[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPALENIE (4) sb n

Pierwsze i drugie e jasne, a oraz końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N przepåleni(e)
A przepålenié
I przepålenim, przepåleni(e)m
L przepåleniu

sg N przepåleni(e) (2). ◊ [A przepålenié.] ◊ I przepålenim (1), [przepåleni(e)m]. ◊ L przepåleniu (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVIII w. s.v. przepalić.

1. Wypalenie przez umieszczenie obiektów w ogniu (najczęściej w piecu) [czego] (2):
a. Rudy kruszcu w celu wytopienia (1):
Wyrażenie: »przepalenie kruszcu« (1): Dym kthory bywa przy przepaleniu Srebrnego kruſzczu/ ieſt iadowity á ſzkodliwy zdrowiu cżłowiecżemu FalZioł III 34d.
b. Naczyń glinianych w celu utwardzenia (1):
Wyrażenie: »przepalenie garncow« (1): Ignia quaedam vasorum fictilium vitia quae coquendo contrahuntur, Przepalenie/ przegorzenie/ gárnców y ynſzego naczinia gliniánego. Mącz 165a.
Szereg: »przepalenie, przegorzenie« (1): Mącz 165a cf Wyrażenie.
2. Działanie na skórę wysoką temperaturą lub substancją żrącą w celach leczniczych (2): Ale niechceſzli mu [koniowi] żelázem pálić/ náthłuczże czoſnku z ſádzámi á ſtárym ſádłem zmiéſzay/ y przykłáday mu to ná żabę álbo ná muchę [tj. parch]/ tedy mu ſye téż otworzy/ iáko przepalenim. SienLek 181v; [SzymŁowEnch ‡3; SienHerb 500b (Linde s.v. przepalić); Przydáiąc oliwy do lékarſtw/ któré czynią pęchérze/ y przepalenié/ oddala od nich złośći záſzkadzáiące. UrzędowHerb 366b].

przepalenie czym (1): I też Kauterium/ tho ieſth przepalenie ktore cżinią doctorowie dla boleſci głoweny [lege: głownej] zaſtarzałey, ieſt nalepſze złotem rozpalonym FalZioł III 34c.

Szereg: »przepalenie to jest ([jako zową]) kauteryjum« [szyk zmienny] (1): FalZioł III 34c; [vcżyniwſzy z niey [ruty] cżopek/ vſuſzyć v ogniá/ potym cżynić im [= nim] przepalenie ná brodźie iáko lekárze zową Cauterium Cresc 1571 253].
a. [Wypalenie piętna na ciele za karę [czego]: A iż też ci woźni zwykli beli przedtym niepotrzebnymi a zmyślonymi pozwy ludzie trapić dla swej tylko korzyści, broni jeim tego prawo pod straceniem urzędu i wszytki majętności i przepaleniem twarzy. SenatDelib 158.]

Synonimy: 1. palenie, przegorzenie; 2. kauteryjum; a. cechowanie, piątnowanie, pryskowanie.

Cf PRZEPALIĆ

LWil