[zaloguj się]
[pdf]

PAŃSKI (7873) ai

pański (7873), [pąski].

-a- (7493), -å- (89); -å- KwiatOpis; -a- : -å- KromRozm I (5:1), MurzNT (54:2), LubPs (469:2), KrowObr (66:4), Leop (348:8), BibRadz (421:20), BielKron (276:10) Mącz (45:5), RejAp (850:1), GórnDworz (32:1), RejPos (1372:12), KuczbKat (42:1), WujJud (162:1), BudBib (32:3), BudNT (29:2), CzechRozm (60:1), SkarJedn (41:2), KochPs (149:1), SkarŻyw (153:8), KochMRot (5:1), SarnStat (104:1), SkarKaz (81:1).

Fleksja
sg
mNpański fNpańskå, pańska, pańsk(a) nNpańskié
Gpańskiégo Gpańskiej, pański Gpańskiégo
Dpańskiému Dpańskiéj Dpańskiemu, pańskimu
Apański, pańskiégo Apańską Apańskié
Ipańskim, pańskiem Ipańską Ipańskim, pańskiem
Lpańskim, pański(e)m Lpańskiéj Lpańskim, pańskiem
Vpański Vpańskå Vpański(e)
pl
N m pers pańscy, pański(e)
subst pańskié
G pańskich
D pańskim, pańskiem
A m pers pańskié, pańskich
subst pańskié
I m pańskiémi, pańskimi
f pański(e)mi, pańskimi
n pańskiemi, pańskimi
L pańskich
V m pers pańscy
subst pańskié
inne formy
sg n N a. V - pańskié; pl G a A m pers - pańskich; sg D skostn - po pańsku

sg m N pański (536). ◊ G pańskiégo (769); -égo (90), -ego (4), -(e)go (675); -ego JanNKar, -égo : -ego MurzHist (1:1), BiałKat (1:1), KochPs (3:1). ◊ D pańskiému (46); -ému (1) KochPieś, -ęmu (1) MurzHist, -(e)mu (44). ◊ A pański (209), pańskiégo (28); -égo (1) OrzQuin, -(e)go (27). ◊ I pańskim (114), pańskiem (4); -em RejKup, MurzNT, PaprUp; -im : -em RejZwierc (7:1); ~ -em (1), -(e)m (3). ◊ L pańskim (180), pański(e)m (8); -(e)m RejPs, BudNT, PaprUp; -im : -(e)m RejKup (1:1), Leop (20:2), BibRadz (27:1). ◊ V pański (14). ◊ f N pańskå (467), pańska (6), pańsk(a) (34); -å : -a BibRadz (28:3) RejPos (81:1), BudBib (2:1), LatHar (20:1). ◊ G pańskiej (750), pański (3); -i KlonKr, -éj : -i ZapKościer (2:2); ~ -éj (57), -ej (5), -(e)j (688); -éj : -ej MurzHist (6:1), BiałKat (5:4). ◊ D pańskiéj (127); -éj (14), -ej (1) BiałKat, -(e)j (112). ◊ A pańską (374) [w tym: -a (4)]. ◊ I pańską (197) [w tym: -a (2)]. ◊ L pańskiéj (299); -éj (19), -ej (3), -(e)j (277); -éj : -ej BiałKat (2:3). ◊ V pańskå (4); -å (3), -(a) (1). ◊ n N pańskié (406); -é (14), -e (4), -(e) (388); -e KochMRot; -é : -e KochPs (5:3). ◊ G pańskiégo (960); -égo (43), -ego (7), -(e)go (910); -ego MurzHist (2); -égo : -ego MurzNT (1:2), BiałKat (20:3). ◊ D pańskiemu (58), pańskimu (1) RejKup; -emu (4), -ému (2), -(e)mu (52); -emu : -ému BiałKat (1:1), KochPs (3:1). ◊ A pańskié (408); -é (39), -e (7), -(e) (362); -e MurzHistSekl; -é : -e BiałKat (5:2), SarnStat (4:4). ◊ I pańskim (111), pańskiem (12); -em RejPs, RejKup (2), MurzHist, MurzNT, BudNT -im : -em LubPs (4:1), BibRadz (1:3), RejAp (16:1), RejPos (29:1); ~ -em (1) MurzNT, -ęm MurzHist, -(e)m (10). ◊ L pańskim (137), pańskiem (10), skrót (1); -em MurzHist, MurzNT, BudNT (2); -im : -em RejPs (4:3), LubPs (9:3); ~ -em (1) MurzHist, -ęm (1) MurzNT, -(e)m (8). ◊ V pański(e) (2). ◊ N a.V pańskié (1). ◊ pl N m pers pańscy (118), pański(e) (1); -y : -(e) LibLeg (1:1; 10/92). subst pańskié (242); -é (15), -e (5); -(e) (222); -e MurzNT (2); -é : -e BiałKat (1:2), KochPs (8:1). ◊ G pańskich (532). ◊ D pańskim (109), pańskiem 1) MurzHist. ◊ A m pers pańskié (58), pańskich (2); -é : -ich RejAp (12:1), NiemObr (1:1); ~ -é (1), -(e) (57). subst pańskié (284); -é (15), -e (3), -(e) (266); -é : -e MurzHist (2:1), KochPs (11:2). ◊ G a. A m pers pańskich (3). ◊ I m pańskiémi (48), pańskimi (21); -émi RejPs, MurzHist, LubPs (3), RejZwierc (6), WujJud SkarŻyw, KochSob; -imi LibMal, Leop, BibRadz (2), MycPrz, CzechEp, WujNT (5), SkarKaz, GosłCast, KlonWor; -émi :-imi" RejAp (14:5), RejPos (20:2); ~ -émi (1), -ęmi (1), -(e)mi (46). f pański(e)mi (23), pańskimi (10); -(e)mi Mącz, RejZwierc (4), ActReg; -imi RejPs, LubPs, BibRadz, BielKron, NiemObr, LatHar, PowodPr; -(e)mi : -imi RejAp (4:2), RejPos (13:1). n pańskiemi (24), pańskimi (10); -emi RejPs, KochPs: -imi BibRadz (3), BiałKat, CzechRozm, WerGośc; -emi : -imi Leop (1:1), RejAp (3:1), RejPos (17:1), RejZwierc (1:1); ~ -emi (1), -(e)mi (23). ◊ L pańskich (92). ◊ V m pers pańscy (7). subst pańskié (2); -é (1), -(e) (1). ◊ sg D skostn po pańsku (10).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia
Przymiotnik od „pan”; dominicus Vulg, Cn (7873):
I. W szeroko pojętej funkcji dzierżawczej (7821):
1. Od znacz. ‘Bóg’; dius Mącz (7422): Takieſz niewiáſtá kthora męża nie ma/ y pánná/ myſli co Páńſkiego ieſt/ żeby byłá ſwiętą y ćiáłem y duchem. Leop 1.Cor 7/34, 1.Cor 7/32; Mącz 91c; Oto widzę niebo otworzone/ á ſyná cżłowiecżego ſtoiącego ná práwicy Páńſkiey RejPos 21, 101, 231v [2 r.]; KuczbKat 240.
Wyrażenia: »chwała pańska« = szczęście wieczne (1): iż nie tylko Anyeli ſwięći tego nie potrzebuią/ ále y ći wſzyſcy kthorzy weſzli iuż do chwały Páńſkiey RejAp 159v.

»czas pański« [w funkcji wykrzyknika wyraża zdumienie] (1): Czás páńſki, ô Boże moy: czy dobrze ia widzę. Onże ieſt, czy nie? CiekPotr 81.

»dzień pański« = dzień świąteczny, niedziela; dominicus dies Vulg [szyk 17:1] (18): RejAp 11 [2 r.], Ee2v; iáko maſz rozumieć y vważáć dni Páńſkie od niego wywołáne/ á ku cżći á ku chwale iego zoſtáwione. RejPos 228v, [226], [226]v [2 r.], 276v; Dla cżego też Apoſtołowie pierwſzy dźień miedzy onymi śiedmią dni/ ná chwałę Bożą obrocili y poświęćili/ ktory dniem Páńſkim álbo Niedźielą názwáli. KuczbKat 295; RejPosRozpr [c4]; Iarosław [...] położył ſie obozem z drugą ſtronę Bugá przećiw Polakom/ práwie w dzień Niedzielny Páńſki StryjKron 175; WujNT Apoc 1/10, s. 841 [2 r.], Yyyyy2v; tedy ſłuſznie nowy zakon/ ná tákowe poświęcenie obraca pierwſzy dźień po ſoboćie/ ktory w piſmie ś. ieſt Páńſkim názwány. PowodPr 50.

»dzień pański« = dzień sądu ostatecznego, dies Domini Vulg, PolAnt [szyk 34:2] (36): Mielibyśćie ſluſznie ná on dzień páńſki oſtátetzny y ſrogi pamiętáć KrowObr 1v; Słońce ſie we ćmy obroći/ á kxiężyc w krew: pierwey niżli prziydzie Páńſki dzien wielki y ſtráſſliwy. Leop Ioel 2/31, Ioel 3/14, Soph 1/7, Mal 4 arg, 1, 5, Act 2/20; Abowiem bliſki ieſt dźień/ a tuż ieſt dźień Páńſki BibRadz Ez 30/3, Ioel 3/14; BielKron 467v; RejAp 40v [2 r.], 97v; RejPos 6, 6v, 261v [2 r.], Ooo5v; BudNT Act 2/20; Phil N4; Abowiem ſámi doſtátecznie wiećie/ iż dźień Páńſki/ ták Przyidźie/ iáko złodźiey w nocy. WujNT 1.Thess 5/2; Sam Czechowic chce być mędrſzy náde wſzytkie/ powiedáiąc/ iż dzień Páńſki piſmo S. zowie nie Niedzielę ále dzień ſądny. WujNT 841, Act 2/20, 1.Cor 3/13, s. 584, 586, 1.Thess 5 arg (14).

»imię pańskie« [w tym: w imię pańskie (74), w imieniu pańskim (3)] = metonimicznie: Bóg; nomen Domini Vulg, PolAnt [szyk 246: 5] (251): TarDuch E3v; LAudate pueri dominum: laudate nomen domini. Chwalcie dzieci pana Boga chwalcie imię pańskie. WróbŻołt 112/1, mm3v; iáko przez ymię páńſkie wiele ſie ſtać miáło dobrego RejPs 60, 24v, 34v, 54, 95 marg, 140v marg (11); SeklKat F3v, F4, F4v; MurzHist T3; MurzNT Luc 19/38; KromRozm III D4, K6; Cżego wżdam doględáć trzebá/ áby y bogátych oycow dzyatki w imyę Páńſkye/ to yeſt dármo nye nápyeráły ſie vcżyć. GliczKsiąż M6v; A mychmy vfánie ſwe vmocnili w ſwiętym imięniu Páńſkim. LubPs E3v, A3, E3v, E4v marg, I marg, N5 marg (25); Niebędźieſz krzywoprzyſyęgał przes Imię Páńſkie. GroicPorz pp3v; iż thu Papieſz według tey przyſięgi ieſt iáwnym Báłwochwálcą/ ktory tu oto przyſięga/ nietylko w imię Páńſkie/ ale teſz w imię Piotrá KrowObr 41v, 41 v [2 r.], 123 [2 r.], 124, 147v, 148v, Tt2v; RejWiz 3 marg, 132v, Cc7v; VMyſlił thedy Kroi Sálomon budować imieniu Páńſkiemu Kośćioł/ á ſobie Pálac Krolewſki. Leop 2.Par 2/1, Gen 26/25, Lev 24/11, 16 [2 r.], Deut 18/22, 3.Reg 10/1 (16); RejZwierz 43v; A oto imię Páńſkie zdáleká przychodźi á zápali ſię popędliwoſć iego BibRadz Is 30/27, Gen 4/26, 12/8, 13/4, Deut 18/5, 22 (24); OrzRozm Dv; BielKron 34v, 35, 95v; OrzQuin M3 [2 r.]; SarnUzn F7v; RejAp AA2, BB7, 3v, 25v [2 r.], 41 (20); obácż/ iáka ieſt moc á iákie ſą obietnice y przywileie nádáne pokorney prośbie/ z wiernego ſercá pochodzącey/ w imię imieniá Páńſkiego/ że ieſt iáko młoth obłoki przerażáiący/ á nigdy to być nie może/ aby cżáſu ſwego nie byłá wyſłuchána. RejPos 76; Zadny ſthrách nigdy nic nie może áni żadna mocz/ przećiwko imyeniu Páńſkiemu. RejPos 285v marg, C4v, 1v, 6, 12v, 39v (32); BiałKat 373v, 381v; GrzegŚm A4v; RejZwierc 9v marg, 176, 261v [2 r.], 263v, 264, Aaa4; WujJud 4, 118v; WujJudConf 245v; BudBib Eccli 39/39[41]; HistHel Cv; WierKróc B3; BiałKaz C2v; Błogoſłáwiony idący w imieniu páńſkiem. BudNT Luc 13/35, Matth 23/39, Act 2/21, v5v marg, 2.Tim 2/19, Iac 5/14; CzechRozm 41, 120v, 196, 196v, 198, 229v, 257v; KarnNap A4v, E4; KochPs 94 [2 r.], 173 [2 r.], 197, 214; SkarŻyw 41, 57, 208, 269; CzechEpPOrz **2; NiemObr 23, 39; Ci tedy tákowi/ ktorzy w niewinnośći tákowe vćiſki ſkromnie dla imienia Páńſkiego ćierpieli/ wſzyſtkie ſwe zaſługi do ſkárbu zgromadźali ReszList 150; KochPam 84; ArtKanc T9; Y w trąby miedźiáné drogié Chwalćie Páńſkié imię ſrogié. ZawJeft 17; GrabowSet Q3; OrzJan 136; WyprPl C; LatHar [+11], 94, 168, 333, 334 [2 r.] (10); Y ſtánie ſię/ iż wſzelki/ ktorybykolwiek wzywał imieniá Páńſkiego/ zbáwion będźie. WujNT Act 2/21, Matth 11/9, 13/39, Mar 11/9[10], s. 165 marg, Luc 13/35 (15); W Imię Pánſkie/ Amen. Ku wiecznéy pámięći ſpráwy niżéy opiſánéy. SarnStat 1015, 1036, 1037, 1038, 1056, 1057, 1185, 1186; SiebRozmyśl K3; SkarKaz 6a, 312b; SkarKazSej 657a, 688b.

»kronika, księgi pańskie(-a)« = Pismo Święte (1:1): Szukayćie pilnie w kxięgách Pánſkich [in libro Domini]: á cżytayćie: [...] Leop Is 34/16; ázaſz nam ono nie pięknego [...] on Dawid kroi ſwięthy przykłádu zoſtáwił? á práwie gi ná tho wyſtáwiono/ y w Kronikę Páńſką wpiſano RejZwierc 154.

»niedziela pańska« (1): Co ieſt Niedzyelá Páńſka 11. [Cf Co ieſt Niedzielá Páńſki dzień 11 marg] RejAp Dd2.

»pański obraz« = człowiek [szyk 1:1] (2): Niedbaią wiecz niċ bogacze Kiedy panſky obraz plącze. Na drewnie złoto wieſſaią A z żywego odzierayą. RejKup k2v; RejZwierz 106v.

»pański obraz« = podobny do Boga (1): A poydzyeſzli żywotem cnotliwym/ Będzyeſz Páńſkim obrázem prawdziwym. RejZwierz By.

»obraz pański« = urzędnik, sędzia, tj. człowiek zastępujący Boga na ziemi (1): A wſzákoż w pocżćiwośći powinnie mieć mamy/ Ty co ná Páńſkie ſpráwy wyſádzone znamy. [...] Ale gdyby cie też wiodł do cżego márnego/ Coby miáło obruſzyć wolą Páná twego/ Tegoś ſłucháć nie winien [...]. A toć ſą obrázowi przypadki Páńſkiemu RejWiz 189v.

»prawda pańska« = veritas Domini PolAnt [szyk 76:1] (77): Historia Żałoſná a ſtraſzliwa o Franciſzku Spierze Który śię dla boiaźni ludzkiéi prawdy pańſkiéi zaprzáł MurzHist kt, M2, N2v, V v; MurzNT 116; Iako Páńſka ſwyęta prawdá wdzyęcżnye/ Trwa/ y będzye ná wyek wyekow trwáłá LubPs aa2v, Tv marg, bb6 marg; BibRadz Ps 116 arg, 2; Pan powiáda/ iáko Beſtia która wyſtąpiłá s przepáśći będzie walcżyłá z wyznáwácżmi prawdziwemi prawdy Páńſkiey RejAp 91v, CC3 [2r.], 3v, 10v [3 r.], [13]v, 43v (53); RejPos 6v, 84v, 159v, 283v [2 r.], 284, 338v, 347; GrzegŚm [A2]v; RejZwierc 192v; RejPosRozpr c3v; á nam izali ſię niegodźi/ prawdźie páńſkiey świadectwá wydáwáć? NiemObr 5; ArtKanc C2, N20v; Abowiem vtwierdźiłá ſię nád námi dobrotliwość iego: á prawdá Páńſka trwa ná wieki. LatHar 62.

»święto pańskie« = szabat i inne święta Starego Testamentu; festivitas Domini Vulg; sollemnitas Domini PolAni (7): Leop Lev 25/2, Os 9/5; trąbili w rogi/ áby ſie wſzyſcy gotowáli ku obchodzeniu ſwiąt Páńſkich. BibRadz I 71b marg, Ex 10/9, Lev 23/2, 4; zbudował Aaron ołtarz przed onym ćielcem/ y wołáć Woznemu kazał: iutro święto ieſt Páńſkie. SkarŻyw 490.

»tajemnica pańska« = secretum Domini PolAnt [szyk 52:4] (56): LubPs R2, X6v marg; BibRadz Ps 24/14; nieumiem wywodow ſzyrokich/ Zebych mogł pańſkich doſiąc taiemnic głębokich KochSat Bv; Apocalypſis. To ieſt. Dziwna ſpráwá ſkrytych táiemnic Páńſkich/ ktore łanowi ſwiętemu [...] przez widzenia y przez Anyoły rozlicżnie zwiáſtowáne były. RejAp kt, AA3 [2 r.], AA3v, AA4, CC2, 1 (27); RejPos 6, 13, 22v, 32, 47 (18); BiałKat 13v, 83v; á coż ſie tobie trzeba diſputowáć o tháiemnicach Páńſkich/ ábo o roznoſciach piſmá? RejZwierc 196; LatHar 241; żę [!] przedśię Włoſka ſzkołá záwſze [...] przodkowáć będźie. A podobno nie bez oſobnéy táiemnice páńſkiéy, który między rzeczámi inſzémi, chćiał y to Rzymiánom zoſtáwić: [...] áby y litery y nauki Láćińſkié, którè teraz ná wſzyſtek ſie świat roznioſiy, y którèmi táiemnice wielkié y głębokié páńſkié y kośćiołá iego ſą zákrytè, [...] z Rzymu y od Rzymu pochodźiły. JanNKar C2-C2v.

»testament pański« = Pismo Święte (2): Siedm vcżynkow miłośiernych duchownych. Z oboygá teſtámentu Páńſkiego ták ie ſobie w kupę zbierz. LatHar +++v, +2v.

