[zaloguj się]
[pdf]

POŻOGA (28) sb f

pożoga (28), [pożega, pożga].

Oba o oraz a jasne; w pożega e prawdopodobnie jasne.

Fleksja
sg pl
N pożoga pożogi
G pożogi
A pożogę pożogi
L pożodze

sg N pożoga (8). ◊ G pożogi (3). ◊ A pożogę (7). ◊ L pożodze (1). ◊ pl N pożogi (6). ◊ A pożogi (3).

Sł stp: pożega, pożoga, Cn: pożoga s.v. pożóg, Linde XVI w.

Pożar, niszczenie ogniem; podpalenie; incendium Modrz, JanStat, Cn; exustio Modrz; impetus flammarum, eluvio ignium, igneus torrens Cn (28): Lántgráw z innymi Kſiążęthy oſkárżyli go przed Ceſárzem w Rátyzbonie o thy y inne rzecży/ zwłaſzcżá o pożogi gdyż złocżyńcy ná mękách wyznawáli/ od iego ſłużebnikow przenáymowáne być BielKron 218v; Tákowe cżęſte pożogi słuſznieby Dozorce budowánia miáły do tego przywodźić/ żeby oni tey drogi ſzukáli/ iákoby z cegły murowáne domy były ModrzBaz 35v, 84; Pierwſzj caſus ieſt pożogá/ kiedy kto obwiniony o pożogę wedle práwá ſłuſznie nie będźie ſie mógł oczyśćić. SarnStat 515, 182 marg, 499, 510; [Conflagratio ... Pożga Cervus Inst F3; (nagł) O pożodze. (–) POżogá/ iż tho ieſt zły á okrutny vczynek: Tedy thę ſpráwę obwinióny o Pożogę ma czynić: Iż gdy go obwinią przed Práwem/ iż ſpalił Dóm/ Gumno: Tedy ten obwinióny támże przed Práwem ma miánowáć troię ośmnaśćie Swiádków GroicArt 31 (Linde); GroicRejestr F4v; Oto ia ná ćię goro káżąca/ mowi Iehowá/ ktora káziſz wſzytkę ziemię/ y śćiągnę rękę moię ná ćię/ á zwálę ćię z ſkał/ y vcżynię ćię gorą pożegi [et ponam te montem combustionis]. BudBib Ier 51/25 (Linde)].

W połączeniach szeregowych (14): A z nieumieiętnoſći ſpráwowánia/ á rządzenia ludzi/ iáko wiele złego roſcie/ pobicie/ zburzenie miaſt/ więzienie/ pożogá/ ſpuſtoſzenie ziemie/ iż to może názwáć naiwiętſzą na ſwiecie/ y náiſroſzſzą ſmiertelnych ludzi ſkázą GórnDworz Ee6; brzeg nieſzcżęſny/ Gdzie tá łáni wypłynie: [...] vpadek/ pożogę/ puſtki Z ſobą nieſie KochOdpr Dv; temy [woźnymi] świadczyćie o naiazd: temi o gwałt/ temi o pozogę: temi o rozboy: temi y o ine roźliczne rżeczy GórnRozm G2, L; Straże áby były rządne: [...] bo to ládá iáko w mieśćie odpráwuią. ſtąd pożogi: ſtąd zápowietrzánia. GostGosp 142; á lud oświecony Wiárą/ co cżyni? żáłoſne pożogi/ Puſtki/ miecż/ wnieśli ná domowe Bogi. GrochKal 24; Téż vſtáwiamy: áby Stároſtowie náſzy nie ſądźili nie rozdźielnié/ iedno cztéry Artykuły: o rozbićié ná dródze Królewſkiéy/ [...] o Pożogę: o náiazd gwałtowny ná dóm: o zgwałcenié białychgłów. SarnStat 911, 203, 480, 494, 1076, 1100; PowodPr 24; [Kakus, syn Wulkana] Parſkał dymem y ogniem: nie pomogły cżáry/ Kopćie/ żary/ pożogi płomienie y páry. KlonWor 24.

Wyrażenia: »gaszenie pożogi« (3): przeto niechay niebędźie zdrożno/ o vwiárowániu y gáſzeniu pożogi [de incendiis tum cavendis, tum opprimendis] poſpolite náuki tu położyć ModrzBaz 83v, 83v, 84.

»pożoga przygodna« (1): O pożogę przygodną, y inné okolicznośći któré przy tym bywáią [...] naydźieſz [...] trzy Státuty. SarnStat 499.

»pożoga umyślna« (1): O pożogę vmyſlną złoczyńce Stároſtá ſądźi. SarnStat 499.

»uwiarowanie, przestrzeganie pożogi« (2:1): widzę k wierze niepodobne leniſtwo y niedbálſtwo/ nietylko poſpolitego ludu/ ále też y zacnych ludźi/ około przeſtrzegánia y gáſzenia pożogi [in cavendis et opprimendis incendiis]. ModrzBaz 84, 83v [2 r.].

Szereg: »pożoga i zapalenie« (1): áby Stároſtowie źiem náſzych nie ſądźili/ iedno té rzeczy niżéy nápiſáné: [..] o pożogę y zápalenié [pro incendio, et immisione ignis JanStat 431] SarnStat 528.

[W tłumaczeniu hebrajskiej nazwy miejscowej: Y názwał tám ono mieyſce Tábera/ (marg) Táberáh pożegá. (–) iſz ſię miedzy nimi záżegł ogień Iehowy [Num 11/3] BudBib I 80a marg.]

[Przen: gniew popędliwy ieſt bárzo podobny Kádukowi: ábowiem nic inſzego nie ieſt iedno ſzaleńſtwo krotkie/ docżeśna wśćiekłość/ [...] pożoga cżłowiecża/ ktora pierwey ſwego Autorá pali/ ráni/ y trawi/ niż inſzym pocżnie ſzkodźić WerReguła 128.]

Synonimy: ogień, palenie, płomień, pożar, spalenie.

Cf POŻOG, POŻOSTWO

LW