1. Wprowadza zdanie wynikowo – skutkowe (2757): Gniew niema miłoſierdźia/ przeto kto wgnyewye mowi źle czyni. March¹ A4v (2); lew rzekł/ ia pocżeśnieyſzy/ Przeto mnie ma przyść dział pierwſzy BierEz M2v (14); Potym przydzie cżas obiawieniá/ albo vwielbieniá/ przeto chcę pocżątz od pokory. OpecŻyw 36v (38); ForCnR A3v; MetrKor 40/821 (5); PatKaz I 1 (11); Oto dzyſz koſzczyol ueſolo ſzpyeua rzekącz Spokolenya krolewſkyego marya narodzona przeto zwyeſyelem yey narodzenye ſzwyączącz obchodzmy PatKaz II 42v (6); Salomon ymyą to marya rozumyal gdy rzekl oley uylany ymyą twe przeto mlodzyonky myloualy czyebye PatKaz III 127 (17); Mięſo wołowe przyrownam do inſzego bydła, ieſt na ſuſſze/ przeto krew grubą cżyni FalZioł IV 5a (23); Ty wſzitki rzecży Socrates miał przeto nic innego nie żądał. BielŻyw 93 (12); zielona farba nie barzo mocno ani też barzo mgło, ale ſrzednie wzrok poruſza, przeto go nie mgli ale naprawia GlabGad B7 (97); MiechGlab 43 (3); rzecż ktora ma oſm grani może na iedney mocno ſtanąć/ przetho ią po Laćinie zową Cubus perfectus. KłosAlg A3v; March³ T7v (2); Tys to ſam widział miły panie/ prżeto nie zamilcżay tego/ panie nie odſtępuy odemnie. WróbŻołt 34/22 (8); LibLeg 8/161 (7); RejPs 58; ZapMaz VS 2/335; LudWieś B3v; SeklKat T; RejKup cc7; RejJóz Q4; poſlał mię krol Alexander do ciebie/ ábych tobie mowił/ dlá cżego przedłużaſz iáko boiázliwy/ wynidz przeto s przyácioły twemi á boiuy HistAl Fv (3); KromRozm I C3 (2); MurzHist F4v; MurzHistSekl ktv; Diar 79 (5); DiarDop 113 [2 r.] (6); Zaſz nie wiecie w káżdym domu/ Trzebá ſtátkow trzebá plonu/ Trzebá ná żonę ná dzyeći/ Przeto z mieſzká groſz wyleći BielKom A2 (14); GliczKsiąż B5v (2); GroicPorz d3; Lekki ſie Papieżowi to Tytuł zda/ álbo przezwiſko Biſkup/ przeto ſobie inſzy Tytuł wymyſlił/ áby ſię nád inſze wſzyſtki Biſkupy wſpiął y podnioſl w pychę. KrowObr 7 (7); RejWiz 133v; Miałem zá to żebyś iey nienazrzał [= nienawidził]/ przeto wydałem ią zá przyiaćielá ſwego Leop Iudic 15/2 (7); OrzList e4 (2); Táć ieſt rádá Achitofelowá/ przeto thy powiedz/ mamyli iey ſłucháć/ ábo nie. BibRadz 2.Reg 17/6 (6); OrzRozm F (2); bogowie wiátry puśćili á wieżę przewroćili/ y głos káżdemu inákſzy rozdzielili/ przeto Babel rzecżoná. BielKron 7v; Teſſaloni w Grecyey chwalili Bociąná [!] iż im dawał znáć żyzny rok álbo głodny/ przeto ktoby go zábił/ gárdło v nich płáciło. BielKron 24; Krol Ezechiaſz/ ácżkolwiek cżynił ofiáry dzyękuiąc Pánu Bogu zá zwycięſtwo/ wſzákże nie ſpiewał kántyk/ ktore był ſpiewáć zwykłe [!] powinien/ przeto wpadł w chorobę. BielKron 89v; A wten cżás mor pánował w Niemcech/ przeto ſie precż poſpieſzyli BielKron 206v; á iż wnich [księgach Interym] było Iákmiarz wſzytko ku Papieſkiey ſtronie/ wſzákże były niektore ártykuły luterſkie/ przeto ie poſłano ná oſtatek Papieżowi przeyrzeć BielKron 232v (569); Mącz 421d; Hermolaus Barbarus, [...] przyiął był Arcybiſkupſtwo od Papieżá: wywołány przeto był/ y wywołánym w cudzéy źiemi vmárł OrzQuin C3v (11); Dobrzysćie Krzesćiánie mogę rzec w tey mierze. Przeto was Bog wyſłuchał y záwżdy wyſłucha Prot C3v (7); Wiele innych znákow pánie miewáią/ o ktorych ony nalepiey wiedzą/ przeto ku piſániu nieſą potrzebne. SienLek 112v (10); RejAp 122; GórnDworz P2v (13); Włókę w Mázowſzu Chełmieńſką Włóką zową/ dla tego że tá miárá z Prus do Mázowſza z Chełmná przyſzłá: ták iáko y Práwo Kmiecé álbo Mieſckié/ któré Chełmieńſkim Práwem téż przeto zową. GrzepGeom Lv (2); á dopuſzcżęli tyto niewinne vmrzeć/ tedy pan Bog pomſtę vcżyni nádemną przeto lepiey ieſt bych ia tu krotką mękę ćierpiał HistRzym 86 (11); RejPos 7 (8); BiałKat 118v (8); Nawięcey ſie Bednarze w goſpodách trybuią/ Przeto cżęſto po Mięśćiech [!] tám y ſam wędruią. BielSat C2v (14); GrzegŚm 43; RejZwierc 54v; BielSpr b4v (24); Zá przodkow Krolá Iego Miłośći tákiego odſzcżepieńſtwá niebywáło: przeto ſrogośći vżywáć było niepotrzebá. WujJud 17 (43); WujJudConf 125 (3); RejPosRozpr b4 (2); Lecż Iehowá zemną iáko rycerz mocny/ przeto prześládownicy moi waláć ſię będą BudBib Ier 20/11 (25); BiałKaz Dv (2); Ieſt lepak obycżay (v) vas/ ábym wam iednego odpuſzcżał w Páſchę chcećieli przeto puſzcżę wam Krolá Iudſkie^go? BudNT Ioann 18/39 (23); Zakon ieſt ſłowo Boże: przeto zakon ná wieki trwa. CzechRozm 84v (41); PaprPan Mv (5); KarnNap B3v (2); ModrzBaz 51v (4); SkarJedn 10 (8); choróby w któré wpada [koleryk]/ nagle á zrázu pálić á gorzeć ſye z nim zdádzą: przeto y świérzby álbo zaſkórné rzeczy/ thym ſye niebeſpiecznieyſzé w niém pokázuią. Oczko 34 (11); pan to dobrotliwy/ Pan ſzczéry: przeto gośćiniéc prawdźiwy Vkaże grzéſznym KochPs 34 (14); SkarŻyw 35 (10); MWilkHist Bv; Vſtáwicznie ſię ſtárał by iego Wnukowie/ Mogli záżyć oyczyżny Litewſkiey ſpokoynie/ Przeto ich ſpráwy wſzytki proſtował ku woynie. StryjKron 250 (14); CzechEp 137 (4); KochFr 111; KochDz 104 (2); KochPhaen 15; Nie mam mężá domá/ przeto mi ſię nie godźi ſámey [dać datku] WerGośc 218; BielSen 14; BielSenJoach 2; BielSjem 5; KochPieś 51; KochSob 69; KochPam 80 (2); Ieſt téż tu z Polſki Kśiędzów nabożnych niemáło/ Przeto chcę/ áby ſye im co po mnie doſtáło PudłFr 78; ArtKanc D11 (5); BielRozm 8 (8); GórnRozm A4 (7); Pan naſz [lege: nas] po tym fráſunku/ vćieſzył rádośnie/ Przeto drudzy zágrayćie w ſwe lutnie vćieśnie. KmitaPsal A5; ZawJeft 34; ActReg 7 (5); GórnTroas 22 (3); Zniſzcżałem iuż/ przeto/ duſze nie znam ſwoiey GrabowSet Bv; Snam ćię opuśćił/ przetom cżłek zelżony? Odſtąpiłem ćię/ wiecem w proch rzucony? GrabowSet R (24); KochFrag 40; LatHar 414; KołakCath B (3); ktorzy [pustelnicy] bogomyślny á ſurowy żywot wiodą ná puſzczy/ przykłádem Ianá ś. ktorego przeto święći Doktorowie zowią kśiążęćiem ábo principałem Mnichow y puſtelnikow. WujNT 11 (20); WysKaz 6 (4); JanNKarOrz F3 (3); SarnStat *4 (15); A tyś nie Sálomoná/ Bogá vrodźiłá: Przetóś tákiéy zapłáty pewnie godná byłá. SiebRozmyśl K4v (2); GrabPospR L3; KlonKr B3v (2); VotSzl C4 (2); Coſz? mniemaſz że Lwowſkim, Albo przeto Sámborſkim ſtároſtą zoſtánieſz, Kiedy czcić, y kupowáć páſámany będzieſz? CiekPotr 55 (3); CzahTr F2 (5); GosłCast 69; PaxLiz B4; KlonFlis E (2); SapEpit D2 (2); KlonWor 13 (6); to Polſki ſtroy/ tyś też Polſka páni/ Przeto táki cudzy ſtroy niechći będźie tani. ZbylPrzyg B2 (5); SzarzRyt A3v (3); [ZapWpolActCon 1545 12/302].

Połączenia: »a (więc, wszakże) przeto (też, i)« = et Vulg, PolAnt; igitur HistAl; cur, idcirco, -que, (et) ideo Vulg; ergo Modrz; namque igitur PolAnt; sed JanStat (357): BierEz Q3; Zgrzeſſylem wydáwſſy ij zdradziwſſy krew niewinną/ a przeto wezmicie zaſie waſſe pieniądze OpecŻyw 118 (19); ForCnR Cv; PatKaz I 8 (6); ſplodu zyuota twego bądzye ueſele wſzemu ſzwyatu A przeto powſtany y ydzy ku zlotey ulyczcze tam potkaſz yoachyma mąza twego PatKaz II 64 (31); PatKaz III 89 (15); HistJóz B2 (3); TarDuch D5v; Borag s ſwoiey vrodzoney włoſnoſci ſercze poſila/ á przeto też wodka boragowa ieſt ſerdecżna/ y na inych wiele niemoczi pomoczna FalZioł I 17d; BAran ieſt wodz trzody owiecz/ á przetho natura iemu moc dała nad inſze Owcze FalZioł IV 2c (68); BielŻyw nlb 12 (5); GlabGad B (3); Tuus ſum ego ſaluum me fac: quoniam iuſtificationes tuas exquiſiui. Iamci twoy miły panie á prżetho racży mie zbawić/ bomci ſie ia badał o ſprawiedliwoſciach twoich. WróbŻołt 118/94 (14); LibLeg 6/156v; IAm iſćie doſtátecznie v wierzył [!] á przetom beſpiecznie mowił y w vćiſkoch moich á wnawięczſſey roſpáczy wyſtępkow moich RejPs 171v (4); SeklKat C4v; HistAl F5 (2); KromRozm III G6; GliczKsiąż L7v (2); KrowObr 209v; mowił Pan do Iozue [...] Moizeſz ſługá moy vmárł: á przeto wſtań á przepraw ſie przez ten Iordan/ ty á wſſyſtek lud ſtobą Leop Ios 1/2 (7); bo nam mowá Polſka przyrodzona ieſt/ á Niemcom náſzá mowá nábyta/ vczą ſye iey/ Bo od mátek iey nieumieią/ á przeto też oni źle po Polſku mowią. OrzList i2 (2); BibRadz *6v (2); OrzRozm O2; BielKron 75v (2); GrzegRóżn D (4); KwiatKsiąż C2 (4); Mola Asinaria, Osłowy młyn/ w którym osłowie robią/ my nie mamy osłow/ á przeto konny/ álbo/ wołowy młyn zowiemy. Mącz 17d (5); OrzQuin F2 (2); Ale náſzych czáſow zbytki ſye rozmożyły: żadna rzecz przed náſzym żárłoctwem ſye niewyśiedźi/ á przeto też rzadkiemu lekárze pomagáią SienLek 18 (20); á to było moie przedſięwzięcie: á przeto/ nie zda mi ſie ábym miał głębiey w tho wkracżáć. GórnDworz Ll8 (15); á ták z boleśćiámi okrutnemi/ łoże [tj. łożysko] ſie w niey záwroćiło/ á przeto niemogłá porodzić dźiećięćiá bárzo długo. HistRzym 15v (10); RejPos 100v (4); BiałKat 63v (3); KuczbKat 100; Zakon nas vſpráwiedliwić niemogł: Sam Pan Chriſtus nas vſpráwiedliwił: á więc przeto ći ktorzy iuż vſpráwiedliwieni ſą/ zakonu wypełnić niemogą? WujJud 77v (5); RejPosRozpr cv; A ſkoro mieli (trochę) odpoczynienia/ tedy záſię złośći broili przed tobą á przeto podawałeś ie w ręce nieprzyiaćiołom ich BudBib 2.Esdr 9/28 (12); BudNT Gal 6/12[10]; Niemáſz tego w piſmie świętym roſkazánia/ żebyſmy Chriſtuſá Iezuſá wzywáli/ á przeto go wzywáć nie mamy. CzechRozm 191 (8); ModrzBaz 21 (2); Toż mowiem o S. Pietrze/ kiedy/ ktorego dniá/ roku/ godziny do Rzymá przyſzedł/ choćiabj w tjm doſtátecżnej pewnośći nie było/ á coż ná tym? á więc przeto mowić kto ma iż nigdj w Rzymie nie bjł? Głupi to vpor. SkarJedn 99 (4); KochWr 26; GrabowSet F3; Zonęm poiął/ á przeto nie mogę przyść. WujNT Luc 14/20; SarnStat 261 (2); PaxLiz E4; KlonWor 4 (2); [ZapWpolActCon 1540 9/197]. Cf pozostałe połączenia.

