[zaloguj się]

POZDRAWIAĆ (136) vb impf

pozdrawiać (135), pozdrowiać (1) BielŻyw.

Oba o jasne; w inf -zdra- (12), -zdrå- (1) HistAl; drugie a jasne, w pozostałych formach -zdrå- (105), -zdra- (6); -zdra- ForCnR; -zdrå- : -zdra- OpecŻyw (1:2), Mącz (3:3).

Fleksja
inf pozdrawiać
indicativus
praes
sg pl
1 pozdråwiåm
2 pozdråwiåcie
3 pozdråwiå pozdråwiają
praet
sg pl
1 m -m pozdråwiåł m pers
3 m pozdråwiåł m pers pozdråwiali
f pozdråwiała m an
imperativus
sg pl
1 pozdråwiåjmy
2 pozdråwiåj pozdråwiåjcie
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy pozdråwiali
2 m m pers byście pozdråwiali
3 m by pozdråwiåł m pers by pozdråwiali

inf pozdrawiać (15).praes 1 sg pozdråwiåm (19).3 sg pozdråwiå (30).2 pl pozdråwiåcie (3).3 pl pozdråwiają (29).praet 1 sg m -m pozdråwiåł (1).3 sg m pozdråwiåł (2). f pozdråwiała (1).3 pl m pers pozdråwiali (9).imp 2 sg pozdråwiåj (1).1 pl pozdråwiåjmy (2).2 pl pozdråwiåjcie (11).con [3 sg m by pozdråwiåł.]1 pl m pers bysmy pozdråwiali (1).2 pl m pers byście pozdråwiali (2).3 pl m pers by pozdråwiali (2).part praes act pozdråwiając (8).

stp, Cn notuje, Linde także XVII w.

1. Przekazywać dobre życzenia albo wyrażać, okazywać szacunek przy spotkaniu, pożegnaniu lub listownie; salutare HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; consalutare Mącz, Modrz, Cn; persalutare Calep, Cn; avere Mącz; ave dicere Vulg; facere salutationem, impertire salutem, sospitare Cn [w tym: kogo, co (84)] (92): Ten ſie ſchytroſcią náiada/ ktory iedzącego pozdrawia. March1 A3v; Kogo potkaſz rad pozdrawiay/ A ſtárſzemu wcżeſność dziáłay BierEz G; Cżęſtokroćz [!] iá w potkanium cie pozdrawiáł: a ti przemijáłeś iakoby niebácżątz. ForCnR C2v; Natichmiaſt wſzyſcy Zydowie pocżęli Alexandrá pozdrawiáć/ wołáiąc wyſokiemi głoſy/ Zyw bądz nawyſzſzy krolu Alexandrze HistAl C2; MurzNT 43v, 58v; KromRozm III H8; Wchodząc też w dom pozdrawiayćie gi. BibRadz Matth 10/12, Philipp 4 arg; Ceſarz [...] Napierwey był przywitan od Ludwigá krolewicá thymi ſłowy: Miłośćiwy Ceſarzu/ ia pozdrawiam máieſtath wáſz Ceſárſki iáko oycá y pána ſwego BielKron 414, 139; [młodzieńcy mają być ćwiczeni] iako (wedluk potrzeby) ſromiezliwie ſtarſze zacżnieyſze pozdrawiać/ yako młodſze vkładnie przywabiać KwiatKsiąż D3v; Mącz 20a, 366a, b; Ano dáleko inácżey piſmá ſwięte nam roſkázuią: Iżbyſmy s tákimi áni towárzyſtwá/ áni żadnych ſpraw nie mieli/ áni ich pozdrawiáli/ kthorzy ſie przą Páná náſzego Iezuſá Kriſtuſá RejAp 116; KuczbKat 75; Y iesli pozdrawiaćie przyiácioły wáſze tylko/ co obfitego cżynićie? Aza y celnicy ták nie cżynią? BudNT Matth 5/47, przedm b3 [2 r.]; Zátym Káźimierzánie/ potym Krákowiánie/ Pozdrawiáli go [króla] mowno/ tákże Kleparzánie StryjWjaz B4, A4; CzechRozm 241v; SkarŻyw 59 [2 r.]; CzechEp 37, 117; NiemObr 51; Calep 789b, 941b; Ieſli kto przychodźi do was/ á tey náuki nie przynośi; nie przyimuyćie go do domu/ áni go pozdrawiayćie. Abowiem kto go pozdrawia; vczeſtnikiem ieſt vczynkow iego złośćiwych. WujNT 2.Ioann 10-11 [przekład i aluzje do tego samego tekstu: SkarŻyw, CzechEp, PowodPr], Matth 5/48[47], 10/12, s. 187, Luc 10/4, Rom 16 arg (14); PowodPr 38.

pozdrawiać od kogo (4): KrowObr 21v; [Sędziwoj Czarnkowski] Od wſzytkiey Sláchty w obec Krolá pozdrawiáiąc/ By wolnośći/ praw ich ſtrzegł/ nic nie odmieniáiąc/ Ná to záś wziął odpowiedź Krolewſkim imieniem StryjWjaz Cv; WujNT Rom 16 arg, s. 702.

