[zaloguj się]
[pdf]

PRZESZKODA (59) sb f

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N przeszkoda przeszkody
G przeszkody przeszk(o)d
D przeszkodzie
A przeszkodę przeszkody
I przeszkodą
L przeszkodzie

sg N przeszkoda (8). ◊ G przeszkody (11). ◊ D przeszkodzie (3). ◊ A przeszkodę (2). ◊ I przeszkodą (4). ◊ L przeszkodzie (18). ◊ pl N przeszkody (5). ◊ G przeszk(o)d (4). ◊ A przeszkody (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

To, co przeszkadza, utrudnienie, trudność, zawada; mora Mącz; impedimentum, incommoditas, incommodum, praepedimentum Cn (59): Bo ieſli zá żywotá ſwego/ [święci] dobrze nam cżynili/ [...] cżemu po śmierći cżynić nie máią? zwłaſzcżá w miłośći świętey iuż będąc doſkonálſzymi/ y od przeſzkod rozlicżnych wolnemi. LatHar 325, 116, 194.

przeszkoda czego [= do czego] (2): Cżáſem ſię tedy ſpowiedź táką cżynić muśi z powinnośći/ áby ſię iedney z onych cżterech/ teráz dotknionych/ przeſzkod rozgrzeſzenia/ co nalepiey zábieżáło LatHar 131; SkarKazSej 662a.

przeszkoda do czego (10): [Pan Bóg] Oddalił od ćiebie przeſzkody do náwrocenia rozmáite. LatHar 675, 115, 234; PaxLiz Ev; Ieſt ieſzcze przeſzkodą do mądrośći/ poſądzánie prędkie y ſkwápliwość w domyſłách y podeyźrzániu. SkarKazSej 622a, 661b. Cf Zwroty.

przeszkoda od czego (2): Abráhám też Pátryárchá/ gdy bydło rozlicżne y ptáſtwo pewne/ Pánu Bogu ofiárował/ wielką od ptáſtwá powietrznego przeſzkodę miał LatHar 251; áby [natura nasza] od grzechow wolná zakon Boży pełniłá/ y przeſzkod od ćiáłá y ćieleſnośći iego ſzkodliwych nie miáłá SkarKaz 488b.

przeszkoda komu, czemu (19): [grzechy przeciwko IX i X przykazaniu] Zayźrzenie drugiemu ſzcżęśćiá iego vmyślne y złośliwe. Przeſzkodá bliźniemu złośliwa w pożytkách iego. LatHar 118; PaxLiz Ev. Cf Zwroty; »ku przeszkodzie«.

przeszkoda czemu [= do czego] (11): SkarŻyw 15; Gdy ſię poſelſki on vrząd dáley ſzerzył: do tego przyſzło/ iż z niego teraz wielkie ſię dobrym rádom przeſzkody dźieią. SkarKazSej 694a. Cf Zwroty.

przeszkoda w czym (3): [w królestwie niebieskim] przeſzkody w ſłużbie Bożey nie máſz LatHar 598, 118. Cf »być na przeszkodzie«.

przeszkoda czyja [= kto przeszkadza] (1): ále Chryſtus ták dopuśćił/ áż do Sákrámentu chlebá/ żeby iednośći Ciáłá iego ſkuśiwſzy/ nieprzyiaćielſka przeſzkodá odpádłá: á Chryſtus poznány być mogł. LatHar 194.

Ze zdaniem przydawkowym zaprzeczonym [aby, żeby] (4): náwet to opáczné y wywrotné chowánie przymiérza iego przeſzkodą będźie/ ábyś Wáſzá Królew⟨ska⟩ M⟨iłość⟩ z ſkárków [!] ſwoich/ y poddánych twoich zráźić nie miał/ nieprzyiaćielá tego ták ſproſnégo OrzJan 104. Cf »być na przeszkodzie«.

Zwroty: »by(wa)ć na przeszkodzie, ku przeszkodzie« [w tym: do czego (1), komu (9), czemu [= do czego] (6), w czym (1); aby, żeby (3)] = moram esse, obesse, officere, remorari Mącz; prohibere Vulg [szyk zmienny] (18:1): A w vcżeniu bywa to wielom ná przeſzkodzie/ coby ku wielkiey pomocy miało być/ wielka chćiwość vcżenia/ przes ktorą ſię to dzieie/ iż gdy wſzyſtki rzecży zaras vmieć chcemy/ tedy namniey zatrzimać niemożemy. KwiatKsiąż K4, F, G3v, L4, N4v; Nec mora ulla est quin eam uxorem ducam, Nic ná przeſzkodzie nie yeſt ábych yey nie miał poyąć. Mącz 233a, 115c, 220b, 233a, b; RejPos 312; A ták ſię záſadzmy ná ſprawiedliwego/ bo ieſt nam ná przeſzkodzie [inutilis nobis est]/ á przećiwi ſię ſpráwam náſzym BudBib Sap 2/12; SkarJedn 374, 376; Phil R; tedy rzekł Rzezániec: Oto wodá. Coż mi ieſt ná przeſzkodźie ábych nie był okrzczon? WujNT Act 8/36, s. 35; SarnStat 1038; SzarzRytJSzarz nlb 2; [CorfusDocum 1590 nr 188].