»(a)bowi(e)m (a. abociem) ... (a, i) przeto (tedy, też)« = enim ... et a. ergo a. igitur Vulg (44): Abowiem cżaſu picia duch nie może z gardła wychodzić, przeto ſie gwałtem wzgorę ciągnie á przez ocżi wychadzaiąc wilgoſć z ſobą tam wyciąga. GlabGad B5v; Quoniam rex omnis terrae deus: pſallite ſapienter. Abociem on ieſt krol wſzytkiego ſwiatha pan bog á przeto ſpiewaycie. WróbŻołt 46/8; Abowiem on też wſſytkę nádzieię ſwoię położył wtobie/ á przeto też dobrotliwoſć twa nigdy mu niwczem vpáſć niedopuſći. RejPs 30 (6); KromRozm II t2; Abowiem gdy bękárći nie máią oycá pewnego/ y tákiego iákiego by ſye godźiło mieć/ przeto theż krewnych po oycu niemáią. GroicPorz ff (3); Abowiem niemożeſz tego nigdziey vkázáć s piſmá ſwiętego/ [...] Przeto tedy ći waſzy záklinátze/ nic inſzego niętzynią/ iedno imię Boſkie nádaremne bierzą KrowObr 121v (5); Leop Ier 16/13 (2); Rzekł im [Żydom] krol/ prożnuiecie bowiem/ przeto wołacie: Poydzyem ná puſzcżą będzyem ofiárowáć Bogu náſzemu BielKron 29 (10); KwiatKsiąż B3v; Ab illis nomina dierum vulgus Ethnico more vocat, Bowiem ye pogáńſtwo zá bogi chwaliło/ á przeto káżdemu ſwóy dźień z oſobná przipiſáli Mącz 302d; ábowiem ma wieprzowe mięſo y wonią y ſmákiem nieiáką właſność ku ćiáłu człowieczemu: á przeto tuczność ktora s niego bywa/ ieſt klijowáta/ á niełatwie niſzczeie. SienLek 6 (3); GórnDworz Gg6v; BiałKat 161; WujJud 100 (2); RejPosRozpr cv; CzechRozm 119v; Abowiem mąż ieſt głową żony ſwey/ y pierwey ſtworzony/ nie dla żony/ ále żoná dla niego. Przeto żoná/ gdy ſię przytráfi [...] iáki fráſunek/ tedy ma mężá poćieſzáć WerKaz 289; GórnRozm N2v; Phil G2; ábowiem wſzyścy wy/ ieſteśćie ſynowie świátłośći/ y ſynowie dniá: nie ieſteſmy nocy áni ćięmnośći. Przeto tedy nie ſpimy iáko y inſzy: ále czuymy y bądźmy trzeźwimi. WujNT 1.Thess 5/6.

»(a, i, wszakże) aby (a. by, a. iż(e)by, a. żeby) (tedy) ... przeto (też, i)« = ut ... propterea Vulg (23): aby tedy cżłowiek był ku wſzelkiemu ruchaniu prędſzy y na ſwe ſprawy godnieyſzy przeto iemu nathura cżłonki dała takowe. GlabGad D2; GroicPorz i4; A iżeby Pan Kryſthus tákową wiárę tym więcey vtwierdził y vmocnił w nas: przeto teſz ſwiątośći ku tey Ewánieliey przydał. [...] A iżby ſię żadny ſtego niewymawiał przeto teſz do tych świątośći żadnych koſztownych y ſwietnych przyprawek/ [...] nieprzydał KrowObr 46 (7); Leop Ioann 1/31; ále áby nierzekł nieprzyiaćiel iż dla niego puſzcżon/ przeto zá Ceſárzem dobrowolnie ieździł. BielKron 236v; Aby thedy Trzey Bogowie nie byli/ to ieſt/ Ieden Bog Oćiec/ Ieden Syn Boży/ y Ieden Duch S. Przeto nálezli Iednego Bogá Iſtność GrzegRóżn Fv; OrzQuin F4; RejAp 125v; RejPos 209v; Lecż bych miał pod tym cżáſem wolnieyſze ſumnienie/ Przetom teraz vcżynił tho poſtánowienie. HistLan E3; KuczbKat 325; CzechRozm 76 (2); A Iżby woyny wieść nigdy niebyłá potrzebá/ przeto pokoy naywięcey ile może być/ ze wſzytkiemi ludźmi poſtronnemi ma być záchowan [Quae tamen ... pax ... colenda est] ModrzBaz 102v (3); y áby żadnégo czáſu przez nas y potómki náſzé w czym nie były náruſzoné [ustawy]/ y w niwecz obróconé: przeto ták ninieyſzé vſtáwy náſzé [...] iáko dawnieyſzé wſzytkié [...] pozwalamy [...] áby ná wieki były ważné. SarnStat 938.

»acz(kolwiek) [= ponieważ] ... (a) przeto« (4): KwiatKsiąż O3; Acż poprawdzie wiele ieſt rzecży/ ktore ták ná pirwſzym poźrzeniu/ zdádzą ſie dobre/ á ſą złe: drugie záſię/ zdadzą ſie złe/ á ſą dobre. A przeto bywáią te cżáſy/ kiedy dla páná ſwego nietylko iednę oſobę/ ále wiele tyſięczy zábić przyſtoi GórnDworz L3v (2); ácz Kolumellá wód in Septembre nabárźiéy doświadcza/ [...] przeto náſz chory nie źle ſye zrządźi/ ieſli ich przez Wioſnę tylko záżywáć będźie Oczko 29v.

»bo(ć) ... (a, i) przeto (też, i, tedy, oto)« = quia ... idcirco Vulg, PolAnt; enim ... ergo Vulg, Modrz; enim ... igitur a. propter quod, namque ... idcirco Vulg; et ... idcirco, et enim ... propter hoc, quia ... etiam a. -que PolAnt; enim ... itaque, quidem ... quodcirca Modrz (50): bos ty wſſytki ſwięté przewyſſyla/ przeto máſs bytz nadewſſytki blogoſlawiona. OpecŻyw 184; Quia ipſe deus meus et ſaluator meus: adiutor meus: non emigrabo. Boć on ieſt pan bog moy y zbawiciel moy/ á przeto od iego poddania nie odſtąpię. WróbŻołt 61/7 (5); Bo Pan Bog ná niebie/ á ty ná źiemi/ przetho [enim ... idcirco] niech będą ſkromne ſłowá thwoie. Leop Eccle 5/1 (4); OrzRozm I4v; bo Turcy drogo ſpiżę płáćili przeto im z dáleká ſzłá. BielKron 250v (2); GrzegRóżn L3; RejPos 76; BiałKat 316; Bo cżęſto śie ſynowie zbytnią oycow ſwych łátwośćią y dobroćią pſuią: Przeto od tey nikcżemney pieſzcżoty niech ie Pleban odſtraſza onym Heli Kápłaná wiekiego przykładem KuczbKat 310; Boć náſzá ſtárożytna náuka doſyć iuż ieſt vtwirdzoná y podźiś dźień cudámi rozmáitemi/ przeto ich iuż nie potrzebuie. WujJud 134 (2); Bo ſłowo Hywreyſkie Arlá/ także Greckie Akrowiſtia/ y Láćinſkie praeputium/ nie od rzázánia imię máią/ przeto y náſze ma ſię Etymologią/ z ktorymkolwiek ięzykiem z tych trzech zgádzać. BudBib b4 (6); BudNT przedm a5v (2); Bo ná wyobráżenie Boże ieſt cżłowiek vcżynion: á przeto [Quoniam ... ideo]/ kto krew ludzką przeleie/ tego też krew muśi być przelaná. ModrzBaz 80 (5); SkarJedn 247; SkarŻyw 71 (2); StryjKron 250; KochPhaen 22; Iegoż wzyway, nie chćiey nic wątpić/ boć on gotow wſzyſtki ſam zbáwić/ przeto nas racżył odkupić. ArtKanc L12; BielRozm 18; Czechowie bráćia wáſzy/ báczniey ſobie w tey mierżę [!] poſtępuią: bo tám nikt ſobie pozwu niepiſze/ y prżeto ſtroná ſkáźić go też nie może. GórnRozm F3 (2); WujNT Rom 14/8 (2); Bo to iest bogáty contrákt, przeto go Ryczártem zową SarnStat 1273 (3); Bom był wſiadł bárzo z prętká ná koniá biſtrego/ Nie tráfiwſzy munſtuku nań powśćiągliwego. Przeto ſię porwał z mieyſcá bárzo harko ze mną CzahTr C3v (2); SapEpit ktv; Bo Plinius Kukołki/ Iáſtrzębiego rodu Być powieda: przeto też nie rády mrą głodu. KlonWor 61.

»(a, ale, bowiem) gdy(ż) (tedy) ... (a, i) przeto (też, i)« = cum igitur ... ubique Modrz; cum ... cum JanStat (43): PatKaz I 4v (2); Cżemu kotki, pſi, albo wilci nie tak ſwieczą ocżyma wednie iako w noci. (–) Bowiem gdyż ſwiatłoſć więtſza, mnieyſzą zacmia przeto onego ſwieczenia z oczu tich zwierząth pochodzącego wednie nie widać GlabGad B6v; gdyż ziemia ieſt cżarna przeto też y to czo z ſamey ziemie pochodzi muſi cżarne być. GlabGad F (15); WróbŻołt K7v; A gdiżem ynacżei niemogł w.k.m. [...] ciężkoſci moich/ [...]/ okazać/ przetom tv wtych malych xiążkach wiarę moię krotko opiſał SeklWyzn 4v; GliczKsiąż C7; GroicPorz n2 (2); KrowObr 212; Ten [Kaligula] ze trzemi ſioſtrámi niewſtydliwie ſie w vcżynkach przyrodzonych ſpráwował/ [...] Gdy to iego bábá obiáwiłá Senatom/ przeto odeſłał był ty ſioſtry precż. BielKron 141; GrzegRóżn A2; A gdyż to czyniſz/ niſzcząc Máieſtat Królá Polſkiégo/ [...] Przeto ſpráwiedliwym Sądem Królewſkim/ odniéść ná ſobie maſz tę winę y tę kaźń OrzQuin Aa3 (2); Gdyż tedy ten tho kąth między Lineámi e.d. y d.c. ieſt proſty/ á ten co ieſt między d. a. y a. b. téż ieſt proſty/ przeto thy dwá kąthy ſą równé. GrzepGeom Gv; A gdyſz żądza przycżyną byłá twego wybáwienia/ przeto mi ſie widźi iżebyś iey niemiał poymowáć. HistRzym 5v (2); RejPos 225; WujJud 157; BiałKaz F2v; ModrzBaz 24; GDyż nie iedno Woiewództwu/ ále wſzyſtkiéy źiemi/ śiłá ná tym należy/ áby pánowie Woiewodowie w ſwoim Woiewództwie reſidowáli/ przeto poſſeſsionati bydź máią/ káżdy w ſwym Woiewództwie. SarnStat 866 (6); SiebRozmyśl E4; Gdyż ia nigdy ná niebie ni ná źiemi tobie/ Nie wierzę być rownego przeto ćię dźiś ſobie. [!] Biorę zá pomocniká á práwie pewnego CzahTr C3; PaxLiz D2.

»i przeto (też)« = et PolAnt (87): FalZioł IV 42b; Diar 54; DiarDop 112; A záwżdym ya ty złe ludzi myał we złym mnimányu/ Y przetom ſie pilnye kochał w twoim przykazányu LubPs bb4v; krol Maurytáńſki/ chciał ią [Dydonę] mieć zá małżonkę nád iey wolą przezdzyęki/ y przeto woynę Kártágineńſkim obywátelom vłożył. BielKron 75v (2); OrzQuin V3v; á onemu o kim zle mowi [ten, kto lży]/ więtſzego nieprzyiacielá rozumieią/ y przeto poſpolicie tákowey powieśći nikt nie wierzy GórnDworz Dd7 (2); Bogá Oycem zowie piſmo: częśćią dla tego: iż ieſt początkiem álbo ſtworzyćielem wſzyſtkiégo/ y przeto go zowie Oycem świátłośći BiałKat a4 marg (10); Y my to wiemy/ y przeto ſie prawdy od nich nie dowiáduiemy WujJud 205; BudBib Ier 10/19; Tęć vphność [w Panie Jezusie] Apoſtołowie wſzyſcy mieli/ kiedy w przenáſládowániu ſwym więcey ſłucháli Páná Chryſtuſá/ ániſz ludźi/ y przeto zwyciężyli Kroleſtwá/ y mocárſtwá wſzyſtky. BiałKaz G2v (7); CzechRozm 63v; Záprawdę Miłośćiwi/ sławni/ y Wielmożni Pánowie/ bárzośćie leniwi/ á to z wielkiem poſpolitem złem/ y przetośćie [itaque] ćięſzkiego karánia godni. ModrzBaz 31; Potym w kilkánaśćie lat Pyrrhus Konſtántynopolſki Pátryarchá ſtał ſię Heretykiem Mákárego Antyochenſkiego náſláduiąc: y przeto był z ſtolice tey wyrzucony. SkarJedn 140 (10); Wielkim głośnym był dzwonem y trąbą náuki Bożey: ktorą ludzie z vſt iego nigdy ſię vgáśić á náſyćić nie mogli/ y przeto go ták Złotouſtym názwáli. SkarŻyw 86 (12); NiemObr 101; GórnRozm G4; Kápłuny ty vmieć tłuſto karmić/ y mieć ich doſtátek/ wedle condicyey. A im naćiáſniey siedźi/ tym narychley vtyie. y przeto drudzy ſadzáią w gárnce/ dnem wybitym mu głowę do iedzenia wytknąwſzy. GostGosp 128; Phil B; Profeſſia tá Poeticka omnibus mundi aetatibus haud vulgare imo diuinum quippiam byłá rozumiána/ y przeto też ludźie wielkie y znácżne ná świećie tanquam Semideos iákie Patronos et admiratores ſui miewáłá. RybGęśli A2v; Corki Philippowe były Pánu Bogu oddáne/ y przeto dar proroctwá miáły. WujNT Aaaaaa3v (6); WysKaz 11; Ci ludźie z rozumem ſwoim do táiemnic Bożych idą/ y przeto ślepemi y głupiemi zoſtáią. SkarKaz 205a (8); Nie piſywałći Skárbek ſam nigdy, y przeto Syná ktoryby vmiał piſáć radby był miał. CiekPotr 61; CzahTr G2; SkarKazSej 707a [2 r.]; ZbylPrzyg A2v. Cf pozostałe połączenia.

»przeto i« = ideo et a. -que PolAnt (62): a criſtus byl myedzy ſyny ludzkymy naczudnyeyſzy przeto y czyalo panny bylo czudne PatKaz III 118; Ale gdi v inſzich źwierząt głowa ieſt podługowata, przeto y iey cżłonki nie ſą okrągłe GlabGad B8v (3); Solat miaſto Tatarzy zową Chrim, przeto y [et] Carza Przekopſkiego Chrimſkim zową MiechGlab 71; Kryſtus powiedział Duch ćiáłá y kośći niema/ nieprzydał krwie/ przeto y my nieprzydawaymy/ tzego on nieprzydał KrowObr 200; żaden przećiw im ná przywitánie niewyiechał/ iedno Krol Ormiáńſki: przeto y dźiś ſpokoiem mieſzka s Thátáry BielKron 438v (5); BiałKat 151; ofiárá P. Chriſtuſowá ieſt zaſługą y wypłácenim zá grzechy wſzytkiego świátá: przeto y Mſza ktora nie ieſt inſza od oney ofiáry/ zaſługą ieſt WujJud 230 (2); BudNT Luc 1/31[35] (2); To co vſtawa wiecżną rzecżą nie ieſt, przeto y zakon iż vſtał wiecżny nie ieſt. CzechRozm 84 marg (3); SkarŻyw 80; CzechEp 151; ActReg 77; GrabowSet Qv; Atáć ieſt płaca dobrych. przeto y ia wolę Zyć rádniey z cnotliwymi, ániżli ze złymi. CiekPotr 18. Cf pozostałe połączenia.