W przen (1): Kórzćie ſye pod Páńſkim ćieniém ZawJeft 16.
a. Należący do Boga, będący jego własnością, w jego władaniu, dla niego przeznaczonym będący pod specjalną opieką Boga (575): LubPs F3v, T2v; KrowObr 35v, 104v; A ſam Cyrus kroi wynioſl nacżynie ſwięte Páńſkie/ kthore był zánioſi Nábuchodonozor Krol Bábilońſki/ z Ieruzálem Leop 3.Esdr 2/10, 2.Par 36/7, Os 9/3; Niebo/ niebo Páńſkie ieſt/ ále źiemię oddał ſynom ludzkim. BibRadz Ps 113/16, Gen 13/10, Lev 3/16, 19/8, Ios 6/19[18], I 336b marg, 2.Mach 2/4; Tu iuż Apoſtoł wypiſuie głos ſiodmey á oſtátecżney trąby Páńſkiey RejAp 95v, 96v, 97, 172v; Pomni iż to wſzytko co maſz nie twoie ále Páńſkie ieſt RejPos 24; Iż ſzcżodrobliwemu ſzáfárzowi dobr Páńſkich/ wiele przybywa záwżdy od Páná Bogá iego RejPos 162, 21, 24v, 115 marg, 139 [2r.], 178v, 194, 222; BudBib 3.Esdr l/40[41], 44[45], 2.Mach 2/4; CzechRozm 123; Pan miedzy wſzytkimi Miáſty Zydowſkimi/ Piękné Siońſkié vmiłował brony: [...] Páńſkié mury dawné/ Imię wáſze ſławné KochPs 130, 133; SkarŻyw 279, 312 [2 r.], 502; CzechEp 57, 58; LatHar 678; Páńſkać ieſt źiemiá y wſzytko czym ieſt nápełniona. WujNT 1.Cor 10/26, s. 602 marg.

W przeciwstawieniach: »pański... czartowski (2), diabłów, szatański« (4): nie możećie być vcżeſtniki ſtołu Páńſkiego y ſtołu dyabłow. BibRadz 1.Cor 10/21; KuczbKat 190; Dwá pánowie ſąć naprzod/ dwoiá wiárá: Bog y Báál: Chriſtus y Luter/ Serwet ábo Kálwin: ołtarz Boży y odſzczepieńſka wieczerza: ſtoł Páńſki y ſtoł Czártowſki: kośćioł Powſzechny/ y zbor kácerſki. WujNT 27, 1.Cor 10/21.

W charakterystycznych połączeniach: bogactwa pańskie(-a, -i), dobra, gospodarstwo, naczynie (4), niebo (niebiosa) (2), osiadłość, rzeczy (2), skarb (7), trąba (5), ziemia (8).

Wyrażenia: »dom pański« = świątynia, miejsce modlitwy; domus Domini Vulg, PolAnt; domus Dei PolAnt [szyk 106:1] (107): RejPs 190v; KromRozm III G5 [3 r.]; LubPs M4, aa4, cc3, dd3v; Tá ieſt ſumá nákłádow/ ktorą náłożył Krol Sálomon ná budowánie domu Páńſkiego Leop 3.Reg 9/15, 3.Reg 7/12, 9/10, 10/5, 4.Reg 11/3, 4 (48); kámienie domu Páńſkiego [lapides sanctitatis] ſą rozmietháne w przecżnicách wſzytkich vlic. BibRadz Thren 4/1, Iudic 18/31, 1.Reg 11/24, 3.Reg 15/15, 18, 1 Par 23/4 (38); RejPos 144, [292] marg, 347v, 350, 350v; RejZwierc [283]v; Obáſwá ſwych táiemnic ſobie ſye zwierzáłá/ Y do páńſkiégo domu w miłośći chadzáłá. KochPs 81, 188 [2 r.]; SkarŻyw 279; LatHar 62; Cżynił [Ezechiasz] co ieſt dobrego y drożnego/ y prawdźiwego/ przed Pánem Bogiem ſwoim/ we wſzelákim zátrzymániu poſlugi domu (to ieſt kośćiołá) Páńſkiego PowodPr 3; Przechodzenia po kośćiele/ rozmow świeckich/ y długich y nie przykłádnych ſtrzeżmy ſię. Bo ſię tym dom Páńſki lży SkarKaz 456a.

»gora pańska« = góra Synaj, inaczej zwana Horeb; mons DoVulg [szyk 11:1] (12): LubPs F3v, P5 marg; Leop 7s 2/3; Iednego cżáſu [Mojżesz] gnał [owce] dáleko w puſzcżą áż do gory Páńſkiey Oreb BielKron 28v, 29, 64, 85; SkarJedn 9 [2 r.]; CzechEp 252v; Co ſye prózno wſpinaćie góry zazdrośćiwé Przećiwko pánſkiéy górze? tu bóg oſobliwé Mieſzkánié ſobie obrał KochPs 98, 97.

»kościoł pański« = świątynia jerozolimska; aedes a. domus a. templum Domini Vulg, PolAnt (65): Bowiem y on kámień ktory byli zárzućili buduiąci koſcioł páńſki iáko niepotrzebny ſtał ſie był potem napotrzebnieyſſy RejPs 174; LubPs R2v marg; Y nábudował [Manasses] ołtarzow wſſemu rycerſtwu niebieſkiemu (Gwiazdam/ Słońcu/ y Mieſiącowi)/ w obu ſieniach kośćiołá Páńſkiego. Leop 4.Reg 21/5, 4.Reg 11/4, 13, 15, 12 arg, 16/14 (20); BibRadz I 113d marg, 1.Reg 1/9, 4.Reg 18/15, 16, 22/3 (30); RejPos 198 marg, 350v; Tedy Sálmánázár przyiechawſzy záłożył grunty kośiołá Páńſkiego w Ieruzálem BudBib 3.Esdr 6/20, 3.Esdr 6/21 [22], 23[24], 26, Iudith 9/1; SkarŻyw 502; NiemObr 179 [2 r.]; WerGośc 258; LatHar 686; WujNT Luc 1/9.

»krolestwo pańskie« = regnum Domini PolAnt [szyk 32:1] (33): BibRadz 2.Par 13/8; A thenći to boy vſtáwicżnie był y będzie w kroleſtwie Páńſkim áż do ſkońcżenia ſwiátá. RejAp 102v, 10, 10v, 95, 103, 103v (12); Kroleſtwo Páńſkie nie było s tego ſwiátá. RejPos 135v marg; Bo záwżdy/ iáko powiedzieć Pan racżył/ iż bogacżowi á zacnemu thrudno przyść do kroleſtwá Páńſkiego. RejPos 152, 23, 52v, 53 marg [2 r.], 54v, 104 marg (18); Páńſkié króleſtwo będźie ná wieki ſłynąć KochPs 16; GrabowSet O2.

»majestat, stolec (a. stolica), tron pański(-a)« = solium DomiVulg, PolAnt (8:6:3): RejPs 29; LubPs V4; Ian y Páweł dwie Oliwne drzewá/ y dwie ſwiecy przed ſtolcem Páńſkim ſwiecące/ máią moc zámykáć Niebo KrowObr 173; Leop Ier 3/17; BibRadz Ier 3/17; Co tho ieſt ſieść ná tronie Páńſkim. RejAp 46v marg, BB8, 46v, 49, 49v, 81v (10); iż nie ſmiał podnieść ocżu ſwoich ku gorze/ wiedząc iż thám ná niebie ieſt Máyeſtat Páńſki. RejPos 202, 6.

»miasto pańskie« = Jerozolima; civitas Domini Vulg, PolAnt (11): Owa to cochmy przed tym z dáleká ſłycháli/ Tochmy ná oko w myeſcye Páńſkiem oglądáli LubPs N, X3, gg6v; O iutrzennym cżáſie zábijałem wſſyſthkie grzeſſniki źiemie: ábych wytráćił zmiáſthá Páńſkiego wſſyſtkie co niepráwość cżynią. Leop Ps 100/8; BibRadz Ps 100/8; RejAp 108, 170; RejPos 196; KochPs 71,150, 193.

»miejsce pańskie« = świątynia, kościół lub teren związany z kultem religijnym (5): Iż gdy vyrzycie ſpuſtoſzenie brzydliwośći ſtoiącey ná mieyſcu ſwiętym/ nie mniemay że áby to tám Pan zwał mieyſcem ſwiętym/ ále iż ſtoi ná mieyſcu ſwiętym/ to ieſt cżyni ſie mieyſcem Páńſkim ktorym nie ieſt RejAp 135v; RejPos 179, 260 [2 r.], 262v.

»namiot pański« = miejsce przechowywania Arki Przymierza (1): Wezwawſzy tedy Iozue ludu wſzytkiego przed namiot Páńſki domu Bożego w Syl rzekł k nim: [...] BielKron 48.

»ołtarz pański« = altare Domini PolAnt [szyk 10:1] (11): Y táż ſwyęta mátká yego [św. Augustyna] vmiráyąc/ [...] żądáłá áby yą wſpominano v ołtarzá páńſkyego. KromRozm I K; BibRadz Ios 9/27, 3.Reg 8/54, 2.Par 35/16, 1.Mach 1/57; on potym nádobnie Páńſki ołtarz/ który był zepſowány ſpráwił HistHel Cv; Nieday Boże ábyśmy inego ołtarzá ſzukáć mieli/ okrom Páńſkiego ktory ieſt zbudowány w przybytku iego. SkarŻyw 504, 504; LatHar 252; WujNT 21; WysKaz 38.

»przybytek pański« = kościół, miejsce modlitwy; tabernaculum Domini Vulg, PolAnt [szyk 18:3] (21): RejPs 174; Wezmćie s ſobą y ofiary/ idąc w Páńſkie przybytki LubPs V5v, G4; GroicPorz C3, pp4; Leop 2.Par 1/5; Ci thákowi ſłudzy y poddáni Dyabelſcy [tj. heretycy]/ rozbili przybytek páńſki/ y zháńbili Tabernaculum Dei. OrzList d3; BibRadz I 56a żp, 3.Reg 2/28, 29, 30; RejAp 177; RejPos 47, 347v marg; CzechRozm 160; SkarŻyw 492, 502, 504; GrabowSet Q2; Stąd y Dawidá y dwor iego pierwey o cżyſtość w małżeńſtwie ſpytano/ niżli mu chleby one ſtározakonne/ pokłádnemi názwáne/ z ſtołu przybytku Páńſkiego/ wźięte [...] podano. LatHar 245, 245.

»skrzynia, archa pańska« [w tym: archa abo skrzynia (1)] = Arka Przymierza; arca Domini a. Dei Vulg, PolAnt (18:12): A Iozue roſtárgawſſy ná ſobie odzienie ſwe/ padł ná twarz ſwą ná źiemi przed Archą Páńſką Leop Ios 7/6, 1.Reg 5/3, 4, 10 [2 r.]; Ale Pan zámordował z ludu Betſámes/ przeto iż náglądáli w Skrzynię Páńſką/ pięćdźieſiąt thylięcy y ſiedḿdźieſiąt mężow BibRadz 1.Reg 6/19, Ios 6/6[5], 7[6], 8[7], 11[10], 12[11] (16); Ten też Ieremiaſz/ bacżąc iż miał być kościoł Boży ſkáżon w Ieruzálem/ Arkę Páńſką teſtámentu záchował s tymi rzecżámi ktore w niey były BielKron 95v, 63; RejPos 172v; WujJudConf 9; SkarŻyw 502; LatHar 245 [2 r.], 513.

»stoł pański« = ołtarz; eucharystia; mensa Domini PolAnt, Vulg [szyk 29:3] (32): RejKup m5v; BibRadz 1 Por 10/21; RejPos 89v, 318v marg; RejPosWiecz2 95, 95v; BiałKat 286; ták też [...] Stoł Páńſki/ nic inſzego znácżyć niemoże/ iedno Ołtarz ná ktorym Pánu Bogu Ofiárę cżyniono. KuczbKat 190, 190 [2 r.]; A my nietylko vcżymy/ że przyſtępuiącym potrzebá pokutowáć/ ále też przez Pokuty y Spowiedźi żadnego do ſtołu Páńſkiego nie przypuſzcżamy. WujJud 222v, B7v [2 r.], 180, 251v, 263, 264 żp, L18; WujJudConf 164, 176; RejPosWstaw [1434]; KochPs 179; SkarŻyw 14; Lepieyći mu zápłáćić kokoſz álbo wołu/ Niżby ná cię płákáć miał v Páńſkiego ſtołu. BielSjem 32; LatHar 198 [3 r.], 200, 244, 253; WujNT 27, 1.Cor 10/21.

»pańska synagoga« (1): ogiéń ſrogi Wſzytki w popiół obróćił páńſkie ſynágogi. KochPs 110.

»świątnica pańska« = sanctuarium Domini Vulg (2): A the będą pierwiaznki Swiątnice Kápłáńſkiey: [...] y będzie Swiątnicá Páńſką w pośrzodku iey. Leop Ez 48/10, Ios 24/26.

Szereg: »pański i ojcowski« (7): SkarKaz 517b cf W przen.
W przen (186): RejPs 78v; KromRozm III O3v; A Piotr Swięty záſię mowi ták do Páſterzow y do Biſkupow. Nie pánuyćieſz nád dziedzictwem Páńſkim/ albo nád trzodą Páná Kryſtuſową KrowObr 3v, 40; RejWiz 157; Mátheuſz/ Márek/ Lukaſz/ y łan/ woz o cżterzech koniach Páńſki Leop *B4v, Prov 20/27; Rozum ludzki ieſt pochodnią Páńſką BibRadz Prov 20/27, Deut 18/1, I 111a marg; RejAp 39v, 67, 126v [2 r.], 133 [3 r.], 133v, 184v, Ff3v; A ták ten cżárt [...] námnożywſzy ſobie tego kąkolu ſwego/ ſthára ſie vſtáwicżnie/ áby záwżdy zágłuſzał á zátłumiał to wdzięcżne naſienie Páńſkie/ to ieſt cnotliwy/ pobożny/ á wierny narod ludzki RejPos 52v, 5v, 49 marg, 51 v marg, 52v [3 r.], 53 [2 r.] (19); Duſze Swiętych zewlecżone s ćiał ſtoią w śieniach Páńſkich GrzegŚm 14; RejZwierc 41; SkarJedn 26; KochPs 133; Aby ktemu miłował z ſercá ſkárb páńſki/ to ieſt duſze ludzkie SkarŻyw 312, 143; WujNT 806 marg, 807; Szczeniętá [...] rády by były odrobinom ktore z ſtołu náſzego ſpadáią. A my y potraw páńſkich y oycowſkich odbiegamy. SkarKaz 517b; A ia drzewo iák Oliwy W ogrodźie Páńſkim wſzczepiony Kwitnąć będę SzarzRyt A4v.

W charakterystycznych połączeniach: brona pańska(-ie, -i), dziedzictwo (6), gumno (2), gron(k)a (2), koń, łodka (2), nasienie (11), ogrod (2), pieczęć, potrawy, pszenica, rola, sień, sirp, skarb, sol, spiżarnia, tarcz, wrota.

Wyrażenia: »dom, kościoł, pałac, przybytek, pokoj pański« = niebo, mieszkanie Boga [szyk 19:1] (6:5:4:4:1): Wyſláwia prorok wielkie roſkoſſy przybytkow páńſkich RejPs 125, 38v; Iż żaden niewierny nie mogł wnidź do koſciołá Páńſkiego/ áż ſie ſkońcżyły plagi gniewu iego RejAp 132, 89v marg, 131, 185, 185v, Ee4v; RejPos 183v, 238v marg, 293v marg [2 r.]; RejZwierc 170v; Pálmie podobien/ y cedrom Libáńſkim Cnotliwy kwitnie: ſzczép/ który w páńſkim Roſkoſznym będźie pałacu wſádzony KochPs 140, 78; A gdźeż [!] ſie chceſz obroćić licha duſzo moiá? Muśiſz iść do Páńſkiego gurniego pokoiá WisznTr 28; IEſtem poſłániec wielkiégo Boga ſkrzydłáty/ Dóm Páńſki opuściwſzy/ przyſzedłem tu ná ty Podniebné wáſzé kráie ZawJeft 5; LatHar 52, 53, 608.

»pański dom, kościoł« = człowiek jako mieszkanie Boga [szyk 1:1] (1:1): Serce koſcioł Páńſki. RejPos [203] marg; Wyrzuć [...] z ſercá mego/ gniew/ zazdrość [...]. A niech będźie czyſty y páńſki dom twoy/ y komorá krolewſkiego pokoiu twego niech będźie iáko niebo. SkarKaz 438b.

»dom, przybytek pański« = ogół wiernych, Kościół jako ogół wiernych; domus Domini Vulg (3:1): Leop 2.Par 26/21; Wolą służyć Báłwochwálcom y cudzoźiemcom/ niżli być wolnymi w domu Páńſkim BibRadz I 156a marg; RejPos 139v; Piotr iáko práwy páſterz y goſpodarz domu Páńſkiego/ zbiera w kupę y zgromadza wſzytkie wierne Páńſkie WujNT 398.

»gora pańska« = królestwo boże (1): wſtąpmy ná gorę páńſką/ á do domu bogá Yakobowego KromRozm III G5.

»kościoł pański« = Matka Boska nosząca w łonie Chrystusa (1): Proſſᾳ cyα nablogoſławnyeyſſa dzyewyce maria koſcyelye pańſky ſwyᾳtnyco ducha ſwyαtego abi ſyᾳ prziczinyla zamnᾳ. BierRaj 17.

»miasto pańskie« = kościół (3): A iż tu dáley Ian ſwięty wypiſuie drogość kámienia s ktorego ſą ty fundámenty záłożone pod tymi mury thego miáſtá Páńſkiego/ to ieſt Zbioru wiernych iego RejAp 183v, 170 marg, Ee2.

»miecz pański« = kara boża; gladius Domini Vulg (5): Miecż Páńſki nápił ſie krwie Leop Is 34/6; BielKron 50; ábowiem miecż Páńſki á pomſtá nie omylna Páńſka záwżdy ieſt puſzcżona ná ſwiát RejPos 334v; WujNT 462; PowodPr kt.

»miecz pański« = słowo boże (4): RejAp 24 marg, 24v, Eev; bo kiedyby tylko ſłowem Bożym ná nas [ksiądz Powodowski] walcżył/ łatwieyby nas zwyćiężył/ bo z łáſki Bożey/ miecżowi temu páńſkiemu/ ná odpor być niechcemy. NiemObr 19.

»naczynie pańskie« = św. Paweł [szyk 2:1] (3): RejZwierc 177v; Co zá miecż gárdło twoie przećinał? gárdło nácżynia Páńſkiego/ ktoremu ſię niebo dziwuie SkarŻyw 595; LatHar 127.

»owieczka (a. owca), stad(k)o, owczarnia, trzoda pańska(-ie)« [w tym: stadko a owieczka (1)] = wiemy(-i) [szyk 67:2] (24:21:13: 12): KromRozm III H4 marg, M8v; LubPs S2 marg; Páſterze ſą/ kthorzy nád trzodą Páńſką tzuią/ y tzyſtym pokármem ſlowá Bożego/ Owietzki Páná Kryſtuſowe karmią KrowObr 4, 4 [2 r.], 130; RejWiz 71v, 81; będąc oni [Sztankar i Sarnicki] wilkámi iádowitymi iáwnymi/ zmyſláią ſye być Páſterzámi Bożymi owieczek Páńſkich OrzList g4v; RejZwierz 104; iákoż ſie ma ſpráwowáć thá miła á wierna owiecżká Páńſka/ áby ſtátecżność ſwą záchowáłá temu Pánu ſwemu? RejAp 37, [13]v, 35v [2 r.], 36, 36v [2 r.], 37 [2 r.] (12); ábyſcie páſli tę trzodę Bożą w opáthrznośći á nie w przymuſzeniu/ [...] ále będąc przykłádem ſtádu Páńſkiemu. RejPos 301v, 26v marg, 84v, 122v, 123 [2 r.], 123v marg (19); RejZwierc 39v, 40v, 120, 131, 186, 186v, 192; Zaden tedy vrzędny Páſterz áni Kápłan w Owcżárni Páńſkiey nie ieſt/ ktoryby nie wſzedł przez drzwi iemu klucżem otworzone przez Piotra WujJud 30v, a8, 6 marg, Nn2; WujJudConf 5v, 157; RejPosRozpr c2, c2v; KarnNap A2; SkarJedn 71; NiemObr 28, 43 [2 r.]; ArtKanc O; WujNT 349, 390 marg, 462, 1.Petr 5 arg, s. 807, Aaaaaa4v.

