[zaloguj się]

PRZYROWNANY (79) part praet pass pf

przyrownany (42), przyrownan (32), przyrownany a. przyrownan (5).

-o- (6), -ó- (2); -o- Mącz (5); -ó- BiałKat; -o- : -ó- Oczko (1:1). ◊ W formach złożonych -an-; w formach niezłożonych -ån, -åno; -åna (5) KrowObr, Leop, BielKron, KuczbKat, SkarJedn, -ana (1) SkarŻyw; -any (1) HistAl.

Fleksja
sg
mNprzyrownån, przyrownany fNprzyrownanå, przyrownåna, przyrown(a)n(a) nNprzyrownåno, przyrownan(e)
G Gprzyrownan(e)j G
Dprzyrownan(e)mu D D
A A Aprzyrownan(e)
pl
N m pers przyrownani
I m przyrownan(e)mi
inne formy
pl N subst m i f - przyrownan(e); pl N subst n - przyrownan(e), przyrownany

sg m N przyrownån (18), przyrownany (14); ~ (praed) -ån (18), -any (11); -ån PatKaz III, BielŻyw, GlabGad, WróbŻołt, HistAl, LubPs (2), BibRadz (4), Mącz, GórnRozm; -any HistRzym, WujJud, SkarŻyw, SkarKaz (3), CiekPotr, SzarzRyt; -ån : -any Leop (2:1), SkarJedn (1:1), WujNT (2:1).[D przyrownan(e)mu.]f N przyrownanå (7), przyrownåna (6), przyrown(a)n(a) (5); ~ (attrib) -å (2); ~ (praed) -a (6) KrowObr, Leop, BielKron, KuczbKat, SkarJedn, SkarŻyw, -å (5) BiałKat, PowodPr (2), SkarKaz (2).G przyrownan(e)j (1).n N (praed) przyrownåno (7) PatKaz II (2), PatKaz III, Mącz (2), CzechEp, WysKaz, przyrownan(e) (4) BibRadz, BielKron, PowodPr (2).A przyrownan(e) (1).pl N m pers przyrownani (10). subst m i f przyrownan(e) (3). n (praed) przyrownan(e) (1) SkarŻyw, przyrownany (1) HistAl.I m przyrownan(e)mi (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: przyrownany przez kogo (1).

stp s.v. przyrównać, Cn brak, Linde XVIXVII w. s.v. przyrównać.

I. W funkcji właściwej (76):
1. Zestawiony dla wykazania różnic i podobieństw; compositus Vulg; comparabilis, comparativus Mącz (7): Comparativus, Przyrownány/ álbo Przyrownáyący. Mącz 62a, 280b.

przyrownany do czego (2): á iáko źiemiá/ do rzeczy pod Niebem wſzyſtkich przyrownána/ ieſt naniżſza y nagrubſza/ ták téż w śrzodku będąc poſádzóná/ naplugáwſza y naniepożytecznieyſza być miáłá Oczko 1, 10.

przyrownany komu (1): Prawdziwie tho wiem że ták ieſt/ á że ſie nie ſtawa ſpráwiedliwym cżłowiek/ przyrownáni będąc Bogu. Leop Iob 9/1.

przyrownany z czym (1): y owſzem ten żywot náſz śmierćią ieſt/ z onym żywotem przyrownány. WujJud 56v.

przyrownany w czym ku komu (1): Iob wypiſuie wſzechmocność Boſką/ á że ludzie w ſpráwiedliwośći przyrownáni ku Bogu zá nic nieſtoią. Leop Iob 9 arg.

