć ſama przes sͮię wymáwiána ale zdrugą bliſką literą MurzOrt Bv; Diar 23; UstPraw B2, D2v; ſą [...] iáko ci ktorzy nie widzą rzecży niebieskich/ ktore ſą dáleko od świátá / iedno tylko rzecży źiemſkie/ ktore ſą bliżſze BibRadz II 130v marg; BielKron 232v, 237v, 246v, 434, 442; Mącz 127d, 154a, 158d, 493d [3 r.]; SienLek 3v, 33, 124v, 170, 188 (6); GrzegŚm 25; RejZwierc 175v; PArmones Thebáńſki [...] roſkazał im áby na pierwſze potkánie pierzchnęli w ſtronę do bliſkich gor BielSpr 40, 41 v; ModrzBaz 109, 117, 127v; Oczko 9v, 32v; KochPs 169; SkarŻyw 28, 165, 212, 277, 319 (10); StryjKron 477, 642; KochJez B2v; KochFr 117; ActReg 28; Calep 381a, 420b, 1121b; GostGosp 170; WujNT Mar 1/38, 6/36; O co [takowy] od Poborce blisſzégo ktorégokolwiek przyległégo Grodu pozwan bydź ma. SarnStat 346, 131, 302, 362, 432, 433 [2 r.] (21); P. Bog blizſze miáſto y vrząd iego kazał obwiniáć/ áby mężoboyce ſzukáli. SkarKaz 315a; KlonFlis B4; KlonWor ded **3v; SzarzRyt C2.

bliski kogo, czego (7): Przeto boże naſs/ má bytz Mariá nábliſſá twégo ſtoltza/ z nienaruſſonym panienſkim cialem. OpecŻyw 181, 181v; BielKron 280v, 439v; Mącz 50c; ModrzBaz 144; SarnStat 128; VotSzl B2.

bliski od kogo, czego (4): A gdy yego szyemya Bądzye puſtha thedy then czlowyek ktho gorączo gony ma obwyeſczycz y myenye na blyſſze od onego myescza czo gony slyad MetrKor 34/134v; BudBib Ez 22/5; ModrzBaz 22; ActReg 183. Cf »bliski abo daleki«.

bliski komu, czemu (5): Phenicia/ ieſt Syriyſka źiemiá/ kroleſtwu Ierozolimſkiemu bliſka BielKron 267; BudBib Ex 12/4; SkarJedn 226; SkarŻyw 503; SarnStat 983.

W charakterystycznych połączeniach: bliskie (-a) miasto (miasteczko) (5), wieś (10).

Przysłowie: ábowiem lepſzy ieſt ſąſiad bliſki/ niż brát dáleki. BibRadz Prov 27/10.
Wyrażenia: »bliższa droga; droga bliższa« (2 : 1): Dwie drodze ſą z Moſkwy do Białłego ieźiorá/ iedná bliſzſza przez Vhlicż źimie/ druga lećie przez Iároſłaẃ BielKron 433; compendiosum iter, Krótka álbo Bliſzſza drógá. Mącz 288d; StryjKron 672. Cf »bliższy i prościejszy«.

»sąsiad bliski; bliski (-e) sąsiad, sąsiedztwo« (15 : 10): a drvgie v k. m proſche yako przyacziela naſzego dobrego, y ſąſyada bliskiego, y ſtarſchego abismye pomylowal a darowal dzieſyaczią thiſyaczi ſlothich czerwonich LibLeg 10/62v, 62v, 124, 11/45, 45v, 47v (14); BielKron 30; Mącz 98c, 326a, 493d; BudBib Ex 12/4; SkarJedn 218; PowodPr 8, 72; Turecka moc y ſzáblá na głowy wáſze náſtępuie/ blizkie y co rok bliżſze tyránná tego ſąśiedztwo we wrotá iuż wáſze pogląda. SkarKazSej 660a; KlonWor 24.

Szeregi: »(tak) bliski abo (i, jako i) daleki; daleki i bliski« (9 : 1): Márdocheuſz [...] rozeſlał do wſzech żydow kthorzy po wſzyſtkich krolewſkich kráinach mieſſkáli/ ták w bliſkich iáko y w dálekich/ áby cżternaſty y piętnáſty dźień kxiężycá Adár zá ſwiętá przyięli Leop Esth 9/20; UstPraw I2v; BibRadz Ier 25/26; BielKron 294; RejPosWstaw [1432]v; Bliſcy y dálecy od ćiebie/ śmiáć ſię będą z ćiebie [Quae prope sunt et quae longe sunt a te] BudBib Ez 22/5, Esth 9/20, Is 57/19, Ier 25/26; SkarŻyw [282].

»bliski sąsiedzki; sąsiedni bliski« (1 : 1): Były też tám ſąśiednie bliſkie ine gáie/ Zá nimi wielkie łąki/ y co Wioſná dáie. WisznTr 11; SkarKazSej 682b.

»bliższy i prościejszy«: A Stephán Woiewodá Wołoſki [...] iáko ſkoro obaczył iż nie ku Kámieńcowi gdzie byłá blizſza y proſcieyſzá drogá do Kiliey y Białogrodu Zamkow Tureckich/ ále ná Pokucie ciągnie/ począł tym więcey być oſtrożnieyſzym StryjKron 672.

Wyrażenie przyimkowe: »z bliska« (19): Turbit [...] Thedy cienką wilkoſć y to z bliſka wypądza FalZioł I 149a, V [1v]; BielKron 307; Mącz 61c; zyemiánie/ Gdy pobor przynioſą ná nie/ Z dáleká Poſłom náłáią/ Z bliſká ſie niſko kłániáią. RejZwierc 234.
Zwroty: »z bliska (obej-, uj-, wej-)źrzec« [szyk zmienny] (3): mowił Báláám w przypowieśći: Słuchácż rzecży Bożych/ ktory zna náucżenie nawyzſzego/ [...] vyrzę go ále nie teraz/ weyrzę nań ále nie z bliſká BielKron 42v; Mącz 406a; SkarKaz 387b.