»winnica pańska« = wierni [szyk 24:1] (25): Abowięmći nigd niemoże pierwyi w winnicy pańſkiéi być/ iſzby go pán przes ſłowo a ducha ſwego świętego wezwał. MurzNT 96; KromRozm III Q; LubPs S3v marg [2 r.]; KrowObr 5; RejAp [13]v; Winnicá Páńſka narod ludzki. RejPos 59v marg, 58v marg [2 r.], 61 [2 r.], 61 v marg, 144, 250v, 284, 346v; RejZwierc 41 marg, 190, Bb2v; WujJud 17v; Sam S. Nicetá [...] boiázń Bożą y doſkonáłe cnoty w ſercá ich ſzcżepił/ [...] iáko wierny robotnik páńſkiey winnice/ y roley Bożey. SkarŻyw 298; GrochKal 16; WujNT 39; PowodPr 30; KlonWor 45.

b. Pozostający wobec Boga w stosunku zależności wzorowanej na międzyludzkich stosunkach społecznych; wybrany przez Boga (478): LubPs cc3v; KrowObr 108v; Leop *B4v; choć tedy żywiemy/ choć vmieramy/ Páńſcy ieſteſmy. BibRadz Rom 14/8; RejAp 48v; RejPos 266v, 313; GrzegŚm 5; A dla tego cżęſto ie [Anioły] Piſmo S. śiłámi álbo mocarzmi y zaſtępem Páńſkim zowie. KuczbKat 20; WujJud 32; SkarŻyw 501; Drogi Páńſki śpiewacżku/ iuż nam nie záśpiewaſz/ Bo w lepſzey tám rádośći wiecżnie odpocżywaſz. WisznTr 15; święći Wyznawcy/ Dźiewice Páńſkie/ [...] modlćie ſię zá námi. LatHar 473; WujNT Luc 2/26, Rom 14/8.

W przeciwstawieniu: »pański ... Baalowy« (1): Potym rzekł záſie Eliaſz do ludu: Iam ieden ſam zoſtał Prorok Páńſki/ á prorokow Báálowych/ ieſt cżteryſtá y pięćdzieſiąth mężów Leop 3.Reg 18/22.

W charakterystycznych połączeniach: dziewica pańska(-i -ie), gromada, kochanie, miły, niewinny (2), pokolenie, przełożony, rada, szafarz, śpiewa(cze)k (2), wikary, wojsko, zastęp(y) (2).

Wyrażenia: »anjoł pański« = angelus Domini a. Dei PolAnt, Vulg [szyk 127:3] (130): gdy Heród vmarł/ oto Angiół pańſki vkázáł śię weſnie Ioſephowi w Aegyptie MurzNT Matth 2/19, Luc 1/11; LubPs 12 marg, I2v, 13, V6, hhv; RejWiz 155v, 156; Y zeſlan ieſt Angioł Páńſki ſwięty Ráchffáł/ żeby oboie ono ludzi vzdrowił Leop Tob 3/25, Gen 16/7, 9, 21/17, 31/11, Ex 14/19 (18); KochZuz A5 [2 r.]; Tedy Anyoł Páńſki záwołał nań z niebá/ Abráhámie BibRadz Gen 22/11, Gen 16/7, 9, 10, 11, 22/15 (31); Ktorego to Zyáwienia/ [...] temu Ianowi ſwiętemu przez Duchá ſwiętego y przez Anyoły Páńſkie [...] ſpráwá á położenie tá ieſt wſzytká. RejAp AA6v, 51v, 55v, 120 [2 r.], 132, 159v (12); RejPos 18, 25, 42v, 50, 71v (21); RejZwierc 86, 127, 199 [2 r.], 205; RejPosRozpr b3v; BudBib 4.Esdr 1/40; BudNT Act 7/30, 8/25[26], 12/7; CzechRozm 8, 47, 48, 51v, 133v (9); Wkoło bogoboynych páńſki Anyół ſtáwi Obóz nie dobyty/ y ten ie wybáwi. KochPs 47; CzechEp 265; LatHar 10, 480, 686; WujNT Matth 1/20, 24, 2/13, 19, 28/2 (13); SiebRozmyśl K3v.

»archanjoł pański« (2): Ewányelia ná dzyeń Micháłá ſwiętego Archániołá Páńſkiego RejPos 328v, 329 żp.

»błogosławiony pański« = benedictus Domini Vulg, PolAnt (4): Leop Is 65/23; áni więcey z zátrwożeniem będą rodźić/ ábowiem ſą náſieniem błogoſłáwionych Páńſkich BibRadz Is 65/23; iako ono wpierwſzych kśięg: Moiż. w Rozdz. 24. Wnidz błogoſłáwiony Pánie/ co miał przełożyć. Wnidz błogoſłáwiony páńſki BudBib b2; Poydźieſz fortunnie/ ô błogoſłáwiony Páńſki/ przed ołtarz Bogu poświęcony GrochKal 26.

»duch pański« (10): Roſkáſz náſz Pánie/ że dworzánie twoi kthorzyć ſlużą/ poſſukáią iákiego Hárffiſty: yż gdibyćię iął łąmáć duch Páńſki zły/ grał ná Hárffie/ áwoćby nieták ćięſſko było. Leop 1.Reg 16/16; Siedḿ lamp pałáiących iuż ſam Apoſtoł wyłożył/ iż ſą ſiedḿ duchow Páńſkich/ kthore pochodzą z máyeſtathu Páńſkiego. RejAp 49, 34v marg, 36, 49, 130, 159v [2 r.], Dd2; Pátrzayże záſię Tobiaſzá/ pátrzayże Abráámá/ Lotá/ y inych wiernych Páńſkich/ iż wſzędy duchowie Páńſcy á Anyeli Páńſcy ſpráwowáli pocżćiwe ſpráwy ich RejPos 115v.

»kościoł pański« [szyk 112:1] (113): KromRozm III M4; Przipominánie iákie ſie obrzydłe wſzetecżeńſtwá á ſproſnośći w Páńſkim koſciele [...] dzyeią. LubPs R3v marg, A4v, D3v, E marg, E2 marg, F2 marg (36); KrowObr 123; RejWiz 140; BibRadz *4v, I 351a [2 r.], Ez 39 arg; KochZg A4; Koſcioł ſwięty Páńſki/ to ieſt Zbior wſzytek iego po wſzem ſwiátu roſproſzony/ ten ieſt záwżdy ná wielkiey piecży v niego RejAp AA6v, CC2v [2 r.], 5v, 6, [13]v, 26v (38); RejPos A6, 49 marg, 51, 51v, 57v (22); Tákowa zgodá/ miłość/ y iedność w pirwſzym onym koſciele Páńſkim záwżdy kwitnęłá RejPosWiecz2 94; BiałKat 161; WujJud 86; A ták wſzyſcy tákowi/ ktorzy [...] do Kośćiołá Páńſkiego opácżny Regiment przywodzą y wnoſzą/ ſámi ſie wydawáią iáwnie/ iż nie ſą potomkowie Apoſtołow Kryſtuſowych. WujJudConf 125; RejPosWstaw 143v; KarnNap ktv, B; SkarJedn 68; SiebRozmyśl K3v.

»lud, naród pański« = naród izraelski; populus Domini Vulg, PolAnt [szyk 24:2] (25:1): Przewrácał ſie v nog iey [Debory] ſrodze zámordowány/ On złoſnik który trapił narod Páńſki wybrány. LubPs hhv, T4v, gg6, hh; Vćżynił [!] thedy Ioiádá kápłán przymierze miedzy Pánem/ y miedzy Krolem/ y ludem/ áby był ludem Páńſkim Leop 4.Reg 11/17, Num 16/3, Iudic 5/11, 1.Reg 11/7; BibRadz Deut 23/8, 2.Par 23/16; RejAp 30, 30v, 67v; A nędzny narod żydowſki/ á wierny on lud Páńſki był w ten cżás w wielkim á w okrutnym vćiſnieniu RejPos 127, 103, 195v, 214v, 275, 283v, 296v; KuczbKat 385; RejZwierc 205, 205v; WujJudConf 213v; GDy z okrutnéy Bábilony Páńſki lud był wyzwolony/ Człowiekowi ták ſye zdáło/ Iákoby mu ſnić ſye miáło. KochPs 190; SkarKaz 633b.

»lud pański (a. ludzie pańscy)« = wierni [szyk 8:1] (9): Obietnicá odpuſzcżenya grzechow/ kthora przyść myáłá hoynie ná wierny koſcioł á zebránie Páńſkiego ludu wiernego. LubPs Gv marg; Prot C2; RejAp 185v; iż płácż á łzy iáwnie ſie wylewáią z ocżu [...] vćiſnionych wiernych ludzi Páńſkich. RejPos 166v, 57v, 166v, 187v, 313, 314v.

»miłośnik pański« = umiłowany, wybrany przez Boga [szyk 21:2] (23): BielKom D2; LubPs hh6; ſmierć [...] nie będzie miáłá mocy żadney nád tákiemi miłoſniki Páńſkiemi RejAp 174, AA3, BB6, 10 [2 r.]; Słuchayże co Abráám mowi on ſwięty Pátriárchá á wielki miłoſnik Páńſki RejPos 228, 14, 120v, 138v, 139v, 297v; RejZwierc 69v, 152v; Miéymy my w vczćiwośći páńſkié miłoſniki. A prośmy ich pokornie/ iżby ſie modlili. Iżebyſmy téy/ co oni/ łáſki doſtąpili. SiebRozmyśl Bv.

»namiestnik (a. namiastek) pański« = ksiądz, papież (4): RejAp BB2, Ee3v; Otoż maſz Papieża/ othoż maſz namiáſtká Páńſkiego / othoż maſz zwirzchność przełożeńſtwá iego RejPos 301; Rozdźiel ſobie wſzytkę ſpowiedź ná cżtery cżęśći [...] licżbę śmiertelnych [grzechów]/ ile być może/ namieſtnikowi Páńſkiemu y ſędźiemu ſumnienia twego opowiádáiąc. LatHar 137.

»niewolnica pańska« (1): Oto niewolnicá Páńſka [ancilla Domini] niech mi będzie wedle ſłowá twego. BudNT Luc 1/34[38].

»pomazaniec pański« = Chrystus (2): Y wziął był [Symeon] obietnicę od Duchá ſwiętego/ iż nie miał vmrzeć áżby był pirwey oglądał pomázáńcá Páńſkiego. RejPos 55v; LatHar 403.

»pomazaniec pański« = władca, król; christus Domini Vulg, PolAnt (6): Leop 2.Reg 19/21; [Dawid mówi.] Ale mnie vchoway tego Pánie ábych ſie miał tárgnąć ręką ſwoią ná pomázáńcá Páńſkiego [tj. Saula] BibRadz 1.Reg 26/11, 1.Reg 26/9, I 358c marg; Tám [przed ołtarzem] śiłę maſz wźiąć/ Pomázáńcże Páńſki/ Ná obronę ſwych y ná ſtrách Pogáńſki. GrochKal 26, 16.

»poseł pański« = nuntius Domini PolAnt (12): RejWiz 179; Aggeuſz tedy poſeł Páńſki według poſelſtwá Páńſkiego/ mowił do ludu BibRadz Agg 1/13; RejPos 119, 120, 241 marg, 269v [2 r.], 270 (9); RejZwierc 42.

»posełkini pańska« (1): oto poſelkyny panſka ſthan my ſyą podluk ſloua twego PatKaz III 90v.

»prorok pański« = propheta Domini Vulg, PolAnt [szyk 18:3] (21): gdy zábijałá Iezabel Krolowa proroki Páńſkie/ on zebrawſzy ich ſto/ pokrył ie w iáſkiniach Leop 3.Reg 18/4, 3.Reg 18/13 [2 r.], 22, 22/1, 4.Reg 3/11, 3.Esdr 6/3; Y niemáſz że tu iákiego Proroká Páńſkiego/ żebyſmy ſię przezeń porádźili Páná? BibRadz 4.Reg 3/11, 1.Reg, 2 arg, 3.Reg 22/7, I 203d marg, 2.Par 28/9; BielKron 62v; RejAp 92; RejPos 115v, 309v; HistHel B3, D2; SkarŻyw 483; WerGośc 203; Tám [w niebie] ieſt ſławna oná licżbá wiernych Páńſkich Prorokow. LatHar 596.

»stworzenie pańskie« = to, co jest stworzone przez Boga, zwłaszcza człowiek [szyk 6:1] (7): LubPs A5; Bo pátrzay ná iákim ſą oni [aniołowie] wſpomożeniu/ Tu Páńſkiemu wiernemu káżdemu ſtworzeniu. RejWiz 155v; Pan ludzi ludźmi karze/ drugye wodámi/ drugie źwirzęthy/ drugie ogniem/ wiáthrem/ y wſzytko ſtworzenie Páńſkie ieſth záwżdy inſtrumenthem gniewu iego RejAp 131v; RejPos 70v, 78, 303; SzarzRyt B2.

»Syn pański« = Chrystus (3): RejAp 32v; iż y inſzy Prorocy tego to przyſłego [!] zbawiciela á ſyná Páńſkiego z nim w Boſtwie iedynego Aniołem Bożym cżęſto mianowáli. RejPos 150, 325v.

»święty pański« (11): I támże też okrążyli Moiżeſſá wyernego/ Aaroná brátá yego ſwyętego Páńſkyego LubPs Y3, Z3; RejAp 41, 147, 169v, 182v; RejPos 286 [2 r.], 321v, 330; iż wielé pożytecznych rzeczy vczę ſye s tego wſpominánia świętych páńſkich/ stego świata zeſzłych BiałKat 153v; NiemObr 20, 170; ArtKanc O14v żp; A wiédz/ iż święći páńſcy/ którzy iuż ſą w niebie/ Zá wielką to poćiechę miéwáią v śiebie. SiebRozmyśl Bv, K3v, K4v.

»wybrany (a. przebrany), przeźrzany pański« [szyk 16:1] (16:1): Prorok wyſláwia dobrotliwoſći boſkie ktore ſie iáwnie ná przebránych páńſkich okázuią RejPs 213v; Dauid był panſky wybrani RejKup n5; LubPs V3, aa4, ee3; RejAp 41; iż mu ſie też wſzytko wſpák/ á nie ták iáko themu wiernemu á przeźrzánemu Páńſkiemu [tj. św. Pawłowi]/ záwżdy obroćić muśi. RejPos 285, 58v, 74, [279], 315; KochPs 161, 193; Tám z poglądánia ná przeiáſne oblicże/ y niewypowiedźiáną chwałę Krolowey Niebieſkiey/ [...] bezmierney ſię rádośći wybráni Páńſcy nápełniáią. LatHar 596, 261, 323, 604.

»zb(i)or, zebranie, zgromadzenie pański(e)« = coetus a. ecclesia Domini PolAnt [szyk 31:1] (21:12:5): RejPs 147v; Nie poczćiwego łozá ſyn nie ma być przypuſzczon do zgromádzenia Páńſkiego BibRadz Deut 23/2, Deut 23/1, I 113c marg, Deut 23/3 [2 r.], 1 Par 28/8, I 346; iáko iuż Ian ſwięty pod figurą ſiedmi koſciołow opowiáda od Páná wſzytkim koſciołom/ tho ieſt zbiorom Páńſkim łáſkę y błogoſláwieńſtwo. RejAp BB7v, BBv, 5v, 6, 6v, 26v (10); RejPos 51v, 103v, 213, 214, 216, 349; GrzegŚm 63; Iż ſpráwiedliwy cżłowiek zákwitnie w zebrániu Páńſkim RejZwierc 51v; KochPs 41; pracę y robotę ſwoię/ ktorą około zborow páńſkich podeymował/ w liśćie do Korintcżykow/ páśieniem názywa NiemObr 39, 28, 33, 34 [2 r.], 38 [2 r.], 47, 48, 94; WisznTr 7.

W przen (22): RejAp 119, 170v, 171, 190, Ee4; Pátrzayże co to ieſt zá vrząd [...] káżdego tego páſterzá Páńſkiego/ ktoregokolwiek tu Pan poſtánowić racżył/ nád tymi wdzięcżnemi á miłemi owiecżkámi ſwemi. RejPos 123; iáko Páweł s. á on ſąd [= naczynie] wybrany Páńſki niechciał ſobie tey mocy przywłaſzcżáć RejPos 214v, 319; Iuż tu ieſtiś zoſtał tym winarzem Páńſkim trzebá robić á kopáć w tey winnicy ſwięthey iego RejZwierc 41, 192 [2 r.], Bbb3; Bo kto w pánu wezwan niewolnikiem/ wyſwobodzonym páńſkim ieſt. BudNT 1.Cor 7/22; NiemObr ktv.

W charakterystycznych połączeniach: pasterz pański(e), pirwodruk (2), sąd, szafarz, winarz, włodarz (3), wojsko (2), wyswobodzo, zawodnik.

Wyrażenie: »oblubienica pańska« = kościół (8): A ták właſniey to widzenie tey niewiáſty/ ták iákochmy ſlyſzeli/ á tey oblubienicy Páńſkiey/ tho ieſt Koſciołowi iego ſwiętemu przywłaſzcżono być ma. RejAp 99, BB4v, 99 marg, 99v [2 r.], 103v, 158, Ee2v.
c. W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym część ciała (246): A wſzak ſię y mowyċ niechcze. Iako ty obrazy tczyemy Acz wnich panſką twarz wydzymy. RejKup k2v; RejAp Dd3.
W przen (244): Tákżeby też ći ſtanowie od Páná przeźrzeni/ [...] gdyż ſą iáko zwirzchni cżłonkowie poſtáwieni nád inemi cżłonki Páńſkiemi. RejPos 281.
Wyrażenie: »ramię pańskie« = pełnomocnik Boga (1): Wiemy iáſnie z piſmá o Synie Bożym/ kthórego tóż piſmo zowie [...] Sługą Páńſkim/ y Ramieniem Páńſkim BiałKat a4.
a) Metonimicznie: Bóg (242): Wźiąłem tedy kubek z ręki Páńſkiey/ y nápawałem z niego wſzytki narody do których mię Pan poſłał. BibRadz Ier 25/17, Num 11/18; Atoć ieſt głos ludzi niewinnych/ kthory vſtáwicżnie brzmi w vſzoch Páńſkich RejAp 61v, 20, Ff3; iáko cie piſmo zowie/ iż prochem/ błotem/ á nikcżemnym źdzyebłkiem przełomionym przed nogámi Páńſkiemi. RejPos 198v, 255v; RejZwierc 184v; Temi ſłopniámi góry świętéy doſtąpiémi/ Y twarz páńſką (da pan Bóg) ná oko vyźrzemy. KochPs 33, 101; A potym duchem vſt páńſkich ſtrąceni [papieże rzymscy] byli. CzechEp 356, 101, 379; LatHar 378; WujNT 1.Petr 3/12.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): áby [Pan] ie racżył záchowáć w pokoiu [...]/ á wſpomagáć ie ręką ſwą Páńſką KarnNap G3.

W przeciwstawieniu: »pański ... ludzki« (2): lepiey że wpádnę w rękę Páńſką (bo okwite ſą miłoſierdzia iego) niżli w ręce ludzkie. Leop 2.Reg 24/14; BibRadz Eccli 2/20[22].

W charakterystycznych połączeniach: głowa pańska(-ie), nogi (5), ręka, serce, twarz (2), ucho (uszy) (3), usta (4).