pozdrawiać kim [= jako kogo] (1): Niech to ná dobre y ná ſzcżęśćie tobie y domowi twemu/ o Ceſárzu Auguśćie będźie/ Senat y poſpolſtwo Rzymſkie pozdrawiáią ćię Oycem oycżyzny [consalutat pątriae patrem]. ModrzBaz 25.

pozdrawiać czym (3): zátym Xiężná Bárbara nowa oblubienicá z mátką ná wozie ozdobnie zgotowanym przyiecháłá/ [...] przywitał ią naprzod Ian Laſki [...]/ potym ią pozdrawiał Láćinſką Orátią Ian Staphileus Legat Papieſki StryjKron 727. Cf »pozdrawiać pozdrawianiem«.

W formule używanej w korespondencji (na początku lub w zakończeniu listu) (33): Pozdrawia was Gáius goſpodarz moy/ y wſſyſtek kośćioł. Pozdrawia was Eráſtus Száffarz mieyſcki/ y Quártus/ brát. Láſka Paná náſſego Iezuſá Chryſtuſá ze wſſyſtkimi wámi AMEN. Leop Rom 16/23-24, 2. Tim 4/21, 1.Petr 5/13; BudNT Rom 16/25[23], 26[23], 3.Ioann 15; SkarJedn 86; było świeże piſmo ręką onego vmárłego piſane wty ſłowá: Ia Ewágryus Philozoph/ ćiebie przenaświętſzy Biſkupie Syneſyuśie pozdrawiam SkarŻyw 102, 329; Pozdrawiáią ćię dźiatki ſioſtry twoiey Wybráney (marg) ábo Elekty (–). Amen. WujNT 2.Ioann 13, Rom 16/16, 21, 23 [2 r.], 1.Cor 16/15, 20 (19); [BudBib Rom 16/17[16] (Linde s.v. pozdrowić)]. Cf »pozdrawiać w Panu«.

Zwroty: bibl. »pozdrawiać w Panu, w Panie, w Chrystusie Jezusie« = salutare in Domino (in Christo Iesu) Vulg [w formule listów apostolskich] (2:1:1): Pozdrawiáią was [...] w Pánie wielce/ Aquillá y Priſcillá z domowym ſwoim Kośćiołem [Vulg 1.Cor 16/19]. KuczbKat 75; WujNT Rom 16/22, 1.Cor 16/19, Philem 23.

»pozdrawiać pozdrawianiem (a. pozdrowieniem)« [szyk zmienny] (2): MurzNT 43v; Stárożytnie vczóno tego pozdrowienia: kthórym Archányoł Gábryel pánnę bożą rodźićiélkę pozdrawiał. BiałKat 223v.

»pozdrawiać wielce, barzo, wielmi« = salutare multum Vulg [szyk zmienny] (2:1:1): Plurima salute Parmenonem summum suum impertit Gnato, Gnato Pármenonowi wielkiemu ſwemu łáskawcowi czołem biye Gnáto/ Pármenoná ſwego náywyſzſzego prziyaćielá bárzo pozdrawia. Mącz 431d [idem] 281d; KuczbKat 75; WujNT 1.Cor 16/19.

»zaś (a. zasię), wtore pozdrawiać« = oddawać pozdrowienie; resalutare Mącz, Calep (2:1): Resaluto, Zaś pozdráwiam/ temu który mie pozdrowił záś ſprzam wſzego dobrego. Mącz 366b; O bądźże pochwalon pánie Zá twe święte zmartwychwſtánie. [...] (–) [mówi Jezus] Ia też was wtore pozdrawiam Pokoy święty moy wam dawam. MWilkHist L; Calep 916a.