»z bliska (przy-)patrzyć (się) (przypatrowac się)« (4): Mącz 98c; Prot A4; Wolno iéy [duszy] w niebie gwiazdom ſię dźiwowáć/ Y ſpórnym biegom zbliſká przypátrowáć. KochFr 57; SkarKaz 387b.

»z bliska przystępić« (2): Mącz 43c; [św.Antoni] Arryanow ták nie rad widział: iſz y zbliſká knim przyſtąpić niechćiał. SkarŻyw 57.

»(na koń) z bliska wsiadać i zsiadać«: ná ktore [konie] vcżyli ſie wſiádáć [Rzymianie] po obu ſtron/ z lewey y s práwey ſtrony/ młodźi s przyſkoku/ ſtárſzy z bliſká/ wſiádáli y zſiádáli BielSpr 5.

Szereg:»(i, nie) z daleka i (ale) z bliska; z bliska i z daleka« (3 : 1): á niechay ſie wſzyſey y z dáleká y z bliſká ſchodzą do tego kościołá iednego trzy rázy do roku BielKron 39, 39; KochSz B2v; SkarKaz 387b.
W przen (6): Abo muſiał nie ták z bliſká ſrogi nieprzyiaciel twoy/ [...] do gárncá twego náględáć. RejZwierc 188; Oni z tego ſię rádowáli mowiąc: á co nam idzie omáiętność/ y tey nabliſzſzey koſzule/ to ieſt ćiał náſzych dla Páná náſzego Iezuſa Chryſtuſa odſtąpiem ſchęćią rádzi. SkarŻyw 130.

bliski czego (3): GrzegRóżn [F4]; LatHar 328; Bo wiele tych co ich [modlitw] nie rozumieią/ máią ſercá bliżſze niebá/ y więcey nabożeńſtwá WujNT 63.

bliski czemu: A ieſteś bliſki vſtam ich/ á wſzákoż daleki ieſteś od ſerc ich. BibRadz Ier 12/2.

a. geom. (1): Káżda tedy Figurá z proſtych liniy będąca dwiemá kątámi proſtemá/ więcéy ma niż tá co ieſt przed nią nabliżſza. GrzepGeom E.
b. W funkcji rzeczownika (2):
Szeregi: »bliscy a obywatele tej ziemie«: Iozue im powiedział: ieśliſzćie tu bliſcy á obywátele tey ziemie/ nam od Bogá dáney: pokoiu zwámi cżynić niemożem SkarŻyw 503.

»sąsiad i bliski«:Przeto ták mowi Iehowá/ oto ia nákłádę ludowi temu záwad/ [...] ſąſiad y bliſki iego poginą. BudBib Ier 6/21.

2. O stosunku czasowym (255):
a. O czasie przyszłym; rychły, mający wkrótce nastąpić, nadchodzący, zbliżający się; prędki, następny, pierwszy w kolejności (przed czymś lub po czymś); proximus, secundus, vicinus Mącz (191): BierEz P3v; FalZioł V 18a; RejPs 126v, 170v; MurzNT Mar 13/28; RejWiz 58v; Leop 4. Esdr 16/10, Ps 84/10; BibRadz I 386a marg; Mącz 247a, 493d; Cyęſzkość á zemdlenie członkow z niechćiwośćią iedzenia/ bliſką ograżkę známienuie. SienLek 20v, 24v; LeovPrzep Kv; RejPos 16, 259v; GrzegŚm 12, 22; Abowiem kto cżuie bliſkie źimno/ wcżás ná ſię kożuch wlecże. RejZwierc 79v, 165, 165v, 192, 265, 266 (7); KochMon 19; CzechRozm 237; ModrzBaz 102v; SkarŻyw 312, 363, 508, 583; StryjKron 11; WerGośc 267; BielSen 18v; ActReg 9; OrzJan 71, 73, 112; LatHar 126, 289; Abowiem teraz bliżſze ieſt náſze zbáwienie/ niż kiedyſmy vwierzyli [Nunc enim propior est nostra salus, quam cum credidimus.] WujNT Rom 13/11; SarnStat 218, 362, 875, 1238; SkarKazSej 693a marg.

bliski czego (7): Yáko o tym wſſyſtkim śwyádſſą ſtárzy á bliſcy czáſow onych doktorowye prawdźiwi KromRozm II c2; BielKron 337v; Oni byli bliſcy świátłośći która przyſzłá ná świát/ y cżáſow Apoſtolſkich WujJud 35, 192v; LatHar 58, 193, 252.

bliski komu, czemu (2): Bo iuż teraz bliſzſze nam ieſth zbáwienie/ a niż kiedyſmy vwierzyli. RejPosWstaw [212]; ActReg 116.

Ze zdaniem dopełnieniowym [ktemu żeby] (1): A tak yako on blyſky bedacz ktemv zebi on tich zabytich glowczizne poziſkal, [...] ządal nas wtim zebichmy daly kv wam przyaczielowy naschemv lyſt LibLeg 11/93v.

Wyrażenia: »bliski czas; czas bliski jest« (2): FalZioł V 18b; Abowiem cżás iuż bliſki ieſt. RejAp 190.

»dzień bliski; bliski (jest) dźień (sądny)« (2 : 6): A do wśi ſie przybliżáiąc/ [Liszka] Słyſzáłá kurá śpiewáiąc: Dźień iuż bliſki przepowiedał BierEz S, S; Pomilcżćie przed oblicżem Páná Bogá boć iuż bliſki ieſt dźień Páńſki Leop Soph 1/7; BibRadz Deut 31/14, Ez 30/3, Ioel 3/14; SkarŻyw 312, 328.

»dzień bliski po ...« [w połączeniu z nazwą święta kościelnego lub inną datą] (5): GroicPorz p2; Czwarté [sądzenie będzie] po święćie S. Ianá Krzćićielá w dźień blizſzy ſądowny pówſzedni. SarnStat 729, 729, 785, 830. Cf »pierwszy albo bliższy«.

