PRAGNĄCY (102) part praes act
pragnący, pragnąc (101), pragniący (1) BierRaj.
pragnący (101), pragnąc (1).
a jasne.
Fleksja
| sg |
| m | N | pragnący |
f | N | pragnącå, pragnąc |
n | N | pragnąc(e) |
| G | pragnąc(e)go |
G | |
G | pragnąc(e)go |
| D | pragnącemu |
D | pragnąc(e)j |
D | |
| A | pragnąc(e)go |
A | pragnącą |
A | pragnąc(e) |
| I | pragnącym, pragnącem |
I | |
I | |
| L | |
L | pragnąc(e)j |
L | |
| V | pragnący |
V | |
V | |
| pl |
| N |
m pers |
pragnący |
| subst |
pragnąc(e) |
| G |
pragnących |
| D |
pragnącym |
| A |
m pers |
pragnąc(e), pragnących |
| subst |
pragnąc(e) |
| I |
m |
pragnąc(e)mi, pragnącymi |
| L |
pragnących |
sg m N pragnący (20). ◊ G pragnąc(e)go (6). ◊ D pragnącemu (11); -emu (1), -(e)mu (10). ◊ A pragnąc(e)go (4). ◊ I pragnącym (7), pragnącem MurzNT (2). ◊ V pragnący (2). ◊ f N pragnącå (6), pragnąc (1); ~ (attrib) pragnącå (3), pragnąc (1); -ącå Leop, GrabowSet; -ącå : -ąc LubPs (1:1); ~ (praed) pragnącå (3). ◊ D pragnąc(e)j (1). ◊ A pragnącą (1). ◊ [L pragnąc(e)j.] ◊ n N pragnąc(e) (1). ◊ G pragnąc(e)go (2). ◊ A pragnąc(e) (3). ◊ pl N m pers pragnący (3). subst pragnąc(e) (1). ◊ G pragnących (6). ◊ D pragnącym (4). ◊ A m pers pragnąc(e) (10), pragnących (1) WujNT. subst pragnąc(e) (5). ◊ I m pragnąc(e)mi (2) BibRadz, CzechEp, pragnącymi (1) BierRaj. ◊ L pragnących (1).
Sł stp s.v. pragnąć, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. pragnąć.
1.
Chcący coś mieć lub coś czynić;
sitiens Modrz, Cn; appetens Modrz; qui vult PolAnt; appetitor Vulg; sititor Cn (52):
pragnący czego (36), kogo [W przen] (4): TarDuch C6; Cżlowiek bywa gniewliwy barzo/ nie ludzki/ niezgodny/ pragnączy zwady, y ſmierci ludzkiey FalZioł V 51; Wyrwi mie Pánie od cżłowieká złego/ Y też od mężá gwałtu prágnącego LubPs ee2, F2; zmocni Boże coś vdziáłał nam. [...] rozegnawſzy narody woien prágnące. BudBib Ps 67/30[31]; BiałKaz Iv; CzechRozm 30v, 253v; ModrzBaz 8v, 65v; SkarJedn 378; SkarŻyw 397; ReszList 149; poćieſz k ſobie wołáiące/ nas Słowá twego prágnące/ prowadź ná drodze prawdźiwey ArtKanc M18v; LatHar 31, 610; WujNT 97 [2 r.]; Iáko wiele ludzi widamy/ bogáctw y doſtoienſtw prágnących WysKaz 2; PaxLiz B4v. Cf Wyrażenia.
W porównaniach (2): RejPs 211; CzechEp 164. Cf W przen.
Wyrażenia: »krwie [=
śmierci] ([
czyjej]) pragnący« =
sanguinem appetens Modrz (
13):
MiechGlab 36;
OrzRozm K4v;
á po ſtronách záśię bywamy zágábáni od nieprzyiaćioł krwie náſzey prágnących [ab hostibus nostrum sanguinem sitientibus]/ ktorzi máiętnośći náſze pośieść chcą. ModrzBaz 101v,
11v;
CzechRozm 101,
253;
Ktoż tu teraz ieſt przeſládowcą między námi? Kto krwie cudzey prágnący? CzechEp 98,
20,
21,
26,
46,
164;
Scytá záſię nieſzcżęſny Tátárzyn brzydliwy/ Drapieżny krwie prágnący/ chytry/ niewſtydliwy/ Leie krew bez przycżyny KlonWor 30.