Szereg: »i witać i pozdrawiać« (1): Skárbká świokrá ſwego Y wita y pozdrawia, Sczeſmy [lege: Szczęsny] Złotogrodzki. CiekPotr 86.
2. Wielbić, oddawać cześć [w tym: religijną (43); kogo, co (42)] (44): Poſdrawyam was wſſitky duſſe wyerne ktorich cyala tu ij wſſαdi odpocziwayą wprochu. BierRaj 21; Dzieciątko w iaſlkách leży/ s kwapienijm ſie poſpieſſmy/ wſſytcy mu chwalę daymy/ [...]. Panny nieopuſſcżaycie/ ſ ſynem ią pozdrawiayćie OpecŻyw 21, 21; A przetho ymy ſludzy ſzwyąthey anny ueſelmy ſyą ſznyą A dzyeczyąthko Maryą z anyoly pozdrauyaymy PatKaz II 85, 75, 84v [2 r.], 85; kiedy vkażeſz iż wam Kryſtus roſkazał/ ábyśćie pánnę Máryą zá Bogá chwalili/ drzewo [tj. krzyż] pozdrawiáli/ odpuſztzenia grzechow v niego ſſukáli/ tedy was nieprzyiaćielmi Syná Bożego zwáć niebędę. KrowObr 167, 84v marg, 93v marg, 94 marg, 162v marg, Rr2v [2 r.], Rr4, Vu2; Zá ktorego gdy kazał/ pilnie ſię záwżdy modliłá/ y ſto kroć pozdrawiáłá Mátkę Bożą. SkarŻyw 581, 595; ReszPrz 37; POzdrawiam ćię/ o Synu Bogá żywego/ Pánie IEzu Chryſte/ odkupićielu nałáſkáwſzy/ któryś ſię racżył człowiekiem sſtáć LatHar 44, 47 [2 r.], 48, 207; Błogoſłáwiąli oni [nowanjelikowie] tę Pánnę; ktorey y pozdráwiáć zákázuią/ á ile mogą/ wſzytkie iey łáſki/ błogoſłáwieńſtwá y czći vwłaczáią? WujNT 196, 196, Hebr 11/13, Aaaaaa; Częſto piáſtuymy ręce/ nogi/ y bok Páná náſzego/ gorącym ſię ſercem blizen tych iego dotykáiąc/ á one częſto pozdrawiáiąc. SkarKaz 209b.

pozdrawiać w czym [= przez co] (1): Dayże mi/ [...] ábych to imię IEZVS nośił w ćiele/ krwawe rány twoie w vmartwieniu cżłonkow y ſmyſłow moich/ pozdrawiáiąc SkarŻyw 4.

W połączeniach szeregowych (2): vkaſzćie proſzę was/ gdzie w ſtárym zakonie nápiſano otym/ iż Zydowie Oleie zá Bogá chwalili/ przed nimi klękáli/ y ták pozdrawiáli/ záklináli/ iáko wy tzynićie. KrowObr 85v, 94v.

Zwrot: »za Boga [= jako Boga] pozdrawiać« (1): [Czemu ciało, tj. hostia w monstrancji] ták pod cżás zacne/ poważne onym ſię pokázuie/ że ie też zá Bogá pozdrawiáią/ y o nim to/ iż nie ieſt chleb ále Bog śpiewáią [...]? CzechEp 192.
Szeregi: »czcić i pozdrawiać« (1): [anjeli] ſzwyątą anną czczyly y pozdrauyaly yako matką matky bozey PatKaz II 75.

»(nie) klękać (a. na kolana padać), (i, ani) pozdrawiać« (4): otho klękaćie przed nimi [przed święconymi olejami]/ pozdrawiaćie/ odpuſztzenie wſzyſthkich grzechow im potzytaćie. KrowObr 84v, 85, 136v; A ſobye ia zoſtáwię/ w ludu Izráelſkim/ Siedḿ tyſięcy cnych mężów/ ktorzy przed Báálſkim Onym ſproſnym báłwánem/ ieſzcże nie klękali/ Ani go tym ſpoſobem/ nigdy pozdrawiáli. HistHel C4. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»nie tylko pozdrowiać ale i kłaniać [się]« (1): Iednego cżaſu [Aleksander] zwalcżywſzy Karaſmoſa á Daoſa y ksobie ich zawoławſzy ku poddanoſci przypędził, gdzież nietilko pozdrowiać ſie kazał ale y kłaniać, cżego iemu bronili iego radni panowie. BielŻyw 105.

»nawiedzać i pozdrawiać« (1): [gdy Maryja dzieciątko] wziątz albo karmitz miała/ a to zawżdy klęcżątz dzialala. Na pamiątkę tego ij ty máſs nawiedzatz ij pozdrawiatz iey ſwiętą miloſtz/ chtzątz iey poſlużytz w ktorey potrzebnoſcij OpecŻyw 25.

Iron. [Vulg Mar 15/18] [zawsze z przytoczeniem, w tym poprzedzonymi słowami: mowiąc (1), rzekąc (1)] (3): Tamo przed nijm na iedno kolano klękali/ ij obłudnie go pozdráwiali rzekątz Pozdrowion bądz krolu żydowſki/ zatym iemu policżki dáwali/ ij grubie mu laiali. OpecŻyw 128v; LatHar 712; Y oblekli go w purpurę/ y włożyli nań/ vplotſzy/ ćirniową koronę. Y poczęli go pozdráwiáć/ Witayże krolu Zydowiki. Y bili głowę iego trćiną WujNT Mar 15/18.

3. [Uzdrawiać:
Zwrot: »ciała (G) pozdrawiać« = eufem. o współżyciu płciowym: [córka do matki:] żadnego ćieleſnego poćieſzenia nie mogę od niego [męża] mieć/ á przetho chcę kogo innego miłowáć/ zaby mi po trosze ćiáłá moiego pozdráwiał. HistPonc F3.]

Synonimy: 1. witać; 2. czcić, uwielbiać, wielbić.

Formacje współrdzenne cf ZDROWIĆ.

Cf POZDRAWIAJĄCY, POZDRAWIANIE, POZDRAWIANY

MC