2. Uznany za podobny; comparatus Vulg, PolAnt; assimilatus Vulg (44):

przyrownan(y) do kogo, do czego (11): KrowObr 77; Przetoſz Kátolicka náuká/ ſłuſznie do rzeki ktora vſtáwicżnie od wieku płynie/ á nie vſtáie/ przyrownaná ieſt w piśmie. SkarJedn 24, 62, d8v; O ſzcżeśliwy kośćiele Rzymſki/ w ktory Apoſtołowie wſzytkę ze krwią ſwoią náukę wlali: gdzie Piotr [tj. męka Piotra] do męki Páńſkiey przyrownány (bo tákże vkrzyżowány ieſt iáko P. Iezus/ ácż prośił áby ná rozność od Páná głową na doł ná krzyżu záwieſzony był) SkarŻyw 408, [197]; Nie ieſt Bog: áni człowiek/ áni Anyoł/ áni ſłońce/ áni do żadney ſtworzoney rzeczy przyrownány być może. SkarKaz 278a, 83a [2 r.], Ooood [2 r.].

przyrownan(y) komu, czemu (26): Gdzye yeſcze tak mouyą yſz y czlouyek wzyuoczye poſzwyączony, ma ſyą krczycz dla trzech rzeczy pyerua aby ſobye nabyl znamyenya po ktorym by byl poznan ſynem bozym Wtora aby byl mącze bozey podluk czyala przyrownan Thrzeczya dla posluſzenſtwa PatKaz III 136v, 87; WróbŻołt 67/16, V8v; á iuż tam [w żywocie wiecznym] ſkazenie naturi naſzey niebędzie miało moczy wnas/ ale ſię ſtaniem cziſczy/ iaſny/ duchowny nieſmiertelny przirownany iaſnoſci ciału Chriſtuſſowemu SeklKat Rv; Zywot náſz ieſt páięcżynie przyrownan [aranearum artificio comparatur]/ ktora widzi ſie że bárzo ſubtyłnie ſpráwiona/ á gdy przypádnie ná nię wiatr nagły/ tedy ſie przerywa y w niwecż obráca. HistAl G2; KrowObr 95; W piekle przybytki duſz/ żywotowi niewieściemu przyrownáne ſą. Bo iáko tá ktora rodzi ſpieſſy ſie aby vſſlá potrzebie rodzenia: táko y ty przybytki kwápią ſie oddáć te rzecży co im porucżono. Leop 4.Esdr 4/41; Przyrownanem błothu/ á zdałem ſie podobien perzynie y popiołowi. Leop Iob 30/19, Ps 27/1; BibRadz I 7c marg, Cant 2 arg, Eccli 22/2; Parabola, Latine collatio [...]. Ut in Evangelicis literis verbum Dei verriculo comparatur, quae genere sunt diversa, W Ewángeliey słowo boże bywa przirownano niewodowi w morze puſzczonemu/ które rzeczy niewód á słowo ſą od ſiebie dáleko rózne. Mącz 276d; Obraz duſzny dobrze może być przyrownány woſku bo iáko woſk płynie od ogniá/ táko grzeſzni ludzie giną od oblicżnośći Bożey. HistRzym 56v, 50v; KuczbKat 355; Sżátan cżłowiecżeńſtwo Páná Chriſtuſowe robacżkowi przez Dawidá przyrownáne przez śmierć pochwyćił y pożarł. CzechEp 149; WujNT 888; Rzymſka Monárchia w piſmie ś. od wielkiey mocy y trwáłośći/ byłá żelázu przyrownána/ á przedśię odmiáną obycżáiow dawnych/ to żeláżo [!] ſpádáć ſie muśiáło. PowodPr 77, 2, 64; [dziedziczowy wszelakiey czczi i chwaly krayny polskiey krolowy naywdziecznieyszey rosie dzdzowey przirownanemu, ktorego dokonanie dobre y sczesliwe niech bendzie. CorfusDocum 1593 nr 195]. Cf przyrownan(y) komu, czemu czym; czemu w czym.

przyrownan(y) komu, czemu czym (3): PatKaz III 118v; Tám też nie dáleko ieſt kſięſtwo Záringeńſkie/ gdzie wino roſkoſzne czerwone/ kthore może być przyrownáne y dobroćią y ſmákiem winu Wultureńſkiemu. BielKron 286v; Iák oblubieniec obleczon z ſzczyrego Złotá vbiorem/ [...] Do kreſu ſwego nic nie zmordowány Gwałtem ſie wáli: dobrze przyrownány Kſztałtem/ y śiłą/ y pędem onemu Ieſt obrzymowi ſto rąk máiącemu. SzarzRyt A3v.

