[zaloguj się]
[pdf]

1. RZECZNY (9) ai

e jasne.

Fleksja
sg
mNrzeczny fNrzecznå nNrzeczn(e)
A A Arzeczné
pl
D rzecznym

sg m N rzeczny (1). ◊ f N rzecznå (1). ◊ A rzeczną (1). ◊ n N rzeczn(e) (1). ◊ A rzeczné (4); -é (4), [-(e)]. ◊ pl D rzecznym (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (trzy z niżej notowanych przykładów) s.v. 1. rzeczny.

Przymiotnik od „rzecz” ‘istota jakiejś sprawy; prawda; rzeczywistość, stan faktyczny’; faktyczny, rzeczywisty; actualis BartBydg, JanStat; realis Mącz (9): BartBydg 4b; [á potym zaſię potrzebna ieſt prawdźiwa zá grzechy Pokutá/ przez Skruchę ſerdecżną/ Spowiedź vſtną/ y Doſyćucżynność rzecżną. HerbOdpow Mm3v].

W przeciwstawieniach: »mniemany, rozumny, [słowny] ... rzeczny« (2): Tęſz [!] oni [ludzie chutkiego dowcipu] do składania wierſzow/ y rozumnym wmieiętnośćiąm [!]/ a ci [ludzie skuteczni w rozsądku] ad reales/ to ieſt rzecżnym godzą ſię. KwiatKsiąż Kv; SkarKaz 349a; [HerbOdpow Ii7 (Linde)].

Wyrażenie: »rzeczne dzierżenie« = rzeczywiste posiadanie; actualis possessio JanStat [szyk 3:1] (4): Y iuż przerzeczony N. przerzeczonym Kośćiołá G. ſługom Kośćielnym dał iſtotné wwiązánié/ y rzeczné dźierżenié w przerzeczony czynſz SarnStat 1252, 685, 1249, 1254; [A iuż ći przerzecżeni [spadkobiercy dóbr] zamiánę cżyniący dáli ſobie zobopolnie w przerzecżone dobrá ták odmienione iſtotne wwiązánie y rzecżne dźierżenie przez Woźne Ziemſkie. HerburtStat 510 (Linde)].
Szeregi: »rzeczny, ([a]) istotny« (1): Realis, Rzeczny/ yſtotny. Mącz 353d; [Atoż maſz Roſkazánie rzecżne á iſtotne [tj. obowiązek chwalenia Chrystusa w świętości ciała i krwi jego]; ktore ieſt więtſze/ niżli ſłowne HerbOdpow Ii7 (Linde)].

»rzeczny i prawdziwy« (1): Ten [Chrystusa] obraz ná duſzy ieſt tá ſpráwiedliwość nie mniemána/ ále rzeczna y prawdźiwa. SkarKaz 349a.

»rzeczny i skuteczny« (1): Drudzy ſą ktorzy ſie tym [koncepcją jedności Boga Ojca i Syna] nieiáko brzydzą/ y ſámiſz to borzą: vkázuiąc rozdział ábo roznicę miedzy oycem y ſynem: nie perſonalem tylko/ iáko oni mowią: to ieſt wedle Oſoby: ále realem/ to ieſt/ rzecżną y ſkutecżną. CzechRozm 12v.

Synonimy: istotny, isty, niewątpliwy, pewny, prawdziwy, rzeczywisty.

Cf WSZERZECZNY

MN