Wyrażenia: »obliczność (a. oblicze) pańskie(-a)« [w tym: przed oblicznością (a. obliczem) pańskim(-ą) (38)] = Bóg, Jego obecność; facies Domini Vulg, PolAnt; conspectus Domini Vulg; facies Dei PolAnt [szyk 63:3] (66): ſimul montes exultabunt a conſpectu domini [...] niech [...] gory ſie vraduią od oblicżnoſci pańskiey iż przyſzedł ſądzić ziemię. WróbŻołt 97/9; RejPs 46, 197v; Iáko ſie mamy cżynić vniżonemi w rozumye przed oblicżym Páńſkim. LubPs dd2 marg, B5 marg, F, H4 marg, 12, V5v marg (11); CZynili záś ſynowie Iſráelſcy złe rzecży przed oblicnośćią Páńſką Leop Iudic 6/1, Num 6/20, 3.Reg 21/20, 4.Reg 21/2, 2.Par 21/6, 26/4 (13); Tedy odſzedł Kain od oblicznośći Páńſkiey/ y mięſzkał w źiemi Nod BibRadz Gen 4/17, Lev 3/7, 12, 4/4, Ps 33/17, 114/9; RejAp [14]v marg, 81v, 96, 129, 171v, Dd4, Ee3; Iam ieſt Gábryel/ thory [!] vſtháwicżnie ſtoię przed oblicżnoſcią Páńſką RejPos 295v, 164, 164v marg, 192, 200v, 230 (10); GrzegŚm 61; KuczbKat 60; RejZwierc 152v, 175v; Nie odwracay oblicża twego od cżłowieká vbogiego/ á oblicże pánſkie nie będzie odwrocone od ćiebie. BudBib Tob 4/7, 3.Esdr 1/43[44], 46[47]; BudNT 2.Thess 1/9; Niech przed páńſką oblicznośćią Rzéki kleſczą: niech z rádośćią Góry páná przywitáią KochPs 148, 146; O tym trzebá myślić/ by żadne prożnośći/ Cżłeká nieodwiodły z Páńſkiey oblicżnośći. WisznTr 32; WujNT Act 3/20, 2.Thess 1/9, Iac 4/10; WysKaz 32.

»oko (oczy) pańskie« = opieka, opatrzność, sprawiedliwość boska; oculus Domini Vulg, PolAnt [szyk 37:2] (39): RejPs 50; LubPs I, I2, I4v marg; Ná wſzelkim mieyſcu oczy Páńſkie vpátruią złe y dobre. BibRadz Prov 15/3, Ps 33/16, Eccli 22 arg; záwżdj łáſkáwſze oko páńſkie nád nimi RejAp 26v, 30, Ee3; RejPos 144, 162v, 228, 280v marg, 321 v; á wierz mi iż iuż oko Páńſkie teraz pilniey nam będzie poglądáło. RejZwierc 176, 175v; BudBib Eccli 34/18[19]; KochPs 46, 88, 135; ZawJeft 15, 19; ábowiem nie máſz żadney rzeczy zákrytey ocżom Páńſkim LatHar 200; KołakSzczęśl C; WujNT 1.Petr 3/12. Cf Wyrażenie przyimkowe.

»ręka, prawica, ramię pańskie(-a)« = moc boża; kara boża; manus Domini a. Dei Vulg, PolAnt; dextera Domini PolAnt; brachium Domini Vulg [szyk 85:4] (82:6:1): RejPs 161v marg, Ff5v; MurzHist I2v; Wſſytkę tę moc prawicá Páńſka otrzymáłá/ Ktora mnye záwżdy ná wſſem zacnye wywyzſſałá LubPs aa3v, D4 marg, G3v, V5v, X5v, aa3v, ee marg, ff marg; RejWiz 132v, 194; IAko rozdziały wod/ ták ſerce krolewſkie w ręce Páńſkiey: gdzie záchce/ tám go náchyli. Leop Prov 21/1, Num 11/23, 1.Reg 5/6, 9, 12, 2.Reg 24/14 (10); áczći ieſt więczſzá żáłoſć moiá niż wáſzá/ ábowiem ręká Páńſká obroćiłá ſie przećiwko mnie. BibRadz Ruth 1/13, *3v, Num 11/23, Ios 22/31, Iudic 2/15, 2.Reg 24 arg (16); BielKron 97; OrzQuin F4; RejAp 16, 36 [3 r.], 51, 60v, 82v, 106; (marg) Co ieſt práwiczá Páńſka. (-) práwicá Boſtwá iego rozumie ſie wſzytká możność Boſtwá iego RejPos 78, 3, 26, 84v, 127, 167 (16); RejZwierc 5; RejPosWstaw [414]v; BudBib Eccli 10/4, 5; KarnNap G3; KochPs 114, 178; Lecż po piątym dniu rękę Páńſką poznał: koń ktory nád inne záwżdy był ćichy/ zębámi go ſtárgał SkarŻyw 58, 384; PAńſka ręká mię dotknęłá/ Wſzytkę mi rádość odięłá KochTr 17; MWilkHist Ev, F2v; ActReg 108; Oddawánie ſámego śiebie w ręce Páńſkie/ ná ten cżás/ kiedyć długie fráſunki/ ábo pokuſy dokucżáią LatHar 591, 328, 651, 680; rámię Páńſkie komuż ieſt obiáwione? WujNT Ioann 12/38, Luc 1/66, Act 11/21, 13/11; CzahTr G4, H3v [3 r.].

»usta pańskie« = Bóg mówiący; os Domini Vulg (32): Tu prorok ſtraſzliwą ſentencyą wydał vſty pańſkiemi RejPs 122v; RejWiz 129; Leop 3.Reg 13/21, 2.Par 36/12, Is 1/20; KochZuz A2; BielKron 94; RejAp 27v, 88v, 102v, 146v, 162 marg, 165, Ee2; Gdyż im tho było z dawná obiecano á záſlubiono/ y vſty właſnemi Páńſkiemi [...] opowiedzyano RejPos 195v, 3, 54v, 65v, 117, 149 marg (11); Zadne piſmo nie pewnieiſze iedno z vſt páńſkich. RejZwierc 42 marg, Bbb3; RejPosRozpr cv; BudBib Esdr 1/28, 46[47]; NiemObr 171; ReszPrz 102.

Wyrażenie przyimkowe: »przed oczyma pański(e)mi; w oczu pańskich« = wobec Boga, w ocenie Bogu; in oculis Domini Vulg, PolAnt [szyk 12:1] (12;1): O Ozyaſye królu ſwyádſſy piſmo/ iż czynił co było práwego w oczu páńſkich/ to yeſt/ co ſye Bogu podoło. KromRozm I N4v; ieſliże naydę łáſkę przed Páńſkimi ocżymá/ przywiedzie mię záś Leop 2.Reg 15/25, Is 49/5; Smierć miłoſiernych iego ieſth droga przed oczymá Páńſkimi. BibRadz Ps 115/15, Deut 9/18, Iudic 2/11; RejPos 179v, Ooo3v; iż dla tego/ iż vcżynili złość przed ocżymá Páńſkiemi/ odſtępuiąc od woley ſwięthey iego [...] Pan Bog też záwżdy opuſzcżał ie RejZwierc 258, 175v; iż ći ia tu nic nie mowię/ o pokorze y vniżániu ſie zmyſlonym Mnichowſkim obłudnym: ktore ták brzydkie y omierzłe ieſt przed ocżymá Páńſkimi/ iáko y ocży wynioſłe y ſerce nadęte. CzechRozm 211v; KochPs 168; WerGośc 203.
d. Którego Bóg jest podmiotem: wykonawcą, sprawcą, nosicielem stanu (2526): TarDuch D7v; Tu prorok woſobie grzeſſnego człowieká nárzeka ná opuſſczenie páńſkie RejPs 129v, 167; Błogoławiony ktory dotknieniem panſkięm má ſerce miekkié i młodociané. MurzHist I; KromRozm III B8v [2 r.]; A tu ſie poddawa rozſądkowi Pánſkyemu/ áby on ſam był miłoſiernym ſędzyam káżdey nieprawośći iego. LubPs L4v, B3 marg, E3, Q2v marg, S4v marg, S5 marg (17); KrowObr 111; RejWiz 52v, 128v marg, 145, 185v, 188; Leop Num 27/4, Ios 7/15, 11/20, Iudic 5/11, Ps 3/8[9], 106/24, 146/11; Abowiem w Bibliey ſą dwoiákie kſięgi/ iedny ktore z dawnych lat oprocż wſzech wſporow w vcżćiwośći miano/ iáko ty ktore ſą prawie z ſámego podánia Páńſkiego BibRadz *5v, Ex 14/13, I 136b marg, Is 36/10, Mich 6/5, Eccli 33/8; BielKron 30, 32 marg, 35v, 87; RejAp CC4, 36, 42 marg, 154, 173, Ff, Ff3; á Pan [...] miał iáko przez ſen á iáko przez pálce pátrzyć ná to iey [łódki, tj. Kościoła] zátrwożenie [...]. A przycżyná ieſt tego niedbánia Páńſkiego naprzednieyſza/ grzech RejPos 49, 13v, 17, 29v, 51 marg, 70v (35); A ták cżłowiek pocżćiwy ſłyſząc ták ſrogie poſtráchy Páńſkie/ [...] áby był ná wſzem pilen tey ſpráwiedliwośći ſwiętey RejZwierc 56v, 40v [2 r.], 46v, 56, 115v, 179, 198; WujJudConf 90; BudBib Eccli 15/11; BudNT 1.Cor 2/16, 14/38[37]; SkarJedn 3; KochPs 32, 52, 55, 75, 92 (9); SkarŻyw [407], 481; ZawJeft 6; GrabowSet R2v; OrzJan 110; LatHar 161 marg, 324, 393 marg; WujNT Rom 11/34, 1.Cor 2/16, s. 581 marg; WysKaz 32; Bo ktoż poznał vmyſł Páńſki? SkarKaz 310a, 350b, 420a; CzahTr B, G2v; SkarKazSej 682b, 686b, 706b; Nie bez Páńſkiey porády wáſzá wola byłá SapEpit B4v.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (12): RejPs 138v, 193v; RejKup o2; ále y ſłowom iego Páńſkim [...] iużechmy nie duſáli. RejPos 132v; KarnNap A4; Zdarz to wieczny Boże/ z páńſkiey ſwéy litości KochPs 28; Bądź ná wieki pochwalon/ wiekuiſty pánie/ A co ieſt wola páńſka twoiá/ niech ſye ſtánie. KochPs 135, 27, 39, 57, 98, 132.

W przeciwstawieniach: »pański... czarta, świecki« (2): A iákoż ſie ſwiecka myli s Páńſką zrownáć może. RejWiz 182v; Rádá Páńſka nieomylna ná rade cżártá omylnego. RejPos 240 marg.

W porównaniach (8): Abowiem ſlowá páńſkie czyſtſſe ſą nád perły y nád ſrebro ná iáſnieyſſe RejPs 17v; Obietnice Páńſkie iáko ſrebro przepłáwione. LubPs Ev marg; Słowo Páńſkie iáko myecż ogniſthy ſpráwą duchá ſwiethego przenika ſercá ludzkye. LubPs E3 marg, G4v marg; wnet weźmie onę obietnicę Páńſką iáko cukier lodowaty RejAp 89; vlęknimy ſie ſtráſzliwego głoſu Páńſkiego/ ktory iáko lew krzycży ná nas [...] przez Proroki ſwoie RejAp 95v; Słuchay iáko Ezáiaſz/ iáko gromy ſłowy Páńſkiemi mowi do ciebie RejPos 226, 64.

W charakterystycznych połączeniach: (nie)bytność pańska(-ie, -i) (2), chęć (2), dotknienie, dozor, kochanie, litość (6), myśl (2), nawiedzenie, niedbanie, nienawiść, obrzydzenie, odkupienie, odpowiedź (2), omierżenie, omieszkanie (2), opatrzenie, opuszczenie, pilność (4), pociecha, podanie, pogrożenie (pogrożki przegrożki) (4), pokuszenie, porada, postrachy, pośmiewisko, powod powołanie (7), praca, proba (2), proroctwo (4), przestrzeżenie (przestroga) (4), przymuszenie, przypowieść, przyście (3), przytomność, rozkosz, rozmowa (2), rozsądek (4), siedzenie, skazanie (3), skutek [= dzieło] (2), sprawiedliwość [=sąd] (13), staranie (2), śluby (2), świadectwo (2), umowa (2), umysł (3), uniżenie, uraczenie, uskarżanie, usprawiedliwienie (4), uzdrowienie, wesele, wiadomość (wiedzenie) (3), władza (3), wołanie (2), wyrzeczenie, zakazanie (3), zapowiedź, zaszczycenie [= obrona], zaślubienie (6), zawołanie (4), zbawienie (wybawienie) (3), zdanie, zjawienie (3), zmowa, zwierzenie, zwycięstwo (2), żałość, życzliwość.

Wyrażenia: »błogosławieństwo(-a) (a. (u)błogosławienie), dobrorzeczenie pańskie« = benedictio Domini Vulg [szyk 28:3] (30:1): RejPs 34; Dobrorzecżenie Páńſkye/ cżyni wſzego hoyność BielKom B7; Iáko ſluby ſwe pánu oddawáć mamy chcemyli nád ſobą obietnice błogoſláwyeńſtw Páńſkich odnieść. LubPs O2v marg, K3 marg, cc5v, cc6; Leop Gen 26/29, Ps 128/8; RejZwierz 86; BibRadz I 1; RejAp 69v; Bez Páńſkiego vbłogoſłáwyenia trudno czo zrozumieć. RejPos 135 marg, 44, 81v, 85; BiałKat 148v; Ci co bywáli záwżdy z mądrą głową/ Błogoſłáwieńſtwo Páńſkie ſzcżęſciem zową. RejZwierc 229, 127, 140v, 141, 190; WujJud 189; CzechRozm 137v, 145; PowodPr 5, 60; SkarKaz 633b; CzahTr F3; GosłCast 6; SkorWinsz A3; RybWit [A]v.

»pański boski« [od: Pan Bóg] (1): ukazowaliśmy wielki niepoądek w sprawach sług kościelnych, z czego się jaśnie znaczy, że słowo pańskie boskie jest uciśniono Diar 70.

»cuda, dziwy pańskie« (4:1): Przecż ſobie ma wierny przypomináć pirwſze cudá Páńſkye/ ktore Pan nád miłośniki ſwoimi okázował. LubPs Z4v marg, dd4 marg, dd5 marg; ludźie znákomići We wſzytkim Izráhelu nagle ſą pobići. Imo to wſzytko przedśię óni nie przeſtáli Swych złośći/ áni dźiwów páńſkich vważáli. KochPs 116, 115.

»z dopuszczenia, z dozwolenia pańskiego; za dopuszczeniem pańskim; bez dopuszczenia pańskiego« [szyk 29:1] (23:3;2;2): A ieſli co s Páńſkiego przydzye dopuſzcżenia/ Iuż wſzytko wdzyęcżnie prziymuy RejWiz 62, 139; Duch też Páńſki wyſſedł od Saulá/ á wzruſſał go zły Duch/ z dopuſſcżenia Páńſkiego [et exagitabat eum spiritus nequam a Domino]. Leop 1.Reg 16/14; RejAp BB2, 23, 36, 57, 58 (10); á iuz [czart] był zoſtał kſiążęciem ſwiáthá tego z dozwolenia Páńſkiego. RejPos 76v; Obiegł gi [Jeruzalem] iuż ſrogi á widomy nieprzyiaciel ze wſzech ſtron/ zá dopuſzcżeniem Páńſkim RejPos 197, 50, 164 [2 r.], 212v, 217v, 218v (13); bo then [nieprzyjaciel] nie może ná cię ani ręki podnieść bez dopuſzcżenia Páńſkiego. RejZwierc 262, 124v, 152, 200.

»głos pański« [w tym: w nawiązaniach i tłumaczeniach Ps 28 (25)] = vox Domini Vulg, PolAnt [szyk 69:1] (70): Yeden bog yeſt/ y yeden Kryſtus/ yeden koſcyoł/ y yedná ſtolicá/ ná ſkále głoſem páńſkim vgruntowána KromRozm III O2; LubPs G4, G4v [7r.]; Iákie tu wierne duſze roſkoſzy miewáią/ Ktore Páńſkiego głoſu z rádoſcią cżekáią RejWiz 194; Głos Páńſki w mocy: głos Páńſki w wielmożnośći: Głos Páńſki wykręcáiący Cedry: y połamie Pán Cedry Libáńſkie. Leop Ps 28/4-5, Ps 28/3, 9, Is 66/6, Ier 38/20, 44/23; Y ſzemráli w namiećiech ſwoich/ á nie byli poſłuſzni głoſowi Páńſkiemu. BibRadz Ps 105/25, Is 66/6, Mich 6/9; BielKron 62v; Tu iuż tenże głos Páńſki ktory Ian ſwięty ſłyſzał z niebá dokłáda/ co ſie będzie działo po vpadku tego Bábiloná nędznego. RejAp 151, AA3, 11, 11 v [3r.], 12v [5 r.], [14]v [2 r.] (24); RejPos 274v marg [2 r.], 332v; RejZwierc 102, 178, 258v, 260; WujJudConf 157; BudNT Act 7/31; Głos páńſki deſzcze leie/ głos páńſki gróm ſrogi/ Y okrutné pobudza ná powietrzu trwogi KochPs 40, 40 [5 r.], 122; ArtKanc K2v, K12; LatHar 346 [5 r.], 347 [4 r.]; WujNT Act 7/31; SkarKaz 347a.

»gniew (a. rozgniewanie), popędliwość, pi(e)rzchliwość, srogość, furyja, zapalczywość pańska(-i, -ie)« [w tym: gniew i popędść (1)] = furor a. ira Domini Vulg, PolAnt [szyk 140:9] (141:3:2:2:1:1): RejPs 42v marg, 76, 118, 129v marg, 158; Iż człowiek zuczinku ſwego Ieſt godzien gniewu páńſkiego. RejKup Lv, z2v; KromRozm I G4; MurzHist Bv, V; W Tym Pſalmie ieſt modlitwá ku Pánu Bogu duſze ſkruſzoney/ ktora ná ſię cżuie przyſzłą ſrogość rozgniewánia Páńſkiego/ zá ſproſne złośći ſwoie. LubPs B4v, K3v, L2 marg, R6v; RejWiz 130v, 149v, 161v marg, 163, Ddv; że ſie vdáli służyć bogom inym/ [...] dla tego tedy rozgniewáłáſie zápálcżywość Páńſka ná thę źiemię Leop Deut 29/27; Zruſſyłá ſie ieſſcże gniewem pierzchliwość Páńſka ná lud Iſráelſki Leop 2.Reg 24/1, Num 11/10, 32/14, 2.Par 36/16, Ier 4/8, 50/13; bo pewnie gniew popędliwoſći Páńlkiey nád wámi ieſt BibRadz 2.Par 28/11, Iudic 2/20, 2.Reg 22/13, 2.Par 19/2, Is 5/25, I 386a marg (10); BielKron 4 [2 r.], 92, 93; A tu iuż ſłuchaymy co ſie sſtáło gdy piąthy Anyoł wylał gniew Páńſki z bánie ſwoiey ná ziemię. RejAp 135v, BB2v, 122v, 132 [2 r.], 132v [2 r.], 135v (11); Iáko ich też záſię wiele/ ktorzy odmieniali ty opocżne ſercá ſwoye/ á wielkie pociechy bráli od Páná ſwoiego: Iáko miáſto Niniwen gdy miało w zyemię wpaść zá ſrogim rozgniewániem Páńſkim RejPos 65, 6 [2 r.], 6v, 12, 30v marg, 33 (45); Mieyże thy iedno zbroię s pocżćiwośći/ A helm ná głowę włoż páńſkiey ſrogośći RejZwierc 116v, B3 [3 r.], [283]v, 40v marg, 64v, 119 (25); WujJud 192; WujJudConf 137; RejPosWstaw [1103]; BiałKaz L4v; A potym w gniewie y popędliwośći Páńſkiey [Saul] ieſt z kroleſtwá zrzucony CzechRozm 246v; KarnNap D; KochPs 117, 161, 162; NiemObr 7, 174, 180; WerGośc 207, 237; WerKaz 294; KochPieś 32; GrabowSet Q2v; LatHar [+10]v, 158; Ale oni ſzydźili z Poſłow Boſkich/ [...] ták długo áż furia Páńſka przypádła ná lud iego PowodPr 11, 76; SkarKaz 3a; SkarKazSej 667b, 683a, 707b.