»bliski (jest) koniec, kres« (2): gdzie [miła] zá thákową odmiáną/ bliſki kres / á koniecz/ ſwoiey przećiwko iemu [miłemu] chęći/ poſtáwą opowie GórnDworz Dd4; Lecż Pan pátrząc będzye ſie śmiał z iego ſproſnośći/ Widząc iáko bliſki ieſt koniec iego złośći. LubPs Kv.

praw. »roki (poroczki) bliskie; bliskie roki« (6 : 4): Agdzieby pozvany bral ſchie ad munimenta tedy ma poviedziecz na iakie munimenta bierze, a ſkąd abo ſktorych act tedy mv niemoze dąno dluzey bycz iedno na roki bliſſe onych Xiąg do ktorych ſie bierze ComCrac 19v, 19v; UstPraw I; SarnStat 344, 346, 473, 569 [idem], 575 (7).

praw. »bliski (sołtysi) sąd« (8): Ktorey przyczyny ieſli [pozwany] niewnieſye ná bliſki Sąd we dwu niedźielach: tedy powod da to ſobie zápiſác. GroicPorz q2v, C, i4v, o2, qv, q3v (8).

praw. »bliski sejm; sejm bliższy« (1 : 4): którzyby ná tymże bliſkim Séymie byli ná to z kołá Poſelſkiégo obráni y náznáczeni/ reſpondere y ſatisfacere będą powinni. SarnStat 443, 807, 808, 810 [2 r.].

»bliska (jest) śmierć, czas zejścia, zejście, koniec; śmierć bliska« (21 : 10): gdy cżłowiek ma ſkonać, przetho takowe odkrywanie, albo ręku wykładanie ieſt pewne znamię teſknoſci, á poſpolicie bliſkiey ſmierci. GlabGad D2v, E4, P3v; HistAl A7v; Zwątpiłem/ bo koniec bliſki żywotá ſwego widzę LubPs hh6v; BielKron 43v, 251, 4I4v; RejPos 248v; GrzegŚm 22; RejZwierc 66v, 157, 161v, 162v, 165v; ſtárſza oná máiąc Duchá prorockiego/ wzowie Eufrázyey w dowy do śiebie/ y proſząc áby z ſobą nietrwożyła: powie iey o bliſkim ześciu iey z tego świátá SkarŻyw 224, [197], 332, 473, 508, 511 (7); KochFr 63; GórnTroas 42; LatHar 126; WujNT 109, 808; SiebRozmyśl K4; SkarKaz 422b, 423b, 548a; SkarKazSej 664a. Cf »bliski a pewny«.

praw. »termin bliski«: Pan Piotr Choinski Ktory też był Maximilianistą y Ktoremu gdyz był pozwany termin bliski przypadał pisał do Pana Marszałka koronnego. ActReg 160.

»bliski upadek, zginienie; upad(ek), zguba bliski(-a)« (13 : 4): choćia wſſytcy widzą Iż choćia zle/ przedſie ſie niewſtydzą Vpad bliſki á gniew boſki baczą RejRozpr K3; RejZwierz 44; BibRadz Iob 21 arg; BielKron 204v; RejPos 101, 259v, 342 [2 r.]; Yáko pothym oná ſwięta páni vdáłá ſie ná płácżliwe modlithwy y ze wſzytkim dworem ſwoim do Páná ſwego/ widząc iuż bliſkie zginienie á vpadek narodu ſwego RejZwierc 201, 37v, 42, 198; CzechRozm 206; ábyſmy ieſzcże pátrzyli ná [...] kroleſtwá tego Polſkiego od zguby bliſkiey wybáwienie. SkarŻyw 113; OrzJan 90, 107; PowodPr 17 marg.Cf »bliski a prędki«.

»bliższy« [w połączeniu z nazwą dnia tygodnia] (2): Krzyż z Lucyą ma iák Piątki Bliżſze Srzody: poſty dawne/ Apoſtolſką ſpráwą ſławne. LatHar ++7; Sarn 743.

»bliski, (bliższy, nabliższy) po...« [w połączeniu z nazwą dnia tygodnia i nazwą święta kościelnego lub z terminem sądowym na oznaczenie daty] (28): thakyego pokoyv poſtanowyenyv a zrządzenyv wyſlalysmy byly, zoboyey strony, tho yeſth nadzyen pyąthkowy blyſſchy po szwyączye nawyedzenya panny mariey MetrKor 34/133; ZapWar 1550 nr 2665; [deklarujemy aby sądzone były] W Siérádzu Roki Ziemſkié w poniedźiáłek po Trzech Krolách bliſki. SarnStat 725, 726, 728 [7 r.], 729 [2 r.], 730, 731 [3 r.] (26). Cf »pierwszy albo bliższy«.

»bliski (bliższy) przed ...« [w połączeniu z nazwą dnia tygodnia i nazwą święta kościelnego na oznaczenie daty] (9): Nath tho yescze wssythko pan Viernoss bendzie vinien we Srode blyssą przeth swiąthkamy przisslemy stanącz w Varssewie v Act Grodzkich ZapWar 1550 nr 2665; SarnStat 723, 728, 729 [2 r.], 730 [3 r.], 742.

Szeregi: »bliski albo dalszy«: piſzą Rok ná Roki bliſkié źiemſkié albo dálſzé/ wedle tych ſtron pozwu álbo pozwów/ y wſzyſtkiégo poſtępku powodowégo SarnStat 1258.

»bliski i nagły«: A co nagorzey/ ſkąd iuż blizkie y nagłe niebeſpieczeńſtwo nádchodźi: Turecka moc y ſzáblá ná głowy wáſze náſtępuie SkarKazSej 660a.

»pierwszy albo bliski« (3): ZapWar 1550 nr 2665; Trzećié/ (sądzenie będzie] w piérwſzy albo blizſzy dźień práwny po święćie S. Woyćiechá. SarnStat 729, 634.

»bliski a prędki« (2): poſtrách bliſkiego á pręthkiego vpadku páńſtwá onego/ takież y domku twoiego/ potomſtwá twoiego/ y ciebie ſámego. RejZwierc 42; BielSpr 63v.

»bliski (a) przyszły« (2): aby the wſſitkie [...] uchwaly, thak opyſane zawieſſone bely, do blyſkiego przyſſlego Seimu walnego koronnego ConPiotr 34v; RejZwierc 255.

