[zaloguj się]
[pdf]

POWŚCIĄGNIONY (20) part praet pass pſ

powściągniony, powciągniony (11), powciągnion, powściągnion (9).

powściągniony, powściągnion (15), powciągnion, powciągniony (5); powściągniony LibLeg, KromRozm III (2), Mącz (2), RejPos, RejZwierc (2), GrabowSet; powciągniony StryjKron, Calep; powściągniony : powciągniony MetrKor (1:1), SarnStat (5:2).

Oba o jasne.

Fleksja
sg
mNpowściągniony, powściągnion fNpowściągniona nNpowściągniono, powściągnioné
pl
N m pers powściągnieni
subst powściągnioné

sg m N powściągniony (6), powściągnion (4); ~ (attrib) -ony (3); ~ (praed) -on (4), -ony (3); -on LibLeg, KromRozm III, StryjKron; -ony GrabowSet; -ony : -on SarnStat (2:1). ◊ f N (praed) powściągniona (2). ◊ n N powściągniono (3) MetrKor, RejPos, RejZwierc, powściągnioné (1) SarnStat. ◊ pl N m pers powściągnieni (2). subst powściągnioné (2); -é (1), -(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: powściągniony przez kogo (2).

Sł stp s.v. powściągnąć, Cn, Linde brak.

1. Powstrzymany; poskromiony; repressus Mącz; cohibitus Calep (17): Repressus, Powſciągniony. Mącz 321c; Calep 213a.
Przen (1): Bo/ gdyby powśćiągniony Był/ twey łáſki ſkok: łácnoby gáłązká Vſchłá: cżyni ia ſtrwożony/ Zniſzcżećbym mogł do kąſká/ Y w ſtráchu zginąć GrabowSet I3.
a. O osobach (5):

powściągniony czym (3): chcąc to widźieć/ áby którégo boiaźń Boża y miecz duchowny od złego nie hámuie/ kaźnią docześną był powśćiągniony [poena temporalis debet coercere JanStat 244] SarnStat 898 [idem] 190. Cf W przen Wyrażenie.

Szereg: »powściągnion(y) i karan(y)« [szyk 1:1] (2): [mają być urzędnicy, ktorzy by] doźiráli tego/ áby káżdy krzeſciyánin wyedźyał ſwoye powinowáſtwo/ á z nyego nye wykraczał/ wyſtęmpny áby powſcyągnyon y karan był KromRozm III G2, L4.
W przen (1):
Wyrażenie: »wędzidły powściągnieni« (1): A przeto ná to ſą vczynione Seymy/ áby ći ktorzy práwy á ſpráwiedliwoſciámi ludzkiemi ſzáfuią/ [...] áby byli s thego pohámowáni/ y onemi wędzidły ná nie z dawná vſtáwionemi y nápiſánemi/ áby byli powſciągnieni. RejZwierc 36.
b. O uczynkach (niepożądanych lub niewłaściwych) i popędach (9): od thich Myaſth [lege: odtychmiast, tj. odtąd] zlodzyeyſtwa mayą bicz powczyąngnyone A zlodzyeye mayą bicz karany preſſ staroſthi MetrKor 40/814, 40/822; DLa tego ſie Práwá ſtánowią/ y Státuty/ áby zuchwálſtwo ludzkié było powśćiągnioné/ á niewinność weſeliłá ſie/ y vbeſpieczona byłá. SarnStat 49; IEſli práwem zwyćiężony byłby ták mocny/ żeby przez Stároſtę/ iego vpór nie mógł bydź powćiągnion/ [...] tedy zárázem ma bydź pozwan przez vrząd onégo Stároſtwá SarnStat 832, 81, 703.

powściągnion czym (2): nie tylko przyrodzenie twoie/ ále y namędrſzego cżłowieká/ ieſt ták grzechem zgwałcone/ iż nigdy nie może wytrwáć/ ieſliże nie będzye gwałtem á rozumem powſciągniono/ áby nie miáło wykrocżyć s powinnośći ſwey. RejPos 306v; RejZwierc 6.

W przeciwstawieniu: »powściągniony ... pomnożony« (1): [przodkowie naszy] práwá ſtánowili/ áby wyſtępki były powśćiągnioné: áby dobré obyczáie były pomnożoné SarnStat 48.

W charakterystycznych połączeniach: powściągniona(-y, -e) swa wola, upor (2), występki, złodziejstwa, zuchwalstwo.

Szereg: »powściągnion i zahamowan« (1): A ták niech tego nikt nie powieda áby przyrodzenie mocy nie miáło/ ieſliże cnotą á rozumem nie będzie powſciągniono á záhámowano. RejZwierc 6.
2. Zatrzymany w ruchu (3):
a. Zatrzymany w drodze (2): Thedy taki [który jedzie na jarmark bez potwierdzonego urzędowo spisu towarów] ma bicz powſczyagnyon przes stharoſthą, albo przes Mythnyka, albo przes vrzand kthory kolwyek yeſth na granyczy LibLeg 6/117.
Wyrażenie: »nazad powściągniony« = cofnięty (1): Retractus, Ná zad powśćiągniony/ zádzierżany Mącz 462b.
b. O wodzie (1):
Przysłowie: niemoże być powciągnion ſtrumien wod/ áż pierwey źrzodło iego zátka StryjKron 215.

Synonimy: 1. okrocony, pohamowany, ukrocony, umiarkowany, uskromiony, zahamowany, zatrzymany.

Cf NIEPOWŚCIĄGNIONY, POWŚCIĄGNĄĆ

MC