»(abowiem, bo, przeto, też, nie) iż(e) (a. że, a. żeby) (też, tedy) ... (a, tedy, i, nie) przeto (i, też, tedy); iż ... przeto ... też« = enim ... propter hoc, quia ... idcirco, pro eo ... idcirco Vulg; (et) quoniam ... ideo (et), quam ... et Modrz; quodam ... itaque, tamen quia ... unde JanStat; et quia ... ideo JanPrzyw (626;5): BierEz C2 (2); Ale ijże panna Mariá byla mánżolką/ wdową/ ij panną/ przeto ſluſſnie tę koronę ſobie zaſlużyla. OpecŻyw 188 (2); PatKaz II 59 (2); PatKaz III 110; KlerPow 3; Ale iż ocży ſą rzecż ſubtilna á gładka iako y paznochti, przeto też tam żołtą kraſę narichley znać. GlabGad E6v (58); Ale iż była wielka pracza każdego z oſobna krzcić, przeto kazał krol [et quoniam labor erat ... mandante rege multitudo] lud wſzytek na gromady rozdzielić, tak aby każda mogła być ſwięconą wodą pokropiona. MiechGlab 87 (4); Quam tacui inueterauerunt oſſa mea: dum clamarem tota die. Ale iżem milcżał przeto żſtarzały ſie we mnie wſzytki ſiły moie. WróbŻołt 31/3 (5); LibLeg 11/56v; RejPs 99v (2); ZapMaz II G 61/159–160v; KromRozm III I2; A iż w każdej Rzeczypospolitej więcej się rodzi ludzi swowolnych, niż spokojnych a sprawiedliwych, przeto prawa są postanowione, aby co swowolni byli przez nie hamowani Diar 66 (3); BielKom D5; GliczKsiąż F5v (2); Ale to Páná Kryſtuſowe kápłáńſwo/ iż wiecżne ieſt/ przeto też y kościoł ſwięty wiecżny ieſt. LubPs Z3v (16); A iż tego Tytułu PAPA w piſmie ſwiętym niemáſz/ przeto też ty wſzyſtki rzetzy ná Papieżá nic nienależą/ o ktorych tu ſwięty Páweł piſze. KrowObr 7v; A iż ták ieſt/ przeto tedy naprzod vkażę/ iáko ty rzetzone Kápłany ſwoie ſwięćićie KrowObr 119 (39); Leop Sap 4/14 (4); RejZwierz A2; BibRadz Ez 21/29 (2); OrzRozm Q3 (2); Noe vmiłował ſyná Chámá/ ále iż pośmiech z oycá vdzyáłał nie zákrył go/ przeto Pan Bog s potomſtwá iego zwirzchność odiął BielKron 10; iżeś ty pogánin/ przetoś niegodzien z Krześćiány iadáć. BielKron 322 (73); GrzegRóżn C (6); KwiatKsiąż G4; OrzQuin D3v (9); SarnUzn B (2); Ale iż ná záwięzowániu rány/ wiele zależy: Przeto naylepiey chuſtą lniáną/ táko ſzyroką/ iżby obá brzegi rány záſtąpiłá SienLek 146v (5); RejAp 174v (3); iż możeſz Dworzániná ku więtſzey doſkonáłośći przywieść/ niżli go ći pánowie przywiedli: á przeto rácż w.m. to wſzytko powiedzieć/ co maſz w tey mierze ná ſwym vmyſle GórnDworz Dd5v (18); Tá Linea, że ieſt potrzebna do wielu tych tu rzeczy/ przeto tu nápiſzę náukę/ iáko może być vczynióná. GrzepGeom C4 (4); Iż ſamiż paſterze ſtárli á podeptáli winniczę moię/ [...] A przeto wpuſzcżę miedzy nie miecż gniewu ſwoiego. RejPos 60v (11); RejPosWiecz³ 96v [2 r.] (3); BiałKat 53v; GrzegŚm 6 (2); KuczbKat 55; A iż thy wirſzyki ſą od proſtego Polaká nápiſáne/ przeto mi ſie też zdáło/ áby pod rozſadek [!] W.W. były podrzucone RejZwierc 240 (6); BielSpr cv (4); WujJud 45 (4); WujJudConf 185v (3); BudBib b3v (6); BiałKaz E4v (2); BudNT przedm b3 (12); StryjWjaz A2; bes ktorego Tálmudu iż długo przed tym ich [Żydów] Przodkowie byli/ przeto też nie ták bárzo błądzili. CzechRozm 69v; Ktorą rzecż żeby długo teraz mnie przed tobą porządkiem ſwym powiedáć/ przeto ćię ſámego do przecżytánia tego tám mieyſcá odſyłam CzechRozm 202 (140); Ale iż podobno ći ktorzi ták wotuią/ w nienawiśći v niektorych bywáią/ przeto y [Verum quia ... ideo] w vcżćiwośći ich niemáią/ y wotámi ich gárdzą. ModrzBaz 28v; Dźiśieyſzych cżáſow/ żeſmy y rzecży y rozſądku o rzecżách niemáło potráćili/ przeto [quia amisimus ... captamus] nikcżemniuchnie łáſkáwánia y miłośćiwánia łápamy ModrzBaz 59v (42); SkarJedn 67 (3); Oczko 2 (4); iżem zgrzeſzył/ przeto ieſtem wyrzucon. SkarŻyw 184 (6); StryjKron 120 (4); Ale iżem nie vmyślił y o tym teraz piſáć: przeto y to opuſzcżam. CzechEp 80 (17); CzechEpPOrz **4; NiemObr 12 (2); WerGośc 219 (2); A iż w tym domu Cnoty gniazdo vpátrzono/ Przeto zacnym Kłeynotem [!] dom ten obdárzono. WisznTr 2 (2); GórnRozm A (11); KochWr 31; ActReg 43 (7); GostGosp 166; GórnTroas 4 (2); LatHar 111 (3); Boſtwo iſz gwoli ſobie ten świát poſtáwiło/ Przeto teſz pod ſwe zdánie wſzyſtko położyło. KołakCath B4 (4); KołakSzczęśl C3v; Ktorym obyczáiem iż ſię Pogáni vkorzyli/ przeto miłośierdzia doſtąpili WujNT 520 (11); JanNKarGórn H2; IZ wiele liſtów y Przywileiów znáyduie ſie częśćią w vżywániu niebędących/ częśćią téż niepewnych: przeto Státutá Naiáſnieyſzégo Páná Królá Olbráchtá odnawiamy SarnStat 842 (37); SiebRozmyśl E3 (3); GrabPospR K2v; PowodPr 15; SkarKaz 118a; VotSzl B2v (3); CiekPotr 79; CzahTr A4v (2); KlonWor 39; [ZapWpolKośc 1547 9/41].

»(a, bo) iż (a. że) ... (ale) nie (już) przeto« (3): GórnDworz Eev; WujJud 114v; Ciáło náſze ieſt iáko ośieł á duſzá rozumna iáko Pán iego. á iſz ośieł ten/ ma wrodzone ſwe niecżyſtośći: nieprzeto duſza ktora ná nie niezezwala/ odſtąpić ma duchownych ſwoich obrokow. SkarŻyw 471.

»jako ... przeto (i)« (2): Bowiem niewiaſta iako nigdy niemo może [lege: nie może] być tak moczna iako otrok, przeto nigdy tak wiele złą być albo zaſkodzić nie może GlabGad Mv; GrzegRóżn C3.

»(bo, wszakże, iż) ponieważ (też, tedy) ... (a) przeto (też, oto)« = quia ... et a. idcirco, pro ... idcirco PolAnt; cum autem ... ideo, quoniam autem ... ideo Modrz (57): Ktore pożytki ponieważ ſye przes cudzołoſtwo porą/ á wiele złego s cudzołoſtwá płynie/ Przetho Pan Bog w Stárym Zakonie cudzołożniki y cudzołożnice śmierćią káráć roſkazał GroicPorz kk3v; SienLek Vuu4; KwiatKsiąż N3v; A ten Klin/ ponieważ połowicę ma Figury Romboides, przeto téż puł thego ma co Kwádrat. GrzepGeom H2v; WujJud 174 (2); WujJudConf 188; Ták mowi Adonai Iehowá/ ponieważ rzekł Moáw/ y Sehir/ oto iáko wſzytcy narodowie ieſt dom Iehudy. Przeto oto ia otwarzam bok Moáwow od miaſt/ [...] zacną ziemię Beth-ieſzymotá/ y Báhál-mehoná/ áż do Kiriátháimá. BudBib Ez 25/9 (9); Ponieważ przezeń [przez Jezusa] mamy przyſtęp oboi w iednym duchu ku oycu. A przeto iuż nie ieſteśćie obcy/ y przychodnie/ áleście ſąśiedzi świętych/ y domownicy Boży. BudNT Eph 2/19; ponieważ w tey mierze Piſárze ſłowá Bożego vſtáli/ áż ſie trzebá z pogáńſkich Hiſtorykow pewnośći lat tych dolicżáć/ przeto ſie ia tu rzecżą tą zábáwiáć niechcę CzechRozm 170 (3); A ponieważ nieták wiele ludźie vſtáwam bywáią posłuſzni/ iáko przykłádem do rzecży zacnych bywáią pobudzeni: przeto ná zwirzchnego Páná należy/ tákim śię pokázowáć w rządzeniu żywotá ſwego/ iákiemiby chćiał mieć ſobie poddáne. ModrzBaz 23; Lecż ponieważ krolewſka władza ma śię podpieráć wiela ludźi oſobliwą cnotą y mądrośćią/ przeto zdáłá śię być słuſzna rzecż [Sed cum regia ... aequum visum est]/ áby ią ieden ná ſobie niosł/ ktoryby wſzytkiemi rządźił. ModrzBaz 24v (29); ModrzBazBud ¶5 (2); [słowa księdza Powodowskiego] toby w ſobie miáły: iż ponieważ Antychriſt nie ma przyść áż práwie przed ſkońcżeniem świátá: á te^go ſkońcżenia ieſzcże nie máſz: przeto też ieſzcże nie máſz Antychriſtá CzechEp 349; GórnRozm E4v; WujNT przedm 17; POnieważ młyny náſzé przy Poznániu/ [...] ad ruinam przyſzły. Przeto té młyny wysſzéy miánowáné [...] miáſtu náſzému Poznániowi/ [...] incorporuiemy. SarnStat 975; PaxLiz B2v.»przeto tedy« (7): Nie wiećie iż ánioły ſądźić będziemy: nierzkąc rzeczy docześne: Przeto tedy [igitur] maćieli ſądy o rzeczy docześne/ wyſadzćieſz te ná ſąd/ ktorzy ſą podleyſzy w kośćiele. WujNT 1.Cor 6/4. Cf pozostałe połączenia.

»przeto (...) też (i)« = ideo HistAl; ideo eodem, quidem Modrz; propter Vulg (262): Ale panna Maria ieſt náſwiętſſá/ ij nad wſſytki doſtoynieyſſá/ przeto teéż ij ſmiertz iéy má bytz nádrożſſá OpecŻyw 180v; Koza lepiey widzi w noczy niżli we dnie/ przetho ſie iey też ocży ſwieczą FalZioł IV 5d; Tłuſthoſć Lwowa miedzy inſzem nagorętſza ieſt/ przeto też bolącżki twarde odmiękcża j otwiera FalZioł IV 11b (16); BielŻywGlab nlb 14; Zaſię przycżyna proſtich włoſow ieſt wilkoſć dymna á ćięſzka, ktora włoſi ku dołu ſkłania, przeto też niewiaſty poſpolicie proſte włoſi miewaią dla zbytku zimney wilgotnoſci. GlabGad A8v; Tim ſie też obycżayem maią gruſzki przeto ie też napoſlad iedzą mądri [!] ludzie. GlabGad K8 (18); MiechGlab 53; Tych pokármow nie pożywamy ktorych wy/ bo nam ſam [lege: są] niegodne/ nic v nas brzuchow nie mnoży/ przeto też ieſteſmy krom wrzodow [Ideo absque morbo sumus] HistAl I5v; Iaćiem nieieſt Bogini/ przeto teſz vmnie nitze^go nieſzukayćie KrowObr 154 (12); Polſká krolá ſwego bogátego niechce mieć pieniędzmi/ ále ludźmi: przeto też oná iemu dochody náznáczyłá ku wychowániu tylko iego/ á nie ku woynie OrzRozm N2v (5); náten Syem do Rátyzbony iákom miánował/ żadny ſwą głową nieprzyiáchał z Senatu/ tylko poſły z wymowkámi poſłáli/ przeto też nic zniego niebyło. BielKron 204v (11); GrzegRóżn D4v; OrzQuin B4 (2); GórnDworz P7v; GrzepGeom E4; BiałKat 13v; GrzegŚm 20; Przyday ſłowo Boże do Elementu/ álbo do Máteryey/ y sſtánie ſie Sákrámentem: przeto też ſłowá poświącánia Sákrámentow formą zową. WujJud 162v (8); RejPosRozpr c2v (2); BudBib cv (4); Rádſzyby iuż ſmierći był/ gdyby to mogło być/ Przeto też iuż y Bogá/ pocżął o nię prośić. HistHel C3; BudNT Hh8v; Tá vſtáwá iuż vſtáłá/ ſkoro ziemię vtráćili ſynowie Izráelowi/ y przed tym cżęſto zániechawána byłá/ przeto theż dla tego nie wiecżną byłá ále docżeśną CzechRozm 86 (15); PaprPan Ff2v; Niektorzi zacność ſwą okázuią bogáctwy/ y doſtátkiem wſzytkie^go: Przeto też y sług wiele chowáią/ y ſtoł hoynie przypráwuią ModrzBaz 56 (2); Oczko 18v (2); PAnie/ zá twoią záwżdy pomocą Król bije Nieprzyiaćielá ſwégo: przeto téż vżije Niesmiertelnéy rádośći KochPs 29 (4); Piją [naszy]/ hucżą/ wołáią/ ogień wielki gore: Przeto też w Woyſku náſzym ſą rády nieſpore. BielSjem 26; ArtKanc O14v; GórnRozm N2; Vwierzyłem/ przetożem mowił: y my wierzymy/ przeto też mowimy WujNT 2.Cor 4/13; SiebRozmyśl I; SkarKaz 519a. Cf pozostałe połączenia.

»też przeto« (3): PatKaz I 13; PatKaz III 133v; Dármoć ſye kochamy w tych Seymowych Sądźiéch/ z których nic nie odnośimy [...] (–) Y ia ćiem téż przeto opuśćił to Seymowé Práwo/ vczyniłem Compromis z Sąśiádem ſwym OrzQuin B4.

2. Wprowadza człon zdania pojedynczego (10):

Połączenia: »a przeto« (5): Ocży małe á okrągłe cżłowieka znamio⟨nują⟩ mgłego, richło wiernego, ſrzedniego rozomu [!] y też bacżnoſci, proſtego, á przeto nie ſkąpego GlabGad N6v; KromRozm III C5v; Rubidus panis, Zlie vpieczony chléb á przeto czerwony we wnątrz. Mącz 359a (2); PAtrzże [...] iákiegoś Phárellá/ z ludźi nieznáiomych y nieſłychánych napodleyſzego/ ále w niecnotach dobrze znákomitego: á przeto wiáry y podpiſánia godnego. WujJud 262.