»bliski i spieszny«: Bliſko dźień Iehowy wielki/ bliſki y śpieſzny bárzo głos dniá Iehowy gorzki/ záwoła tám mężny. BudBib Soph 1/14.

W przen (3): Záiſte/ Idęć rychło. [...] (marg) Gdyż Pan ieſt bliſki mamy ſobie ſtátecżnie pocżynáć y ćieſzyć ſię (‒) BibRadz Apoc 22 marg; RejPos 342; Bo od Báchuſá nabliżſzy poſpolićie bywa do zákazáney Wenery ſtopień. ModrzBaz 54.
b. O czasie przeszłym; niedawno miniony, niedawno ubiegły; ostatni w kolejności (przed czymś); proximus Mącz (10): Proximis sex mensibus, Tych bliskich mnie przeſzłych ſześć mieſięcy. Mącz 326a; OrzQuin R; ModrzBaz 105; PowodPr 2.
Wyrażenie: »bliski przed...« [w połączeniu z nazwą dnia tygodnia i nazwą święta kościelnego (a. kalendarzowego) na oznaczenie daty] (5): MetrKor 34/135v; Dzialo ssye w Rusczv w ponyedzialek blysky przeth swiąthki Roku paniskiego 1550. ZapWar 1550 nr 2666; LeovPrzep A; SarnStat 11, 907.
Szereg: »bliski a teraźniejszy«: Ale co ſięgamy o thym przykłádów dawnych á nyebliſkich/ immy ſie też bliſzſſych á teráznieyſſych GliczKsiąż C3v.
c. Prawie coś osiągający, prawie czymś się stający doprowadzający do czegoś; podatny, skłonny do czego; vicinus Mącz (54):

bliski czego (27): yteż thym ktorzy maią mdłą głowę á ſą bliſczy odeſzcia od rozumu, [...] takowe przeſtrachy złe z melankolijey przychodzą y z gruboſci krwie FalZioł II 3d; Nie bedziely pana niego Laſky/ blyzen [!] [Brückner BPP: blizek] wſego złego. RejKup h2, m5; A niewiaſtká iego/ żoná Fineeſowá/ chodziłá brzemienna/ y bliſka porodzenia Leop 1.Reg 4/19; á to co wiotſzeie y zſtárzeie ſię bliſkieć ieſt zniſzcżenia [prope evanescentiam] BibRadz Hebr 8/13; Mącz 493d; GórnDworz Ii6, N2; HistRzym 133; CzechRozm 189, *v; Wcżym ſię obácż każdy iáko bliſki potępienia ieſt/ ktory ná tym co ſię tu ſpolnie z Duchá S. poſtánowiło/ nie przeſtáie. SkarJedn 275; KochOdpr C3; SkarŻyw 496; Iuż dáley zá ſwego wieká/ nie oglądam tu cżłowieká/ w pokoiu mięſzkáiącego/ bom blizek dniá oſtátniego. ArtKanc P18; KochWr 33; PaprUp F3v; Przytoczył daley ze mało [był] niebliżſy Maximilian Imperatoriam dignitatem nad inne y tam stanął. ActReg 184; OrzJan 53; LatHar 112, 641; WujNT Hebr 6/8, 9, 8/13; PowodPr 36; SkarKaz 422b, 483b.

bliższy tego: Ktorzy ſie pánie Wapowſki ludzie W.m. zdádzą być ſzcżęſliwſzy/ á bliſzſzy thego/ żeby ſie im wroćił nazád ten wiek złoty GórnDworz Ff8v.

bliski do czego: Przez cżterdźieśći lat byłem bliſki (do pokaránia) narodu tego LatHar 16.

bliski komu: Cnotą grunt záłożywſzy/ kto przynieśie ktemu Y vrodę/ y ſczęśćie/ bliſki fortunnému. KochDz 105.

bliski ku czemu (3): GlabGad K6; ktory poſtępek bliſki ieſt ku wſzelkiey roſpuſtnośći. RejPosWstaw [412], [414]v.

Wyrażenie: »blizek, bliski śmierci, (ku) kresu śmierci, rozłączenia z (tym) światem; śmierci bliski« (13:6): BierEz Iv, Lv, O; iużem był blizek ſmierći iáko okowami związány RejPs 23v; LubPs Y5 [2 r.]; RejZwierz 21; BibRadz Prov 2/18, Eccli 51/8; BudBib 2.Mach 7/14; SkarŻyw 504; Calep 674b; o S. Auguſtynie to nápiſał Poſſydonius [...] że będąc bliſkim rozłącżenia z tym świátem/ kazał ſobie dáć Pſálmy Pokutne LatHar 157, 31, 202 marg, 203, 648, 652; WysKaz 45.
W przen (2):

blizek, bliski czego (2): Bo ten blizek Subenicze Co na ſobie nieſie licze RejKup x6; ZawJeft 36.

3. O związku rodowym i rodzinnym (78):
a. W funkcji przymiotnika (35): Genere sum ei proximus, Nie ma nád mię w rodzie bliſzſzego. Mącz 143c.

bliski komu (5): BielKron 53, 395, 465; Attingere aliquem summa necessitudine, Yeſt mi bárzo bliski w rodzie. Mącz 439d; ModrzBaz 105.

Wyrażenia: »brat bliski; bracia bliska« = brat cioteczny albo stryjeczny, bliski krewny, powinowaty (2 : 1): Potym mu był dał Páweł Byſtram bráth iego bliſki bezpłodnym będąc dwie wśi w Lubelſkiey ziemi RejZwierc [275], [275]; BiałKaz I2.

»brat nabliższy; nabliższy brat« = brat rodzony (1 : 1): Aż y ten/ któregom ią ták był vmiłował/ Zem/ iáko nabliżſzégo brátá/ go ſzácował. [...] Ten w rádźie nieprzyiaćioł moich iáwnie śiadał. KochPs 61; Ná ich mieyſce podáłyć [Fata] iák oycá miłego/ Stryiow onych to twoich brátá nabliżſzego. KołakCath C2.