»pragnący łaski (bożej)« (4): RejPs 211; KrowObr 44v, 153; O iáka to moc? kto ſię iey prágnący łáſki Bożey y odpuſzczenia grzechow nie rozmiłuie? SkarKaz 206b.
»niewymownie pragnący« (1): Páſterz niewymownie prágnący zbáwienia owiecżek ſwych/ miłoſiernie ſię z námi obſzedł. ReszList 149.
»krzywdy pomścić się pragnący« (1): Wſzelkie ſtworzenie/ niebieſkie/ ziemſkie/ piekielne/ krzywdy ſię Boſkiey nád tobą pomśćić prágnące. LatHar 669.
Szeregi: »łaknący i pragnący« (
1):
[łaska] bywa dawaná w Ewánielij Swiętey/ thylko ludziom łáknącym y prágnącym tey łáſki Bożey KrowObr 44v.
»pragnący i szukający« (1): Iezu miłośćiwy/ y dobrá ſtworzenia twego prágnący i ſzukáiący/ zmiłuy ſię nádemną LatHar 610.
W przen (12):
A nigdziey ſie indziey niećiągnęły ręce moye/ á duſſá moiá byłá prágnąca ſwiętey łáſki twoiey/ iáko ſucha ziemiá wody wgorącoſći RejPs 211;
powieda że náturá náſzá Polſka ieſt drapieżna á złodźieyſka y krwie prágnąca. OrzRozm K4v;
CzechRozm 101;
Niech iedno do tego przyſtąpi pilność/ ſtátecżne przedśięwźięćie/ á ſerce męſtwá prágnące ModrzBaz 8v;
Iż nie ći ſą ſynmi Bożymi w Chriſtuśie/ ábo Chriſtyány práwymi/ ktorzy inſzych prześláduią y morduią/ [...] choćiaż by ſobie nie wiedźieć iákie przycżyny morderſtwá ſwego y prześladowánia zmyśláli/ y onymi złość ſercá ſwego krwie niewinney prágnącego fárbowáli CzechEp 20;
A Boże day to áby ſię wżdy kiedyżkolwiek tey krwie ludzkiey prágnące pijawki vznáć mogły/ y mordow ſwych/ y nie Chriſtyáńſkich poſtępkow poprzeſtáć CzechEp 46;
Potym też y to przyſtoſowánie nie przyſtoyne cżyni/ pewnie z ſercá záiątrzonego/ á krwie niewinney/ niewiemby nie więcey niż pijawká/ prágnącego CzechEp 164;
O Duchu święty/ [...] Rácż vweſelić obecnośćią twoią duſze náſze ćiebie prágnące. LatHar 31.
W charakterystycznych połączeniach: pragnąca(-y, -e) dusza (2), myśl, natura, serce (6), umysł.
Wyrażenia: »pragnący chwały« (
1):
Wielką rádością [po odnalezieniu krzyża] wſzyſcy á zwłaſzcżá Helená święta zięta/ chwáliłá Páná Bogá/ ktory myśli prágnące chwały iego/ nápełnia: y dáie żądze miłuiących ſię. SkarŻyw 397.
»czci pragnący« (2): Owa gáni [Chrystus] ſercá pyſzne y czći pragnące/ ktore w onych Pháryzeuſzách widział iáko Bog WujNT 97, 97 marg.
»sławy pragnący« (1): A iáko cżerw nie w káżdem ſię drzewie rodźi/ ále tylko w słodkiem: ták też zazdrość/ przyzwoitſza bywa tym/ ktorzi ſą bárzo wyſokiego ſercá/ á sławy prágnącego [gloriae percupidis]. ModrzBaz 65v.