przyrownany czemu (żywotne) w czym (1): A owſſem ći náwſſem więcey ſchodzili/ ktorzy lwom wmożnoſćiach bywáli przyrownani y niedoſtátki ćierpieli/ á ći ktorzy práwem ſercem páná náſládowáli záwżdy wſſego dobrá bywáli obfituiący. RejPs 49v.

przyrownan(y) ku komu, k(u) czemu (4): BibRadz Cant 2 arg, Eccli 22/1; Ne comparandus hic quidem est cum illo, [...] Nie ma ten co s onym czynić. Nie yeſt mu nic podobien. Nie ma być ku onemu przirownan. Mącz 62a; bez ktorego [posłuszeństwa] y nalepſze Hetmáńſtwo/ rządy y męſtwo/ nizacż nieſtoi. Kroleſtwo náſze/ ieſt wprawdźie poſtráchem świátu/ ludnośćią y męſtwem z przodkow iákoby dźiedźicżnym. Ale w tákiey wolnośći á rádniey ſweywoli á konfuſiey/ mogłby mu kto zádáć co w dawney Hiſtoriey cżytamy: O quanta bellua ſine capite: ſtráſzna iákaś Beſtya: iedno bez głowy/ to ieſt bez ſpráwy. (marg) Woyſko możne bez poſłuſzeńſtwá k cżemu przjrownáne. (–) PowodPr 62.

a. Symbolizowany [komu, czemu (żywotne)] (3): Hiſtorya Ewángeliey s. nápiſána ieſt od czterech/ ktorzy v Ezechielá Proroká y w Obiáwieniu czterzem zwierzętom ſą przyrownáni; wedle tego/ iáko ktory záczął kśięgi ſwoie. S. Máttheuſz ieſt przyrownan człowiekowi: iż poczyna od rodzáiu Páná Chriſtuſowego według człowieczeńſtwá iego. S. Márek przypodobion Lwowi: iż poczyna od przepowiedánia Ianá S. krzćićielá głoſu wołáiącego/ á iáko Lwá ryczącego ná puſzczy. S. Lukaſz przyrownan Cielcowi: iż poczyna od kápłaná zakonu ſtárego (to ieſt od Zácháryaſzá oycá S. Ianá) ktorego vrząd był ćielce ofiárowáć. A S. Ian figurowan w Orle: iż poczyna od boſtwá Páná Chriſtuſowego/ y ták wyſoko lata/ że wyżſzey wzlećieć nie ieſt rzecz podobna. WujNT przedm 32.
3. Postawiony na równi, zrównany, potraktowany tak samo; aequiparatus BartBydg; aequiparabilis Mącz [w tym: z przeczeniem (9)] (21): BartBydg 219b; AEquiparabilis, Co może być łatwie przirownano. Mącz 280a.

przyrownan(y) do czego (2): Acż nieſą/ iáko mowi Apoſtoł/ przyrownáne męcżeńſtwá tego żywota [!]/ do chwały ktora ſię w nas obiáwi: wſzákże [...] SkarŻyw 21; Węgrżyn w tey mierże drogość lepſzośćią názwał/ á Polak ſłuſznie ſię rozgniewáć muśiał/ iż ná targ z koniem wyſtáwion był/ y do tey rżeczy przyrownan/ ktora áni rozumu/ áni cnoty/ áni czći mieć nigdy nie może w ſobie. GórnRozm E4v.

przyrownan(y) komu, czemu (14): PatKaz II 37 [2 r.], 81v; PatKaz III 117; ale będą ſwiecić ſprawiedliwy iako ſloncze w kroleſtwe oycá niebieſkiego [...] y bedą przyrownany Aniołum bożym SeklKat R3; HistAl K5v; Przyiaćielowi więrnemu [!] żadna rzecż niemoże być przyrownaná [Amico fideli nulla est comparatio]/ y nie ieſt słuſſna wagá złothá y ſrebrá przećiw dobroći wiáry iego. Leop Eccli 6/15; A wſzákże iednák tákie wyſtępce czyniem nie ſławnymi/ y owſzem nie máią być przyrownánemi ludzyom cnotliwym UstPraw I3v; Tey źiemi dla iey známienitey żyznośći/ żadna inna źiemiá v Renu rzeki nie może być przyrownaná. BielKron 283v; WysKaz 8. Cf przyrownan(y) komu czym; w czym.