»bliski krewny; krewny bliski« (7 : 3): Odpowiedź wzyęli [Grekowie]/ áby iego krewny nablizſzy był ná iego mieyſce wſádzon. BielKron 59, 10v, 53v; CzechRozm 154; NiemObr 8; SarnStat 208, 639, 1159, 1172, 1269.

»bliski we krwi; we krwi nabliższy« (1 : 1): Ktoż Dydonie bliſki we krwi/ vsłucha iey w tem/ co Poeta nápiſał temi słowy ModrzBaz 105; KołakCath B2.

»bliska krewność, bliższy krewnością« (2): Proximior, Ieſzcze bliſzſzy krewnością. Mącz 326a; Bo Ian ś. máiąc ták bliſką krewność z Pánem Chriſtuſem według ćiáłá/ [...] tedy niepodobna rzecz: áby [...] nie miał [...] iego znáć. CzechEp 175.

»powinny [= powinowaty] bliższy« (3): áby [...] bráćia [...] byli powinni według rády y zdánia powinnych blizſzych dwu po oycu/ á dwu po mátce/ náznáczyć poſági według zdania/ y ſumniénia ſwégo. SarnStat 590 [idem] 635; CzahTr C2.

»powinność [= powinowactwo] bliska«: áby nie były małżeńſtwá krewnośćią albo powinnością bliſką plugáwione. WujJud 211v.

»potomek nabliższy«: [Jerzyk Książę Saskie] pańſtwo ſwe dáwa w moc Ceſárſką y Ferdynandowę/ áby ie trzymáli ták długo/ áż ktoryby potomek iego nabliżſzy był Rzymſkiey wiáry/ temu ie záſię dáć BielKron 217.

»przodek najbliższy«: prośba byłá vczynioná [...] ábyſmy z wrodzonéy ſczodrobliwośći y łáſki świętéy pámięci Naiáſnieyſzégo Kśiążęciá Páná Włádyſłáwá Krolá Polſkiego przodká náſzégo naiblizſzégo y Oycá namilſzégo/ liſt Párgáminowy [...] [raczyli potwierdzić] SarnStat 951.

»siostra bliska« = cioteczna albo stryjeczna siostra, powinowata: A náoſtátek bráćia v wás w tey ſweywoli/ poimuią śioſtry bliſkie GórnRozm D.

»bliskie krwią spowinowacenie«: że ſie wáſzéy K.M. niegodźi/ ani przyſtoi odbieżeć zdrowia/ páńſtwá/ y zacności Królá tego/ z którym wáſzéy kró : M. záſzedł węzeł ták święty [...] y bliſkié bárzo krwią zpowinowácenié OrzJan 84.

»bliski w rodzie; w rodzie bliski« (4 : 1): Rzekłá też [Noemi]/ ieſt to nam bliſki w rodzye cżłowiek. BielKron 53, 395, 465; Mącz 326a, 439d.

Szereg: »(brat) rodzony albo nabliższy w rodzie; nie tak bliski jako rodzony« (1 : 1): A gdy ſie kthorey tráfi iż iey mąż vmrze bez płodu/ winien ią poiąć nieboſzcżykow brát rodzony álbo nabliſzſzy w rodźie. BielKron 465; SkarŻyw 242.
b. W funkcji rzeczownika: związany węzłem pokrewieństwa lub powinowactwa; krewny, powinowaty; członek rodu; cognatus Bart Bydg; propinquus Mącz (43): PatKaz I 2; cognata, blysska BartBydg 29b; Siedząc mowiłes na przećiwko bratu twemu Bliſſzemu thwemu vrągałes. A na przećiwko ſynowi matki twoiey kładłes zgorſzenie WróbŻółt 49/20; ZapWar 1548 nr 2667; GroicPorz gg3v; Leop Eccli 41/25; UstPraw Bv, B2v, B3, D3v [3 r.], F4 (8); BibRadz Tob 3/17; Powiedzyeli [Gabaonici]/ áby żadny nie zoſtał żyw z narodu Saulowego bliſki. BielKron 73, 44v, 45v; Mącz 206a, 326c; BudBib Lev 25/25, Ps 28 [27]/3; Teraz śiedźi ſam ieden we wśi/ iákoby nigdy nie nie zbroił/ á żaden bliſki pozwáć go oto nie śmie. GórnRozm Dv; PaprUp F3; SarnStat 584, 601, 634, 697, 779 (9).

W charakterystycznych połączeniach: bliski ich, jego, jej (5), bliski moj, swoj, twoj (7), żaden bliższy (4).

Szeregi: »bracia albo bliscy« (2): nie będziem dáwáć Commiſſyey iedno ná gránice miedzy dobrámi náſzemi/ á o rozdział miedzy bráćią albo bliſkiemi UstPraw I2; SarnStat 838.

»dzieci albo bliższy«: dla czego niektóré dobrá dźiećióm/ álbo blizſzym przez nie dozór y złé iéy rządzenié/ bywáły káżoné/ y puſtoſzoné. SarnStat 640.

»bliscy i krewni; krewni i bliscy« (1 : 2): KromRozm III M6v; ále Krewni y blizſzy winnégo ſzukáiąc o té rzeczy ieſli będą moc/ czynić będą wedle zwyczáiu Práwá. SarnStat 604, 208.

»potomstwo albo bliższy«: á inné dobrá/ ná których poſágu y przywiánku nie będźie miáłá [żona]/ potomſtwu álbo blizſzym będźie powinná oddáć SarnStat 640.

»przyjaciele, siostry i bliższe«: Grat y ſczebrzuch [... ] na żadnego inſzego/ iedno na Mężá y dźieći iey [...] ma przyſłuſzeć/ wſzytki inſze tey vmárłey przyiaciele/ śioſtry/ y bliſzſze oddaláiąc. GroicPorz gg3.

»siostra albo bliższa przyrodzona«: co oná w dom do mężá wnioſłá/ [...] To Syeſtrze iey/ álbo bliſzſzey przyrodzoney/ przes Mężá iey ma być wydáno. GroicPorz gg 3.

