[zaloguj się]
[pdf]

RZĘDZICIELKA (11) sb f

rzędzicielka (7), rządzicielka (4); rzędzicielka KrowObr (6); rządzicielka Mącz (3); rzędzicielka : rządzicielka ModrzBaz (1:1).

e prawdopodobnie jasne (tak w -ciel-); a jasne.

Fleksja
sg
N rządzicielka
I rzędzicielką
V rzędzicielko

sg N rządzicielka (3). ◊ I rzędzicielką (6). ◊ V rzędzicielko (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

Ta, która sprawuje władzę; rectrix Mącz, Modrz, Cn; moderatrix Mącz, Cn; regina Mącz; gubernatrix Modrz (11): Rector, et Rectrix, Rządźiciel/ Rządźicielká. Sprawcá/ Vrzędnik. Mącz 349c; Regina, Królowa/ Też rządźiećielká [!]/ Albo páni pánuyąca. Mącz 349c, 228b; [Volck 380].
a. O Maryi [w tym: czego (5)] (6): Ieſli ieſztze pánná Márya/ ieſt Rzędzićielką niebá y ziemie/ tedy tho nieprawdá/ co ſam Bog o ſobie mowi: Ia niebem y ziemią rządzę. KrowObr 165v, 164v, 165v, 177, 217v.

W połączeniu szeregowym (1): gdzie tę pánnę w wáſzych Mſzach Dijabelſkich zowiećie y tzynićie/ żywotem/ drogą/ rzędzićielką/ zbáwienim ludzkim/ zrzodłem odpuſztzenia grzechow KrowObr 192.

b. Jedna z wartościowanych moralnie sił ścierających się w człowieku (tu: roztropność) [czego] (2):
Wyrażenie: »żywota ludzkiego rzędzicielka« (1): bo tym obycżáiem zoſtoi śię ná goli oná roſtropność/ ktora ieſt nailepſzą wſzytkiego żywotá ludzkiego rzędzićielką [totius vitae humanae optima rectrix] ModrzBaz 8.
Szereg: »wodz i rządzicielka« (1): Bo to być niemoże/ áby okrom roſtropnośći/ Rzecżypoſpolite mogły być dobrze rządzone/ gdyż tá ieſt wodzem y rządźićielką [dux est et gubernatrix] ſpraw vcżćiwych y wſzech cnot ModrzBaz 17v.

Synonimy: pani, rozkażycielka.

Cf RZĘDZIOCHA

PP