[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPRAWIĆ (33) vb pf

e oraz a jasne.

Fleksja
inf przeprawić
praet
sg pl
3 m przeprawił, przeprawieł m pers przeprawili
f przeprawiła m an
conditionalis
sg pl
1 m bych przeprawił m pers
2 m byś przeprawił m pers
3 m by przeprawił m pers by przeprawili

inf przeprawić (8). ◊ fut 3 sg przeprawi (3). ◊ 3 pl przeprawią (1). ◊ praet 3 sg m przeprawił (9), przeprawieł (1); -ił : -eł KlonFlis (1:1). f przeprawiła (1). ◊ 3 pl m pers przeprawili (1). ◊ con 1 sg m bych przeprawił (1). ◊ 2 sg m byś przeprawił (1). ◊ 3 sg m by przeprawił (2). ◊ 3 pl m pers by przeprawili (1). ◊ part praet act przeprawiwszy (4).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII w.

1. Umożliwić przedostanie się na drugi brzeg; tansferre, transire facere PolAnt [kogo, co] (13): BudBib Gen 32/23; á iſz rzeká wielka Iordan przeſzkadzáłá: prośił Pána Bogá [Jozue]/ áby [...] náucżył go iáko on lud [...] przepráwić miał. SkarŻyw 501; Tám przyiechawſzy chłopek do przewozu/ Záwołał [...] Wieź przewoźniku [...]. A przewoźnik [...] bez ſzkody z końmi woz przepráwił/ Ná brzegu ſtáwił. KlonFlis C3v.

przeprawić przez co (8): BibRadz Sap 10/18; BielKron 113; [car] woyſko Hordy Zawolſkiey przez Dniepr przepráwił/ á przyciągnąwſzy pod Mozer [...] ſam ſię koſſem położył StryjKron 269; W tym Amurat Turecki Carz ſto tyſiąc ludzi/ Przepráwił przes Heleſpont StryjKron 602, 742. Cf »przeprawić przez rzekę«.

przeprawić na czym (1): wnet z wielkich kłodzin poczynili płoty/ ná ktorych koláſſy y wſzyſtko woienne narzędzie/ nie długo tráctuiąc/ przepráwili StryjKron 265.

Zwroty: »przeprawić przez rzekę« (3): [Jakub] rozdzyeliwſzy ie [stada] ná trzy turmy/ przepráwiwſzy ie przez rzekę/ zoſtał ſam nád rzeką BielKron 15v; Náſzy [...] ćiągnęli przećiw im [Moskwie]/ przepráwiwſzy dźiáłá y lud przez rzekę Dniepr. BielKron 429; SkarŻyw 348.

»przeprawić na drugą stronę« (1): Potym zá cżáſem ná dębowey łodźi/ Przepłynął [kmieć] Wartę y Wiślne powodźi/ Przepráwieł dźieći y lękliwą żonę/ Ná drugą ſtronę. KlonFlis C3v.

W przen (1): [Mądrość] Przepráwiłá ie [lud święty, tj. Żydów] przez morze cżerwone/ á przeprowádźiłá ie przez wiele wod. BibRadz Sap 10/18.
2. Dać pozwolenie przejścia [kogo przez co] (1):
Szereg: »przeglejtować i przeprawić« (1): niewiem czo sye dzieye yz krol pan. twoy [tj. królowej węgierskiej] bedacz yey oyczem onye nycz niedba a ſnaczbi mye za tho zadal ya bich ya przes ſwą Ziemie przegleytowal y przeprawyl LibLeg 11/13v.
3. Utorować, uczynić drogę przejezdną, umożliwić przejście (5):
[Zwrot: »drogę sobie [przez co dokąd] przeprawić« = przejść: [Despot] nie moczą, ani otworzisczie drogę sobie przes panstwa j.k.m. do woloch przeprawil CorfusDocum 1563 nr 116.]
Przen (5):
Zwroty: »przeprawić drogę (wolną)« [w tym: komu, czemu (2), [czym]] = praeparare viam PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (4): MurzNT Luc 27/27; jeśli WKM ręki Jego [Boga] srogiej już teraz nie uprzedzisz tym abyś [...] słowu Jego świętemu drogę naprzod wolną przeprawił, a potem [...] Diar 22; Oto ia poſyłam Angiołá moiego przed oblicżym thwoim/ ktory przepráwi drogę twoię przed tobą. Leop Mar 1/2; RejPos 189v; [Leop Mal 3/1 (Linde), Matth 11/10 (Linde); Inſzy Prorocy poſłáni byli/ áby przyſzćié PAńſkié opowiádáli/ á IAn S. przyſzedł/ áby drógę iemu przepráwił BiałPos 44 (Linde), 31 (Linde); A ná krotce ten pożytek ieſt w niebo wſtąpienia Páńſkiego pirwſzy/ Iże on nam prawdziwym ſwoim wſthąpieniem do Niebá drogę przepráwił/ y mieyſce támże zgotowił GilPos 262v].