»krolestwo [= władza] (jest) pańskie« = regnum Domini PolAnt [szyk 31:1] (32): Bo pańſkie ieſt kroleſtwo/ á on będzie panował ludu. TarDuch A4; LubPs G4, V3 marg, V6 marg, X5 marg, cc5v marg, ff marg [3 r.]; BibRadz 1.Par 28/5; RejAp kt, 103; gdyż kroleſtwo Páńſkie á moc y dobrodzyeyſtwá iego niewidome ſą/ ále ſą pewnieiſze niż widome RejPos 326, 84v marg, 85 [3 r.], 247v marg, 313 [2 r.], 315 (12); Y iáko maſz záwżdy iſt być opieki ſwoiey/ y rozſzyrzonego kroleſtwá nád ſobą Páńſkiego RejZwierc 179v, 131, 132v, 138v, 141v, 198v marg, 206v, Aaa4.

»łaska pańska« [w tym: z łaski pańskiej (36), za łaską pańską (10)] [szyk 182:20] (202): BierRaj 23v; RejPs 33v, 46, 54 marg, 55, 135v (9); Ach toć wiełka łaska pańska kogo rozum rządzy RejJóz F5v, A6 marg, E8v, K2, P4v, P7, Q4; RejKup B, 14, r4, Sv, ſ6, dd2v; MurzHist C2, D3, Fv, G3v, G4v; MurzNT A4, 58v, 96; KromRozm III N7; MrowPieś A3v; Iuż cie Bogu polecam towárzyſzu miły/ Aby ſie w Páńſkiey łáſce twe dzyatki mnożyły. BielKom C7, G5v; GliczKsiąż C7, 14; Nye widzyałem ya nigdy cżłeka pobożnego/ Iżby mu z łáſki Páńſkyey cżego nye doſtáło LubPs K2, E4 marg, H3 [2 r.], I3v marg, K2v marg [2 r.], L3 (20); Ale byś był namędrſzym/ byś był y ányołem/ Przedſię bez Páńſkiey łáſki záwżdy będzyeſz wołem. RejWiz 137v, A4 [2 r.], 53 [2 r.], 53v marg, 80v, 100v marg (26); RejZwierz 132v, 135 [2 r.]; Y poſzcżęśćiło mi ſię zá łáſką Páńſką [in benedictione Domini] żem népełnił práſę iákoby z pierwſzego zbieránia. BibRadz Eccli 33/17, *4v, II 32a marg; BielKron 3, 4v, 158, 467v [2r.]; RejAp AA3v, 1, 3, 6v, 112v (8); RejPos 13, 27v, 52v, 62, 63 (28); gdy mówiſz y wyznawaſz Pánnę być łáſki bożey pełną/ proś páná: ábyś mógł vczeſnikiem łáſki páńſkiey być BiałKat 231; KuczbKat 180 [2 r.]; RejZwierc 2 [2 r.], 3 [2 r.], 40v, 86v, 88v (13); RejZwiercTrzec Aaa2v; WujJud 100; Wiemy iáko Piotr Apoſtoł vpadł w záprzenie Páná ſwego/ á przedśię do łáſki Páńſkiey przywrocon. WujJudConf 138, 91; KarnNap A3v, Bv, B3v, Cv, D2v (10); KochPs 101, 115, 147, 154, 171 (9); Niewydaſz/ widzę/ oycá zacnégo Hetmáná: Tákże ſzczodrze y tobie Páńſka łáſká dáná. KochJez A2v; KochPieś 32; ArtKanc K18v, Lv, N11, S17v; KochProp 15; PaprUp B2v; ZawJeft 5, 25; GrochKal 21; Phil G4; KochFrag 51; KochFragJan 4 [2 r.]; OrzJan 67, 69 [2 r.], 92, 106; LatHar 199, 383 marg, 648; WysKaz 7; JanNKar A3; SiebRozmyśl Bv, [M2]; MIeczyſław pierwſzy pan náſz Chrześćiáńſki, Doſtawſzy przy Chrzćie świętym łáſki Páńſki. [...] Sſtał ſię dziedzicem kroleſtwá wiecznego. KlonKr C; CiekPotr 90; CzahTr B2v; GosłCast 3, 6, 19.

»miłosierdzie (a. miłosierdzieństwo) pańskie« = misericordia Domini Vulg, PolAnt; miseratio Domini Vulg [szyk 119:3] (122): RejPs 29v, 46, 198; RejKup o2, r6; MurzHist B4v, E4, 13, S3v; Miłoſyerdzyeńſtwá Páńſkye nyech Páná wyznáyą LubPs Y5, A5v, B5 marg, F4v marg, Gv marg, L3v (22); Leop 1.Reg 12/7, 20/14, Ps 106/43, Eccli 5/6; BibRadz Ps 106/8, 116 arg; RejAp 1v, 2v, 19, 19v, 35v marg (17); Abowiem bez miłoſierdzia Páńſkiego/ wizytki ſpráwy náſze [...] zámknął Pan Bog pod grzechem. RejPos 129v, 11v, 13, 49v, 74, 76 marg (46); A iáko prędkie ieſt miłoſierdzie Páńſkie/ o ktorym piſmo powieda: Ktorey kolwiek godziny weſtchnie cżłowiek/ grzechow iego więcey pámiętháć niebędę. RejPosWiecz3 98v, 98 [3r.], 98v; BiałKat 383v; RejZwierc 36, 200, 200v, 205, 255v (8); WujJudConf 112v; ArtKanc Q20; Ná miłośierdźiu/ godźi ſię/ ſtworzeniu/ Páńſkim polegáć. GrabowSet T3; KołakSzczęśl B4v; Abowiem co ſię temu łotrowi ſzczęśliwemu sſtáło/ toć nie było práwo poſpolite/ ále oſobny przywiley/ y rzadki przyład Páńſkiego miłośierdzia. WujNT 293; WysKaz 6, 12; CzahTr F4v.

»miłość pańska« [szyk 4:1] (5): Aby ſzie każdy doſwiadcził Ieſliby ktemu godzien był. [...] Dzierzacz ſie wierney ſtałoſczj Niewathpiacz w panſkiey miłoſczy. RejKup m6v; MurzHist O2; GliczKsiąż C7; BibRadz I 353v; RejPos 142.

»niełaska pańska« [szyk 5:1] (6): Tu prorok nárzeka ná niełáſkę páńſką iż ták dopuſći rozmáitem národom pogáńſkiem dręczyć lud iemu poruczony RejPs 123v, 65v, Ff3; RejPos 152v, 280; RejZwierc 173v.

»obietnica(-e) pańska(-ie)« [w tym: z obietnic(e) pańskich(-ej) (33), wedle (a. według) obietnic(e) pańskich(-ej) (32)] [szyk 166:11] (177): RejPs 36v; MurzHist P3v, S2; MurzNT 11, 96; KromRozm II ſ2v, t, y, y2; KromRozm III Gv, M4v, N4v, Q3v; Potym zyemyę pożądliwą záś márnye wzgárdzili/ Onym obyetnicam Páńſkim namnyey nye wyerzyli LubPs Y3, Ev marg, H3v marg, Z4v marg, bb4 marg, cc2 marg, ee4 marg; RejWiz 14, 180 marg, 194, Dd3; RejZwierz 123v; BibRadz I 1, 436b marg; BielKron 13v, 27v, 30v, 264v, 462v [2 r.]; Iuż rozumieſz co to ieſt koroná żywotá/ á iákie ſkárby á iákie bogáctwá ony wiecżne zámykáią ſie w tey obietnicy Páńſkiéy. RejAp 23, 5, 6v marg, 24, 24v marg, 33v (20); iż wedle wſzech obietnic Páńſkich y Prorockich ten zbáwiciel á práwy Bog miał ſie okázáć á národzić w cżłowiecżeńſtwie ſwoim RejPos 16, 16 [2 r.], 21, 31, 66v, 72v (67); BiałKat 153v, 186; KuczbKat 279; Pátrzże co to cżyni niewiara á wątpienie w obietnicach Páńſkich. RejZwierc 257, 5, 35v, 37, 40, 57 (41); Iáſnać ieſt obietnicá Páńſka/ Ktho vwierzy á okrzći ſie/ ten zbáwion będzie KarnNap A4v, A4, C, C3v, C4v; KochPs 161; SkarŻyw 600; ReszPrz 97; GrabowSet Rv; Ale iż człowiek ſpráwiedliwy [...] nie vſtáie w wierze/ choćia ſię Páńſkie obietnice nie záraz wypełnią. WujNT 526, 3 marg, 193; SiebRozmyśl K3v.

»objawienie pańskie« = revelatio Domini PolAnt, Vulg (5): BibRadz 2.Cor 12/1; Noe máiąc iuż ſześć ſet lat/ według roſkazánia á obiáwienia Páńſkiego/ nábrawſzy s ſobą żywnośći [...]/ wſiadł w okręt z żoną y s ſyny y z żonami ich. BielKron 4v; RejAp 75; WujNT 2.Cor 12/1, s. 647.

»obrona pańska« [w tym: w obronie pańskiej (12)] [szyk 20:4] (24): Pociechá wiernym iż ſą w odpocżynyenyu á w pokoyu za obroną Páńſką. LubPs M4 marg, B2v marg, cc4 marg, ff4v; A wy ſie rozráduycie wierni ktorzy mieſzkacie w niebie/ tho ieſt pod kroleſtwem á pod obroną Páńſką RejAp 103, 6v, 48, 65, 119, 171v; RejPos 131, [136]v, 309; RejZwierc B2v, 131v, 132v, 173, 173v marg, 198v, Bbb; KarnNap B3v; W tym niebeſpieczeńſtwie będąc ia położony/ Vćiekłem ſye do oſtátniéy páńſkiéy obróny. KochPs 23, 28, 157.

»opatrzność(i) pańska(-ie)« [w tym: w opatrzności pańskiej (8)] [szyk 46:5] (51): LubPs A3; tu bedzye roſpráwá o opáthrznośći Páńſkyey nád wiernymi. RejWiz 125, A7v, 137; RejZwierz 126v; ále rozumiey/ iż wierni á niewierni ſą záwżdy po ſwiátu roſproſzeni/ á chociay ſpołu bywáią/ ále rozno ſą y przezwiſki/ y opátrznoſciámi Páńſkimi rozdzieleni. RejAp 92v, [14] marg, 61, 61v, 65, 69v, 112v; A o niewiernych piſmá wſzytki poſwiadſzáią/ iż nie tylko áby mieli być w iákiey opatrznośći Páńſkiey/ ále wſzędy przeklęctwá á pomſtá vſtáwicżnie thuż chodzi zá nimi RejPos 277, 80, 117, 134, 159v, 162v (29); RejZwierc 128; Niech to piſmem będźie nápiſano złotym/ Dla wieku przyſzłégo áby swiát ná potym Miał pámiątkę páńſkiéy dźiwnéy opatrznośći KochPs 152, 26; GrochKal 21; WujNT 232, 372, 505; WysKaz 9, 11 [2 r.].

»opieka, piecza pańska« [w tym; w opiece pańskiej (18)] [szyk 42:11] (51:2): Nadobna náuká iáko ſwe nyedoſtátki w opiekę Páńſką porucżáć mamy. LubPs O2 marg, B4 marg, 06 marg, R3v marg, Y2v, aav marg; Iuż więc nád tobą ſtánie wnet Páńſka opieká/ Ze cie iáko źrzenice będzye ſtrzegł do wieká. RejWiz 135, 4v, 96, 117; RejAp 106, 113, 156, 171v, 182v; A nigdy á nigdy żaden nie był ſłychan ktoby był opuſzcżon/ kto chodził w opiece Páńſkiey RejPos 218v, 27v [2 r.], 34v, 39v, 44v, 50 marg (25); RejZwierc 5, 141v, 179, 198v, 205, 270 marg, [272] [2 r.]; KochPs 78, 98, 113, 187; Skąd iáśnie widzimy/ oſobliwą pieczą y opatrzność Páńſką o Rzymſkim kośćiele WujNT 505.

»pomoc, (w)spomożenie pańskie(-a)« [w tym: za pomocą,, wspomożeniem pańskim(-ą) (21)] = auxilium Domini Vulg [szyk 29:10] (25:14): Położyli niektorzy nádzieię zwyćięſtwá ſwego wrozmáitych przypráwach możnoſći ſwoich/ á my tylko wnádzieię ſpomożenia páńſkiego RejPs 29; KromRozm II c; Pytánie pocyeſzliwe troſkliwego duchá/ áby ſie nie trwożył/ máiąc mocne vfánie w wſpomożeniu Páńſkim. LubPs L4v marg, B5v [2 r.], Ev marg, E4v marg, R5 marg; RejWiz 82 marg, 135, Cc4; Nie wy ſie będźiećie potykać/ iedno tylko śmiele ſtoyćie/ á oglądaćie pomoc Páńſką nád ſobą Leop 2.Par 20/17, 2.Mach 8/35; BibRadz *5, I 473d; Obalą ſię za pomocą PANSKą mury iego [Jerycha] BibRadzBaz ktv; RejAp BB6v, 6v, 112v, 158; RejPos 71, 130v, 165v, 166, 269v; RejPosWiecz3 98v; WujJudConf 14v; KochPs 37; SkarŻyw 41, 500; NiemObr 68; Prácuy we dnie/ prácuy w nocy/ Próżno bez Páńſkiéy pómocy KochSob 57; ArtKanc N14; KochProp 11; PaprUp B3; GrabowSet Q2v; OrzJan 34; LatHar 682; WujNT przedm 3.

»pomsta(-y) pańska(-ie)« = ultio Domini Vulg, PolAnt (12): Bo pomſty ná hárdego Páńſkie nie przeminą. RejWiz 173v, 175; Leop Is 34/8, Ier 50/15, Soph 1 arg; vpádły grunty iego [Babilonu]/ mury iego rozrzucone ſą/ ábowiem nád niem pomſtá Páńſka BibRadz Ier 50/15, I 363c marg; RejAp 179v; RejPos 74 [2r.], 202, 334v.

»postanowienie pańskie« [szyk 23:1] (24): Którychto trzech vſtáw/ niemoże nigd zepſować abo w námnieiſzem punctie nad poſtanowięnié pańſkié naruſzyć MurzNT 58v, 81; RejWiz A3; RejAp 37v, 43, 82v, 165, 179, 196v; RejPos 129v, 178v, 198v, 229v, 235v (8); ktorzy [heretycy] ſie chcieli ſprzećiwiáć temu mocnemu poſtánowieniu Páńſkiemu/ á co inſzego nowego wymyſiáć ſobie. RejZwierc 259; WujJudConf 150v, 155, 155v; SkarJedn 261; NiemObr 145; álbowiem to ieſt Páńſkie roſkazánie/ y poſtánowienie/ áby dźień był do roboty obrocony á noc do ſpánia. ReszPrz 51.

»prze(j)źrzenie (a. przejrzenie) pańskie« [w tym: z przejźrzenia pańskiego (16), za przejźrzeniem pański(e)m (4), wedle przeźrzenia pańskiego (3)] [szyk 40:2] (42): MurzHist G4v; LubPs Y4; Co komu los przynieſie s Páńſkiego przeźrzenia/ To mu záwżdy przypada z dawnego zrządzenia. RejWiz 129, A7, 125; RejZwierz 108v; RejPos 2v, 24v [2 r.], 42v, 74 marg, 140v (25); RejZwierc 3, 199, 201, 204; Ia tobye Cżytelniku/ com widział to piſzę/ [...] Iák ſie tám náſzym poſłom s Krolem ſwym wodziło/ Iák go przeyrzenie Páńſnam przyprowádziło. StryjWjaz A3; KochPs 178; WerGośc 203; KochPieś 10; żeby káżdy rozumieć mógł/ że ſie to wáſzéy kró: M. ták z przygody/ á nie zá przeyźrzeniem páńſkim trafiło. OrzJan 109; WujNT 505 marg; PowodPr 24.

»przeklęcie (a. przeklęctwo(-a)) pańskie« [szyk 12:4] (16): RejWiz 155v, 191v; Vpádłá też przed nim ſmierć ona wiecżna/ ktorą záwżdy márli przodkowie náſzy/ będąc w onym przeklęciu Páńſkim RejPos 29, 2, 32, 34, 81v, 145v (9); RejZwierc 259v, 260v; Ieſzcze iedli/ ieſzcze im w gębie mięſo tkwiáło/ Gdy ſie páńſkie przeklęctwo ná nich okazáło. KochPs 116; Cżytay ſobie ieſzcże w Kśięgách Moyzeſzowych o przeklęctwách Páńſkich/ ktoremi przeklina ludźie wſzetecżne. WerKaz 298, 300.

»przymierze(-a), testament pański(e)« = foedus a. pactum Domini Vulg; testamentum Domini PolAnt (22:6): LubPs Z4v; Leop Deut 29/25, 1.Reg 20/8; Przez to słowo Brátá rozumiemy ty ktorzy ſą przyłączeni w przymierze Páńſkie BibRadz I 113d marg, I 1, Eccli 39/10[11]; Azáſz nie od tego cżáſu zgwałcon ieſt Teſtáment ſwięthy Páńſki RejAp 170v, Ff2v; RejPos 297v; KochPs 115. Cf Zestawienia.

»rada pańska« [w tym: wedle rady pańskiej (5)] [szyk 16:3] (19): MurzHist B3; LubPs I, Y2v; RejWiz A4; RejAp 44v; Abowiem iuż tákiego káżdego ſtan ieſt nieomylnie przeźrzan/ y opátrzon/ [...] ktokolwiek iedno wedle rády Páńſkiey pirwey ſzuka ſwiętego kroleſtwá iego RejPos 315v, 164, 189, 190, 205v marg, 240 marg, 261v, 335 marg; Abowiem rádá Páńſka/ ſtać wiecznie będźie BiałKat 208v; RejZwierc 259; KochPs 39; SkarŻyw 542; Zá czyią ſpráwą we dnie ſłóńce chodźi? A mieśiąc świéći/ kiedy noc nádchodźi? Káżdy znáć muśi króm wſzelákiéy zwády/ Ze ſie to dźieie wſzytko z Páńſkiéy rády. KochFrag 16; WujNT 81.

»ratun(e)k (ratunki) pański(e)« [szyk 5:1] (6): Iż ſie w grzeſznich duſzá trwoży/ ale cżym yą cieſzyć iedno wiárą o rátunku Páńſkim. LubPs L4 marg, E4 marg, aa2 marg, cc2v marg; BibRadz 291a marg; bo ſumnienié zdrówé/ Ma Páńſkié potáiemné rátunki gotowé. ZawJeft 22.