Przen [w tym: czego (2)] (3):
Prágnąca modlitwá cżłowieká wyernego/ áby go Pan vcżynił práwym dzyedzicem kroleſtwá ſwego LubPs bbv marg.
Wyrażenia: »czci pragnący« (
1):
Miłość nie zayźrzy/ złośći nie wyrządza/ nie nádyma ſię: nie ieſt czći prágnąca [non est ambitiosa]/ nie ſzuka ſwego WujNT 1.Cor 13/5.
»pomsty pragnący« (1): gdybym ſobie tego pozwolić chćiał: żebym ſię iáko nie chriſtyańſkie/ przećiw I.M. ábo y przećiw komu inſzemu/ nie z miłośći y życżliwośći powinney chriſtyáńſkiey/ ále z gniewu nieprzyſtoynego/ á pomſty prágnącego/ obchodźić y ſpráwowáć miał: [...] tedybym [...] CzechEp 7.
a.
W funkcji rzeczownika [czego] (11):
LatHar 452;
Bieżeli zewſząd do tego chrztu/ y káżdy pobożny y Bogá ſię boiący/y grzechow odpuſzczenia prágnący: do niego ſię kwápił. SkarKaz 514a.
Wyrażenia: »pragnący chwały« (
1):
Pociechá iż prágnące chwały Bożey dziwnie Pan záchowywáć racży. LubPs S6v marg.
»cudzego pragnący« (2): CzechEp 373; A żaden z was niechay nie ćierpi iáko mężoboycá/ ábo złodźiey/ ábo złomowcá ábo iáko cudzego prágnący (marg) w cudze rzeczy náglądáiący. G (–) [aut alienorum appetitor]. WujNT 1.Petr 4/15.
»łakomie pragnący« (1): chce też [Ksiądz Powodowski] to ná nędzniki podłe wewlec/ żeby oni tym Antychriſtem byli: [...] Co przedśię wedle opowiedánia duchá ś. ſłużyć nie może/ iedno hárdemu/ pyſznemu/ wynioſłemu/ ná mále nie przeſtawáiącemu/ owſzem łákomie/ cudzego prágnącemu CzechEp 373.
»pragnący łaski« [szyk 2:1] (3): Pan prágnące łáſki ſwey dziwnie pocieſza. LubPs ff marg; RejPos 313; ArtKanc P18.
»pragnący sprawiedliwości« [szyk 2:1] (3): LubPs S5v marg; [Chrystus] ćierpliwe/ ćiche/ pokorne/ ſpráwiedliwośći prágnące/ pokoy cżyniące/ y pokoy miłuiące/ y przeſládowánie odnoſzące záleca CzechRozm 234v; LatHar +++v.
Szereg: »łaknący i pragnący« (1): Ośmioro Ewángeliey S. błogoſłáwieńſtwo. Vbogim w duchu Cichym Płácżem vtrudzonym Láknącym y prágnącym ſpráwiedliwośći LatHar +++v.
2.
Chcący pić;
sitiens Vulg, Mącz, PolAnt, Calag, Calep, Cn; sitibundus PolAnt, Cn; siticulosus, ardens siti Cn (50):
Gdy by tego ziela pragnączy cżłowiek maſtikował, oddala pragnienie FalZioł I 38b;
GlabGad N8v;
[papież Klemens] záſłan ná ieden wyſep/ gdzye tám nálazł wiele Krześćian wygnánych prágnące przez wody/ ktorym vprośił v Páná Bogá wodę cżyſtą s kámieniá wypuſzcżoną BielKron 148v;
Mącz 397c;
BudBib Is 29/8;
Drſtig. Prágnący. Sitiens. Calag 137b;
Calep 985b;
Miedzy łotry złośliwe IEzus policżony. Zołć z octem prágnącemu w mękách podawano LatHar 309.