»i przeto (i)« (2): Ktory przywiley/ ná ſámym práwie przyrodzonym fundowány/ y przeto y v ſámych pogánow zwyczáyny/ dobrzy Ceſárze y Krolowie Chrzesćijańſcy potwierdzili WujNT 72; PowodPr 31 marg.

»(a) iż ... przeto (też)« (2): Wednie ſpáć iż nieprzyrodzono/ przeto niezdrowo/ wyiąwſzy by byłá potrzebá SienLek 11; A drugi záś brzeg názywáią Pláſki/ A iż ieſt miáłki/ przeto też nie náſki [tj. swojski] KlonFlis F2.

»przeto też« (2): Co ácż v Filozofow ieſt rzecżą trudną/ chociażći oni wiele rozumowi ſwemu pozwaláią: ále w ſłowie Bożym nieſłucháną áni znáiomą: przeto też niezbożną. CzechEp 247. Cf »a iż ... przeto (też)«.

3. Wprowadza zdanie luźno nawiązujące do poprzedzającego kontekstu (często z zatarciem funkcji wynikowej); niekiedy rozpoczyna nowy akapit lub werset (1796): March¹Wiet Av (2); Bowiem ná on cżás Krolowie/ Zádawáli gadki ſobie: Z krotochwile to dziáłáli/ Iż ie ſobie wykłádáli. [...] Przeto Ezop gdy to vmiał/ Iż gadki dobrze rozumiał: Y Krolá Babilońſkiego/ Vcżynił bárzo ſławnego. BierEz F3; Ták ſie máłpá vſzkodziłá/ Iże ſie bárzo kwápiłá: Przeto ſie trzebá rozmyſláć/ Máłey ſzkody nie bárzo dbác. BierEz Q3v (3); od żydow wzięli pieniądze [służebnicy]/ ijżby przeciw temu [zmartwychwstaniu] mowili. Przeto obiawiám tobie krolowi/ aby żadny tobie práwdę wiedzącému nielgál/ abys téż niemnimál mnie wierzytz klámſtwám żydowſkim OpecŻywList C2; OpecŻywPrzedm C4; ij záli to maly ſmętek byl matuchnie bożeé ij Iozefowi ſwiętemu/ ijżby takowe dziecię ktoré bylo wierny bog/ ieſſcże w mlodych leciech przez ſmiertz okrutną ſtracitz mieli. Przeto acżkoli oba widzieli Iezuſa námileyſſe^go bytz wiernym bogiem/ a wſſakoż ku bogu oyttzu mowitz mogli. OpecŻyw 28; Iezus Pilátowi na to nitz nieodpowiedziál tako ijż ſie temu barzo Pilát dziwowál. Przeto zaſie rzélk [!] ku żydom. Wezmicie go wy OpecŻyw 119 (72); ForCnRWiet Av; maſſaralſky Sadad kiereyowy Czarowy czorke ſwa za zone dal. y then maſſaralſky mey laſcze ſſie podal. y czolem vderzil. Przetho tho przyyaczyelſtwo. ktore myedzy namy yeſth. Chcziey theſſ gym okazowacz. a by y ony znaly. iz ya ſtobą wmyloſczy a przyyaſni myeſkam. MetrKor 46/47v; PatKaz I 6 [2 r.] (3); Szwyątoſzcz nyeuynnoſzczy telko dobrym ſluſſa. przeto ſzly [lege: zły] poky zly yeſt zbauyon bycz nyemoze PatKaz III 141 (4); ISaac [...] Thak mowi, Iagnię sſącze/ tłuſtoſć ma podobną dzikiem Wieprzom, dla tego mięſo iego nie ieſt ku iedzy ſluſzne/ [...]. Przeto Galienus nie chwali Barankow FalZioł IV 2a (12); y owſzem wiele ſinow naydzie mędrſzych y ſprawnieyſzich daleko w mnogich rzecżach, niż byli taci przodkowie ich. Przeto domnimanie takowe zoſtawiaiącz poſpolitemu gminowi ktory cżęſto błądzi inſzej ſie drogi imiemy. BielŻyw nlb 8 (3); Cżemu głowa nie ieſt tak mięſiſta iako inſze cżłonki. (–) Aby tak inſzym cżłonkom nie ciężała na wirzchu będąc, Przeto v kogo ieſt wielka á mięſiſta głowa znamionuie cżłowieka leniwe^go á złey complexiey ku rozumowi GlabGad B3v (35); March² D4; Wandali Swewi y Burgundy byli z Germaniey nie Sarmatowie ani Scitowie. Przeto Vincentius in Speculo hiſtoriali y inſzy ſtarzy omylali ſie, nie ſprawnie piſzącz aby oni poſzli byli z Scitiey. MiechGlab 49 (7); ZapWar 1535 nr 2413; O cżworgu też to powiem/ iże ta licżba ſama ieſt grunt wſzelkiey doskonałey ſtałoſći/ gdyż wſzelka rzecż moczno ſtoi kthora cżtyrzy węgły ma. Pretho [!] natura ſprawiła cżtyrzy rozdziały roku/ cżtyrzy też ſą cżęſći nieba KłosAlg A2v (3); WróbŻołt Ev (2); WróbŻołtGlab A3v (2); LibLeg 6/190 (7); RejPs 32; ZapMaz II G 97/90; LudWieś Bv [3 r.] (6); SeklWyzn d3; HistAl E5v; Pátrz że co tám [Luter] piſſe. Przeto wyedzćye dobrzy pánowye/ iż Bog ták zrządza/ iż poddáni/ áni mogą/ áni chcą/ áni máyą dłużey cirpyeć wáſſego ćyęſzkyego pánowánya. KromRozm I Dv (2); KromRozm II n3; KromRozm III E2 (3); Diar 25 (13); Okazał to Pelikan gdy kreẃ dzyeći piły. Dobrowolnie ſie zábił á dzyeći ożywił/ Nád przyrodzone záwżdy oycu ſyn mił. Przeto pilno ſłuchaycie co ia wam dziś rádzę BielKom C4 (10); káżdemu tá rzecż yáſna yeſt/ ták iż nye potrzebá wyele o thym piſać á dokłádáć. Przeto rodzicy według dobrego wychowánya á ćwicżenya/ nyechay cżuyą wtym/ áby dzyeći ſwych zmłodosći nye roſpuſſcżáli GliczKsiąż E6 (9); LubPs M (2); Karánie iego [prokuratora zdradliwego] ieſt że ſye sſtawa bezecnym. Przeto Prokuratorowie w Krákowie/ tym ſpoſobem ná káżdy rok przyſyęgáią/ áby thym pilniey powinowáctwo ſwoie baczyli/ á ná nie pámiętáli. GroicPorz e3 (21); KrowObr 33v (8); PRzetho poſlał Pan Nátháná do Dawidá/ kthory gdy wſſedł do niego/ rzekl ku niemu: [...] Leop 2.Reg 12/1 (18); OrzList d2 (4); Rzekł im Iezus/ Wyrozumieliżeśćie ty wſzytki rzeczy? A oni mu powiedźieli/ Ták Pánie. A on im rzekł/ Przeto wſzelki náuczyćiel vczony w Kroleſtwie niebieſkim/ podobny ieſt człowiekowi goſpodarzowi/ ktory wyimuie z ſkárbu ſwego rzeczy nowe y ſtáre. BibRadz Matth 13/52 (9); Goski *2; Ia mam trzy wśi [...] wſzytki wyſzły z rąk Włádyſłáwá Iágełłá. Przeto niedźiwuy ſye/ ieſli tá dobrotliwa á ſzczodrobliwa Iágełłowá náturá/ w Krolu náſzym dźiśieyſzym ogłuchłá OrzRozm Ov (6); Wſzakże miłował ociec więcey Ezau [...] Mátká záſię więcey miłowáłá Iakobá/ przeto ſie tráfiło/ iż gdy Ezau był ná łowie/ przyſzedł do domu chciało ſie mu ieść/ nalazł brátá á on ſocżewicę iadł/ y rzekł mu áby mu też dał s ſobą ieść. BielKron 14; Też y Gotty zá Niemce piſzą. A ták by ie ſiał/ ieſzcżeby ich nie mogło ták wiele być. Przeto Wándálitowie byli ludzye náſzego ięzyká BielKron 159 (231); GrzegRóżn F2v (3); KochSat B4 (2); OrzQuin F2v (8); Ná oſtátek to bywa przy káżdym iednániu/ Do Boiu ſię gotuią ná ſamym świtániu. Przeto ſą miedzy wámi nieſkończone gniewy/ Rosproſzy was gniew Boży iáko lekkie plewy. Prot D2 (2); SarnUzn F6v; SienLek a3 (5); nie ieſt rzecż można/ áby kiedy ſam [człowiek] s ſiebie przyſtoinie żyć mogł. Przeto wiele powinná Polſká W.K.M. zá tę iáſnie dobrotliwą chęć ku ſobie. GórnDworz A2v (33); HistRzym 8 (9); RejPos 62 (3); RejPosWiecz³ 98; Który będźie bluźnił Imię Bożé/ niech vmrze. Przeto nas Doktor pogáńſki S: Páweł przeſtrzéga mówiąc/ Nie záſmucayćie Duchá Bożégo BiałKat 51 (8); BielSat D3 [2 r.]; GrzegŚm 25 (2); Ten punkt bárzo pilnie rozbierał S. Chryſoſtom w ſwoim do ludu Antiocheńſkiego Kazániu. Przeto Apoſtoł kiedy o zmartwychwſtániu powiedał/ Ieſli (práwi) w tym żywoćie thylko w Pánu Chriſtuśie nádźieię mamy/ thedy ieſteſmy mizernieyſzymi nád wſzyſtki ludźie. KuczbKat 90 (47); BielSpr b3 (5); W tym Artykule prawdá ieſt/ że ſie z Dámáſem Papieżem y z námi zgadzaćie/ ále w inſzych wielu bynamniey. Przeto ſłuchayćie iáko wierzyć maćie/ ieſli prawymi Kátholikámi być chcećie. WujJud 24v (41); (nagł) O Kátechizmie/ y o náwiedzániu niemocnych/ [...]. (–) Przeto mądrze á ſłuſznie cżynią Páſterze Kośćiołá święte^go/ ktorzy młodź álbo dźiatki wcżás á pilnie zá młodych lat ich/ każą vcżyć Kátechizmu WujJudConf 199 (6); Poſtánowiłem też nád wámi dozorce/ ábyśćie pilnowáli głoſu trąby/ lecż mowili/ nie będziem pilnować. Przeto posłuchayćie narodowie/ á poznay zborze co (ieſt) wnich. BudBib Ier 6/18 (17); HistHel [A2] (2); BiałKaz C; Oto Słyſzyſz co Eraſmus twierdzi/ nie o iednych áni o dzieśięćiorych/ ale rázem o wſzytkich wobec kśięgach. Przeto drugą rzecż przed ſię wezmiemy. BudNT przedm b3v (21); A cożby tego wſzyſtkiego zá pożytek był/ ieſliżby od śmierći y grobu oſwobodzeni nie byli? Przeto choć tego żydowie do ſiebie nie bacżą/ áni ſie za niewolniki śmierći y piekłá pocżytáią: iednák w niewoli ſą. CzechRozm 119 (37); PaprPan B2v (2); KarnNap A2v [2 r.] (12); iſkierká z przodku niezágáſzona/ vrodźi wielki pożar/ gdy będźie do tego máteriey doſtáwáć. Przeto cżłowiek Chriſtiáńſki/ ma ſię o to pilnie ſtáráć/ áby z káżdym był w łáſce ModrzBaz 66 (26); ModrzBazBud ¶5v; SkarJedn 34 (10); Oczko 8 (15); Siłá ieſt biczów ná grzeſznégo: ále Pobożny człowiek będźie záwżdy w cále: Przeto/ w nádźieię páńſką/ vżywayćie Weſela/ dobrzy/ y wdzięcznie śpiéwayćie. KochPs 45 (7); Bo ten ieſt obycżay Boſkiego zrządzenia: iſz tych ktore Duchem ſwym S. obiáśnia/ záwżdy do porządnych naucżjćielow kośćielnych ſług ſwoich odſyła. [...] Przeto wielki ieſt nie rozum tych/ ktorzy okrom Hieruzalem/ to ieſt kośćiołá y vrzędnikow iego porządnych/ zrozumieć chcą wolą Bożą/ y mieć prawdziwe ſłowo iego. SkarŻyw 27 (19); MWilkHist B2v; StryjKron 122 (22); CzechEp 164; WRóć mi ſerce Iádwigo/ [...] A ia trudno mam być żyw/ ieſliże muſzę Stráćić lepſzą częsć ſiebie/ á owſzem duſzę. Przeto vczyń ták dobrze/ álbo wróć moie/ Albo mi ná to mieyſce day ſerce ſwoie. KochFr 42 (7); KochEpitCat 110; KochMarsz 154; KochMuza 25; KochPhaen 16; KochSz A2v; ReszPrz 173; WerGośc 209; káżdy niech ma żonę ſwoię/ y każda też niechay ma mężá ſwego. Przeto powinowáctwá Małżeńſtwá te ſą/ ktore opiſał Páweł S. do EPhezow/ mowiąc: [...] WerKaz 286; KochPieś 28 (2); ArtKanc B20 (4); BielRozm 11 (2); ſą tákię [!] wyſtępki drugie/ iż tęn Státut mogłby śiłá Polſcze vczynić złego. Prżeto iakom pierwej powiedźiał/ y bárżo dobry/ y bárżo zły/ to ieſt Státut. GórnRozm C4 (10); KochProp 11; PaprUp A3v (3); ActReg 4 (11); GórnTroas 24; GrabowSet B3 (3); KochFrag 21 (2); WujNT Luc 7/47 (10); Cżłowiek niewie końcá ſwego/ ále iáko ryby wędą y ptaki śidłem/ ták ludźie cżáſu złego łowieni bywáią. Przeto dla Páná Bogá zá cżáſu radźmy o ſobie WysKaz 12 (12); JanNKarGórn H; SarnStat 18 (18); SiebRozmyśl E4v (2); GrabPospR L4; PowodPr 11 (4); Wſzytko P. Bog chowa ná on czás obiáwienia y ſądu ſwego. Przeto trudno pozwánemu/ przed dekretem ſędźie^go wykrzykáć. SkarKaz 352b (10); VotSzl Bv (2); CiekPotr 21 (3); CzahTr Iv; SkarKazSej 659b (3); KlonFlis D3; SapEpit A3; KlonWor 12 (8); ZbylPrzyg B (3); Ale kto ieſt ſzczęśliwy/ choć dyámentową Wdźiał zbroię/ woynę ćierpiąc długą y ſurową? Przeto proſzę/ ty ktoryś ieſt obrońcą w boiu/ Nie odwłaczay dáć ſie nam/ zbáwienny Pokoiu. SzarzRyt B2v (5).