»znajomi, bliscy«: Na ten cżás przyiacyele z dáleká gdzyeś ſtali/ Znáyomi bliſcy moi przyſtępić ſie bali [amicum et proximum et notos Ps 87/19]. LubPs T4.

4. O stosunku prawnym (63):
a. Mający pierwszeństwo do dziedziczenia przed innymi krewnymi; secundus Mącz [posit (1), comp (37), sup (3)] (41): zessnaly ze ssya yem dossycz stale yako blissem na ktore to przycz myalo pravem przirodzonem po dzyewcze ych barbarze ZapWar 1548 nr 2667, 1548 nr 2667; GroicPorz ff4v [2 r.]; UstPraw G4v; BielKron 431; vſtáwiamy/ iż gdy ten blizſzy milczał przez trzy látá y trzy mieśiące/ iuż niech mu nie będźie wolno od tego czáſu doſtępić przerzeczonégo dziedźictwá. SarnStat 690, 601, 1168.

bliższy czego (2): Boos poiął ſobie Ruth/ gdy iey niechćiał ten poiąć kto był tego bliſzſſy Leop Ruth 4 arg; UstPraw B2v.

bliższy do czego (3): [Booz mówi] ábowiem nie máſz blizſzych do niego [imienia] nad náiu. BielKron 53v; śieſtrzeniec, blizſzy [jest] do bránia ſpadku, niż brát ſtryieczny SarnStat 601, 1243.

bliższy od kogo: GroicPorz ff4 cf »bliższy stopień«.

bliższy komu (2): UstPraw G4v; ieſliby ktory z tych/ co pieniędzy pożyczyli/ powiedźiał/ iż to dźiedźictwo ieſt mnie blizſzé/ ktore ty dźierżyſz [...] iuż milczenié [...] niech będźie ſkazano. SarnStat 690.

bliższy k(u) komu, ku czemu (4): iże bráćia y śioſtry/ ktorzy ſą iednego Oycá y iedney Matki [...] bliſzſzy ſą im wſzelkiemu ſpadkowi nád brácią y śioſtry od iedney Matki/ á od innego Oycá GroicPorz gg, gg; Leop Ruth 4/4; BielKron 53v.

bliższy po kim (5): ſpadek przychodźi na pobocznie perſony/ kthore by ſye w ſtopnioch okazáły być bliſzſze po zmárłym GroicPorz ff4v, ff3v, gg2 [2 r.]; BielKron 358v.

bliższy z dopełnieniem w bezokoliczniku (1): Item, brát po bráćie blizſzy bráć, niż śieſtrzeniec. SarnStat 601.

Wyrażenia: »najbliższy dziedzic« = najbliższy krewny po pierwszym: Secundus haeres, Naybliſzſzy dźiedźic krom yednego/ pierwſzy po yednym. Mącz 378a.

»krewny (krewni) bliższy (bliżsi); bliżsi krewni, bliżkrwią« (3 : 5): ktore viano [Heleny ciotki rodzonej] nanasz przislo Iako nablissche[m] krevnem spathkiem thako my bog mosch [!] ZapWar 1544 nr 2451; tu wedle Práwá Máydeburſkiego/ nie właſni Synowie biorą/ ále biała głowá ktoraby byłá oney zmárłey krewna bliſzſza GroicPorz gg2v; Leop Ruth 3/12; formę pozwu, iáko ma blizſzy krwią odłożyc pieniądze, y przypozwáć. maſz w Lácińſkim, [...] niżéy w formularzu. SarnStat 690, 209, 653, 689, 1172.

praw. »puścizna i dziedzictwo bliskie« = opierające się na zasadzie prawa „bliskości” tj. pierwszeństwa w dziedziczeniu: okázuie przyść nieiákiemu dźiwnemu zámieſzániu [...] dla dopomagánia ſye puśćizny y dźiedźictwá bliſkiego/ zoſtáłego po vmárłey ręce. LeovPrzep A2v.

»bliższy stopień; stopień bliższy« (2 : 1): Perſony ktore ſą na bliſzſzym ſtopniu od zmárłego/ biorą ſpadek przed tymi kthorzy ſą na dálſzym ſtopniu. GroicPorz ff4, gg [2 r.].

»bliższy w rodzie«:Siadł tedy Booz w bronie mieyſkiey/ á gdy vyrzał blizſzego w rodzye Ruth/ záwołał go k ſobie imieniem BielKron 53v.

W przen [iron] (1): To [pieniądze i złoto] zákupiło práwá y wſzytki bliſkości/ Iuż Więc tám nikt nie bacży na ſwe powinnośći. Nabliſzſzy tám trzos z workiem RejWiz 58v.
b. Mający prawo pierwszeństwa do przeprowadzenia dowodu [posit (1), comp (21)] (22):

bliższy do czego (5): SarnStat 152 [2 r.], 828, 962, 1245. Cf Wyrażenia.

cum inf (15): MetrKor 40/816; LibLeg 6/116v; ZYdá y odſzczepieńcá wiáry Krzeſciáńſkiey każdy w káżdey ſpráwie bliſzſzy ieſth pokonáć Swiádectwem. GroicPorz h4; A gdźieby Inwentarzá Opiekun nie vczynił/ tedy dźiedźic bliſzſzy ieſt przeciw iemu przyſyądz/ iż thák wiele było iáko żáłuie. GroicPorz ee4v, m4v [2 r.], q3, v4v, ee (10); UstPraw Dv, E2, I2v.

Wyrażenia: »bliski do ewazyjej [= usprawiedliwienia]« (3): gdźieby winnémi byli ználeźieni/ máią bydź poena trecentarum marcarum, et refusione damnorum karáni. Wſzákże máią bydź bliſcy do ewáziiéy. SarnStat 120, 152, 962.

»do odwodu bliższy«: Tákże ieſliby byłá votorum paritas, tedy obwiniony do odwodu blizſzy bydź ma. SarnStat 152.

»bliższy do przysięgi«: My [...] przerzeczonégo Dźiwiſzá powodá w tákowéy rzeczy ſkázuiemy bydź blizſzégo do przyśięgi. SarnStat 704.