»rozkazanie(-a), przykazanie(-a) pańskie« [w tym: z rozkazania, przykazania pańskiego (50), wedle (a. według, a. wedla, a. podług) rozkazania, przykazania pańskiego (20), nad rozkazanie pańskie (8), za rozkazaniem pańskim (6); w tym też o dekalogu) = mandatum a. verbum a. praeceptum Domini Vulg, PolAnt; imperium Domini Vulg [szyk 194:34] (146:82): Wtym pſalmie prorok vczy iákie dobrodzieyſtwá ći znać będą ktorzy ſtrzegą przykazánia pánſkiego RejPs 54, 138v, 176, 184, 193v; SeklKat 14; RejKup Bv, b8, c4v, x5; MurzNT 28v, 53v marg, 93v; KromRozm II f4v, h4; Yego ſtolicá przodkyem v was byłá/ ktora potym z roſkazánya páńſkyego do Rzymá yeſt przenyeſyoná KromRozm III N7, B8v, E5, 07v, P4; Wſzytki rzecży w oczemgnyeniu na roſkazánie Páńſkye vſtáną. LubPs X6 marg, B6 marg, D2, E4 marg, G3 marg, H4v marg (14); KrowObr 178v, 185; Leop Deut 1/43, 2.Reg 12/9, 3.Reg 18/18, Bar 2/10, Luc 1/6, 1.Cor 7/25, 14/37; BibRadz I 5b marg, Lev 4/2, Deut 1/43, I 113d marg, Iudic 2/17 (13); Zoná Lotowá nád roſkazánie Páńſkie gdy ſie obeyrzáłá ná miáſto/ obroćiłá ſie w ſlup ſolny BielKron 12, 1v, 4v, 29, 31v, 32v [2 r.] (26); Káżdy niechay przeſtrzéga ſwégo záwołánia/ Duchowni niech vczą Páńſkiégo Przykaźania. KochZg B; LeovPrzep 12; RejAp 1, 11, 27, 56, 74 (16); HistRzym 38v; RejPos 32, 33 marg, 51, 64v, 68 (35); RejPosWiecz3 98; BiałKat 63v, 131, 205 marg; HistLan Dv, F2v; KuczbKat 265; RejZwierc 43, 82v, 120, 192v, 196 (10); WujJud 97v, 152 [2 r.], 223; Gdyż to dobrze wiemy/ że głoſu y roſkazánia Páńſkiego powinniſmy ſłucháć WujJudConf 157, 9 [3 r.], 53v, 61v, 84v, 150v, 151, 156; BudBib Eccli 29/24[26], 2.Mach 2/2; BudNT 1.Cor 7/25; CzechRozm 251v; KarnNap B4v, E4; KochPs 3, 161; SkarŻyw 558; CzechEp 116 [3 r.]; NiemObr 11, 72, 178; ReszPrz 51, 107; WerGośc 210; ArtKanc L; LatHar 685; Te bramy Phylakteria były z pargáminu/ ná ktorych dziesięcioro Páńſkie przykazánie było nápiſáne WujNT 97, 21 [2 r.], 48 marg, 151, Luc 1/6, s. 193 [2 r.] (33); WysKaz 22; Siodme przykazánie Páńſkie/ pod tytułem kradźieży/ zákázuie wſzelkiey nieſpráwiedliwośći ná máiętność bliźniego ſwego. PowodPr 75, 6, 27 [2 r.], 58, 70.

»sąd(y) pański(e)« = iudicium Domini PolAnt [szyk 110:7] (117): RejPs 142v, 184v, 218v; Bo rzadky kto by tu baczył [...] Sktora ſprawą wtym nierządzie Ma ſtanąċ na pauſkym [!] ſądzie. RejKup Fv, b3v, e7v; MurzHist O4, T; LubPs E marg, Ev; Srogye pyekło podemną/ Páńſki ſąd nádemną RejWiz 71, 121v, 130v, 131v, 132v, 164 marg, 178v, Dd3; BibRadz I 356a marg, Mich 6/2, 143d marg; Pothym iuż Apoſtoł piſze/ iáko po ſądzye Páńſkim ma być wſzytko odnowiono RejAp 174, AA4v, BB5 marg, CCv, 9v, 40 (46); Sálomon ſzyroko nápiſał: Iáko ći nędzni od tich możnich ná tjm ſwiecie vćiśnieni/ będą im zá ſię ſrodzy cżáſu ſądu Páńſkiego RejPos 85v, 2v, 4v marg, 7v, [36], 133v, 222v marg, 260v; RejZwierc B2v, B3, 4v, 41, 48 (26); WujJud 15v; RejPos [213]; Niéchay ſye ná mnie páńſkim ſądóm przypátruią/ Którzy fortunie rząd przypiſuią KochPs 59; SkarŻyw 196; KochTr 24; ArtKanc P20v; LatHar +++2v, 158, 200, 669, Aaa7v; iż ácz dzień ſądu Páńſkiego pewnie będzie/ [...] wſzákże nie ták rychło będzie WujNT 712, 92; WysKaz 2; PowodPr 7, 11.

»(s)karanie, (s)kaźń pańska(-ie)« = correctio Domini PolAnt; disciplina Domini Vulg [szyk 21:1] (14:8): MurzHist G; áby ći ktorzy ſye bogá nye boyą/ kaźni páńſkyey ſye bali KromRozm III P; LubPs Sv marg, bb2 marg; Nie odrzucayże ſynu moy karánia Páńſkiego BibRadz Prov 3/11, I 461; RejAp 47v, 134v [2 r.], Ff4v; RejPos 218; BiałKat 196; Abowiem to miáſto ieſt złośći nápełniono y s krolem iego/ á godno ieſt tákiego ſkaránia Páńſkiego. RejZwierc 261v, 185, 188v, 255, 255v; KarnNap F2v; WujJud 30; SkarŻyw 492, 583; WujNT Hebr 12/5.

»słowo(-a), rzecz, mowa, sprawa pańska(-ie)« = to, co Bóg mówi (też przez proroków); verbum a. os Domini Vulg, PolAnt; sermo Domini Vulg [szyk 181:9] (173:10:61): RejPs 17v; SeklKat H4; KromRozm III N4v; 1.Diar 70; GliczKsiąż D; LubPs E3 [2 r.], G4 marg, G4v, H4v [5 r.], ff3v; RejWiz 119; I nátychmiaſt rzecż Páńſka ſtałá ſie do niego/ rzeknąc: [...] Leop Gen 15/4; Aby ſie ſpełniły ſlowa Páńſkie przez vſtá Ieremiaſſá Leop 2.Par 36/21, Num 11/24, Ios 24/27, 2.Reg 24/11, 3.Reg 13/5, 17 (53); BRzemię ſlowá Páńſkiego/ kthore ieſt podáne Izráelcżykom/ przez Máláchiaſzá. BibRadz Mal 1/1, Ex 19 arg, Num 11/24, Deut 5/5, 1.Reg 15/1, 3.Reg 2/27 (42); BielKron 29, 40, 42, 63v, 86v (9); A iżby wierni Páńſcy w roſpácż nie przychodzili/ oto ſluchay ſpráwy Páńſkiey/ iż ty cżáſy niedługo przyść muſzą RejAp 84, 5 marg, 5v, 10v, [13]v, [14]v marg (18); RejPos 27, 30, 63v, 64, 64v (24); RejZwierc 196; WujJud 173v [2 r.]; WujJudConf 23, 214; MycPrz I A4v; BiałKaz D4v; KarnNap C3v; Páńſkié ſłowá ſą czyſté/ y próżné przygány/ Páńſkié ſłowá bránt ſzczéry/ śiedm kroć przeléwány KochPs 17, 45 [2 r.], 82, 83, 132, 160, 214; SkarŻyw 80; CzechEp 277; NiemObr ktv, 69; KochMRot A2v; Phil Q2; WujNT Luc 3/2, s. 306; PowodPr 56; SkarKaz 274a, 633b; SkarKazSej 660a, 667b.

»sprawa(-y) pańska(-ie)« = opera Domini Vulg, PolAnt; opus Domini PolAnt [szyk 96:10] (106): A człowiek vſſeteczny ſnadz máło álbo nic iemu rożumie/ áni ſie wzruſſy dziwnymi ſprawámi páńſkimi RejPs 137v, 27, 114 [2r.], 166 marg; RejKup B; MurzHist Q4v; LubPs G3v [2 r.], M4, P2 [2 r.], R2, R3 marg (13); RejWiz A7v; Tedy rzekł Moizeſz do ludu: Nieboyćieſie: ſtoyćie/ á pátrzayćie ná wielkie ſpráwy Páńſkie [stale et videte magnalia Domini quae facturus est hodie] Leop Ex 14/13, Ios 24/31, Ps 27/5, 76/12; BibRadz Iudic 2/7, Eccli 39/20[21]; W tych źiemiách mieſzkáli przed národzenim Páná Kryſtuſá Iebuzei/ Kánánei/ Hiwei/ Hittei etć. ále przez ſpráwę Páńſką wygnáni ſą przez Dawidá y inne krole Zydowſkie BielKron 264v, 2, 2v; W páńſkie ſpráwy vgodzić trudno. RejAp 18 marg, AA2v, AA4v, BB6v, 3 [2 r.], 17 (18); RejPos 16v [2 r.], 18v, 22v, 24v, 25v (34); RejZwierc B2v, 1.marg, 126, 176, 176v, [203]v, Bbb2; BudBib 2.Mach 10/1, Eccli 35/20[22], 39/37[39]; będę ſlawił po wſzéy źiemi Sprawy páńſkié rymy ſwemi. KochPs 178, 69, 92, 94, 144; SkarŻyw 196, 557; WerGośc 213; BielSen 5; ZawJeft 25; GrabowSet T4, Xv; LatHar 366; SiebRozmyśl F3.

»straz(a) (a. stróża) pańska« [szyk 13:2] (15): iż żawzdy nad prawym pilna pańska ſtraża RejJóz G2; RejAp 182v; Iż prożna ieſt ſtraż y pilność twoiá około domu twego/ ieſliże ſtraż á pilność Páńſka nie będzye około niego. RejPos 351v, 26v marg, 78v marg, 228, 264v, 298 (11); RejZwierc 131v, 205.

»upominanie(-a) (a. napominanie) pańskie« = divinum responsum PolAnt (21): Leć to napominanié páńſkié mogłoby nás nauczyć/ abyſmy w wierze chrześcjańſkiéi rzecz każdą/ za podeirzaną mieli którá iedno nie ieſt wedle ſłowa bożégo MurzNT 81; BibRadz 2.Mach 2/4; RejAp 2 marg, 19 marg, 58v, 71v, 91 (10); RejPos 162; Iáko ieſth złe wzgárdzenie vpominánia Páńſkiego. RejZwierc 256v marg, 5v, 259v, 260, Aaa4v; BudBib 2Mach 2/4; SkarŻyw 82; WujNT 369.

»wola pańska« [w tym: wedle (a. według) wolej pańskiej (18), z wolej pańskiej (13), nad wolą pańską (13), bez wolej pańskiej (5), z wolą pańską (5), przećiwko) wolej(-i) pańskiej (4)] = voluntas Domini Vulg, PolAnt [szyk 148:30] (178): RejPs 93, 138v, 174, 193v; RejJóz O2v, P8v; RejKup f6, Q, aa6; MurzNT 56, 76 [2r.]; Spráwy náſze bárzo niegruntowne/ S páńſką wolą vcżynki nierowne BielKom F7; Záłobliwa modlitwá s przypominániem wielkiey żáłośći ktora trápi wiernego/ gdy ſle tu czo dzyeye nád wolą Páńſką. LubPs H2 marg, D2, O2 marg, V4 marg, X4v marg, aa4v marg, aa5 marg; Tám ſie modlił [Salomon w świątyni] pokornie/ y cżynił ofiary/ Iáko był s Páńſkiey woley dawny zwycżay ſtáry. RejWiz 184, 38, 116v, 117, 134 [3 r.], 135v (21); Leop 2.Mach 12/16; RejZwierz 105; BibRadz I 53c marg, Is 53/10; [Mojżesz] Wyrzekſzy tho nápominał Iozue/ áby ciągnął z woyſkiem przećiw Kánáneyſkim według woley Páńſkiey. BielKron 45v, 29, 45, 335; Tu iuż dáley Apoſtoł opowiáda wolą Páńſką/ iáko koſcioł ſwoy wierny ma wolą záwżdy w cáłośći záchowáć RejAp 89, 11, 27, 32v marg, 33, 35 (26); HistRzym 38v; ácż káżdy grzech którykolwiek ieſth przeciw woli Páńſkiey/ iedna nam potępienie/ y gniew wiecżny Páńſki RejPos 131; Y wziął [Mojżesz] dwie tablicy/ ná ktorych byłá oná ſwiętha wola Páńſka nápiſána. RejPos 141, 18v, 24v [2 r.], 39 marg, 39v marg [2 r.], 44 marg (63); BiałKat 166; BielSat H2; Słuchay pilno iż ſie to wſzytko dzieie z woley Páńſkiey á zá ſpráwiedliwym ſądem iego. RejZwierc 261v, 33v, 42 [3 r.], 42v [4 r.], 55, 132 (22); WujJudConf 9; KarnNap A2, C2,. E2; KochPs 135, 162; KochMRot B3v; Prózno ſye ma przećiwić człowiek Pánſkiéy woli KochTarn 75; KmitaPsal A5; GrabowSet B2; LatHar 664; WujNT Act 21/14, s. 677 marg, 845; WysKaz 14.

»zmiłowanie pańskie« (4): LubPs M2 marg; BielKron 5v marg; A ták tu może być wielka pociechá tym/ ktorzy ábo w vpadkoch/ ábo w przygodach leżą/ á ſtátecżnie cżekáią zmiłowánia Páńſkiego RejPos 74, 8v.

»z zrządzenia pańskiego« (2): Iáko y Thobiaſz gdy mu Anyoł wielkie dobrodzieyſtwá vcżynił z zrządzenia Páńſkiego/ gdy chciał vpáść przed nogi iego/ tedy mu tego ſrodze zákazał RejPos 13v, 55.

Zestawienia: »przybytek przymierza pańskiego« = tabernaculum foederis (Domini) Vulg (2): Przyſtąpił tedy Sálomon do Ołtarzá miedziánego/ przed przybytkiem przymierza Páńſkiego/ offiárował ná nim tyſiąc offiar Leop 2.Par 1/6, 2.Par 1/13.

»skrzynia (a. archa) przymierza, testamentu pańskiego« = arca foederis Domini Vulg, PolAnt (13:3): A wżdy ſie [Dawid] nic nie wſtydał ku ćći Páná ſwego/ Skákáć przed oną Archą przymierza Páńſkiego. LubPs A6; Leop 3.Reg 3/15, Ier 3/16; A we wnątrz poſtáwił Mieyſce Modlitwy w poſrzodku Domu/ áby thám byłá ſchowaná Skrzynia przymierza Páńſkiego. BibRadz 3.Reg 6/19, Deut 31/9, 25, Ios 6/8[7], I 153d marg, 1.Par 28/2, Ier 3/16; RejAp 96, 98; BiałKat 33v; CzechRozm 79v; LatHar 477; Y otworzony był kośćioł Boży ná niebie: y okazáłá ſię ſkrzyniá teſtámentu iego (marg) Páńskiego. G. (–) w kośćiele iego WujNT Apoc 11/19.

Szereg: »pański i krolewski« (1): wziął [Jezus] po onym vniżeniu ſwoim ná źiemi [...] wielką y napierwſzą cześć v Oycá nád wſzytko ſtworzenie/ y vrząd Páńſki y krolewſki ſpráwowánia wſzytkiego co ieſt ná niebie y ná źiemi SkarKaz 242b.
W przen (8): Iż to właſnie ná ſwiecie ieſt Páńſkie plewidło. RejWiz 70; Abowiem w káżdey ſpráwie małżeńſkiey napirwey bywa ſmowá/ potym ſlub y oddánie/ pothym przyniośiny do domu ſwego. (marg) Smowá/ ſlub y przynośiny Páńſkie. (–) RejAp 157v, Fſ2.
Wyrażenie: »drogi(-a), ścieżki pańskie(-a)« = działania boże (4:1): LubPs dd6v; KrowObr 206v; Wſzytki śćieſzki Páńſkie [semitae Domin] ſą miłoſierdźie y prawdá/ tym kthorzy ſtrzegą przymierza y świádectw iego. BibRadz Ps 24/10, Ez 18 arg; BudBib Ez 18/25.
e. Powstały z woli bożej (739):
α. Pochodzący od Boga, którego Bóg jest dawcą, autorem (461): Aggeuſz tedy poſeł Páńſki według poſelſtwá Páńſkiego/ mowił do ludu BibRadz Agg 1/13; RejAp 5v, 106, 160v; [człowiek] był poſtáwion ácż nie w niebie/ ále w Ráiu roſkoſzy Páńſkich RejPos 53; doſyć mamy ná onym przywileiu Páńſkim/ ktory nam ták vmocnić [...] racżył RejPos 202, 33v, 53, 61v, 89v, 119 (10); RejZwierc 171; Lecż my nietylko opowiádamy rozgrzeſzenie: ále ie prawdźiwie mocą Páńſką dawamy WujJud 224; A nie tylko Státut Páńſki ieſt vprzywileiowány przez Moyzeſzá/ ále go potwierdźić racżył y w nowym zakonie WerGośc 266.

W przeciwstawieniach: »pański ... ludzki, świata tego« (2): LubPs C3; A táć ieſt rozność [...] ſzcżyrey náuki Páńſkiey á náuki ſwiátá tego RejPos 85.

W porównaniach (2): [mamy to rozumieć jako] klucż związánia y rozwiązánia dány zwolennikom Páńſkim/ to ieſt ony dekretá Páńſkie iáko grom z niebá trzáſkáiące RejAp 166; Ták iż wſzędy á wſzędy pełnią ſie [...] ony ſrogie á nieomylne dekretá Páńſkie/ ktore [...] iáko młot ogniſty przerażáią opoki RejZwierc 184.

W charakterystycznych połączeniach: moc pańska(-i, -e), ordynaryja [= ustawa], pismo, pokoj, poselstwo (3), przywilej, sentencyja (4), statut, uspokojenie, wesele, zjawienie.

Wyrażenia: »dar(y) pański(e)« [szyk 21:4] (25): MurzHist B4v, R4v; MurzNT 13v; BielKom G5v; LubPs Pv marg, ggv; iż Duch ſwięty ſprawcá wſzytkich dárow Páńſkich vſtáwicżnie będzie w vſciech iego. RejPos 123v, 24v, 83, 157, 194, 215v, 264, 273v; RejZwierc B3, 74 [2 r.], 106v, 135v [2 r.], [193]v [2 r.]; SkarŻyw 312; Nie ma w ſwym ſzalenſtwie miáry/ Kto gárdźi Pánſkiémi dáry KochSob 59; LatHar 2.

»dekret(a) pański(e)« [w tym: z dekretu(-ow) pańskiego(-ich) (14), za dekretem(-y) pańskim(i) (10), wedle dekretu(-ow) pańskiego(-ich) (8)] [szyk 118:9] (127): RejKup Y; LubPs C2 marg; RejWiz 124v, 129v, 140v [5 r.], 141, 158v (12); Gdyż zá Páńſkim dekretem/ inák być nie może/ Nieſpráwiedliwym nigdy/ nie wſkuráć nieboże. RejZwierz 138v; dekrethá Páńſkie nierowno ſą pewnieyſze niżli ty ſmiecie ſwiátá tego. RejAp 148, 20, 48, 62, 97v, 120 [2 r.] (38); iáka ieſt ſtráſzliwa rzecż grzech/ á iáka pomſtá á okrucieńſtwo zá nim chodzi z dekretow Páńſkich RejPos 177v, 24v, 101 marg, 129v, 147, 153 (35); Bo dekret Páńſki ieſt iż zle nábytego nie tylko ſam co zle nábył/ ále y trzeći dziedzic nie pożywię. RejZwierc 48v, 2v, 3, 8v, 37v, 41 (34); WujJudConf 8v, 95; LatHar 669 [2 r.]; GosłCast 70.

