[zaloguj się]
[pdf]

PSTROCINA (39) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N pstrocina pstrociny
G pstrociny pstrocin
A pstrociny
I pstrociną pstrocinami, pstrociny
L pstrocinåch

sg N pstrocina (1). ◊ G pstrociny (1). ◊ [I pstrociną.] ◊ pl N pstrociny (12). ◊ G pstrocin (9). ◊ A pstrociny (7). ◊ I pstrocinami (6), [pstrociny]. ◊ L pstrocinåch (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Drobne elementy na tle innego koloru; macula Mącz, Cn; varietas Vulg (21):
Szereg: »zmaza i pstrocina« (1): Maculosus, Pomázány/ pełny zmas y pſtroćin. Mącz 203b.
a. Skaza na skórze ludzkiej; vitium Cn (3): Macula, Zmázá też przirodzone zmázy/ pſtroćiná. Mącz 203b.

W połączeniu szeregowym (1): gdy tym namażeſz twarz/ wſzytki niecżyſtoſci ſniey ſpądza/ iak flaki/ pſtrociny/ yteż węgry. FalZioł I 125a.

Szereg: »zmazy a pstrociny« (1): Vitiligo, Szkáráde zmázy á pſtroćiny po ciele człowieczym/ czáſem białe czáſem ſmiáde/ prziczerń yákoby piegi. Mącz 499d.
b. Różnokolorowe kółka itp. (o upierzeniu ptaków) (4): Nie pomoże Dutkowi/ cżubek s pſtroćinámi. RejZwierz 76v, 126; RejZwierc 220.

W porównaniu (1): iuż go [człowieka poważnego] ná lepſzym bacżeniu y ná lepſzey piecży mieć muśi/ niżli owego dármolegá/ chociay nań cżáſem y złotá iáko pſtroćin ná dzięcioła náwieſzáią. RejZwierc 135v.

c. Plama, cętka (13): Iákom ia [ryś] cudney rodziny/ Vkázuią me pſtroćiny. BierEz I2v; Na lekarzſtwo [jaszczurka] ieſt barzo dobra/ á kthora ma więczey pſtrocin/ to nalepſza. FalZioł IV 15a, IV 29c; iako widamy gdzie ſą pſtrociny na bydlęciu, cżego v cżłowieka nie bywa chyba blizny gdzie była pirwej rana. GlabGad A7v; RejWiz 104v; Mącz 74c; SienLek Yyy; RejAp 90v; [Leop Ier 13/23 (Linde); Linteolus altaris vetus cum rubeo serico, imago Virginis Mariae in medio. Alius flavei coloris cum pstrocziny, simplex. InwKatWaw 154; Na Galieÿ Pialie Basze biwaÿą trzi proporce sherbi Cesarza Tureckiego bÿalle ze zlothimy pstroczinamÿ TrzecPis I 198; Cresc 1571 525 (Linde); Priámus [...]/ którégo koń nieśie Trácki z białą pſtroćiną [quem Thracius albis portat ecus bicolor maculis V 568]/ przednie nogi máiąc Białe/ á z białym czołem ochotnie haſáiąc. VergKoch 138, 264; Volck Xxx.]
Przen: Niepotrzebne, nieprawdziwe dodatki (1): Bo więc pánu młodemu záwżdy ſie chce tego/ Gdzye wzyąć tu wzyąć by nigdy nie odmieniał pſtrego. A kiedy ſie pſtroćiny pomáżą ná cnocie/ To więc też iáko proſię vlega we błocie. RejWiz 88v; [Ale [...] onego wietznie żywiącego Bogá prawdźiwego nigdy nieodmienne ſlowá/ przez Páná Chriſtuſá [...] poſtanowione/ á koſciołowi [...] podáne o protz [!] káżdych pſtroćin ludzkiego wymiſlu/ tám [...] brzmią WergerRej F4.]
α. O Bestii apokaliptycznej (w funkcji alegorycznej) (4): tá beſtia podobna byłá ku Lámpártowi/ ktory ieſt pſtry y odmienny [...] Ty pſtroćiny nam nic inſzego nie známionuią/ iedno odmienność á dziwną przewrotność beſtiey tey RejAp 106v, 142; [ták iż tę iego [Antychrysta] ſkorę włáſnie duch święty wymálował/ przes Iáná ś. gdy wydział beſtyią Lampartowi podobną gdzie támo właſnie otych pſtroćinach á otych ſprosnośćiách Antykriſtowych rozumiał duch s. KrowObraz M4].

Z przymiotnikiem od nazwy zwierzęcia (2): w tym obiáwieniu Apoſtołowi temu/ naydzieſz tám więcey niżli Lámpertowych pſtroćin odmiennośći á przewrotnośći iey [bestii] RejAp 107, ee4.

2. Różnokolorowe stroje a. ozdoby, błyskotki (18): Inſzych wáſzych Dijabelſkich wymyſlow niewſpominam/ iáko puńtzoſzek/ [...] iáko krzyżykow złotych/ y inſzych przypráwek y pſtroćin/ ktorymiśćie ludziom proſtym otzy záſlonili KrowObr 131; Pſtryć też Dzyęcioł y Dudek á wżdy śmierdzi záwżdy/ Tákżeć y w tych pſtroćinach nie pachnieć też káżdy. RejWiz 68v; Poźrzyſz záſię gdy ieżdzą po ſwiátu paniętá/ W onych dziwnych pſtroćinach/ á w onych vbiorzech/ Cżego ſie tám nápátrzy/ kto bywa przy dworzech. RejWiz 153, 15v [2 r.], 47v, 53v [2 r.], 93; RejZwierz 110; Co tobie po pyſze/ boć ſie iuż y nie zeydzie y nie przyſtoi/ bo do tey wielkiego koſztu y wiele pſtroćin potrzebá. RejZwierc 122v, 17, 53, 103v; Nie pomogą Dámáſzki áni Złotogłowy/ Ani owy pſtroćiny: lepſzy groſz gotowy. BielSjem 20; ZbylPrzyg B; [Dziewiątego [przykazania] też proſzę ábyś przeſtrzegáłá/ Zbytnich ſtroiow y pſtroćin by ná ſię nie bráłá. PaprPrzykaz Bv (Linde).]

W połączeniu szeregowym (1): Ale o tych pſtroćinach o thych perłach y o tych złotohławiech máło nam mowić potrzebá RejAp 142.

Przen (1): A przeſto wy niebożątká ludkowie prośći/ ktohrych [!] otzy Antykryſt zákrył tymi Máſſkáry y pſtroćinámi/ iż prawdy Bożey poznać przed nimi niemożećie. KrowObr 107v.

Synonimy: 1.a. blak, flak, makuła, piega, pomazanie, zmaza.

SBu