Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEJEDNAĆ

Następne hasło: PRZEJEDNANIE »

PRZEJEDNAN (21) part praet pass pf

przejednan (12), przejednany (9).

Oba e jasne; w formie niezłożonej a pochylone; w formie złożonej a jasne.

Fleksja

sg
m	N	przejednån, przejednany	f	N		n	N	przejednåno
	G			G	przejednan(e)j		G
	A	przejednan(e)go		A			A
	I			I	przejednaną		I

pl
N	m pers	przejednani
A	m pers	przejednané

sg m N (praed) przejednån (8) Mącz (3), RejPos (5), przejednany (2) CzechEp, ReszPrz. ◊ A przejednan(e)go (1). ◊ f G przejednan(e)j (2). ◊ I przejednaną (1). ◊ n N (praed) przejednåno (4). ◊ pl N m pers przejednani (2). ◊ A m pers przejednané (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: przejednany przez kogo (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. przejednać.

Znaczenia

1. Od „przejednać” ‘ułagodzić czyjś gniew’ (16)
- a. Którego gniew został ułagodzony (7)
  - W przen (1)
- b. Za który przeproszono (3)
- c. Przywrócony do łask (1)
2. Pojednany, przywrócony do zgody (3)
3. Uzyskany, wyjednany (o łasce) (2)

1. Od „przejednać” ‘ułagodzić czyjś gniew’ (16):

Fraza: »przejednan jest gniew« [w tym: komu (4), u kogo (1)] (5): á iż iuż im był przeiednan ten gniew v bogá wſzechmogącego RejPos 23, 10, 116, 172, 307 marg.

Szeregi: »przejednan a przepuszczon« (1): á iż nam miał być przeiednan á przepuſzcżon w imię iego ſwięthe on z dawná zácżęty á ſpráwiedliwy gniew iego. RejPos 116.

»przejednan a (i) ubłagan« [szyk 1:1] (2): kiedy thobye ieſt vbłagan á przeiednan gniew Bogá Oycá twego niebieſkiego/ przez onego iedynego ſynacżká iego RejPos 172, 307 marg.

a. Którego gniew został ułagodzony (7): Conciliabundus, Latwi ku yednániu/ álbo który ma być przeyednan. Mącz 62d; Vereor ut placari possit, Boyę ſie że z trudná ma być przeyednan/ przepráwion. Mącz 484d; Aktoby z niego wykrocżył wedle krewkośći ſwoiey/ iużeś dał y vkazał hoyne drogi/ iáko ma być przeiednano to ſwięte Boſtwo twoie. RejPos 252v.

przejednany komu (1): ze Bog Oćiec niechćiał być inſzym ſpoſobem cżłowiecżemu pokoleniu przeiednány/ iedno żeby Pan Chryſtus ſyn iego ná ſię przyiął kaźń wſzeláką/ ludzkim grzechom powinną ReszPrz 82.

przejednany czym (1): Placamen seu placamentum, Czym kto bywa przeyednan/ Pocztá álbo co tákowego. Mącz 302b.

W przeciwstawieniu: »przejednany ... rozgniewany« (1): WujNT 540 cf »przejednany i łaskawy«.

Szereg: »przejednany i łaskawy« (1): Będąc vſpráwiedliwieni z wiáry/ mamy Bogá przeidnánego y ná ſię łáſkáwego/ ktoregoſmy przedtym mieli dla grzechow rozgniewánego. WujNT 540.

W przen (1): áby po długiey y ſzkodliwey niezgodzie/ corká (to ieſt ſtolicá Cárogrocka) z przeiednáney mátki vweſelić ſię mogłá. SkarJedn 245.

b. Za który przeproszono (3): Piabilis, Co może być łatwie odpokutowano/ Przeyednano/ Przepráwiono. Mącz 301c; Propitiabilis, Co ku przeyednániu należy/ Albo łatwie może być przeyednano. Mącz 326d, 301d.

c. Przywrócony do łask (1): Obydź ſye z námi łáſkáwie/ A to gwoli ſwoiéy ſłáwie: Prze imię ſwé záwołáné Prziymi nas zá przeiednáné. KochPs 120.

2. Pojednany, przywrócony do zgody (3): iáko potrzebuią [pośrzednika] wſzyścy inni święći/ przez iednego pośrzedniká Chriſtuſá przeiednáni WujNT 724.

przejednany z kim (1): [Stey prziczyny koſcioł krzeſciáńſki/ Kriſtuſá páná y zbáwićielá náſſego ofiáruie Bogu oycu/ áby [...] miedzy Bogiem/ á miedzy ludźmi/ iednaczem raczył sye ſtáć/ przez ktorego ieſteſmy zbáwieni/ y z Bogiem oycem przeiednáni. ZebrzydOdpow p3v.] Cf przejednany czym z kim.

przejednany czym z kim (1): Bo iuż nie naydą inſzego Chriſtuſá/ áni inſzego krztu/ áni inſzey ofiáry/ ktorąby mogli być z Bogiem przeiednáni. WujNT 773.

Wyrażenie: »sobie przejednany« (1): Nie żeby Bog oćiec/ więcey niż ſyná świát vmiłował/ ále owſzem iż kwoli ſynowi/ ktory ná ſię wźiął winy tego świátá/ on też w nim ſobie przeiednány/ do łáſki ſwoiey y miłośći przywroćił. CzechEp 187.

3. Uzyskany, wyjednany (o łasce) (2):

przejednany komu (1): iż [król polski] ieſt Pánem y obrońcą kośćiołá náſzégo/ zamków/ Miaſt/ y Wáſſalów náſzych: y zá łáſką przeiednáną nam iego Iáſnośći ſtoiąc przy poſtánowieniu przerzeczonégo wiecznégo pokoiu/ y od niego niwczym nieodſtępuiąc Nas/ Kośćiół/ Kápitułę/ poddáne náſzé ták duchowné iáko i świetckié do ćiáłá y iednośći przerzeczonégo zacnégo Króleſtwá przywrácamy SarnStat 1124.

Wyrażenie: »przejednana łaska« = gratia conquisita JanStat [szyk 1:1] (2): á Bogá [potrzeba było] ktoryby przez śmierć doſyć vcżyniwſzy cżłowiecżeńſtwo do przeiednáney łáſki y żywotá wiecżnego przez zaſługę Páná Chriſtuſá nam zgotowáne^go wzbudźił. CzechEp 147; SarnStat 1124.

Synonimy: 1.a. przeprawiony, przeproszony, przepuszczony, ubłagan; c. przywrocony; 2. pojednan, zjednany.

Cf PRZEJEDNAĆ