»dobro(-a) pańskie« (7): Nápominánie ku [...] roſpámyętywányu onych dziwnych á niezlicżonych dobr Páńſkich. LubPs X6v marg, 13 marg, K4v; (marg) Iáko vżywáć dobrá páńſkiego. (–) Więc dobrá nádánego vżyway pomiernie/ Obchodząc ſie pocżćiwie ná wſzem s káżdym wiernie. RejWiz 190v, Cc6v; LatHar 2; WujNT 262.

»dobrodziejstwo(-a), dobroci (a. dobrotliwości) pańskie« [szyk 95:9] (88:16): A ták wy coſćie iuż doſvviadczyli dobrodzieyſtwá páńſkiego/ vmieyćie ie oſpiewawáiąc wyſláwiáć RejPs 42v, 29v, 37, 46v, 64, 93v (19); RejJóz A5 marg; Dzyękowánye pokorne zá hoyne dobrotliwośći Pańſkie. LubPs P4 marg; Iż my przywodząc ſobye ná pámyęć wyelkość dobroci Páńſkich/ mamy dobrorzecżyć y błogoſláwić imię Páná ſwoiego. LubPs X4 marg, B3v marg, D4v marg, F2v marg, F3, H3 (34); RejWiz 19 marg, Dd4v; Leop Deut 2 arg; BibRadz Ps 15 arg; BielKron 17v, 44, 49, 114; RejAp 19v, 31, 153; RejPos 56v [2 r.], 74v marg, 87v marg, 106v, 140 (16); RejZwierc 132, 167v; WujJudConf 112v; KarnNap B2v; KochPs 199 [2 r.]; gdźie [w kościołach] ludźie iáko záchwyceni dobrodźieyſtwá Páńſkie rozmyſláią ReszList 164; ArtKanc S7; OrzJan 109; LatHar 49, 51, 323, 324, 507 (14).

»nauka(-i) pańska(-ie)« (57): RejPs 175; MurzNT 81; KromRozm II b3v, b4; GliczKsiąż A3; IEſt w tym Pſalmie iákoby sfukánie náucżycielow fáłſzywych/ ktorzy od náuk Páńſkich do wymyſłow ludzkich odſtępuią LubPs C3, A4, F3 marg, O marg, P, aa2v (13); KrowObr 178v; RejWiz 163v; BibRadz I 436b marg; A iż Koſcioł Páńſki ſtał po ten cżás w oney ſzcżirey/ wierney/ á prawdziwey náuce Páńſkiey/ chociay ſie nań niewiernicy targali. RejAp 165v, BB3v, 35v, 44v, 123v, 132v [2 r.] (10); Tu záſię w drugiey cżęśći maſz náukę Páńſką/ Iako maſz powinność ſwą chować Krześćijáńſką. RejPos 156v, 51, 72, 85 [2 r.], 86, 139v (20); RejZwierc 166v, 250, 259; RejPosWstaw 41v [2 r.]; SkarKaz 312a.

»prawo(-a) pańskie« [szyk 2:1] (3): Vſtáwá Páńſka nyepokalona/ náwracáyąca duſſe/ práwo páńſkye nyeomylne KromRozm II b2; RejZwierc A3; Niemáſz grzéchu/ kędy páńſkié práwá vważono/ Wola twoiá/ pánie/ áby pilnie ich ſtrzeżono. KochPs 179.

»ustawa(-y) pańska(-ie)« [w tym: wedle (a. według) ustawy pańskiej (4), z ustawy pańskiej (1)] [szyk 28:9] (37): RejKup x5, z5, bb6; MurzNT 58v, 126; KromRozm II b2, xv; GliczKsiąż Dv; iżeśćie ták [...] vććiwe małżeńſtwo vſtáwę páńſką/ s kośćiołá Bożego wyrzućili/ y ſobie inſzą vſtawę [...] wymyſlili. KrowObr 228v; RejWiz 176, 183; BibRadz I 53c marg; gdy będzye ſiedzyał [król żydowski] ná ſtolcu krolewſkim/ ma mieć przed ſobą ty kſięgi vſtaw Páńſkich/ á cżytáć ná káżdy dzyeń BielKron 44v, 35v, 43v; RejAp 74; RejPos 89v, 284 marg; RejZwierc 192v [2 r.]; WujJud 221v, 240v; WujJudConf 241, 248; KarnNap E4v, F2v, G2v; Vfay ty panu/ á ſwé wſzytki ſpráwy Ták ſpráwuy/ iáko páńſkie brzmią vſtáwy KochPs 51, 118, 127, 149, 159, 183, 184; CzechEp 131; WujNT 603; Acz Páńſka vſtáwá [Domino disponente JanStat 225] ieſt/ że poddani máią bydź ſromieźliwi/ ſkrómni/ ſpráwiedliwi/ ſpokoyni SarnStat 138.

»wyrok(i) pański(e)« [w tym: z wyroku pańskiego (3), wedle wyrokow pańskich (1), za wyrokiem pańskim (1)] [szyk 14:2] (16): A coż ieſt przyrodzenie/ ſą Páńſkie wyroki/ Ktore záwżdy muſzą idź iuż po wſzytki roki. RejWiz 148v, 105v, 172; Oto Páńſki Anioł ſtoi/ trzymáiąc miecż goły/ A tym z wyroku Páńſkiego/ przetnie cie ná poły. KochZuz A5; RejAp 146; RejPos 15v, 293, [323], 324; KochPs 27; Przyidźie nam vćiec ſię do wyrokow páńſkich/ z ktorych vpátrowáć będźiemy wolą y poſtánowienie iego. NiemObr 70, 4; ZawJeft 34; GrabowSet D4v; PowodPr 8; SkarKaz 82a.

»zakon pański« = prawo boże, Pismo Św.; lex Domini Vulg, PolAnt [szyk 82:4] (86): RejPs 27v, 177v, 185; KromRozm II i2v; KromRozm III G5v; LubPs E3, K2v, aa4v, bb3v marg; Nápiſał też [Iozue] wſſyſtkie te słowá w kxięgách zakonu Páńſkiego Leop Ios 24/26, 3.Esdr 9/49 [2 r.], Ps 1/2, Eccli 42/2, Ier 44/10; RejZwierz 108v; Tu baczyć mamy/ iż zakon Páńſki roſkázuie zábiiáć wſzytki ktorzy vczą fałſzywey náuki BibRadz I 108c marg, Ios 1 arg, I 216b marg, 2.Par 35/26, Is 30/9, Ier 22 arg; BielKron 78v, 86v, 92v, 96v; RejAp 67v, 68, 175v, 179v, 180; RejPos 28v, 44, 44v, 55v [2 r.], 169v (13); iż cżyſtym y pokornym ſercem Páńſki Zakon prziymowáć mamy KuczbKat 265; RejZwierc 47, 256 marg, Aaa4; WujJudConf 61v, 74v; BudBib 3.Esdr 1/32[33]; BudNT Luc 2/24[23]; StryjWjaz Av; KochPs 3, 27, 54, 179; CzechEp 112, 132; NiemObr 71; ReszPrz 108; Ták mizerne ludzkie pokolenie/ przez Zakonu Páńſkiego zgwałcenie/ śmierć záſłużyło ArtKanc F10, P20; ábowiem tá oboiá rzecż Sákrámentom świętym [...] ieſt przyzwoita/ o cżym oboygá zakonu Páńſkiego piſmá wiele mamy LatHar 285, [+10]v, 51, 88, 90, 109 [2 r.] (15); KołakCath B; KołakSzczęśl A4v; WujNT 159, Luc 2/23, 24, 39, s. 568; PowodPr 59.

Szereg: »pański i apostolski« (1): á wyście złocżyńce niezbożni y przezduſzni ſámi/ którzyście vſtáwę Páńſką y Apoſtolſką Kośćioła Powſzechnego ták bluźnić y pſować śmieli WujJud 240v.
W przen (2): Káżdy wierny nośi napis Páńſki ná ſobie. RejPos 252 marg; Cżyń tedy co chceſz/ my przy Cyrográfie Páńſkim ſtoiemy ReszPrz 1.
β. Zesłany, zrządzony przez Boga (52): Leop Num 11/3; Tedy ſpadł ogień Páńſki/ y popalił ofiarę y drwá BibRadz 3.Reg 18/38, Num 11/3; BielKron 30v; Iż vſłyſzą głos wielki z nieba mowiący do nich: Wſtąpcie háyẃ do niebá/ y wſtąpili/ á obłok Páńſki ogárnął ie. RejAp 94v, 78v, 133; PAtrzayże záſię ná ty ktorzy Páńſkiego pokoiu álbo ſłonecżney ſwiátłośći álbo ziemnego dobrodzieyſtwá vżywáią RejZwierc 132v; Wy powiáda/ Auguſtyn ś. piątno Páńſkie ná ſobie nośićie WujJud 166.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): a pán Bóg to mieć ráczył/ aby kasń iego pańſką [7]/ tem iawniéiſza ſwiatu była MurzHist Ev.

W charakterystycznych połączeniach: obłok pański(e, -a), ogień (3), piątno, znamię (3).

Wyrażenia: »czasu pańskiego« = sądu ostatecznego (1): iuż oná druga wiecżna ſmierć á on ſrogi dekreth cżáſu Páńſkiego nie będzie miał ná nie [na świętych] mocy żadney RejAp 168.

»duch pański« = zesłane przez Boga specjalne siły, zalety, dana przez Boga siła motoryczna; spiritus Domini Vulg, PolAnt (25): PatKaz III 94; Duch Páńſki nádemną/ dla tego iż mię pomazał/ poſiał mię ábych powiedział Ewángelią vbogim Leop Luc 4/18, Iudic 14/19, 15/14, 1.Reg 11/6, 16/14, 3.Reg 18/12, Ez 11/5; Ale Duch Páńſki ogárnął Gedeoná BibRadz Iudic 6/34; Y odpoczynie nád niem Duch Páńſki/ Duch mądrośći y rozumienia/ Duch rády y mocy BibRadz Is 11/2; będą ſię bać imienia Páńſkiego/ [...] gdy prziydźie iáko rzeká gwałtowna ktorą duch Páńſki pędzi. BibRadz Is 59/19, Iudic 14/6, I 138d marg, Iudic 14/19, 3.Reg 22/24, Act 8/39; BielKron 65; RejPos 56v, 57v, 175, 244v; Snadź Duch Páńſki nie ty ſam rękomá twoimi/ Mężnie nieprzyiacioły twoie biyał nimi. PaprPan A4v; CzechEp 217, 314; WujNT Luc 4/18.

»pańska(-ie) kaźń, plaga(-i)« (3:3): MurzHist Ev; DiarDop 108; obacżyli thrąd ná cżele iego/ á nátychmiáſt go wypędzili z kośćiołá. Ale y ſam [Ozjasz] vlękſſy ſie/ co rychley wyſſedł z kośćiołá/ przeto iż pocżuł nátychmiaſth plagę Páńſką [plagam Domini]. Leop 2.Par 26/20; RejAp 58v; bo go [pijanego] o ſzaleńſtwo żadna przyczyná poſtronna/ żadna przygodá/ ábo kaźń páńſka/ ále iego właſna chuć [...] przypráwuie. KochPij C2; PowodPr 5.

»światłość(i), jasność pańska(-ie)« = lux Domini Vulg, PolAnt [szyk 10:1] (10:1): Leop Is 2/5; BibRadz Eccli 50/30[31]; RejAp 186 [2 r.], Ff2; RejPos 18, 338 marg, 339 marg; Obiecuie iż ſie świátłość Páńſka miáłá nád Ierozolimą pokázáć CzechRozm 117v; To [słowo boże] nas drogi iego vczy/ [...] Prowadźi w Páńſkié światłośći. KochMRot A3; A oto ánioł Páńſki ſtánął podle nich: á iáſność Boża (marg) Pańska. G. (–) ze wſząd ie oſwiećiłá WujNT Luc 2/9.

γ. Nakazany przez Boga (226): KromRozm I C3; żon właſnych prawie najpiérwſzemu ſtanowi zákázali miéć/ [...] małżęńſtwo [!] świętęmu ſprawie pańſkiéi ku lekkości MurzNT 111; KromRozm II d2v; LubPs hhv; RejWiz 189; Wiele ich teſz ránnych tám pádło: Abowiem byłá woyná Páńſka. Leop 1.Par 5/22, Lev 25/4; dźień ſiodmy będzie wam Święto Szábátu odpoczynienia Páńſkiego BibRadz Ex 35/2, Lev 23/3, 5, 1.Reg 18/17, 2.Par 19/8; RejPos 214v, 235, 336v; RejPosWstaw 41v [2 r.]; BudNT 1.Cor 15/58; KochPs 122; Y Apoſtoł náucza: Wychowayćie oycowie dźiatki ſwe w karnośći y vpominániu Páńſkim. SkarKaz 420a.

W przeciwstawieniach: »ludzki, świata tego ... pański« (2): Báczćież co maćie czynić ábowiem nie záſiádaćie ná ſądźie ludzkim/ ále ná Páńſkim BibRadz 2.Par 19/6; RejPos 335.

W charakterystycznych połączeniach: pański(e, -a) boj, jarzmo (3), karność (3), odpoczynienie (2), pohoj (2), porządek, postępek, sąd(y) (3), sprawa (3), szabat, uczynek, urząd (2), walka, wielkanoc, wojna.

Wyrażenia: »rok pański« = rok jubileuszowy (1): dla tego pomázał mię: [...] żebym opowiedał rok Páńſki przyiemny CzechEp 217.

»słowo pańskie« = religia, zasady wiary, Pismo Św.; verbum Domini Vulg [szyk 145:6] (151): ze W. M. ſlowo páńſkie/ á zbawie duſzne nad yne wſziſtky ſwieczkie y mile rżeczy przeloźił SeklKat A2v, A2v [2 r.]; Alie wolią kxieża zboże. Albo workow doſypowaċ Nys panſkiem ſlowem ſaphowaċ. RejKup m4v, k7v; MurzSekl ktv; MurzNT A4, 58v, 66, 73v, 126; KromRozm II p2; KromRozm III G5v; LubPs G4, marg, P [3r.], P5, X marg, X4 marg, aa5v marg; więcey v ſiebie ważyćie/ ſurmy y bębny Papieſkie/ á niſſli ſlowo Páńſkie. KrowObr 198v, 5, 232v; RejWiz 81, 154v; Leop Is 2/3, Am 8/12, Act 12/24; RejZwierz 123v; BibRadz I 136a marg; BielKron 91v, 197, 198v [2 r.], 200v [5 r.], 201 (14); KochSat B; iáko tu rozumieć mamy co to ieſt chować ſłowá Páńſkie/ á nigdy ich nie odmieniáć RejAp 39, 5, 7v marg, 10v, 35v, 43v (32); iż żadna prawdá nie ieſt ná ſwiecie/ oprocż ſłowá Páńſkiego. RejPos 65v, 22, 61v, 62 marg, 63v, 64v [2 r.] (50); BiałKat 136; A niechći ſwieći vſtáwicżnie puſthelnik v brzegu twoiego oną wdzięcżną láternicżką/ to ieſt prawdziwym ſłowem Páńſkim RejZwierc 177, 8v [2 r.], 196 [2r.], 256 marg, 258v marg, 259 (11); WujJud 230v, 259; WujJudConf 12v, 30v; BudBib 4.Esdr 16/37; CzechRozm 86v; KochPs 158; ReszPrz 6; LatHar 201; Toć oſtátnia poćiechá y lekárſtwo náſze/ prawdą ſłowá Páńſkiego ſie rátowáć PowodPr 85; SkarKaz 244b, 312a.

Zestawienie: »księga walk pańskich« = nie zachowany zbiór opowiadań epickich z dziejów Izraela (1): Stądże ſtoi á nápiſſano ieſt w kxięgach walk Páńſkich [in libro bellorum Domini]/ Iáko vcżynił w morzu cżerwonym/ ták vcżyni w ſtrumieniach Arnon. Leop Num 21/14.
W przen (48): Iáko ſie maſz ná gody Páńſkie bráć. RejPos 241 marg, 241 marg; Abowiem gdy ku onemu dawnemu bechtyrowi przyoblecżeſz ná ſię tę nieomylną zbroię Páńſką/ pewnie możeſz być W.W. pewien káżdego ſzcżęſcia ſwego RejZwierc 254v, 170v; Iárzmo Páńſkie ſłodkie ieſt/ y brzemię lekkie. WujJud 76v; WujNT 47, 88.
Wyrażenia: »droga(-i) pańska(-ie)« = postępowanie zgodne z nakazami bożymi; via Domini Vulg, PolAnt [szyk 37:3] (40): Abowyem ći ktorzy záwżdy ſwowoleńſtwo płodzą/ Cić po tákich drogách Páńſkich yuż nigdy nye chodzą LubPs aa4v, D2 marg; KrowObr C3, 58v, 206 [2 r.], 206v; Bom pilnie ſtrzegł Páńſkich drog/ á niecżyniłem nic złego od Bogá mego. Leop Ps 17/22, *A3v, Eccli 5/12; BibRadz Gen 18/19, Iudic 2/22, 4.Reg 21/22; BielKron 45; RejAp [14]v marg, 158v, 184v, Dd4; RejPos 293 marg; WujJudConf 157; CzechRozm 116v; NiemObr 80; KochMRot A3; Ták ſye ludźie vnoſzą ſczęśćiem/ że niémogą W pobożnych drogách Páńſkich ſtać oboią nogą. ZawJeft 5, 15; GrabowSet M3v; LatHar 40, 684; sſtał ſię rozruch niemały około drogi Páńſkiey. (marg) Drogą Pańską zowie náukę Ewángeliey, ábo wiárę Chrześćiánską. [...] (–) WujNT Act 19/23, Act 13/10, 18/25, 26; WysKaz 21 [3 r.]; PowodPr 7 [2 r.]; SkarKaz 350b, 421b.

»rok pański« [w nawiązaniu do znaczenia Lok jubileuszowy] (1): podano mu kśięgi Iſáiaſzá proroká. A otworzywſzy kśięgi/ nálazł mieyſce gdźie było nápiſano: [...] poſłał mię ábych vzdrowił ſkruſzone ná ſercu/ [...] żebym wypuścił ná wolność znędzone/ y opowiedał rok Páńſki [praedicare annum Domini] przyięmny/ y dźień odpłáty WujNT Luc 4/19.

f. Właściwy Bogu, cechujący go (243): A dobrotliwoſć páńſka rozkwitnąwſſy ſie iuż ták roſć będzie náwieki RejPs 151, 35v, 42v, 53, 148, 172v; RejJóz L2; RejKup dd6v, dd7v; Wyznánie ſpráwiedliwośći Páńſkiey. [Cf Y yákoż yeſt przenalłodſſy ten ſpráwyedliwy Pan F4v] LubPs F4v marg; Przypominánie wielkiey ćirpliwośći Páńſkiey/ którą racżi mieć nád náſzemi niedoſtátki LubPs T2v marg, H marg, Hv marg, Iv marg, O2v marg, Tv (11); Ten Philozoph [Platon] ácż był pogánin/ á wſzákoż wiele piſał o iſtnośći Páńſkiey RejWiz A7, 175v; Leop 4.Reg 3/18; BibRadz Ps 41 arg; RejAp 31 marg, 134v, Dd3, Ff2v; Rożne Páńſkie przyrodzenye od ludzkiego. RejPos 166v marg, 104v marg, 106v marg, 204 [2 r.], 209v, 325v; KuczbKat 265; Boć krol [...] ſiedzi ná mieyſcu Bożym. A ieſli ieſt namieſtnikiem Bożym/ miałćiby też wżdy co Páńſkiego mieć w ſobie. RejZwierc 45v, 186v; WujJudConf 260; KarnNap D; Niechay ſtráchem páńſkiey grozy Wſzytká ſobą źiemiá trwoży KochPs 145, 32, 35, 115, 166, 177 [2 r.]; KochWr 23; LatHar 247; Láſkáwośći Páńſkiey pokazánie. SkarKaz 487b marg; Páńſka dobroć nie vſtánie Pilnowáć ludźi pobożnych. SzarzRyt A4.