Połączenia: »a (tak) przeto (też, i, tedy)« = ergo Miech, HistAl, Vulg, PolAnt, Modrz; igitur HistAl, Vulg, Modrz; itaque Vulg, PolAnt, Modrz; (et) ideo Vulg, PolAnt, Modrz; quapropter Miech, Vulg; et, propter hoc Vulg, PolAnt; ob hoc Miech; cumque, cum a. hoc a. nunc ergo, idcirco (haec), quam Vulg; quamobrem, quocirca Modrz; unde JanStat (466): Bo winnicę rozkopawſzy/ Wźięli z niey pożytek więtſzy. Byłáćiem záwżdy rodnieyſza/ W dawániu winá hoynieyſza. A przeto kto chce bogáty być/ Oplwawſzy ręcże trzebáć robić BierEz I2; OpecŻywPrzedm C4; Takoćiem ié ſwą motzą byl zaſlepil/ ijże go poznatz niemogli. A przeto przyſtąpiwſſy k niemu bliżéy wſſytcy iednym gloſem zawolali rzekątz: Iezuſa nazarańſkiégo ſſukámy. OpecŻyw 105; [rzekł jeden człowiek] O niemiloſciwi ludzie tak chcecie zabitz cżlowieka ieſſcże nieoſądzonégo. A przeto wziąwſſy noż/ oberznąl powrozy v one^go ſlupa OpecŻyw [127] (31); ForCnR C3v; MetrKor 38/501; PatKaz I 3 (5); PatKaz II 22 (4); PatKaz III 92 [2 r.] (6); po kthorym trunku wyrzucił żołądek ony grziby s ſkliowatą flegmą. A przeto kto cżęſto grzyby albo inſze bedłki iada/ taki w kolikę y w dichawicę wpada FalZioł I 56c (11); MiechGlab 28 (4); Conuerſus ſum in aerumna mea: dum configitur ſpina. A prżetom ſie nawroćił bacżącż nędzę ſwoię/ gdy mnie gryźie z grzechow ſamnienie moie. WróbŻołt 31/4 (15); LibLeg 8/133; RejPs 22 (6); ComCrac 15v; LudWieś A4v; SeklKat A5; HistAl C8 (3); ku odpuſſczenyu mąk y kauſow doſyć yeſt ſámá moc papyeſka. A przeto gdy kápłáńſkim vrzędem záklina/ rozgrzeſſa/ śwyęcenye dawa álbo byerze/ [...] wtym wſſyſtkim czyni mocą tego ſlowá KromRozm I I3 (6); KromRozm II b2 (10); ty znáki kácyrzowye złym wykłádem zgromádzenyom ſwoim po częſći przywłaſſczáyą/ á práwemu koſcyołowi ye odeymują. A przeto rozbyerzemy ty cztyrzy ſlowká á znáki koſcyołá po yednemu KromRozm III C6 (15); Diar 24 (4); Nyewolać wſſytkiego (yáko náſſy poſpolicye mowyą) náucży. A przetho yeſliby żadnem goſpodarzem nye był/ náucżyć go żoná y nyewola gdy mu przyprze GliczKsiąż P4v (16); LubPs A3v (10); KrowObr (20) (2); Pomniey coć cżynił Amálech ná drodze/ [...] á iáko ſie niebał Páná Bogá. A przetho gdyć iuż Pan Bog twoy dał odpocżynienie/ á poddać wſſyſtkie w okoł Narody/ w źiemi ktorą tobie obiecał/ wygłádziż imie iego [Amalecha] pod Niebem. Leop Deut 25/19 (27); BibRadz Tob 3/6 (6); OrzRozm G4 (4); GrzegRóżn B3 (8); ktorego [Tytusa] hiſtorie/ roſkoſzą narodu ludzkiego zowią. A przeto też o nim pamięć tak sławna ieſt/ iako Domicianowa brzidliwa. KwiatKsiąż G2 (13); OrzQuin P3 (3); ZOłądek/ ieſtći Podſkárbi wſzytkiego zdrowia/ kthory podawa członkom wilkośći/ iákie może mieć/ dobre albo złe. A przetho tego mamy ſtrzedz/ áby mu potrzebnego pokármu nie wśćiągał SienLek 3 (24); LeovPrzep a2 (5); RejAp 19 (7); Záś powiedział pan Kriſki. A przeto Dworzánin/ przećiwko nieprzyacielewi/ cżáſu woienney potrzeby/ niechaj vżywa ſierdzitośći ſwej/ á okrucieńſtwá GórnDworz D6v; Iam to dawno pred [!] ſię wziął/ Rzekł p. Koſtká/ dobrze dzierżeć o białychgłowach/ y bronić ich podług możnośći. A przetho lepiey byś w.m. vcżynił pánie Kriſki/ kiedybyś w.m. ſwoię prowádził/ á nie odkrywał ich niedoſthátkow bez potrzeby. GórnDworz Gv (80); HistRzym 3 (5); Nye thylko do ſiodmego [razu] Pietrze ia thobie ták powiádam [masz odpuścić bratu]/ ále y do ſiedḿdzyeſiąthego ſiodmego. A przetho ſłuſznie przypodobnione ieſt kroleſtwo niebyeſkie cżłowiekowi krolowi kthory chciał licżbę kłáść s ſługámi ſwoiemi. RejPos 246 (22); RejPosWiecz² 90v (2); BiałKat b2v [2 r.] (15); KuczbKat 10 (2); RejZwierc [283]v (2); WujJud 29; RejPosRozpr b3v (2); RejPosWstaw [41²]v; BudBib Lev 25/17 (13); to ſłowo/ Náwieki cżás pewny y ſkońcżony w piſmie ś. znácży. Cżego tu iuż powtárzáć nie trzebá. Aprzeto bacżyć to y ſam możeſz/ iż zle tych proroctw żydowie vżywáią/ y gwałtownie ich ku iákieieś poćieſze ſwey nákrącáią. CzechRozm 117v (11); A okrom roſtropnośći/ żaden niemoże áni ſobie dobrze porádźić/ áni drugiemu pomoc może. A przeto Krolowie/ máią śię zábáwiáć ludźmi ſtátecżnemi/ poważnemi y roſtropnemi/ á od nich rády we wſzech ſpráwách ſzukáć máią. ModrzBaz [16] (25); ModrzBazBud ¶6; WerKaz 282 (2); ArtKanc T11v; GrabowSet K3; WujNT Matth 7/20 (11); Tu nie wſpomnię 2. kśiąg Máchábeuſzow w 12. [wersecie] Tákże Tobiaſzá w 4. bo by názbyt długo było A przeto ieſliż w ſtárym zakonie gdy wſzyſtkie rzecży były pod zaſłoną/ á przedśię ták ſię iáſnie Cżyśćiec pokázuie/ coż pod zakonem łáſki? WysKaz 35 (9); SarnStat 592 (3); CzahTr D; KlonFlis H5; KlonWor 20.

»i przeto« (20): RejPs 184v; u nas non est absoluta potestas magistratus, bo magistratus jedna część jest RP. I prze to Krola IM wszyscy nie jedno Panowie Rady, ale wszyscy do praw i swobod swych dawnych obieramy DiarDop 116; RejWiz 47; Mącz 104b; RejPos 118v; BiałKat 23v; A Iob powiáda/ licżbá mieśięcy żywotá mego vćiebie ieſt Pánie y przeto Dauidowi Pan mowył/ że miał vmrzeć/ wten cżáz áż kiedy śię wypełnili dńy żywotá iego. BiałKaz C2 (2); to ták przyimowáli iáko od Piotrá książęćiá Apoſtolſkiego/ y iáko głos Duchá S. Y przeto támże rzecżono ieſt: Chárteż my [lege: chartę śmy] y cżernidło widzieli/ álesmy Piotrá przez Agátoná mowiącego ſłyſzeli. SkarJedn 118 (2); nietákieć ſą niewiáſty Hebreyſkie iáko Egipſkie: vmieią ony ſamy ſobie bábić/ á niſzli przychodziem do nich/ rodzą. Y przeto bábom onym Pan Bog ktorego ſię bały/ pobudował domy/ to ieſt/ potomſtwo ich rozmnożył y vbogáćił. SkarŻyw 478 (3); GórnRozm Fv; GostGospSieb +2v; áni mąż inſzey żony/ áni żoná inſzego mężá poiąć nie może/ poki pirwſzy żywi. Y przeto Fábiolá zacna Rzymiánká czyniłá iáwną pokutę/ ácz to z niewiádomośći byłá vczyniłá: iáko ś. Hieronym piſze. WujNT 80; Ciáło/ mowi Mędrzec/ obćiąża duſzę/ iż ſię ná wyſokie rozumienie podnieść nie może: nie tylo Bozkich ále y źiemſkich ſubtelnośći. Y przeto Pan do Nikodemá mowił: Ziemſkieć rzeczy mowię/ á nie rozumieſz ich/ á niebieſkie rozumem ogárnąć chceſz? SkarKaz 277a (4).

»przeto i« = ideoque, porro, unde Vulg; ergo Modrz (43): Iakoż tego ieſt znak w piſcżałkach, ktore cienkie cienko też piſkaią. zaſię miąſſze grubo. Przeto y niewiaſty ktore ſą gorętſze mięſſzey też mowią, zaſię zimne ſubtilniey GlabGad C8 (2); KromRozm III F5; GroicPorz cv; A ták Dániel przechodził wſſyſtkie Kxiążętá y Stároſty: iż duch Boży obfitſſy w nim był. Przeto y Krol myſlił go poſtánowić nád wſzyſtkim kroleſtwem ſwym Leop Dan 6/4 (2); BielKron 398v; SienLek 110v; GórnDworz B8; RejPos 16v; BiałKat 33v (2); KuczbKat 230; Zá przodkow Krolá Iego Miłośći tákiego odſzcżepieńſtwá niebywáło: przeto ſrogośći vżywáć było niepotrzebá. Przeto y wy ieſli łáſki y miłośierdźia przodkow Krolá Ie^go M. żądaćie/ bądźćieſz też tákimi/ iácy wáſzy ſtárſzy przećiw Kośćiołowi Powſzechnemu/ y przećiw Krolom ſwoim byli. WujJud 17 (3); ModrzBaz 127v; Stolicá Piotrá S. po wſzytkim świećie przełożeńſtwo máiąc świeći/ y wſzytkich kośćiołow Bożych głową ieſt. Przeto y Piotr S. Apoſtoł z roſkazánia Bożego/ Kośćioł rządząc nic nieopuśćił: ále powſzjtkim świećie przodkowánie miał/ y ma. SkarJedn 120; SkarŻyw 213; GórnRozm I2v; Kiedy kto ſwą myśl w zgodźie z Páńſką wolą ſádźi/ Znácżne poćiechy miewa/ bo Pan o nim rádźi/ A choć podcżás przyćiśnie/ lecż wnet po tym dawa/ Wſzego dość/ á nie rychło ręká mu vſtawa. Przeto y ty [duszo moja] bądź ſkromna/ y nie teſkni ſobie GrabowSet B2; WujNT Act 13/35; SkarKaz 242b (2). Cf »a przeto (i)«, »przeto też (i)«.

»przeto oto, owo« = propter hoc PolAnt (1:1): BudNT Matth 23/34; Wężowie/ rodzáiu iáſzczorczy; iákoż vćieczećie przed ſądem potępienia: Przeto oto [ideo ecce] ia poſyłam do was Proroki y mędrce y Doktory/ á z nich niktore zábijećie y vkrzyżuiećie WujNT Matth 23/34.

»przeto tedy(ż)« = itaque PolAnt, Vulg; igitur, tunc ergo Vulg (16): WYrozumiał [Bóg] iż mizerny żywot iego [człowieka] być miał/ I weſela wnim żadnego nigdy by nie vznał/ Yeſli by był ná ſwobodźie ſam thylko przebywał. PRzeto tedyż ſkoro ſtworzył człowieká pierwſſego/ Wneth mu przydał Towárzyſſá iſcie nádobnego/ Pánnę piękną ná wſſem ſliczną ku poćieſſe iego. MrowPieś A3; Z cżego doznáć kożdy może z vbyorow á zbytnich ſſat koſztownie ſpráwyonych że nic nye przychodzi pożytku/ áni w docżesnych rzeczách/ áni w inſſych żadnych. Przeto tedy rodzicy wzyąwſſy ſobie w rozum wtey rzecży nyechay mądrze obchodzą ſie z dzyećmi ſwemi. GliczKsiąż F2 (3); mowiemy/ Nie w wodz nas w pokuſy/ zbaw nas ode złego. Przeto thedy żywi ludzie/ máią ſie modlić/ ieden zá drugiego KrowObr 214v (3); BibRadz Rom 14/12; CzechRozm 71v; NiemObr 36; ArtKanc N11; A Ieſus mowił o śmierći iego/ lecz oni mniemáli iż o záſnieniu ſnem powiedźiał. Przeto tedy Ieſus powiedźiał im iáwnie; Lázarz vmárł WujNT Ioann 11/14 (5). Cf »a przeto (tedy)«.

