Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZESĄDZON

Następne hasło: [PRZESCHŁY] »

PRZESĄDZONY (15) part praet pass pf

przesądzony (9), przesądzon (6).

e jasne; w formach złożonych o jasne; w formach niezłożonych -on(-) (2), -ón (1) SarnStat (2:1).

Fleksja

sg
m	N	przesądzony, przesądzón	f	N	przesądzona
	G	przesądzonégo		G
	D	przesądzon(e)mu		D
	A	przesądzon(e)go		A

pl
N	m pers	przesądz(e)ni
N	subst	przesądzoné
G		przesądzonych
D		przesądzonym

sg m N przesądzony (1), (praed) przesądzón (5). ◊ G przesądzonégo (1). ◊ [D przesądzon(e)mu.] ◊ A przesądzon(e)go (1). ◊ f N (praed) przesądzona (1). ◊ pl [N m pers przesądz(e)ni.] subst przesądzoné (3). ◊ G przesądzonych (3). ◊ [D przesądzonym.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. przesądzić.

Znaczenia

1. Skazany w wyniku rozprawy sądowej (8)
- α. W funkcji rzeczownika (1)
- a. Skazany na sądzie bożym (1)
2. Rozstrzygnięty na drodze sądowej, prawnie udowodniony (4)
3. Orzeczony wyrokiem sądowym (3)
4. [Potępiony jako ktoś, uznany, orzeczony kimś]

1. Skazany w wyniku rozprawy sądowej; addictus, damnatus, iudicatus Cn (8): [papież pisał] do Ceſarzá/ y do Phociuſzá karząc ie o to/ iż śmieli niewinne^go áſtáre^go Biſkupá potępić [...]: chcąc to mieć/ áby Ignácego cáła [tj. uważana za prawomocną] rzecż byłá/ pokiby przeſadzon [!] nie był SkarJedn 215; Oni [członkowie synodu] ná to niedbáiąc/ iego [św. Chryzostoma] Anielſki á niewinny żywot potępili/ y z ſtolice złożyli. Y do Ceſarzá przez Eudoxyą one [lege: onego] wſkazáli: áby go wygnał iáko przeſądzonego. SkarŻyw 89.

przesądzon czym (1): Tóż ſie ma rozumieć/ ieſliby kto in cauſa criminali [...] był przeſądzón Dekrétem Séymowym/ álbo w Grodźie w Artykułách Grodzkich SarnStat 612.

przesądzon w czym [= według czego] (1): SarnStat 612 cf przesądzon czym.

przesądzon w czym [= w przedmiocie sprawy] (1): SarnStat 1174 cf Szereg.

przesądzon gdzie (1): SarnStat 612 cf przesądzon czym.

Wyrażenie: »nad prawo, przeciw prawu przesądzon« = skazany niezgodnie z prawem (1:1): Ieśliżeby kto [...] miał za to, aby był przeciw prawu pisanemu przesądzon, tedy będzie takiemu każdemu wolno onego sędziego [...] o to pozwać Diar 96, 96.

Szereg: »przesądzon i wzdan« (1): pozwány y pokonány ſowité rány ránionému zápłáćić/ y onéy rzeczy Aktcia [lege: akcyją] w któréy rękoymie ábo Selce poſłáni ſą zgwałceni/ vtráćić y w niéy przeſądzon y wzdan bydź ma SarnStat 1174.

α. W funkcji rzeczownika (1): [najezdnik] pokonan będąc/ tráći máiętność ſwoię y poczćiwość/ ipſo iure et facto. A wſzákóż piérwéy nágrodźiwſzy z dóbr przeſądzonégo wſzyſtki ſzkody vkrzywdzonému. SarnStat 1169.

[przesądzony czego [= za co]: prawo tej ziemi bratu jego [Eryka XIV Wazy, tj. Janowi III, księciu finlandzkiemu] dłużej trwać na świecie nie dopuszcza, jako przesądzonemu obrazy majestatu tej korony. KromHist 39.

przesądzony o co: wnieśiona tám byłá deliberátia około [...] reſtituciiéy Chrzyſtophá Zborowſkiégo. Co widźieliſmy bydź rzecz nie zwyczáyną/ przećiwną Práwu/ [...] którą ſie drógá otwiéráłá wſzyſtkim przeſądzonym o iákiékolwiek wyſtępki JanPrzyw 124.]

a. Skazany na sądzie bożym (1): Nieprzyiaćielem głównym zły dobremu/ Ale go záwżdy pan wyrwie z rąk iemu: Ani da/ żeby będąc potwarzony Miał od ſędźiégo wyniść przeſądzony. KochPs 54.

2. Rozstrzygnięty na drodze sądowej, prawnie udowodniony; iudicatus JanStat, Cn (4):

W połączeniu szeregowym (1): A gdy ná tákowym rzecz otrzymána/ przeſądzoná/ álbo przezyſkána będźie: ten/ który práwo przewiedźie/ poiedźie do Stároſty onégo/ gdźie mieſzka ón/ ná którym práwo przewiedźiono. SarnStat 543.

Wyrażenie: »sprawy, kauzy, rzecz przesądzona(-e)« [w tym: gdzie (2)] = res iudicata JanStat (2:1:1): [...] Tych wſzyſtkich kauz/ któré [...] bądź w Ziemſtwie/ álbo w Grodźie przeſądzoné [...] SarnStat 855; Iż áni my/ áni Pánowie Rády żadnych Win áni Pereſudów/ áni Pánowie Rádá náſzá od ſądów y Dekrétów w ſpráwách ich vltimae inſtantiae przeſądzonych bráć nie mieli. SarnStat 860, 543, 869; [questio ventilata bylaby rzecz. albo gadką [lege: gadka] okolo thakiego zabyczą roſbieraną [!]/ przeſſądzona TomZbrudzBrul Num 35/24].

3. Orzeczony wyrokiem sądowym; iudicatus Cn (3):

przesądzony na kim (1): WIn przeſądzonych żadnych ná Szláchćie dawáć nie będźiem SarnStat 161.

Wyrażenie: »winy [= kary] przesądzone« (3): którym [likwidatorom retent, tj. niespłaconych długów] ſalaria náznáczoné ſą w Vniwerſale Poborowym/ á do tego win przeſądzonych/ któréby ſie práwnie pokazáły/ Czwarta część ratione retentorum SarnStat 415, 161, 1314.

4. [Potępiony jako ktoś, uznany, orzeczony kimś; iudicatus Cn [kim]: Czycz wſiſczy navkę Apoſtolſką przyęly y wprawdzie yą navczalÿ thich naucze ktorzy ſzię kolwiek ſprzeczywyly, wſiſczi ſą kaczerſmy przeſądzenÿ ArgWykład 41/64.]

Synonimy: osądzony, uznany; 1. potępiony, przekazany, skarany, skazany; 3. ustanowiony; 4. mian, mianowany, poczytany, potępiony.

Cf NIEPRZESĄDZONY, [PRZESĄDZIĆ]

AKł