»do sprawy bliższy« (2): Do któréy ſpráwy ſam B. ieſt blizſzy/ y na niego należy iáko ná ſyná po oycu SarnStat 828 [idem] 1245.

5. Związany uczuciowo; kochany; pozostający w stosunku zażyłości i przyjaźni; serdeczny, dobry, szlachetny; znajdujący się w bezpośrednim kontakcie z kimś lub czymś; ściśle związany propior, proximus Mącz (54) GliczKsiąż G2v; BielKron 76; Tedy mąż ieden s ſynow prorockich rzekł do bliſkiego ſwego [dixit ad proximum suum] słowem Iehowy. BudBib 3.Reg 20/35, Iob 31/9; Bliſcy moi z dáleká na moy ból pátrzáli/ Powinowaci zgołá wſzyſcy mię nieználi [Amici mei, et proximi mei Ps 37/12] KochPs 56; ZapKościer 46; CiekPotr 38.

bliski kogo: chwałá wſzem pobożnym iego (należy/) ſynom Izráelowym/ ludowi bliſkiemv iego [populo propinquo ei] BudBib Ps 148/14.

bliski komu (6) Leop 2.Reg 19/42; A ták z tych trzech któryżći ſię widźi blizſzym być onemu co był wpadł miedzy zboyce? BibRadz Luc 10/36; Mącz 326a; RejZwierc 148; BudBib 2.Reg 19/42; PaprPan G3.

Przysłowie: Mącz [273d]; Páná Skárbkám miał pierwey przywitáć. bliżſa ieſt Koſzulá niźli ſukniá CiekPotr 86.
Wyrażenia: »przyjaciel bliski; bliski przyjaciel« (7 : 3): GroicPorz n; BielKron 36, 118, 246; ZapKościer 40; KołakCath C4; ktoré [dziewki] zwykli ſtryiowie álbo przyiáćiele blizſzy imięniem opieki chowáć dla tego/ áby oné ktorémikolwiek vmowámi y ſpoſoby z dźiedźictw wyſtérknęli SarnStat 590, 585, 654; KlonWor 54. Cf »tak bliski jako daleki«.
Szeregi: »tak bliski jako daleki«: a poſzmyerczy Iego, [Łukasza] ſzaden przyaczel tak blyſzki yako daleki, do thego nyema nycz. ZapKościer 40.

»bliski a dobry«: yego Kro.mcz zalowacz thego raczi. ponvewaſch bil panem chrzeſczyyanſkyem. A syiego [lege: z jego] Kro.mczi wprzimyerzv blyſkvem [!] a dobrem Sąſzyadem [był] poddanemy yego K mczi a panem Voyevodam LibLeg 11/163v.

»bliski i domowy«: obroćić ſie też maſz do świętych zakonu nowego/ ktorych/ [...] iáko bliżſzych y domowych bráćiey ſpoſobnieyſze przykłády wſzelákiey pobożnośći y potrzeby do zbáwienia naydzieſz. SkarŻyw A5.

»bliski (albo, i) miły; miły a bliski« (2 : 1): Mącz [273d]; y chodzili beśpiecżnie [Adam i Ewa] przed Bo­giem/ w onym miłym á bliſkim towárzyſtwie iego SkarŻyw 261; WujNT 76.

a. Pozostający w łączności duchowej (o stosunku między człowiekiem a Bogiem) (23): bo nyebyl rodzay taky drugy uyelky ktory by myal boga y anyoly tako blyſkye yako rodzay uybranego luda zydowſkyego PatKaz III 108; GórnDworz L13.

bliski komu (12): Pan ieſt bliſki tym ktorzy ſą ſercá ſkruſzonego/ a záfráſowáne w duchu záchowywá. [Propinquus est Dominus contritis corde; et attritos spiritu servabit] BibRadz Ps 33/19; RejPos 68v; KochPs 185. Cf Wyrażenie.

bliższy ku komu: ku ktoremuby był blizſzy Bog/ iáko k nam BielKron 43v.

Zwrot: »stać się (z dalekiego) bliskim« (2): ktorzy [Poganie] będąc dálekimi/ przezeń [Chrystusa] ſie też bliſkimi [z Żydy] ſtáli CzechRozm 78v; CzechEp 316.
Wyrażenie: »bliski Boga, Bogu; Bogu, Boga bliski« (3 : 5): bo nienaruſſenijé cżynij bogu barzo bliſkiego. OpecŻyw 183, 181, 183; a Rychardus pysze yem kto yesth blyssy przesz laszką boga tym uyąthsze lasky byerze od boga. PatKaz II 28, 28v, 67v [2 r.]; PatKaz III 87, 116v; BielŻyw 31; CzechEp 25; Blizek bo ten Bogá/ że podług bacżenia/ Rozeznawa gdzie ieſt potrzebá milcżenia. Phil G; SkarKaz 608a.
Szeregi: »sprzyjazny abo bliski«: Abowiem ktoryż ieſt lud ták wielki/ ktoryby Bogá miał ták ſprzyiáznego (ábo bliſkiego) iáko Iehowáh Bog náſz we wſzytkim ocobyſmy do niego woláli? CzechEp 113.

»bliski i towarzyski«: Y nie máſz záprawdę żadnego narodu ták ſławnego/ ktoryby miał ták bliſkiego ſobie y towárzyſkiego práwie Bogá/ iáko ieſt narod Chrześcijáńſki. LatHar 231.