»przeto też (i)« = ideo etiam PolAnt; itaque (et), quo Modrz (87): OpecŻywPrzedm C4v; OpecŻyw 23 (2); ORzeł miedzy ptaki ieſt namężnieyſzi y naſwiedobnieyſzy. Przeto też krolem ptaſzim ieſt wezwan. FalZioł IV 17a (5); BielŻyw nlb 15 (2); Przycżyna też ta ieſt cżemu v białych głow włoſi miękcżeyſze, bowiem vnich pori dla zimnoſci przyrodzoney ſą ſczieſnione tak iż włoſi grubo nie mogą wychodzić. Przeto też Colerici, to ieſt, ludzie ſuſzi á wyſoci, poſpolicie grubſze włoſi miewaią dla beſtwornoſci poruw GlabGad A8 (6); MiechGlab 24; non direxit in conſpectu oculorum meorum. Nie będzie mieſzkał w poſrodku domu mego żadny pyſzny (koment) Przetho też Luciper pyſzny ſtrączon z nieba. (–) WróbŻołt 100/7; A gdźye roztárgnyenye/ támći zgody/ yednoſći/ y miłoſći nye. Przeto też [św. Paweł] do Corintow piſſąc/ nápomina y prośi/ áby nye były myedzy nyemi roſtyrki. Y ſam pan Kryſtus niczego nam wyęcey nyezálećił/ yáko yednoſć y miłoſć ſpolną/ y tę dwoyę rzecz yákoby zá háſlo álbo pyątno ſwym krzeſćiyánom zoſtáwił. KromRozm I O4; KromRozm II n2 (2); Abowiem theż w powołániu [przed sąd] pod tym oblikiem ſkázuią: Dáiemy go [powołanego] w moc nieprzyiaćielom iego/ y poniżamy go poki ku Práwu ſwemu nieprzyydźie. Przeto też opiſány ieſt porządek/ iáko ſye kto ma od powołánia wyzwolić/ ieſli będźie nieſłuſznie powołány. GroicPorz n4v (3); [papież pisze:] Thák vſthawiamy/ náyduiemy/ opowiedamy/ y vtwierdzamy/ pod duſznym zátrácenim/ áby nam wſzelkie ſtworzenie było poddáne. Przeto teſz Papieżowie przed tym/ iákoby iácy Bogowie/ ſkoro ktory Papieżem zoſtał/ nátychmiaſt ſobie imię właſne odmienił/ á inſzym ſie imieniem zwáć kazał. KrowObr 34 (14); OrzList bv; owcá párſzywa Krol ieſt kożdy bes kápłaná. Przeto też y dźiś Papież/ gdy Mſzą ſam śpiewa/ ná Orle ſtawa: [...] ná znák zwierzchnośći Kápłáńſkiey nád wſzytkie Ceſárze y Krole. OrzRozm G4v (3); [św. Mateusz od zakonnego ojca wylicza rodzaj Krystusow] to ieſt/ od zmárłych mężow bez płodu. Przeto też y w Páralipomenie inákſze imioná ſtoią od Dawidá krolá/ ktorego potomſtwo trwáło áż do Antyochá Epifaná/ iáko tu obacżyſz. BielKron 118 (2); GrzegRóżn O2; Dar nád dármi Bożymi thu y ná onym świećie/ Królewſki ſtan ieſt. Przeto téż w Paćierzu záwſze od Bogá prośimy/ Przydźi Króleſtwo: nie mówimy/ Przydźi Kśięſtwo twé. OrzQuin Q (4); KuczbKat 55 (2); WujJud 102v; BudBib Ier 2/33 (2); Bo co ſie zácżyna w żywoćie/ to ſie też potym ná świát rodźi/ á nie co innego/ co nie było pocżętego. Przeto też y Chriſtus Pan mowiąc z Nykodymem o odrodzeniu/ tego przykłádu poſpolitego y wſzem wiádomego vżywáiąc mowi: co ſie z ćiáłá vrodźiło ćiáło ieſt: á co z duchá duch ieſt. CzechRozm 157v (6); [Arystoteles powiedział:] cżeść nie ná tem kogo cżćią/ ále ná tem kto cżći należy: Przeto też cżáſem zá málucżkim wieśći iákiey powienieniem ták ſię odmieniáią/ że ktorzi byli we cżći y w sławie/ hnet bywáią niesławni y nieucżćiwi. ModrzBaz 57 (9); KochPs 143; CzechEp 127; ActReg 158; á ktorzy iey [cząstki krzyża] doſtáć mogli/ złotem opráwowáli/ y ná ſzyiey vczćiwie nośili. O czym Chryſoſtom S. y Gregorius Niſſeńſki świádczą. Przeto też y dwoie święto Krzyżá S. w kośćiele vſtáwiono WujNT 382; KlonWor 54. Cf »a przeto (też)«.

a. Zdanie przyczynowe w postpozycji (500):

Połączenia: »a (to) przeto« (53): Pożywanie y przyprawa iego [miętusa] będzie takowa/ dobri z pieprzem, z gąſzcżem z czebulnym/ potym iako kto może/ może go przyprawić iako y ſuma, á to przeto: iako riba twardſza tako potrzebuie lepſzey zaprawy. FalZioł IV 43d; BierRozm 23; przyſtoyniey ieſt Krolowi Polſkiemu rękę ſwą Krolewſką otworzoną mieć/ á niżli zámknioną: á to przeto/ ieſliże Krol kiedy co niegodnym dáie/ to niebácznośći iego przypiſano być może OrzRozm O3; BielKron 241v. Cf »(a to) przeto bo«, »a przeto gdyż«, »(a (to)) przeto iż«.

»(a to) przeto bo, quia« (1:1): yſz to uczynyl duch ſzwyąty dzywnym rządem boſkyey mądroſzczy a to przeto bo gdyſz yezus crystus ſnyey ſyą narodzyl ſluſzno uyerzymy yſz byla ſzwyąta czudna cznotlyua PatKaz III 133v; ieſli nie iáwnie/ tedy táiemnie/ Káim Ablá/ Cháim Noégo/ [...] Iudaſz prześláduie Kryſtuſá: [...] A czemu/ álbo skąd to ieſt? Przeto: Quia duarum Ciuitatum ſunt Ciues [...] OrzQuin L.

»a przeto gdyż« (1): ocyec przy ſynye ma záwſſe s pracą á pyecżołowányem być. A przeto gdyż nic milſſego cżłowyekowi náturá nye dáłá yáko kożdemu ſwe dzyatki. GliczKsiąż Q3.

»(a (to), i, nie) przeto (tedy) iż(e) (a. że, a. żeby, a. iżby ‘że’) (też, i)« = eo quod HistAl, Vulg, PolAnt; quia Vulg, PolAnt, Modrz; -que PolAnt; ergo, propter quod, quod, quoniam Vulg; propterea quod Modrz (486): Bábá kiedy nie widziáła Lekárzá do domu wezwáłá: Máłe myto z nim zmowiłá/ Przeto iż łákoma byłá. BierEz I3v (5); Doktorowie ſwięci tu mowią/ ijż ſiedzenijé Marié a ſluchanié ſlowa bożégo/ powyſſono ieſt nad ſlużbę Márty ſwięté/ nie przeto ijżby więtſſégo zaſlużeniá bylo/ ale w tym vkazál żywot bogomyſlny bytz więtſſy ij dóſtoynieyſſy nad żywot prátzowity. OpecŻyw 60 (6); PatKaz I 8; PatKaz II 22 (4); WEgorz ieſt rzecżon od węża/ przeto iże k niemu podobien ieſt. FalZioł IV 29c (2); BielŻyw 58 (2); GlabGad G7 (3); WróbŻołt 37/11 (2); LibLeg 7/98v; Acz ći ktorzy mi tego zázrzeli wielką pilnoſćią ſie záwżdy ſtáráią áby y około ſiebie y około mnie złoſćiwie czynili á to przeto iż dáleko ieſt rozumienie ich od zakonu twego ſwięte^go. RejPs 186v (2); ZapMaz V S 335; záprawdę żadney krzywdy nie będziecie ćierpieć/ przeto żeſcie mężnie boiowáli. HistAl H8v (9); KromRozm I C2v; A tę [modlitwę] zowyemy dwánaſcye członkow wyáry/ álbo ſymbolum Apoſtolorum: po náſſemu ſkład Apoſtolſki: przeto iż ſye oni ná nye ſkłádáli KromRozm III C3v (3); Diar 24 [2 r.] (5); DiarDop 106; Ta náuká máłych dzyatek nye yeſtći cyęſzka yákoby kto ſobye rozumyeć myał/ y owſſem bárzo lekka/ mała/ á chędoga/ á co wyęcey porządna. Przeto tedi iż zábáwyáć ſie wyele/ nye yeſt rzecż przyſtoyna. GliczKsiąż K; OrzRozm L2v; LubPs Ov (11); GroicPorz d2; KrowObr 166; Rozdzyał piąty kthory zową Sokrátes/ á to przeto/ iż ten Philozoph vcżył pocżćiwych ſpraw á pomiernego żywotá RejWiz 45v; A ták przeſtáło offiárowánie dárow/ przeto że iuż tego co nánieſli było doſyć/ y zbywáło. Leop Ex 36/7 (49); OrzList e4 (2); RejZwierz 16v; wielki ieſt gniew Páńſki ktory ſię zápalił przećiwko nam/ przeto iż oycowie náſzy nie byli poſłuſzni ſłowam tych Kſiąg BibRadz 4.Reg 22/13 (44); then Kápłáńſki ſtan z przyrodzenia bogaty ieſt/ przeto że im (iáko ono mowią) y z żywych y z martwych idźie? OrzRozm H (2); Kozłá Bachuſowi ofiárowali y palili ku cżći/ á to przeto iż był zá żywotá nieprzyiaciel kozom BielKron 24v (30); KwiatKsiąż C; Mącz 344b; A ieſliże chceſz wiedźiéć/ czemu Polſkim ięzykiem Piſarz QVINCVNXA tego piſał tobie: wiédz iż przeto/ Iż ón nie chce/ áby go czytał Włoch/ Niemiec/ Fráncuz/ Hiſzpan OrzQuin A2 (18); Słuchaymy PROteuſá: widzę że ſię gniewa/ Przeto że ſwoiey Pieśni nierychło nam śpiewa. Prot Av (3); SienLek 5v (4); RejAp 39v (2); GórnDworz C4v (2); A kąt téż/ co ieſt między Liniámi a.e. y e.b. ieſt proſty/ przeto że ieſt kąt Figury e.b.c.f. co wſzytki cztéry kąty ma proſté. GrzepGeom G3 (5); HistRzym 3 (11); Pieniądze twoie niechay tobie będą ná zátrácenie/ przeto że mnimaſz áby były dáry Boże zá pieniądze przedawány. RejPos 23 (10); RejPosWiecz² 95; BiałKat 121; GrzegŚm 29 (2); KuczbKat 40 (2); BielSpr 8v (6); Przez wiárę tedy bywamy vſpráwiedliwieni/ mowi S. Páweł/ przeto że bez wiáry vſpráwiedliwieni być niemożemy WujJud 96v (5); WujJudConf 200; ćiſz też wybáwicielmi/ y grzechy odpuſzcżáiącemi zwáni bywáią. A to przeto/ że ſą poſły y woźnemi krolá wybáwicielá prawdziwego RejPosRozpr b4v (2); RejPosWstaw [413] (3); BudBib 2.Par 6/26 (5); BudBibKaw A3; HistHel D; BudNT Mar 5/4 (3); á o tym ſie zakonie będę pilnie pytał/ przeto iżem w they mierze nie ieſt rozwiązan. CzechRozm 87 (31); Niegodźi ſię tobie chorowáć przeto/ że choruie przećiwnik twoy: áni ſzáleć/ iż on ſzáleie. ModrzBaz 68 (10); SkarJedn 85 (6); owſzem y to co ſam Bóg á ludźi proſtych zprzygodné doświadczenié pokázuie/ v nich [u ludzi naszych czasów] práwie nizacz: czy prze to/ że nigdy ſwych rzeczy nizacz nie mamy/ czyli że to Medykóm pożytku nie nieśie Oczko 11; á pićié tákowé/ ieſli przezedni/ ieſli co dźiéń być ma/ dyſputuią Włoſzy: przeto/ że nieſpoſobné żołądki/ do otrzymánia tákich háuſtów máią. Oczko 21 (8); KochPs 116; Ná obiady do nikogoy proſzony nie chodził [św. Chryzostom]. Prżeto iſz z młodośći przyucżony poſtom y wielkiey miernośći SkarŻyw 87 (11); Z ktorych [psalmów]/ niech będźie pierwſzym/ Pſalm wtory/ przeto iż też iego ieſt oſobliwe przypominánie w nowym przymierzu. CzechEp 287 (30); NiemObr 6 (4); ArtKanc N3v; GórnRozm B4; PaprUp L3v; ActReg 46; Pan ma co tydźień wiedźieć o Száfárſkich wydatkách: bo ſie ták łácwiey w vtrátách obacży/ y wſpomni ieſli regeſtr iſtotny. bo nierządnik y trzykroć ieden dług płácąc nie obacży ſie/ przeto że dawno. GostGosp 154; Im więcey możność przełożonych będzie reprymowána/ tám też będzie ſławnieyſza y trwálſza R.P. thák przeto iż mniey będzie poddána nienawiśći/ iáko też y przeto/ że ſie ſkromniey będą obchodzić ći ktorzy ſą przełożonymi. Phil Q (8); GórnTroas 73; Wſzytká ma kráſá/ po źiemi ſpłynęłá/ Przeto/ iż ma złość/ twą łáſkę odćięłá. GrabowSet I2 (2); OrzJan 30 (2); LatHar +11v (3); Nie przyſtoi mnie/ ktorym ieſt ſpráwiedliwy y mądry/ dáć wam pirwſze śiedzenia/ przeto iżeśćie powinowáći moi: ále tym ktorzy ie záſłużą. WujNT 84; Lecz ſłudzy Boży w kośćiele Kátholickim [...] pewnych czáſow nie iadáią mięſá/ nie przeto żeby złe ábo nieczyſte było: ále dla vtrapienia ćiáłá ſwego/ wſtrzymawáią ſię od roſkoſznieyſzych potraw/ y napoiow. WujNT 728 (44); WysKaz 15 (2); bo [statuty] ſą iuż iákoby ábrogówané, weſpółek y vrząd ten. A to przeto, iże obligatia iest włożona ná Stároſty, áby ſámi ſądźili przez ſię Roki Grodzkié. SarnStat 488 (4); TRzy ſekty ſą ktore ſię z prawdźiwego Bogá iákoby go pewnie znáły/ chlubią: Zydowſka/ Heretycka/ y Turecka/ przeto iż wierzą w tego iedynego Bogá ktory ſtworzył niebo y źiemię. SkarKaz 274a; CzahTr [Dv]; SkarKazSej 674a (2); [Leop *B2v (Linde)]. Cf pozostałe połączenia.

»i dla [czego] ... (i) przeto iż (a. że)« (2): BiałKat 376; Pierwſzy tedy ieſt koniec budowánia kośćiołow ofiárá y modlitwá. Potym y dla náuki ſłowá Bożego ſtáwim kośćioły. y przetoż [lege: przeto że] P. IEZVS w kośćiele naczęśćiey/ y drugdy co dźień náuczał. SkarKaz 455b.

»przeto iż (a. że) ... (a) iż (a. że)« = quia PolAnt (3): A będą dzierżáne role w tey źiemi o kthorey wy powiádaćie żeby ſpuſtoſſona byłá/ przetho iż nie zoſtał áni cżłowiek/ áni bydląthko/ á iż [eo quod ... et] podána ieſt w ręce Cháldeyſkie. Leop Ier 32/43; OrzList c2; BibRadz 1.Mach 6/53.

»nie przecz inego, nie dla czego inego jedno przeto iż (a. że)« (1:1): prowadźże tho/ ná coś wezwány ieſt/ y coś począł/ w imiono Bożé: ſtoſuiąc wſzyſtko pióro ſwé/ ku dobremu Pátryéy ſwéy/ która márnie ginie/ nie przécz inego/ iedno prze tho/ że żaden z nas ná ſwym wezwániu nieprzeſtawa OrzQuin E; NiemObr 20.

»nie przeto ale przeto iż« (1): woła Poſeł ná Seymie/ Niechcę miéć w Polſzce Kápłaná. [...] Przeto/ iż nie chcę miéć w Polſzce iedno iednégo Páná. Wieręć nie przeto: ále przeto/ iżeś Kośćioły zgwałćił/ ſkárbyś kośćielné pobrał OrzQuin C4.

»nie stąd iż ... ale przeto że« (1): Owa był práwym pánem/ nie ſtąd/ iż miał wiele/ ále przeto/ że ſobie mogł y vmiał roſkázowáć. GórnDworz B7v.

