[zaloguj się]
[pdf]

RZECZNICZKA (20) sb f

e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N rzeczniczka
A rzeczniczkę
I rzeczniczką rzeczniczkami
V rzeczniczko

sg N rzeczniczka (2). ◊ [A rzeczniczkę.] ◊ I rzeczniczką (14). ◊ V rzeczniczko (3). ◊ pl I rzeczniczkami (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Ta, która występuje w czyimś imieniu, reprezentuje czyjeś interesy (20):
a. praw. Pełnomocniczka strony w procesie sądowym (1): niewiáſty od wſzelkich vrzędow Mieyſkich/ ſą odłączone/ przeto ná ſobie żadnego przełożeńſtwá mieć nie mogą/ áni żędáć/ áni ſye zá kim przyczyniáć/ áni przes ſye ſpráwowáć/ áni rzeczniczkámi być. GroicPorz b3.
b. Pośredniczka (19):
α. O Maryi jako pośredniczce między Bogiem a człowiekiem (19): Przeto rzecżnicżko ſwiętá/ tegos doſtoyna [...] aby przez cię byli zbawienij ludzie OpecŻyw 183v; KrowObr Vuv; [Rzecżniczkę przeſłáło naprzod to náſze pielgrzymſtwo: ktora iáko mátka ſędziego/ [...] odpráwowáć będzie ſpráwy zbáwienia náſzego WujPos 1590 529 (Linde)].

rzeczniczka do kogo (1): Swięty Grzegorz Názyánzeńſki/ zowie ią krolową świátá/ pátronką żywotá ſwego/ y rzeczniczką ábo orędowniczką do Syná WujNT 398; [GrzegŻarnPos 1582 654 (Linde)].

rzeczniczka komu w czym (1): bog [...] uſtauyl aby ta panna czudna byla wſzytkym ludzyem w kozdey potrzebye pomocznyczką a rzecznyczką PatKaz III 91.

rzeczniczka czyja, czego [w tym: pron poss (6), G sb (4)] (10): marya dzyeuyczo [...] pamyątay yſz czyą bog vybral od uyekow yzbyſz byla matka naczyſthſcha a ludzkyego rodzayu yednaczka a rzecznyczka PatKaz I 18, 9; Tá ieſt vſtáwitzna náſzá rzetznitzká/ kthora nas wſpomaga/ nas broni/ nas ſſtzyći/ nas podnośi KrowObr 42; Abowiem oná ieſt rzetznitzką thego ſwiátá/ pátronką náſzą/ nádzieiá zbáwienia ludu krześćijáńſkiego KrowObr 164; Wćięgni nas zá ſobą Rzetznitzko náſza/ [...] niechay wſzyſcy poznáią twoię pomoc/ ktorzykolwiek wyſlawiaią twoie wniebowſtąpienie. KrowObr 164, 161v, 164v, 165; WujNT 397, 398; [BzowRóż 2 (Linde); P. Mária krolowa y rzecżnicżká náſzá. WujPos 1590 529 marg].

W połączeniach szeregowych (6): Vkaſz gdzie Kryſtus Syn Boży/ mátkę ſwoię roſkazał krześćijáńſkim ludziom názywáć zbáwićielką/ żywotem/ nádzieią/ vbłagánim/ wodzem/ tartzą/ drogą/ rzetznitzką/ iednatzem/ niebá y ziemie Rzędzićielká [!]? KrowObr 165v, 161v, 166, 166v; Iuż ią tám ſprawcą/ rzecżnicżką/ orędownicżką wſzyſcy być wyznawáli y wyſpiewawáli. RejPos 304v; Bernárd ś. zowie ią Pánią náſzą/ pośrzedniczką náſzą/ rzeczniczką náſzą/ mátką miłośierdzia. WujNT 398.

Szeregi: »rzeczniczka a (i) jednacz(ka)« [szyk 1:1] (2): PatKaz I 18; ná Synodzie Konſtáncyiſkim/ y ná Synodzie Bázyleiſkim [...] ná iego [Krystusa] mieyſce Pánnę Máryą Mátkę iego rzetznitzką y iednatzem vtzynili KrowObr 42. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

[»rzeczniczka i obronicielka«: Rzeczniczká y Obronićielká grzeſznych Pánná Márya/ [...] wzbudźiłá Dominiká świętego [...] y [...] pokazáłá mu ſpoſob modlenia Rożáńcá świętego BzowRóż 2 (Linde).]

»rzeczniczka abo orędowniczka« (1): WujNT 398 cf rzeczniczka do kogo. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pomocniczka a rzeczniczka« (1): PatKaz III 91 cf rzeczniczka komu w czym.

[»rzeczniczka i przyczynicielka«: Tenże im [Jakubowi i Janowi] cieleſny rozum y mátkę ku vproſzeniu y doſthoynośći vkazał/ y zá rzecżnicżkę y przyczynicielkę do Páná przyſtroił GrzegŻarnPos 1582 654 (Linde).]

β. [O św. Annie, matce Maryi [czyja]: [pustelnik mający nabożeństwo ku św. Annie rzekł:] oto páni náſzá [...] mátká boża ieſt tu y mátká iey ſwięta Anná rzecżnicżká moiá namilſzá tey chwałę cżyńćye JanKoszŻyw G7v.]

Synonimy: b. jednaczka, orędownica, orędowniczka, pośrzedniczka, przyczynicielka, przyczyńca.

Cf RZECZNICA

JR