»przeprawić ścieżki [komu]« (1): Rácżże przepráwić twe ſcyeſſki mnie bez káżdey trwogi/ By poruſſone nye były ſtopy moyey nogi. LubPs D4.

4. Przebłagać, przeprosić, ułagodzić czyjś gniew, nakłonić do darowania kary; zjednać, pozyskać (13): Pio. [...] Aliquando purgare, Przeyednáć/ Przepráwić. Mącz 301c.

przeprawić kogo (4): Bo ludzie złé przeprawił/ i diábłu k woli vczynił/ ale dobré [...] okrutnie na ſwoie potępienié wieczné obraźił MurzHist D3, Dv; Myſzkowſki bacżąc krolá przećiw ſobie poruſzonego/ ſzukał łáſki v niego/ [...] krol mu tę winę przepuśćił: potym przyiáciele nieboſzcżykowy przepráwił BielKron 410v; Ignoscens, Skłonny ku odpuſzczeniu/ Láskáwy/ Nieſurowy/ Latwie ſie da przepráwić. Mącz 251a.

przeprawić u kogo (3): [opowiedáiąc mu [Czesi królowi polskiemu] to/ Ze ſyná iego Włádyſłáwá Cżechowie krolem ſobie obráli: tym ſpoſobem żeby [...] krol Káźimirz go od iego nieprzyiaćioł wſzyſthkich bronił/ y v Papieżá mu przepráwił. BielKron 1597 449 (Linde)]. Cf Zwroty.

przeprawić komu (6): [przećiwko ktoremu [królowi] mieſzcżan tyśiąc pieſzych we zbroi wyſzło [...] o co ſie gniewał ná nie Papieſki Poſeł/ y chćiał ie kląć y wyganiáć: ále im Zbigniew Biſkup przepráwił. BielKron 1597 388 (Linde)]. Cf Zworty.

Zwroty: »gniew przeprawić« [komu; w tym: u kogo (1), czym (1)] [szyk zmienny] (5): Zbigniew [...] nápráwił biſkupy ná krolá by mu przepráwili gniew. BielKron 351, 60, 71v; In fidem alicuius recipi vel redire, Przepráwić ſobie v kogo gniew á w łáskę być wzięt. Mącz 126a; Then [Jezus] nam wſzem racżył Oycowſki gniew przepráwić/ gdy ſię zá nas dał okrutnie vmęcżyć ArtKanc N7; [RadzPodróż 185; StryjPocząt 427; Wnet Holénus iák zwyczay/ napierwéy zábiwſzy kilká ćielców/ á boſki gniew tym przepráwiwſzy [exorat pacem divoni III 370] Zawićie odwięzuie od czołá świętégo VergKoch 77 (Linde)].

»przeprawić mierziączkę [u kogo]« (1): ktory [Sieciech] ziechawſzy do Ruſi/ przepráwił potym mierźiącżkę v krolá/ y był w łáſce záſię BielKron 349v.

[»[komu u kogo] niełaskę przeprawić«: Mieli potym trudność mieſzcżánie od Ceſárzá że go wydawáli/ ábo od gwałtu nie bronili: ále im potym Krol v Ceſárzá tę niełáſkę przepráwił. BielKron 1597 598 (Linde).]

»przeprawić winę [komu; w tym: u kogo (1), przez co (1)]« [szyk zmienny] (2): poſłał [Łokietek] táiemnie poſły [...] do woyſká Pruſkiego Wincentego s Pomorzan [...]. Slubuiąc mu też tę winę/ wktorey przećiw ſwey oycżyznie wykrocżył/ odpuśćić: y v wſzytkich obywátelow ſwych przepráwić BielKron 372; A Iugurtá będąc więźniém w Rzymie/ viąwſzy ſobie piérwſzé Pány pieniądzmi/ y przepráwiwſzy ſobie winę przez dáry/ puſczón był wolno KochWr 32.

5. Wyjednać, załatwić dla kogoś [komu] (1):

przeprawić co (1): Tobieć ieſzcże cżárćie nie freyt Nieledáć kto przepráwi gleyt. MWilkHist Fv.

[przeprawić u kogo: Tákże mu záśię Báldwinus Biſkup Krákowſki [...]/ y Iároſław Ruſkie Książę/ przepráwili v Boleſłáwá: tym ſpoſobem/ żeby tylko Mázowſze miał/ á inne dzierżáwy ſwoie Boleſłáwowi puśćił BielKron 1597 97.]

6. [Przekształcić, zmienić [co, z przytoczeniem]: Lecż ma cżytelnik wiedzieć/ że to mieyſce Markion on wielki a śmiały Heretik zfałſzował. Bo co był Apoſtoł napiſał: Wtory cżlowiek z niebá: to tak Márkion przepráwił/ Wtory cżłowiek ſam Pan z niebá. BudArt K5v.]

Synonimy: 1. przewieść; 4. przejednać, przenaleźć, przeprosić, ubłagać, uśmierzyć, złagodzić.

Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.

Cf PRZEPRAWIENIE, PRZEPRAWIONY

LWil