»nie (tyl(k)o) przeto iż (a. że, a. aby, a. żeby, a. iżby ‘że’) ... ale (a. lecz) (też) iż(e) (a. że, a. żeby ‘że’)« = non quia ... sed quia Vulg (13): OpecŻyw 70; GliczKsiąż A4; Abowiem Pan Chryſtus dał tę rádę zwolennikóm ſwoim/ ofiárowáć piérwaſtki pánu Bogu/ z iego ſtworzenia: nie przeto/ áby pan Bóg był tego potrzebuiący: ále żeby óni: niepożytecznymi á niewdźięcznymi nie byli. BiałKat 351; Cżytamy w ſtárey hiſtoriey że ſyny Dawidowe zwano kápłany/ nie przeto żeby ſłużyli w rzecżach ſwiętych/ [...] ále że żywąc pod ſpráwą á kárnoſcią kápłáńſką/ náuk dobrych y piſmá ſwiętego vcżyli ſie. RejPosRozpr c3; RejPosWstaw [213]; Oczko 25; Vſtazanes głowę tráći/ nie przeto áby ſię w pałacu y pokoiu krolewſkym zle záchował á wcżym złem doznán był: ále iſz chrześćianinem będąc/ Boga ſię ſwego kwoli krolowi záprzeć niechćiał. SkarŻyw 305 (3); PLácze Márek: nie przeto że świát zoſtáwuie/ Ale że dzwonnikowi groſz ieden gotuie KochFr 119; ActReg 19; WujNT Ioann 6/26 (2).

»nie (tyl(k)o) przeto iż (a. że, a. aby ‘że’) ... ale (też, i) przeto iż (a. że), ale dlatego iż« (4:1): Prawdá ieſt żem tey ſpory/ ábo poſwarku nierad widział/ nie przetho ábych tego zwycięſtwá białymgłowam nie życżył/ ktoreś im w.m. otrzymał/ ále przeto/ iż y pan Boiánowſki więczey przećiwko im z waśni mowił GórnDworz Dd5; Záśię/ a.b. Linea/ równa ieſt Liniéy d.c. nie tylko przeto że náprzećiwko ſobie ſą/ ále j przeto że ſą Linié Kwádratowéy Figury/ która wſzytki ſtrony równé ma. GrzepGeom G; SkarJedn 360 [2 r.]; KochPij C3-C3v; Słowem Chriſtá Páná zowie [św. Jan] nie tylko prze to iż nam oznaymił Oycá y wolą iego: [...] ále więcey dla tego/ iż z ſercá Oycowſkiego [...] iſtotnie ſię rodzi y pochodzi WujNT 304.

»nie przeto że ... a iż ... nie iż ... ni .... nie przeto że ... nie iż ... ani że .... ale dla« (1): NIe przeto/ żem ieſt od pańſtw oddalony/ A/ iż ták Bog chce/ w ſkárby nie bogáty? Nie/ iż w gáłązki moy ſzcżep nie rogáty/ Ni owoc iego/ nádźieią zmocniony; Nie przeto/ że moy dźień chmurą ſtrwożony/ [....] Nie iż [...] Ani/ że [....] ále dla płomieniá Cieleſney żądzey/ co ná mą kreẃ chćiwy/ Okrutny/ ſzkodny/ ćięſzki niewśćięgliwy Ogniu/ dla ćiebiem dáleki zbáwienia/ Ze śmierći prágnę/ tyś przednia przycżyná. GrabowSet H4v.

b. Zdanie przyczynowe w antepozycji (218):

Połączenia: »(a) przeto ... (a)bowiem (a. abociem)« (5): PatKaz II 34v; [rzekł Scipio] aby obadwa [posłańcy] wyſłani byli mnie ſie podoba, bo ieden nic niema á drugiemu wſzitko mało. Przeto tak zaiſte rozſądził, bowiem iednoſtaynie ſprawce zli ſą poſpolitego dobra vboſtwo a łakomtwo. BielŻyw 117; A prze to ią [rzekę Don] Tatarzy ſwięthym Donem zową, bowiem [Inde est ... quia] od niey niemałe pożywienie, z rib/ miodow/ y owoczow maią. MiechGlab 25; WróbŻołt 118/168; RejPs 145v.

»(a (to)) przeto ... bo« (14): oto teráz od nieſſcżęſnych żydow napoion otztu ij żolci. A to przeto ci przeklęci żydowie vcżynili/ bo iuż byl wſſędy vcirpiál/ wyiąwſſy ięzyk/ vſta ij nozdrzé. OpecŻyw 150; PatKaz I 15v; Tertulianus lepak mowi że przeto wzrok ſtracił [Demokrytus] bo na niewiaſty bez poządania ich patrzić niemogł. BielŻyw 65 (2); WróbŻołt Q4; RejKup Dd; A tak wiedząc to IchM, przeto sprawować się tego jako nie winni, tak też i nie chcą, bo co już raz na conciliach postanowiono, nie chcą IchM tego w żadną wątpliwość gadaniem o tym przywodzić. DiarDop 100; BielKom D2v; BielKron 70 (2); BiałKat 121; PRzeto nie rad do ćiebie ná biéśiádę godzę/ Bo téż nie rad ná cudzych nogách do dom chodzę. PudłFr 35; GostGosp 38; WujNT 246 marg.

»przeto gdyż« (1): Dobrze mowi pan Myſzkowſki/ pánie Derſniaku: przeto gdyż mnie tu ieſt zwirzchność zleconá/ roſkázuię to w.m. ábyś około trefnośći mowił. GórnDworz O.

»przeto (też) ... gdy(ż)« (6): przeto ſie ciało nadęte widzi gdyż tam wſzytko ieſt zbytek wodny. GlabGad E2 (2); GliczKsiąż Q3v; á napirwey pocżęli piſáć olimpiades zá krolá Iudá Ozyaſzá. Wſzákże hiſtorye ich náyduią ſie ieſzcże przed Troiáńſką walką/ bez licżby lat. Przeto muśim dáć pirwſze mieyſce Zydowſkim hiſtoryom/ niż inym/ gdyż żydowſkie ſą naſtárſze y gruntownieyſze nád ine. BielKron 98; MączLub nlb 13; RejPos 316v.

»(a, ale, bo) przeto (tedy) iż (a. że)« = et eo quod, quia ergo, si propter Vulg; pro eo que a. quod PolAnt (52): BierEz B3v; SeklKat M; Ten młodzyeniec wychowan we wſzey roſpuſtnośći/ Przeto złych obycżáiow iż nie ma kárnośći BielKom F7; Przeto tedi iż nye bárzo ſie wtem rozwodzę/ nyechay pámyętáyą rodzicy/ áby ſyny ſwe młode do ſzkoł záraz/ á nye do dworu dawáli. GliczKsiąż I4 (6); A przeto iż yuż duſſá ma ná wolnośći buya/ Iuż mu wdzyęcżnym głoſem będę ſpyewał Alleluya. LubPs aa2 (3); BibRadz Ez 25/15; KrowObr A3; Przetho że nas Pan Chryſthus raczył oſobą ſwą náwiedzić y okráśić/ á ze nas ná wiárę wezwał/ wezwawſſy oświećił/ vpomina Prorok byſmy go chwalili. Leop Ps 97 arg (2); Ale niektorzy źli á niepobożni ludźie ktorzy chodźili z Dawidem mowili ták/ Przeto iż ći nie chodźili známi/ nie damy im nic z thych łupow ktoreſmy odięli BibRadz 1.Reg 30/22 (3); BielKron 337v; Tym miſternym rzemieſłem wſzytcy wſkurać máią/ Ktorzy świát nie łáſkáwy przećiw ſobie znáią. Ale przeto iż nie ſą z przyrodzęnia tędzy/ Potrzebuią ći wioſek/ á owi pieniędzy. Prot C4 (2); Bywáią téż rázy tłuczoné/ iáko ćięte rány ſzkodliwé/ á przeto iż téż y tym rádźić trzebá/ ieſt o thym w przyſzłym Rozdźiale náuká. SienLek 148; HistRzym 3v (2); A przeto iż Vrodzoność twą znam miedzy wſzytkiemi ſtany iáſnego á przeſtronego y oká y bacżenia/ zdáło mi ſie to żáłoſne náſze ſpolne vſkarżánie wſzey Korony o tho zle/ nie do kogo inego nápiſáć/ iedno do vrodzonośći twoiey. RejZwierc 182; WujJud 126 (2); CzechRozm 3; Przeto/ iż tym Kśiążkam należy/ każdy ſpoſób vżywánia ćieplic/ krótko obaczémy: od tych zácząwſzy/ których w náſzych kráióch/ nie ták częſto iáko we Włoſkich/ vżywáć ſye ięli/ to ieſt/ Duciy Oczko 15v (2); PaprUp A2v; OrzJan 71; WujNT Mar 4/6 (2). Cf pozostałe połączenia.

»(a) przeto iż (a. że) (też) ... (a) dlatego(ż), (a) przeto(ż)« = eo quod ... quapropter Vulg; quoniam a. pro eo que ... idcirco PolAnt (6:4): Przeto żeśćie offiárowáli Báłwánom/ á grzeſzyliśćie przećiwko Pánu/ [...] przetoż [propterea ... idcirco] przypadły ná was the złe rzecży Leop Ier 44/23 (2); Przeto iż opuſćili Páná Bogá oycow ſwoich ktory ie wywiodł z źiemie Egiptſkiey á chwyćili ſię bogow cudzych á chwalili ie y ſłużyli im/ á dla tegoż [Eo quod ... idcirco] przywiodł ná nie wſzytko to nieſzczeſćie. BibRadz 2.Par 7/22 (5); Rzekł Heliaſz [do Achaba]/ przeto iżeś ſie cżártu záprzedał/ przetoż Pan Bog wykorzeni dom twoy s potomki BielKron 85v (2); KwiatKsiąż B4v.

»przeto iż (a. że) ... (toć) tedy« (3): Przeto że przeſtąpił ten narod przymierze moie o ktore roſkazałem oycom ich/ á niechćieli być poſłuſzni głoſowi moiemu. Tedy [Pro eo quod ... Etiam] ia też po tym nie wypędzę żadnego przed nimi z tych narodow/ ktore pozoſtáwił Iozue kiedy vmárł BibRadz Iudic 2/20 (2); A przeto iż tu ſą ludźie pod źiemią/ ktorzy chwalą y błogoſłáwią y dźięki cżynią Báránkowi/ że ſą zbáwieni przez krew iego. Toć tedy pewna że ſię tu o potępionych nie mowi/ [...] tylko o tych ktorzy ſię ocżyſzcżáią WysKaz 36.

»(a) przeto iż (a. że) ... więc« (4): Przeto żem ya żył w dobroći wyęc o myę nyedbáli. LubPs K4; A przeto iż vmiłował wyęcey złorzecżeńſtwo/ Wyęc od nyego precż odeſzło y błogoſłáwyeńſtwo LubPs Zv (3); GrabowSet Q4v.

»(a, i, oto, nie) przeto (też, tedy) ... iż (a. że, a. aby, a. żeby ‘że’)« = ergo a. idcirco ... quia, iam quidem ... quod Vulg; ergo ... ita ut, idcirco nunc ... ut, propter hoc ... quia PolAnt (140): A przeto ćię muſzę przedáć/ Iż niechceſz ięzyká wśćięgáć. BierEz A4 (2); A to Pilát przeto pytál iego pokoleniá/ ijże go żydowie wtym pomáwiali/ ijżby on byl ſyn boży OpecŻyw 130 (6); PatKaz II 44v (3); BielŻyw 112 (2); Przeto ludzie chorzy bywaią mgli iż w ich koſciach takowy tuk wyſicha. GlabGad D2v; KłosAlg A2; RejPs 115; RejJóz O3v; Tákże też nye przeto Luter álbo náuká yego dobra/ iż nas ktemu przywyodłá/ iż ſye około piſmá y ſlowá Bożego pilnyey obyeramy. KromRozm I L2 [2 r.]; KromRozm II i2 (2); Diar 32 (3); DiarDop 100 [2 r.] (3); BielKom G4v; LubPs bb3v; RejWiz 118; Leop Ez 21/12; BibRadz Act 15/39; Ieſli że ty przeto ſzáfunk ſtołu Krolewſkiego z rąk Krolewſkich bierzeſz/ iż ſye drugdy Krol ná dániu ſwym myli: niechayże też nas Krol nie ſądźi OrzRozm O2v; A żydowie przeto poſládkow bydlęcych nie iedzą iż w nim żyła vſchłá. BielKron 15v (23); KwiatKsiąż Cv (2); OrzQuin M; Ale przeto was mierźi [Włoch] że w nim gębá płocha/ Ktemu krzywo pátrzyćie ná káżdego Włochá. Prot C2; RejAp 85v (3); A ták ia was zowę przeto przyiacioły/ iżem ſie wam zwierzył wſzytkich táiemnic ſwoich. RejPos 60 (7); BiałKat 201 (2); Przeto Gárnce pobożnie ludźiom przedawáią/ Iz máteryą dármo od mátki [tj. ziemi] miewáią. BielSat C3; przeto duſzá ieſt ſkáżoná/ y potępiona/ iż w ćiele ſkázonym y potępionym ieſt iákoby zánurzona GrzegŚm A3v; KuczbKat 15; Przeto nam łákomſtwo pánuie/ iż nie wierzymy áni cnocie/ áni obietnicam Bożym. RejZwierc A6v (4); BielSpr 10v; Nie wierzymyć my w obrázy/ ále ie przeto mamy/ że Kośćiołowi Bożemu wielki pożytek cżynią. WujJud 47v (11); RejPosRozpr b4v; RejPosWstaw [213] (2); przeto ninie przyſzliſmy do ćiebie/ że poydzieſz z námi/ y walcżyłbjs ná ſyny Hámmonowe BudBib Iudic 11/8; BudNT 1.Ioann 3/1; CzechRozm 90v; PaprPan S; ModrzBaz 1v; Heretyk przeto w kośćiele nie ieſt/ áni zá Biſkupá poczytán być może: iż podánim ś. Ewánieliey y Apoſtołow wzgárdziwſzy/ po zadnym niewſtepuiąc [!]/ ſam śiebie poſtáwił. SkarJedn 32 (2); CIEplice ięzykiem naſzym przeto ſą názwáné/ iż z meatów źiemnych odąc/ párę ćiepłą z śiebie wypuſzczáią Oczko 1 (2); Ia Rzym przeto miłuię práwi/ ácżkolwiek mogł bych y z inąd chwalić/ to ieſt/ iſz wielki/ ſtáry/ piękny/ ludny/ narodom roſkazuiący/ wálecżny. SkarŻyw 93 [2 r.] (4); StryjKron 26; CzechEp 172 (2); PudłFr 20; BielRozm 20 (2); GórnRozm M2; LatHar 127; Przeto tedy iuż koniecznie ieſt w was wyſtępek/ że ſądy miedzy ſobą miewaćie. WujNT 1.Cor 6/7 (13); SarnStat 1272; SkarKaz 159b; Gárniec przeto zły bywa y prędko ſię páda, Ze go zły zdun vlepił CiekPotr 26. Cf pozostałe połączenia.

»nie przeto ... iż (a. aby ‘że’) ... ale (a)by« (2): A oni iemu podali [licemiernicy Jezusowi pieniądz]/ a on ijch pocżąl pytatz rzékątz: Cżýy to obráz na tym pieniądzu/ nie przeto pytál aby niewiedziál/ ále by ſluſſnie odpowiedziál. OpecŻyw 75; WujNT 521.