6. Podobny, pokrewny, zbliżony do czegoś; odpowiadający czemuś; finitimus, uicinus Mącz (15):

bliski kogo, czego (5): Vicina et finitima Rhetorica Dialecticae Bárzo bliska Rhetoriká diálectiki. Mącz 493d, 407c; GórnDworz I3; OrzJan 108; JanNKar C3v.

bliski od czego: Nákoniec/ Odſzcżepieńſtwo ták ieſt od Kácerſtwá bliſkie/ iáko kłos od ziárná w ziemię wrzuconego. SkarJedn 340.

bliski czemu: GAlienus piſze grzyby być zimnego á wilgotnego przyrodzenia/ á dla thego ſą bliſkie we złoſci iadowitym rzecżam FalZioł I 56b.

bliski ku czemu (5): FalZioł V 16d; po żadnym owoczu wilgotnym picie nie ſmakuie, á to dla oney iego wilgotnoſci która ieſt ku zagniciu barzo bliſka. GlabGad 16, H6 [2 r.], I6v.

bliski komu czym: y na ocży ſpráwy świętych kłádąc/ tych ktorzy nieiáko mężne ſercá máią/ y bliſcy im táką wolą ſą/ łácno ku náſládowániu zápalem. SkarŻyw 206.

bliski z kim: Piſze Actor iż Delphin ieſth podobny ku cżłowiekowi, y powiadago być bratem cżłowiekowi dla obycżaiow iego kthore ma z cżłowiekiem barzo bliſkie. FalZioł IV 33c.

Wyrażenie: »bliski Bogu«: Wiećie/ że cżłowiek ma w ſobie cżęść przyro dzenia źwierzęcego/ ktorego zbydłem vżywa: ma też cżęśc boſkiego ktorym bliſki ieſt Bogu. ModrzBaz 143v.
Szereg:»bliższy i podobniejszy«: ale żołthek ma ſie iako krew gdyż ieſt ku niey bliſſzy y podobnieyſzy GlabGad H6.
7. Pewny, niewątpliwy, niezawodny, niezbity; skuteczny; dokładny, szczegółowy, wyraźny (22): muſzę tego dowodu miéć pewny początek/ nád ktory/ ani prawdźiwſzy/ áni piérwſzy/ ani bliżſzy/ ani iáwnieyſzy/ być w tym dowodźie nie może OrzQuin Tv.
Wyrażenia: »bliska droga« (8): KwiatKsiąż D4; via ad gloriam compendiaria Bliſzſza drógá ku oſięgnieniu sławy. Mącz 288d, 492b; GórnDworz K8v; Iedná tá drogá náblizſza ku mądrośći/ Abyś cżedł piſmá ſámey wybornośći. HistRzym 135v; ModrzBaz 17; SkarŻyw 16; ReszPrz 93. Cf »bezpieczny, pewny, bliski«. »lepszy i bliższy«.

praw. »bliższy (nabliższy) znak« = (naj)pewniejszy dowód (7): ty znáki ſą dálekie. Bliſzſze gdy v kogo widzą rzecz krádźioną. GroicPorz hh3v, hh3v [4 r.], hh4 [2 r.]. Cf »nabliższy i nadostateczniejszy«, »nabliższy i pewny«.

Szeregi: »bezpieczny, pewny, bliski«: Do tego wam tedy drogę beſpiecżną/ pewną/ bliſką pokázuiemy: która nie ieſt inſza/ iedno tá/ ábyście wſzyſcy iedno rozumieli ReszPrz 93.

»lepszy i bliższy«: kto chce znáć łáſkę páńſką/ niemáſz lepſzey y bliſzſzey drogi/ iáko ią záſłużyc GórnDworz K8v.

»nabliższy i nadostateczniejszy«: Nabliſzſze y nadoſtátecznieyſze [znaki są] gdy go widzą s krádźioną rzeczą vciekáiącego GroicPorz hh3v.

»nabliższy a (i) pewny« (2): Nabliſzſzy y napewnieyſzy znák ieſt gdy ták mowią/ tego widźiano gdy z gáiu wyſkoczył gdźie ćiáło zábitego leżáło GroicPorz hh3v, hh4.

»bliższy i potężniejszy«: Iákoby rzekł: bliżſzy wam y poteżnieyſzy zemnie przykład/ ktorym ieſt obłożony grzechem y vrodzony wgrzechu iáko y wy. SkarŻyw A5v.

»bliski a użyteczny«: Ku podparciu y poſtanowieniu tedy pamięći/ wielce bliſka á vżytecżna ieſt ona Catonowa ſprawa/ ktorej on vżywał KwiatKsiąż L2.

Wyrażenie przyimkowe: »z bliska« (4): GórnDworz Bb8v; Strzeż ſie y z bliſká/ Złego przezwiſká. RejZwierc 239.
Szereg: »nie z daleka ale z bliska« (2): Niechayże tedy [X. Kanonik] vkaże nie z dáleká/ ále z bliſká: nie z wywodow áni z wykłádow ludzkich: ale z iáſnego y wyráźliwego textu piſmá ś. NiemObr 93; Chciałbym/ ábyś w.m. nie ták z dáleká á ogułem/ o tym towárzyſtwie/ iákie s kim dworzánin wieść ma mowił/ ále z bliſká a o káżdey cżęśći oſobno/ á dołożliwiey. GórnDworz M3v.
8. Zestawienia w funkcji nazw miejscowych (5):
»Bliższa Danija«: Ziemiá Friſka niekiedy Kroleſtwo/ od ſámego Renu nád brzegi morzá Niemieckiego [...] kthorą Iucią zową álbo bliſzſſa Dánia. BielKron 291.

»Hiszpanija Bliższa; Bliższa Hiszpanija« (2 : 1): Hiſzpánia bliſzſſa długo á ſzeroko idzie BielKron 278, 278; Oczko 18.

»Bliższa Indyja«: Rozeſzli ſie tedy/ Thomaſz do Pártyey/ Máttheuſz do Etyopiey/ to ieſt Murzyńſkiey zyemie/ Bártłomiey do blizſzey Indyey BielKron 139v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (13): Citimus naybliſzſzy. Mącz 54c; Compendiarius Krótki/ Bliski. Mącz 288d, 54c, 55a, 326a [2 r.], 394a; Calag 361a; Citimus – Nablizſzy nąs. Calep 201b, 220a, [860b] [2 r.], [862]a.

Synonimy: 1. graniczny, niedaleki, pograniczny, przyległy, sąsiedzki; 2. pierwszy, prędki; 3. krewny, powinowaty; 5. miły; a. przyjazny, towarzyski; 6. podobny; 7. pewny, prawdziwy, użyteczny.

Cf BLISKOWID, BLIZI, NIEBLISKI

BZ