[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPALIĆ (21) vb pf

e jasne; w inf -pa- (6), -på- (5); -pa- SienLek (5); -på- BielKron, Mącz (2); -pa- : -på- SarnStat (1:2); w pozostałych formach a pochylone.

Fleksja
inf przepalić
imperativus
sg
2 przepål
impersonalis
con by było przepål(o)no

inf przepalić (13). ◊ fut 3 sg przepåli (3). ◊ imp 2 sg przepål (4). ◊ impers con by było przepål(o)no (1).

Sł stp brak, Cn w innym znaczeniu, Linde XVII w.

1. Podziałać na ciało wysoką temperaturą lub żrącą substancją (19):
Przen (1):
Zwrot: »przepalić do boląca« (1): Anić tu ieſt ná ſwiecie żadna rzecż ták trwáła/ Aby ſie s cżáſem márnie kiedy nie ſpádáłá. Tu ſtárość káźi ciáłá źimná y gorącá/ Ze więc cżáſem przepali áż y do bolącá. RejWiz 136v.
a. W celach leczniczych (9):
α. Wykonać zabieg przepalania [w tym: komu, czemu (żywotne) (5)] (7): ále ieſlićby mu [koniowi] to do trzech dni przegryść [martwej kostki] niemogło/ tedy mu żelázem przepálić muśiſz/ przepalże w podłuż SienLek 183.

przepalić co (4): A ieſli ieſth ćięſzka niemoc/ przepálić mu wierzch głowy/ á oney rány długo niegoić/ áż wſzytká zła wilkość wynidźie. SienLek 52v; thedy guzy krſzczyc nábiegną: weźmiſz roſpaloné żelázo/ á przepal ony guzy SienLek 182v, 53, 66v.

Zwrot: »żelazem przepalić« (3): Płynienie też oczu wśćiąga/ gdy ſobie ktho da ná ſkroniách żyły żelázem przepálić. SienLek 66v; ale ieſlić ſye od tego [guz] otworzyć niebędźie chćieć/ tedy żelázem przepálić muśiſz SienLek 184, 183.
β. Podziałać wypalająco [co] (2):
Zwroty: »przepalić ciało« (1): Wezmi Iaſkru á zetrzy gi/ przyłoż gdzie chczeſz á przepali ciało aż rana będzie. FalZioł V 102v.

»gorącością przepalić« (1): FalZioł I 56a cf »przepalić skorę«.

»przepalić skorę« (1): Iaſkier w możdżerzu ſthłucżony gdy będzie na gołe ciało prziłożon: zrani ono mieſcze á prawie ſwoią gorączoſcią przepali ſkorę FalZioł I 56a.

b. Wypalić piętno na ciele jako formę kary [w tym: komu (8)] (9):

przepalić co (3): Przeto był wyrok Ceſárſki [...]/ áby dáley nie byli zábijáni Krześćiánie/ ále áby káżdemu oko práwe było wyięto/ á lewy łyſt przepalono/ á robili wſzelkie roboty. BielKron 155, 155v; Affigere ad caput literam, Náznáczić komu nos álbo vcho przepalić. Mącz 126d.

Zwrot: »twarz (a. na twarzy znak) przepalić« = insuper in facie canterisari JanStat [szyk zmienny] (6): A yeſly zeby byl przeſzwyathczon yſz czwarthy raſſ [krzywo] przyszyagal thedy mayą yemv thwarzſch przepalycz yako krzywo przyſzyaſczi yſzbygo pothym znano LibLeg 6/115v, 6/116v; Inurere notam/ Przepalić twarz/ Nácechowáć/ To yeſt osławić. Mącz 250c; SarnStat 506, 711, 933.
2. [Spalić [co]: Przypomniał [brat Jerzy] i o tym ogniu, który z nieba zstępić ma a przepalić niebiosa i ziemie wsze AktaSynod I 96.]
3. Poddać destylacji (2):
Zwrot: »przepalić wino« (2): á przeczedziwſzi wlej ono wino ſamo do Alembiku/ á przepal ie thak iako gorzałkę palą trzy dni FalZioł I 77a, I 76d.

Synonimy: 1.b. nacechować, napiątnować, naznaczyć, naznamionować, pocechować, popiątnować, poznaczyć.

Formacje współrdzenne cf PALIĆ.

Cf PRZEPALENIE, PRZEPALONY

LWil