W połączeniach szeregowych (8): Panie kiedyżeſmyćię widźieli łaknącęm/ abo pragnącem [!] abo gościęm/ abo nagięm/ abo niemocnęm abo w więźięniu [...]? MurzNT Matth 25/44, Matth 25/37; I coż tho zá nabożeńſtwo [...] ołtarze kámienne przykrywáć? A brátá twego/ dla ktorego Kryſtus vmarł/ łaknącego nienákarmić/ prágnącego nienápoić/ nagiego nieprzyodziać/ [...]? KrowObr 117; BibRadz Matth 25/37, 44; BudNT Matth 25/44; WujNT Matth 25/37, 44.
W porównaniach (4): BudBib Prov 25/24[25]; Tedy go rádość niewypowiedziána opánowáłá/ lepiey niſz prágnący ieleń v wody ochłodzonym ſię cżuł SkarŻyw 113; IAk ſprácowána/ y prágnąca Lánia/ Szuka wody chłodzącey; Ták/ duſzá/ [...] Chce ćię zdroiu żywiący. GrabowSet Q4v; KlonWor 75.
Zwrot: »(na)poić pragnącego; pragnącemu podać napić się wody« [szyk zmienny] (2;1): OpecŻyw 149v; KrowObr 117; Zaden tey Wiecżerzey nieużywa godnie/ iedno ten/ [...] kto nietylko przyiaćioły/ ále też y nieprzyiaćioły miłuie: kto ie karmi łáknące/ y poi prágnące [qui eos pascit esurientes, potat sitientes]. ModrzBaz 62v.
Szeregi: »pragnący i (a) głodny« =
vacuus et famelicus PolAnt [
szyk 2:
1] (
3):
Gdy ſię tułáli po puſzczy y po puſtyni bez drogi/ [...] Byli głodnemi y prágnącemi [Famelici, etiam sitibundi]/ ták iż w nich vſtawáłá duſzá ich. BibRadz Ps 106/5,
Ps 106/9;
Y ták lichwiarz wypiia vtrapione ludźie: Iák wyſyſa krew ludzką piiawká ná vdźie. Iáko Smok Afrykáńſki pragnący y głodny/ Chce krwie Elephántowey z przyrodzenia chłodney. KlonWor 75.
»łaknący i pragnący« = esuriens, sitiens Modrz (3): Ci co po mieyſcách puſtych vſtáwicznye chodzą/ A ná pewne myeſſkánye nigdy nie vgodzą/ Láknący y prágnący [esurientes et sitientes VulgPs 106/5] záwżdy w ſwoyey duſſy LubPs Y4v, Y5v marg; ModrzBaz 62v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.]
W przen (2):
Iż obfićie náſyćił duſzę prágnącą/ á duſzę głodną nápełnił wſzem dobrem. BibRadz Ps 106/9.
Szereg: »pragnący i wyschły« (1): á głębokie wody ſą łáſká y prawdá obietnic Páńſkich/ ktore odwilżáią y ochładzáią ſercá prágnące y wyſchłe BibRadz I 436b marg.
Przen (7):
przeſzedłem ſtadło moie pragnące (koment) Cżuſz zbawienia. (–) A oni wżdy vſthy ſwemi bogoſlawili ale ſercem złorzecżyli [cucurri in siti; ore suo benedicebant et corde suo maledicebant]. WróbŻołt 61/5.
Wyrażenie: »pragniące żądze« (1): PRoſſα cyα namyloſcywſſi panye Ieſu kriſte przeſonα neyſmyernᾳ laſkα twoiα ktorᾳſti [...] wiſyal na krzizu [...] s wſdichayᾳcimgardlem ſpragnyᾳcimy zᾳdzamy ſgorzkym vkuſſenym octu ij zolcy BierRaj 22.
a)
O ziemi (3):
W porównaniach (2): A przyſćie iego będzie káżdemu ták wdzięczne/ iako deſſcz nowo poſianemu zbożu/ álbo roſá prágnącey á ſuchey ziemi RejPs 105; Wznośiłem k tobie ręce me wzdycháyąc w ſwey duſſy Iáko zyemiá prágnąc wody gdy yeſt w wielkiey ſuſſy. LubPs ee5.