»przeszkodę(-y) (u)czynić; przeszkoda się czyni; przeszkody były czynione« [w tym: do czego (3), komu, czemu (7), czemu [= do czego] (3)] [szyk zmienny] (9;1;2): BibRadz 1.Mach 1/38; BudBib 1.Mach 1/38; Nie cżyniłá im [trzem królom] przeſzkody y oćiągánia/ dáleka/ trudna/ niebeśpiecżna drogá SkarŻyw 26, 15, 582; SkarKaz 44a, 422b; Ieſt ſię o co fráſowáć/ y bać: iż ludźie młodźi/ nie świádomi/ nie ćwiczeni/ w R⟨zeczy⟩ P⟨ospolitej⟩ rządy czynią: drugim mędrſzym y ćwiczeńſzym/ y ſtárſzym/ tákie ná ſkázę wſzytkiey korony przeſzkody czynią. SkarKazSej 663a, 666a, 694a, b, 696b.

Szeregi: »przeszkody i przekazy« (2): A ták z támtąd wielkie przeſzkody/ y przekázy mieyſcu święthemu były czynione [fuit in insidias sanctuario]/ á ná káżdy czás nieprzyiaćiel złoſćiwy tuż záwżdy był nád Izráelczyki. BibRadz 1.Mach 1/38; BudBib 1.Mach 1/38.

»przeszkody i zamieszki« (1): [źli posłowie] zdrowym y należytym kroleſtwu rádom ſeymowym przeſzkody y zamieſzki/ iákie mogą/ czynią SkarKazSej 694a.

Wyrażenia przyimkowe: »bez przeszkody« = impraepedite, impraepeditus Cn s.v. bez zawady (4): SkarJedn 315; LatHar 76; Dla tegom świętá zacné ſobie zámyśliłá/ Abym dźiś pożądliwą myśl ſwą náćieſziłá. Sámá z ſámym zoſtawſzy w domu bez przeſzkody/ A zatym odpráwiłá pożądliwé gody. GosłCast 51; iż nie máſz páńſtwá/ w ktorymby bárźiey poddáni y oracze vćiśnieni byli/ pod ták abſolutum dominium, ktorego nád nimi ſzláchtá/ bez żadney práwney przeſzkody/ vżywa. SkarKazSej 704a.

»ku przeszkodzie« (3): okrom tego mowię trzy inne rzecży tobie ku wielkiey przeſkodze [!] duchowney/ od Grekow podáne ſą SkarJedn 357.

~ ku przeszkodzie komu ku czemu (1): a mowią iżeſcie mnogym ku więtſze przeſzkodźie ku otrzimaniu łaſki pańſkiey ForCnR C3v.

Cf »być ku przeszkodzie«. ~

a. To, co przeszkadza fizycznie (3):

przeszkoda czego [= co przeszkadza] (1): Y ták to przerzecżone/ lekárſtwo w żołądku/ Wſzelákie nápuſzenia [tj. wzdęcia]/ vſkromi do ſzcżątku. A to wiedząc/ iuż śmieło trunkow zácżynayćie/ Zadney ſtocżkow przeſzkody ſie nie obawiayćie. PaxLiz E4.

W połączeniu szeregowym (1): SkarKaz 204b cf Fraza.

Fraza: »[czemu] przeszkody nie zawadzą« (1): ále y náſze ludzkie gdy będą zmartwychwſtániem vwielbione ćiáłá/ będą tę ſubtelność miáły/ [...] iż im żadne mury y śćiány y przeſzkody nie záwádzą/ y nic ich więźnić nie będźie mogło. SkarKaz 204b.
Szereg: »zatrzymanie i przeszkoda« (1): Nie potrzebowáło ćiáło iego [Jezusa] vwielbione otworzenia drzwi/ áni vprzątnienia zawad iákich do weſzćia: przez śćiány y mury przeniknęło/ á iáko duch żadnego zátrzymánia y przeſzkody mieć nie mogło SkarKaz 204a.

Synonimy: przegabanie, przekaza, przekazanie, przekazka, przekażenie, trudność, zabronienie, zatrudnienie, zawada, zawadzanie.

Cf [PRZESZKADZKA]

AN