przyrownan(y) komu czym (1): Bogu yſz yeſt [Maryja] blyſka y ponyektorey cząſzczy przyrownana laſką y chwalą [...] bo ona yeſt yaſznoſzcz ſzwyatloſzczy vyeczney a obraſz dobroczy yego PatKaz III 87.

przyrownan(y) k(u) komu, ku czemu (3): Ták rádzę vcż ſie káżdy ſtanu pomiernego/ Cnoty/ ſławy pocżćiwey/ vmyſłu wiernego. Gdyżechmy tym od inych źwirząt rozeznáni/ A práwie k zyemſkim bogom náwſzem przyrownáni. RejWiz 17v; BiałKat 28v. Cf przyrownan(y) w czym.

przyrownan(y) w czym [w tym: komu (3), ku komu (1)] (4): [Aleksander] Theż niechciał żadnemu z ſwych przyrodzonych kroleſtwa żadnego porucżyć, aby żadny krol będąci niebył kthoryby w mądroſci á w moci iemu był przirownan. BielŻyw 163; A ták ten możny Pan Bog náſz nie ieſtći tákowy/ Aby ták miał być przyrownan w cżym ku ich bogowi LubPs gg5, X4v; StryjKron 340.

Szereg: »rowny albo przyrownan« (1): Nycz tobye pany yeſt rownego albo przyrownano bo wſzytko albo yeſt uyſſey czyebye a to bog albo nyzey a tho yeſt nyebo PatKaz III 117.
4. Przypisany, odniesiony [komu] (1): Bo ácżkolwiek to prawdá/ iż Chriſtus Pan ieſt ſłońcem/ á ſłońcem ſpráwiedliwośći: ktory promieniámi ſwoimi vzdrawia: [...] iednák nie dla tego to co Dawid o ſłońcu nápiſał w tym Pſálmie Chriſtuſowi ma być przyrownano. CzechEp 166.
5. Dostosowany, odpowiednio dobrany, przy zachowaniu odpowiednich proporcji (3):

przyrownan(y) czemu (2): przeto mu [natura człowiekowi] też więthſzą czudnoſć dała w ſkładnoſci cżłonkow, aby tedy była proportia to ieſt, ſłuſzne rimowanie cżłonkow, gdyż zadek á biodra ſą tłuſte, przeto też vdy nieiako im ſą przyrownane, bowiem byłaby rzecż gruba gdyby cienki cżłonek noſił na ſobie tłuſty á miąſſzy. GlabGad F3, D8.

przyrownany ku czemu (1): przeto też ieſt [nać] nie ſtrawna y owſzem żadnego pożytku w ciele nie cżyni tilko napełnia, gdyż ona w ſoble [!] nie ma natury żadną miarą przyrownaney ku cżłonkom cżłowiecim y owſzem ſie im przeciwi przeto nie zdrowie przywodzi. GlabGad I2v.

II. W funkcji przymiotnika (3):
1. Odpowiedni, stosowny (2):

przyrownany do kogo (1): Y ták ty mowiſz, że náſz ſpołek [= towarzystwo] nie ieſt do was Przyrownány, y możność? CiekPotr 37.

przyrownany ku czemu (1): Pyoſnecżki s ſtárego y znowego Zakonu/ kthore właſnie ku Pſáłterzowi mogą być przyrownáne á przydáne/ według zwycżáiu dawnego też tu przyłożone LubPs gg2.

2. Uległy, posłuszny [czemu] (1): Czwarthe dla tego rzeczona przyaczyolką yſz uoley boſkyey byla barzo przyrownana uypelnyayącz yego przykazanye y radą PatKaz III 128v.

Synonimy: I.2. przypodobany, przypodobiony; 4. przypisany, przystosowany; 5. przystosowany; II.2. posłuszny.

Cf NIEPRZYROWNANY, PRZYROWNAĆ

MP