Szereg: »pragnąca a sucha« [szyk 1:1] (2): RejPs 105; A ktora [pustynia] byłá ſuchą/ będzie Ieźiorem/ á prágnąca [Et quae erat arida, ... et sitiens] ſtánie ſie krzynicámi wod. Leop Is 35/7.
β) [O lampie: vźrzyż go á on nie ſpi/ iedno ráchuie. (–) Widzę bych ták zdrow był/ á ieſzcże przj ćięmney á prágnącey lámpie LucSamosKur D3v.]
γ)
O żołądku (2):
wſzelka rzecż zeſchła mnieyſza ſie ſtawa, takież y żołądek pragnąci. GlabGad E8v.
Szereg: »suchy a pragnący« (1): Cżemu żołądek ſuchy á pragnaczy [!] nie potrzebuie wiele picia. GlabGad E8v.
a.
W funkcji rzeczownika;
sitiens PolAnt, Modrz, Vulg; lassus PolAnt (16):
March3 V8v;
Są theż drugie [dobrodziejstwa] czo ſie nam nigdy oddáć nie mogą á wżdy ie prze ludzi czynimy. Iáko gdy błądzącego ná drogę náwiedziemy/ prágnącemu wodę iáką álbo krynicę vkażemy RejZwierc 95.
W połączeniach szeregowych (4): ty prziodziey pana Chriſtuſſa wubogych iego/ naſſyć go wlaknączych nawiedz go wniemocznych prziymy go wdom zwiernymy ktorzy domu potrzebuią pociez go wſmętnich/ napoy wpragnącich SeklKat Q3v; KrowObr 62v; záprawdę łácżnym/ prágnącym/ nágim/ źiębnącym/ słuſzna rzecż ieſt dáć rátunek/ żeby z niedoſtátku rzecży potrzebnych niepomárli. ModrzBaz [38]v; LatHar +++.
W porównaniu (1): iáko zrzodło wody prágnącemu nic nie pomoże/ ieſli ſię wody z niego nie nápije: Ták y te ſkárby y lekárſtwá od Páná Chriſtuſá hoynie zgotowáne nic nam nie pomogą/ ieſliże ich [...] ſobie nie przywłaſzczem. WujNT 773.
Zwrot: »pragnącego (na)poić« = lasso propinare aquam PolAnt [szyk zmienny] (3): ludzi tzęſtokroć vpominamy [...] aby łáknące karmili/ prágnące poili/ nágie przyodziewáli/ vbogie w dom przyimowali/ niemocne y więznie náwiedzáli y ćieſzyli KrowObr 62v; BibRadz Iob 22/7; LatHar +++.
Szereg: »pragnący, (a) głodny« = esuriens et sitiens PolAnt [szyk 1:1] (2): Nie nápoiłeś wodą prágnącego/ á głodnemu odeymowałeś chleb [Non aquam lasso propinare fecisti et a famelico prohibuisti panem]. BudBib Iob 22/7, Is 29/8.
Przen (7):
pragnący w czym (1): Pánye hoyną rękę twą otworzyſz łáſkáwie/ A nápełniſz prágnące w pożądliwey ſpráwye LubPs ff.
a)
bibl. W przekładzie i komentarzach do Ioann 7/37 oraz Apoc 21/6 (6):
iáko tho ſam [Krystus] przes Proroká mowi ták. Wſzyſcy prágnący podzćie do wody/ [...] kupćie/ bes ſrebrá KrowObr 79;
RejAp 177v;
Ia prágnącemu dam dármo ze źrzodłá wody żywey. WujNT Apoc 21/6,
Ioann 7 arg.
Zwrot: »pragnącego ochłodzić; ochłodzenie pragnących« (1;1): Y cżego mily panie pragnieſs/ wſſakes ty ochlodzenijé ſlodkié wſſytkich pragnących OpecŻyw 149v; Oto ſłyſzyſz iż obiecuie káżdego prágnączego á prácuiącego ochłodzić wodą żywą RejAp 177v.
Synonimy: 1. chcący, pożądający, pożądliwy, żądający.
Cf PRAGNĄĆ
LW
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}