[zaloguj się]
[pdf]

PSZCZELNIK (15) sb m

pszczelnik (7), pczelnik (7), pszczolnik (1); pszczelnik Mącz (5); pczelnik FalZioł (2), MiechGlab; pszczolnik LibLeg; pszczelnik : pczelnik Calep (2:4).

e jasne; w pszczolnik o prawdopodobnie jasne (tak w pszczoła).

Fleksja
sg pl
N pszczelnik
G pszczolnik(o)w
A pszczelnik
I pszczelniki(e)m
L pczelnik(a)ch

sg N pszczelnik (11). ◊ [A pszczelnik.] ◊ I pszczelniki(e)m (2). ◊ pl G pszczolnik(o)w (1). ◊ L pczelnik(a)ch (1).

Sł stp: pszczelnik, pczelnik, Cn: pszczelnik, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.: pszczelnik.

1. Ul pszczeli, barć; też miejsce, gdzie znajdują się ule, pasieka; alvearium, apiarium, mellarium Mącz, Calep, Cn; melitton Mącz, Cn; melitones Mącz (9): Melitones, Pſzczelnik/ mieyſce gdźie vle s pſzczołámi ſtawáyą. Mącz 214b, 7b, 12a, 213d, 214c; Apiarium, Locus ubi apes considunt: hoc est, ubi alvei apium tenentur, quod Mellarium, sive alvearium nominatur – Pſczelnik. Calep 80a, 57b; [Volck Xxx; Tento Piaſt miał pſzcżelnik ná inney ſtronie ieźiorá/ á ná inney dom. BielKron 1597 44].
Szeregi: »hul, pczelnik« (1): Roie też pcżoł nie tilko w hulach, w pcżelnikach [non solum in mellificiis]: ale też w drzewach wydupniałych ſie ſadzą MiechGlab 77.

»pasieka albo pszczolnik« (1): Item aby any polakom w Voloſzech, any Volochom w polſczie [!] nyebilo volno dobithkow paſcz, any paſzyek albo pſczolnykow czinycz, krom doſzwolenya Stharoſth albo panow grvnthv y zyemye oney, na kthorey by thakowe paſche, albo paſzieky bicz mogli LibLeg 6/157.

2. [Człowiek zajmujący się hodowlą pszczół; apiarius, meliturgus, mellarius Cn: Puſthy rolye kthorymyſzye nyedzyelyly mayą ye kmyeczie roſzdzielycz a ony ſzye maya ſzamy okolo thego vgodzycz myedzy pſzczolnykiem a wlodarzem ZapWpolKośc 1547 9/22.]
3. bot. Melissa officinalis L. a. Melittis melissophyllum L. (Rost); melisa lekarska a. miodownik melisowaty, byliny z rodziny wargowych (jasnotowatych) (Labiatae, Lamiaceae), o silnym cytrynowym zapachu, miododajne; citrago, melinum, meliphyllon (meliphyllum), melissophyllon (melissophyllum) Calep, Cn; apiastrum Calep; cerintha, melissa, melittis Cn (6): Też [ziele boże drzewko] warzone/ z pcżełnikiem y z winem/ a otzukrowawſzy/ kamień lamie [!]/ y wypądza FalZioł I 2c, I 151c; Apiastrum – Pſczełnik, roiownik. Herba est, qua apes mirum in modum delectantur: unde et Melissophyllon, et per syncopen Meliphyllon appellatur. Calep 80a, 649b [3 r.]; [SzymŁowEnch +4; MELLISSA Diſcoridis, Melliſophylon, Meliphylon, Citrago, Apiaſtrum, Mátecznik álbo Pczelnik. TO źiele zową Apiaſtrum powieda Dioſzkorydes [...] od Apis, to ieſt/ Pczoły/ bo bárzo ſie vniém Pczoły roſkoſzuią/ wyczyśćiáią/ y mnożné bywáią UrzędowHerb 206b (Linde)].
[Zestawienia: »pczelnik ogrodny«: Pcżelnik ogrodny álbo włoſki. SienHerb E#v, L#.

»pczelnik polny«: Pcżelnik polny/ Melliſſa ſylueſtris. Wantzenkraut. SienHerb L#, E#v.

»pczelnik włoski«: Pcżelnik włoſki/ álbo ogrodny/ Melliſſa hortenſis. Meliſenkraut. SienHerb L#, E#v.]

Synonimy: 1. barć, dzienie, pasieka, ul, ulownica; 2. bartnik, pasiecznik; 3. cf PSZCZELI.

MPi