»nie przeto ... iż (a. aby, a. żeby ‘że’) ... ale (iż)« (8): [Filip Macedoński pisał do Arystotelesa] nie przęto [!] ſie raduię iż mi ſie [syn] narodził, ale iż za cżaſu twego narodzon ieſt BielŻyw 87; RejZwierz 33v; Y my nie przeto pośćimy/ żeby mięſo/ iáycá/ mlecżno niedobre było: ále iż wiemy/ że y ten grzeſzy/ kto dobrych rzecży nie dobrze vżywa. WujJud 197; Nie przeto tedy zowie ſię w piśmie Iákub mnieyſzy brátem Páńſkim/ iſz był ſynem Iożephowym: ále iſz mátká iego Márya Kleophy byłá śioſtrą ácż nierodzoną mátki Chryſtuſowey SkarŻyw 242; Lecz Philippá oycá ich/ nie prze to Ewángeliſtą názywano/ żeby kiedy piſał Ewángelią: ále iż ią pilnie opowiedał. WujNT 486 (3); SkarKaz 636a.

»nie już przeto ... że ... jako też nie dlatego ... że« (1): Aczci nie iuſz prze to inſzy błogoſławionęmi nie ſą i tyi mocy którą Piotr niemaią/ że to Piotrowi na ten czas rzeczono a drugięm nic/ iako téſz nie dláté^go thomaſz nie ieſt błogoſławionęm/ że inſzęm rzeczono/ błogoſławięni ktorzy niewidźieli a wierzą MurzNT 81.

»nie przeto ... iże ... jednoć« (1): Nie przetomći ták płákáłá/ Iżebych go żáłowáłá: Iednoć mi tego bárzo żal/ Iż mi tego płaſzcżá niedał. BierEz O3v.

»nie przeto ani dla tego ale dla czego inszego« (1): Duch ś. nádeydźie ná ćię: á moc naywyżſzego záćmi tobie: przetoż y to co ſię národźi święte/ będźie názwano ſynem Bożym [...] A ći ktorzy ná tym nie przeſtawáią/ cżego ſię inſze^go domyſláiąc muſzą ták mowić: Nie przeto: áni dla tego/ ále dla cże^go inſzego rć. NiemObr 98.

»przeto ... ponieważ« = pro eo ... pro eo PolAnt (3): BielKron 422v; Przeto ſie iey [złej popędliwości] pilnie ſprzećiwiáć mamy. Poniewaſz żołnierſtwo/ ábo vſtáwicżna woyná ieſt/ żywot náſz ná świećie. WujJud 90v; BudBib Ez 21/29[24].

c. Jako zdanie wtrącone w interpozycji (29):

Połączenie: »przeto iż (a. że)« = quia Vulg, PolAnt, Modrz; propter PolAnt; eo quod Vulg (29): Niektore kſiążę Rycerſtwá ktory trzymał Armenią imieniem Parmerius kthory bárzo zayrzał temu lekárzowi/ przeto iż [qui valde huic medico invidebatur] od Alexandra niewymownie był miłowan/ piſał potáiemnie do Alexandra mowiąc [...] HistAl E2v; Aſá naſtal po ſwym oycu Abiy/ Kthoremu Bog przetho że bálwány popſowal we wſſyſthkiey źiemi Iudskiey/ á ludu roſkazal náſládowáć Páná Boga/ oycow ſwoich/ dal pokoy przez dzieśięc lath Leop 2.Par 14 arg (3); RejZwierz A2; BibRadz Ez 18/18 (3); Poſłowie náſzy przeto/ iż Kápłáńſtwem gárdzą/ bes Kápłaná nie wiedzą co ieſt Exekucya/ áni drogi do niéy nie naydą. OrzQuin Hv; Aż wdy nákoniec Iowiſz vżaliwſzy ſie vbogich ludzi/ kthorych ſie Lwowie/ Niedźwiedzie/ Wilcy/ przeto iż roznie mieſzkáli/ vſtáwicżnie náiadáli: poſłał ná ſwiát z niebá Merkuriuſzá GórnDworz Ff; WujJud 195; BudNT przedm c7 (2); Bo iáko Melchiſedek miał to ofiárownictwo/ bez pocżątku y końcá/ przeto iż o tym piſmo ś. milcży: tákże y Chriſtus Pan według porządku Melchiſedekowego wiekuiſtym Ofiárownikiem zoſtał CzechRozm 35v (2); ModrzBaz 50v (2); SkarJedn 96; SkarŻyw 349; Mniema X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ iż mu ſię godźi/ y powinien ieſt/ przeto iż ieſt Krześćiáninem/ heretyki nie tylko lżyć ále też y przeſládowáć y mordowáć CzechEp 15 (3); Phil F; WujNT 242 (3); WysKaz 22 [2 r.] (3).

a. Zdanie celowe w antepozycji (172):

Połączenia: »(a to, i, nie) przeto aby (a. by, a. iż(e)by, a. żeby, a. jakoby)« = (eo) quod, ideo autem, ut Vulg; ut quid PolAnt (66): PatKaz II 86; PatKaz III 134; Przetho aby ſie mleko [mamce] mnożyło, Korzenia/ albo naſienia paſternakowego daway iey pożywać. FalZioł V 36v (2); BielŻyw 65; Bowiem oni [nietoperze] dwoię maią naturę Iednę ptaſzą dla ktorey maią ſkrzydła, Druga [!] zwierzęcza [!] á zwłaſzcża myſzą, przeto aby ſie ⟨z⟩ zwierzęti zgadzali, bywaią koſmaci y maią vſzy á ſkrzydła ptaſze. GlabGad C (3); KromRozm III Av; RejWiz 18v (2); Leop 3.Esdr 6/12 (3); BibRadz 2.Par 32/4; Rzeczpoſpolita ieſt zebránie obywátelow/ ſpołecznośćią Práwá/ y Towárzyſtwem pożytku złączone/ przeto áby ono ſwobodne y thrwáłe w Polſzce ná wieki było. OrzRozm B2v; BielKron 18 (2); KwiatKsiąż B4 (2); OrzQuin C4 (3); RejAp 96v; Roſkazałby mnie pan moy/ ábym zdrádził/ nie telkom nie powinien tego vcżynić/ álem powinien nie vcżynić/ y ſam dla ſiebie/ y prze tho/ ábym nie był przycżyną lekkośći páná ſwego. GórnDworz L3v; HistRzym 110; RejPos 49v (2); BiałKat 13v; KuczbKat 140 (2); Tego ſtrzegą [Tatarzy] áby ſzlák wielki po ſobie cżynili. A to przeto aby náſzy mniemáli kthorzy ſzláku pátrzáią: być Lud wielki BielSpr 67v (2); WujJud 86v (2); CzechRozm 87v; Oczko 1v; SkarŻyw 291 (2); NiemObr 118; Przeto żebyś téż wiedźiał ſerce moie/ Slę té do ćiebie krótkié rymy ſwoie KochFr 66; BielRozm 7; GórnRozm B4; ActReg 25 (4); C. Iulius Ceſarz wzgárdził też ſobie podáną powagę Krolewſką/ áże Diktáturę przyiął/ przetho áby thym mniey miał ſobie nienawiſnych. Phil Q; maſz też po brzegu Záczáłá/ to ieſt Rozdźiały Słowieńſkie y Ruſkie wſzędy przypiſáne: á to prze to/ áby ſię ten Teſtáment nie tylko nam Polakom/ ále y Ruſnakom y Słowiánom/ [...] przygodźić mogł. WujNT przedm 24 (5); SarnStat 725 (2); Bo gdy Pan Bog po potopie ludźiom mięſá dozwolił: záraz roſkazał áby krwie bydlęcey nie iedli: przeto żeby ſię ná niey do zábijánia ludźi niewpráwowáli. SkarKaz 314b; KlonWor ded **3; PudłDydo A4v. Cf pozostałe połączenia.

»nie przeto aby (a. żeby) ... ale aby (a. żeby, a. iżby)« (3): żeby ſie niemal ná tym wſzytkim rozumiáłá [dworna pani]/ co ći pánowie dworzáninowi vmieć náznácżyli: nie prze tho/ áby thego vżywáłá/ (ácż y záthrefnowáć cżáſem vcżćiwie/ bárzo iey będzie przyſtało) ále iżby rozeznać mogłá miedzy wielem oſob/ kto w cżym godnieyſzy: y pochwalić/ pogánić/ wedle potrzeby vmiáłá. GórnDworz X4; RejPosWiecz² 92; KochMuza 28.

»nie przeto aby ... jako iżby« (1): vmyſliłem dłużéy ſye nie oćiągáiąc/ té Kśiążki ácz pod wagą miedzy ludźie podáć/ nieták przeto/ áby snich wielé ſye kto náuczyć mógł/ iáko życząc tego/ iżby kto vczéńſzy y vmieiętnieyſzy/ mém proſtém y grubém piſániém obráźiwſzy ſye/ ták to do ſercá przypuśćił Strum A4.

»a nie przeto iżeby ... ale przeto iżeby« (1): Ktorzi [Lacedemoni] piyáne sługi ná ich kołaciye prziwodzić kaźiwali. A nieprzeto iżeby ſię oni zgych opacliwych mow/ albo s plugawych ſpraw roskoſzywać mieli/ [...] ale przeto iżeby młodzienczykom przykładem pokazali/ yako ſzkaradna rzecż ieſt na piianego cżłowieka patrzić. KwiatKsiąż D2.

»nie przeto iżeby ... ale dlatego iżeby« (1): Tym ia rzeczy do ćiebie miły Vbertinie piſał/ iákomći był na pocżątku obieczał/ nietak wiele przeto yżebym cię vpominać miał/ co by tobie cżynić y iako ſię rządzić potrzeba/ ale wieczey dla tego yżebym ciebie ſámego tobie pokazał KwiatKsiąż Q2.

»(a (to), nie) przeto (też) ... aby (a. by, a. iżby, a. żeby, a. jakoby) (też)« = idcirco ad, ideo ... ut Vulg; igitur ... ut Modrz (106): [Ksantus] rzekł żenie ſwey/ [...] Vmyi temu gośćiowi [tj. Ezopowi] nogi/ [...] A to wſzyſtko przeto dziáłał/ Iżby tym chłopá záſromał BierEz D2 (4); pocżęlas ſyna [...] a przetom k tobie prziſſla/ abych iego narodzenijé widziala OpecŻyw 10v (10); PatKaz I 13; Laercius mowi że przeto ſobie dał ocży wyiąć aby ſie niedziwouał iż zli mieſzcżanie dobro ſprawować maią. BielŻyw 65 (6); BielŻywGlab nlb 14; GlabGad C2v (2); LibLeg 10/66; Diar 32 (2); [niemoc tj. choroba mówi:] Przetom Cie [człowiecze] ták ćicho náwiedziłá/ Bych ſie milcżkiem w twe cżłonki wpoiłá. BielKom C7v; KrowObr 14v; przetochmy ná ſwiát tu od Bogá wyſłáni/ Bychmy od inych źwirząt byli rozeznáni. RejWiz 17v (3); Leop Num 16/10 (2); RejZwierz [472]; OrzRozm D2v (3); przetom ia dekret ſwoim poſłuſznym w wierze vcżynił/ áby w pokoiu byli BielKron 209 (6); OrzQuin Aa3; SarnUzn A2v; RejPos 32 (4); BiałKat 203v; Przetoſmy ſie vcżyli ſwoiego Rzemioſłá/ By nam náſzá náuká pożytek przynioſłá. BielSat C3; KuczbKat 250 (2); (nagł) Do tego kto ma wolą cżyść ty kſięgi. (–) PRzetoć dano ty Kſiąſzki ábyś ſie rozmyſlał RejZwierc B4 (5); BielSpr b4v; WujJud 46v (7); BudNT przedm a3 (3); CzechRozm 118v; ModrzBaz 57v; SkarŻyw 346 (3); NIe przeto pytam/ Pietrze/ gdźie ſię chceſz przechodźić Abych ſię miał ná iednę drógę ſtobą zgodźić/ Ale gdźiekolwiek ty chceſz/ to mnie tám nie w drogę KochFr 47; Przeto Bog dał ięzyki/ ábyſmy mowiły/ Przeto głowę z rozumem/ ábyſmy rádziły. BielSjem 11; BielRozm 7 (2); ActReg 8 (2); Phil L; Przetoś ty ná świát sſtąpił/ byś zbáwił ſtrácone GrabowSet Pv (3); WujNT przedm 4 (6); SarnStat 38; A gdzie ſię Narew ná práwo chynęłá/ A od Krolowey [tj. Wisły] ná rozno płynęłá/ Pod ſławny Olbiąg/ NOGATEM to zową/ Fliſowſką mową. Przeto pámiętne dawáią tu bráći Dawni fliſowie/ nie dáleko gáći. Zeby pomnieli gdźie do Gdańſká drogá/ Gdźie do Olbiągá. KlonFlis G4v; [porządny bojownik] przeto miecż oſtrzy/ przeto bywa ſrogi/ Zeby pokoy vcżynił oycżyznie ſwey drogiey. KlonWor 30. Cf pozostałe połączenia.

»nie przeto ... aby (a. (i)żeby) ... ale aby (a. (i)ż(e)by)« = non, ut ... sed, ut Vulg (8): Wſzákoż nie przeto podáię do niey [do libraryjej] ty Kſięgi/ áby ſię ich więtſzy pocżet á licżbá w Bibliotece W.K.M. przycżyniłá/ [...] Ale aby od W.K.M. [...] byłá przecżytána BibRadz *2v; KwiatKsiąż A4v; Wybáwiłći nas wybáwiciel náſz z niepráwośći náſzych/ nie przeto ábychmy w nich dáley żyć mieli/ ále ábychmy obumárſzy ciáłu y ſwiátu/ poſtánowili w nim nowy żywot. RejPosWstaw [213]v; BudBib b4v; SkarŻyw 3; To ieſt/ Nie przeto zakon ieſt podány/ áby z niego człowiek przez śiły ſwe miał być vſpráwiedliwiony: ále żeby przezeń był przywiedzion do Chriſtuſá WujNT 559 (3).

»nie przeto ... żeby ... ale przeto ... aby« (1): w Kátholickim kośćiele/ obrázy Troyce S. nie przeto máluią/ żeby imi podobieńſtwo Boſtwá y niedośćigłey nátury iego wyrázić chćieli: [...] Ale przeto te obrázy ſtáwiáią/ áby ludzie [...] ná Páná Bogá [...] wſpomináli WujNT 471.

b. Zdanie celowe w postpozycji (1): Chceſz być mądrym więcey ſłuchay/ Ale ięzyká powśćiągay: Przetoć Bog vſzy otworzył/ A ięzyk mocno zágrodził. BierEz F4v.

c. Jako zdanie wtrącone w interpozycji (1): Potym po trzydzieſtym lecie gdy cialo zupelné miál [Pan Chrystus]/ ijż ſie przeto byl narodzil na mękę ſie ſám wydál/ dál ſie więzatz podiąl plwanijé ſromotę ij bicżowanijé. OpecŻyw 161.