W połączeniu z dodatkową przy dawką dzierżawczą (5): Oto uczynyl dzyw ſtworzenya moczą ſwą panſką PatKaz II 71v; RejPs 217v; RejJóz P6; MurzNT A4; nic nas nie dotknie zwirzchność Páńſka iego RejPos 209v.

W charakterystycznych połączeniach: cirpliwość pańska(-ie, -i) (2), dobroć (dobrota) (16), dobrotliwość (10), godność, groza, istność, jasność, łaskawość (2), przyrodzenie, siła, sprawiedliwość (10), szczodrobliwość, wzrok, zwi(e)rzchność (8).

Wyrażenia: »bostwo pańskie« (3): iż nie będzie prawdziwych vſzu ku ſłuchániu/ á ięzyká ku wyſławiániu dziwnego Boſtwá Páńſkiego RejPos 206, 50, 304.

»majestat, chwała, wielmożność, wielebność pańska(-i)« [w tym: chwała a wielmożność itp. (4)] = gloria Domini Vulg, PolAnt [szyk 74:3] (41:26:13:1): RejPs Ff5v; Bowiem wielką chwałę Páńſką we wſzytkich ſpráwách znáią LubPs dd6v, 14, M3 marg, Q4v marg, R5v, bb3 marg; Leop Num 16/19, 1.REg 4/21, 2.Par 7 arg, 1, 2 (13); Wſzytko to brzęk Miedzyány/ w Páńſkiey wielmożnośći. RejZwierz 132; BibRadz Ps 144 arg, Is 60/1, Ez 10/4 [2 r.], 18, Hab 2/14; BielKron 35v [2 r.]; áby ták máli iáko y wielcy dawáli chwałę wielkiemu á nieogárnionemu máyeſtatowi Páńſkiemu. RejAp 157, BB8, 47, 49, 49v [2 r.], 68 (20); RejPos 7v, 48, 148, 148v, 149 (18); RejZwierc 176, 189, 191, 250; CzechRozm 120; CzechEp 227; NiemObr 83; LatHar 69, 246 marg; SkarKaz 6a.

»mądrość pańska« = sapientia Domini PolAnt (5): LubPs ee marg; RejPos 284; BudBib Eccli 15/18[20]; SkarKaz 206b; Niebá machiná ták zgodnie ſpráwiona/ Ze mądrość Páńſka/ że moc nieſkończona Wiecznie ią rządźi SzarzRyt A3.

»możność(i), moc pańska(-ie)« = virtus Dei potentia Domini PolAnt [szyk 81:19] (51:49): PatKaz II 71v, 72v; Nic ich to nieruſſyło ácz wſſędy wielkim dziwem ſie iem możnoſć páńſka okázowáłá RejPs 115v, 90 marg, 110, 139, 140, 144 (13); RejJóz P6; Bo yuz theraz Lacwiei pomoc Gdys ſię poddał pod Panſką moc. RejKup n8v, 18; I ktoż wżdy wyſłáwić może tu Páńſkie możnośći LubPs Y2, A2v, Cv marg, C3 marg, F3v, G2 marg (29); RejWiz 146, 147v, 152v, 155v; BibRadz I 91a marg, 4.Reg 3/15, I 308c marg, Is 48 arg, Iudith 13/24, II 32a marg; BielKron 48; RejAp 33v marg, Eev, Ff2; á ſtawáli záwzdy [!] zumiawſzy ſie á zádziwowawſzy ſie prawdzye á możności Páńſkiey. RejPos 283v, 3 marg, 10, 10v, 17, 26 (20); BiałKat 233v; RejZwierc 205 [2 r.], 257v marg, 263, 272v marg, Bbb; BudBib Iudith 13/24, Eccli 3/20[21]; KochPs 13, 60, 160, 165; LatHar 383 marg; WujNT 192 marg, 588 marg, Zzzzz2; Możność Páńſką wyznawaſz pieśnią Dawidową. SapEpit A4; SzarzRyt A4.

g. Skierowany na Boga jako na obiekt działania, temat itp. (570): WYſpiewayćie ſlawę páńſką roſlicznem á nowem ſpiewániem RejPs 219, 27v, 93v marg, 121v, 169; BielKom nlb 6; Ach iákoż my w cudzey zyemi pieśń Páńſką ſpiewáć mamy LubPs dd6, V2v; RejWiz 155; Wednie y wnocy będziecie mieſzkáć w Przybythku pilnuiąc ſtrażey Páńſkiey Leop Lev 8/35; złorzecżćie obywatelom iey [ziemi Meros]/ że nie przyćiągnęli ná pomoc Páńſką Leop Iudic 5/23, 1.Par 25/7, 2.Par 7/6; abowiem nápełnioná ieſt źiemiá znáiomoſćią Páńſką iáko Morze wodą. BibRadz Is 11/9, Num 31/3, I 138c marg; BielKron 81; RejAp CC3, 58v marg, Ff3; Pewne przyięcye Páńſkie do przybytku ſercá ſwego RejPos 87v marg, 56, 79v, 132v, 133 marg, 185v (12); RejZwierc 197; CzechRozm A4, 113v, 114, 119; Aby oycowie ſynom wiecznie winni byli Dźieie páńſkié przekłádáć KochPs 115, 200; Nie żonáty ſtára tlę o rzeczách Páńſkich [sollicitus est que Domini sunt]/ iákoby ſię podobał Bogu. WujNT 1.Cor 7/32, przedm 14 [2 r.], Ioann 6/23, 1.Cor 7/34, 15/58, 16/10, Eph 6/4; PowodPr 53; CzahTr B4.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): Naprzód za tę niezmierną łaſkę/ panu bogu dźiękuię/ [...] a iego świętyi miłości proſzę/ aby to było ku tći iego pańſkiéi MurzNTSekl A2.

W charakterystycznych połączeniach: despeht pański(-a, -ie), dzieje, dzięka (dzięk czynienie) (2), groza, karność, krzywda, muzyka, niewdzięczność (2), obrażenie, obruszenie, pieśń (3), poczciwość, pomoc, posłuszeństwo, pośmiewisko, powinność (2), poznanie, pożytek, przewinienie, przyjęcie, przysięga, robota (2), rzecz (4), sława (3), stałość, świętobliwość, ubłaganie (3), uznanie, wyznawanie, wzgardzenie (2), zaślubienie, znajomość (2).

Wyrażenia: »bojaźń, strach pański(-a)« = timor Domini Vulg, PolAnt; pavor Domini PolAnt [szyk 52:6] (53:5): LubPs E3, H4v marg, 12, Z4v [2 r.]; RejWiz 76v, 148, 194v; Leop Prov 14/26, 27, 22/4; RejZwierz 55, 65; Lepſzy ieſt kąſek z boiaźnią Páńſką/ niżli wielki ſkarb z kłopotem. BibRadz Prov 15/16, 2.Par 19 arg, 7, 9, Ps 33/12, Prov 9/10 (19); Iáko ſrogi ieſt páńſki ſtrách. RejAp [13] marg, Dd4; RejPos A3v, 72v, 79, 81v, 264v; GrzegŚm 12; KuczbKat 70; BudBib Eccli 9/20[22]; BudNT Act 9/31; CzechRozm 241v; KarnNap F4v; SZczęśliwy człowiek prawdźiwie/ Kto w boiáźni páńſkiéy żywié KochPs 171, 6, 27, 35, 192; LatHar +++, 553; KołakSzczęśl B4 [2r.]; WujNT Act 9/31, 2.Cor 5/11; WysKaz 4; JanNKarGórn H.

»chwała pańska« [w tym: ku chwale pańskiej (21), na chwałę pańską (2), dla pańskiej chwały (1)] = laudatio a. laus Domini Vulg, PolAnt; gloria Domini Vulg [szyk 83:8] (91): RejPs 201, 204v, 216, 217; RejJóz E5v; MurzHist M2, N4; Fałſzywi prorocy przécz Ceremonie wkościele mnożą choc prawą chfáłę pańską wyrzucili MurzNT 111 marg; Vdaycyeſz ſie vſtá me yuż ku Páńſkyey chwale LubPs ffv, A6, B3v marg, F4v marg, G2v marg, M4v marg (26); Leop By 144/21; RejZwierz 105v; BibRadz I 111b marg, By 34 arg, 101 arg, 134 arg, Prov 3 arg, Is 60/6; BielKron 74; KochZg A2, A4; SarnUzn A3; RejAp AA2, AA4, 113v; Iáko y w on cżás gdy Mánáſſes on zły krol zgwałćił był wſzytkę chwałę Páńſką/ á odmienił ią ná chwałę bogow pogáńſkich RejPos 50v, A3v, 32v, 47, 217v, 228v (14); BiałKat 136; RejZwierc 64v, 187 [4 r.]; WujJud 190, 218v, 230v; WujJudConf 3, 181; HistHel B3; W ich vśćiéch páńſka chwałá/ w ręku [...] będźie łyſkał miecz obośieczny. KochPs 215, 156; SkarŻyw 567; ArtKanc K18v, Lv, T3v; KochWr 23, 25 [2 r.], 26; GrabowSet V4v; LatHar 62 marg, 507; WujNT 2.Cor 3/18, 8/19; WysKaz 30; SkarKaz 516b.

»cześć pańska« [w tym: ku czci pańskiej (5)] (6): MurzNTSekl A2; Cżwartey nocy iuż k ſobye przydzyetá/ Ku cżći Páńſkiey ſwoy płod wywiedzyetá BielKom G6v; LubPs aa4 marg; SarnUzn A3; BiałKat 136; po nich wdźięczné potomſtwo w ſwéy właſnośći śiędźie/ V których ważna cześć páńſka będźie. KochPs 102.

»miłość pańska« (4): RejPs 180; RejPos 32v, 101; Iedno złe/ ſwarliwe/ á miłośći Páńſkiey máło máiące ſerce/ ſzuka z namnieyſzych przycżyn rozerwania y rozdziałow. SkarJedn 370.

»w nadzieję pańską, w nadziei pańskiej« (4:2): vmárł po niey [żonie] iedennaſtego dniá/ oboie w wielkiey nadziei Páńſkiey BielKron 237v; RejAp 61v; RejPos 13, 72; RejZwierc 154v; w nádźieię páńſką/ vżywayćie Weſela/ dobrzy KochPs 45.

»ofiara pańska« = oblatio Domini Vulg, PolAnt; hostia a. victima Domini Vulg; elevatio a. sacrificium Domini PolAnt [szyk 8:1] (9): A tho co zoſtánie z tey offiáry [zbożnej i chlebowej]/ będzie Aaronowe y ſynow iego/ nayſwiętſſe z offiar Páńſkich. Leop Lev 2/3, Eccli 50/15, Is 34/6, Soph 1/8; ofiarowáć bedźiećie Pánu ze wſzytkich ſwych dźieſięćin [...]/ á oddácie onę Páńſką ofiarę Aaronowi kapłanowi. BibRadz Num 18/28, 3.Esdr 6/29 [2 r.]; BielKron 30; BudBib Eccli 50/13[15].

»służba, posługa (a. posługowanie) pańskie(-a)« = ministerium Domini PolAnt (9:2): MurzNT 46; BibRadz 2.Par 35/16; RejAp 11; Tám [do Jeruzalem] ku ſłużbie páńſkiéy/ iako zakon ſkázuie/ Naród żydowſki ze wſzytkich kráin wſtępuie. KochPs 188, 152; Wyśiadł Woyćiech S. z towárzyſzmi ná ieden wyſep [...]. y tám ſię modląc gdy ſobie ſzcżeſliwego weśćia ná poſługę Páńſką prośili: Pruſzacy ie niektorzy wypátrzyli SkarŻyw 355; LatHar [+10], 122, 477, 685; A toć mowię [...] ku temu co ieſt poczćiwego/ y coby was ſpoſobiło do ſłużby Páńſkiey; bez roſtárgnienia [sine impedimento Dominum obsecrand]. WujNT 1.Cor 7/35.

»wiara pańska« (2): RejKup Eev; Obłądźił ſye y [...] Cypryan ſwyęty/ wyelkyey náuki y śwyętobliwoſci biſkup/ á ná konyeć męczennik dla wyáry páńſkyey KromRozm II q.

W przen (1): Otwórzcie mi drzwi páńſkié: niech dam dźięki ſwemu Dobrodźieiowi wielkiemu. KochPs 178.
α. Spełniający jakąś funkcję wobec Boga, mający do niego określony stosunek (336): Tu w thym Pſalmie pilnie co obacżáć mamy. [...] Powinność káżdego cżłowyeká ktory prawdziwie chce być náſládowcą Páńſkim. LubPs D2 marg; poſtháwił ſpiewáki Páńſkie/ áby go chwalili w Huffách ſwoich Leop 2.Par 20/21; ſlyſzymy [...]: Iż gdy iuż wierni wyznáwácże Páńſcy będą dokonywáć prawdziwego ſwiádectwá ſwego o tym Pánu ſwoim/ [...] powſtánie przećiwko im beſtia RejAp 92; Ieſli co ſpráwiedliwego/ [...] tedy to ma być cżyniono od Ofiárowniká páńſkiego CzechEp 132.

W przeciwstawieniach: »pański ... Baalowy (a. Baalski) (2), świata tego« (3): BibRadz 4.Reg 10/23; mamy pámiętáć/ iáko mamy poznawać ſlugi Páńſkie/ á ſlugi ſwiátá tego. RejPos 336v; A tom ia iuż iedno ſam zoſtał tu s ſlug Páńſkich/ Nuż cżterzy ſtá pięćdzyeſiąt też tu ieſt Báálſkich. HistHel B4v.

Wyrażenia: »chwalca pański« (1): gdyż iáwna rzecż ieſt/ iż prawdźiwi chwalcy Páńſcy/ [...] iáko owce w pośrzod wilkow mieſzkáć muśieli. NiemObr 13.

»kapłan pański« = sacerdos Domini Vulg, PolAnt (7): Leop 2.Par 26/17; Ale ſłudzy krolewſcy niechćieli podnieść ręki ſwey/ áby ſie mieli oborzyć ná kápłany Páńſkie. BibRadz 1.Reg 22/17, 1.Reg 22/17, 3.Reg 2/27, 2.Par 13/9; RejAp 169 [2 r.].

»męczennik pański« (3): RejAp 168v; Y dáléy tenże Auguſtyn vczy ták: Przez moc Bożą męczennicy páńſcy/ przy ſpráwách ludźi żywych bywáią BiałKat 156; LatHar 428.

»niewiernik (a. niewierny) pański« (10): kthorzy mieli obwołáć [...] wſzytki ſrogośći ktore ſie máią dziać nád niewierniki á nád niewdzięcżniki Páńſkimi RejAp 71v, 27v, 131, 133v, 174v; ábowiem iużby nie byłá nigdy probá miedzy wiernemi á miedzy niewiernymi Páńſkiemi RejPos 239v, 205v, [290] [2 r.], [290]v.

»sługa (a. służebnik) pański« = servus Domini Vulg, PolAnt; famulus Domini Vulg [szyk 51:2] (53): RejPs 201; MurzNT 38v, 76; LubPs dd3v; Pámiętayćie ná one słowá kthore wam roſkazał Moizeſz sługá Páńſki Leop Ios 1/13, Ios 1/1, 15, 11/12, 12/6 [2 r.], 24/29, Is 42/19; OToż teraz dobrorzeczćie Pánu wſzyſey ſludzy Páńſcy BibRadz Ps 133/1; A ſługá Páńſki nie ma ſię wádźić/ ále vkładnym być przećiwko káżdemu BibRadz 2.Tim 2/24, Ios 1/1, 14/7, Iudic 2/8, 4.Reg 10/23, 18/12 (12); RejAp 4v, 5, 62, 131, 157v (10); RejPos 13v, 127 [2 r.], [249], 318v, 336v; BiałKat a4; HistHel B4v; BudBib 4.Esdr 16/36; BudNT 2.Tim 2/24; TEraz/ o wierni páńſcy ſłużebnicy/ Którzy trzymaćie ſtraż w iego bóżnicy: [...] Chwałę oddayćie winną bogu ſwemu. KochPs 197, 177, 197; NiemObr 18; Zá iey powodem/ Páńſcy ſłużebnicy Kápłáni/ Wdowy/ Pánny/ Zakonnicy/ Chudźi żebracy/ iedni modlitwámi/ Drudzy błagáli Bogá ofiárámi. GrochKal 15; LatHar 62; A wy będziećie názwáni kápłany Bożymi; Będą was zwáć ſługámi Páńſkimi WujNT 766, 2.Tim 2/24; SiebRozmyśl K2.

»służebnica pańska« (6): LatHar 10, 487, 529, 552; Y rzekłá Máriá: Oto ſlużebnicá Páńſka [Ecce ancilla Domini]/ niechay mi ſię ſtánie wedle ſłowá twego. WujNT Luc 1/38, s. 195. [Zawsze przeład tego samego tekstu.]

»(s)przeciwnik, nieprzyjaciel pański« = hostis Domini Vulg; inimicus Domini PolAnt (7:5): MurzHist V v; LubPs K2; Nieprzyiaćiele Pańſcy iako rychło będą podwyſzeni y podnieſieni we ćći/ iáko dym vſtáną KrowObr 1v; Leop 1.Reg 30/26; BibRadz 1.Reg 30/26; RejAp 24, 173; RejPos 27, 262; tedy záwżdy zámkniemy ſnádnie gębę káżdemu ſprzećiwnikowi ſwemu y Páńſkiemu á bluźnircy imieniá ſwiętego Páńſkiego. RejZwierc 263v, 264; SkarŻyw 598.

»wierny (nawierniejszy), wierzący pański« (241:1): RejPs 200v; POkorna proźbá koſciołá Páńſkyego wiernych Páńſkich/ przećiwko fáłſzywey bráciey złośćiwego koſciołá LubPs Gv, A4, B3 marg, B6 marg, Cv, F2v marg (39); RejWiz 155v; BibRadz *3v, Ps 132 arg, 133 arg, II 57b marg; Atożeś iuż ſłyſzał ony rozlicżne błogoſłáwieńſtwá wiernych Páńſkich/ iż co iedno chcą wſzytko máią v Páná ſwego RejAp 180v, BB5v [2 r.], CC2v, CC3, CC3v, 6v (94); poźrzy ná ſtan ktorykolwiek chceſz/ [...] ieſli nie naydzyeſz w nim thák trudnych ſtopniow/ że y nawiernieyſzy Páńſki/ y z napilnieyſzym ſtárániem ſwoim/ trudno ie ma przeſkocżyć RejPos 263v, 3, 7, 17v, 22, 23 (85); RejPosWiecz2 95v; RejZwierc 127, 179v, 263v, 264; WujJudConf 12v; Ná ktorym [Chrystusie] wierzący Páńſcy przeſtáwáią/ y Bogá oycá zań vſtáwicżnie wychwaláią. CzechRozm 158v, 25v; NiemObr 10, 11, 160; ArtKanc Q11v; LatHar 21, 252, 504; WujNT 398; Przez ſześćdźieśiąt lat y trzy/ tuś ná świećie żyłá/ A tu wielką pociechą wiernych páńſkich byłá. SiebRozmyśl K4, K3v.

h. Będący Bogiem (57): zámyka ſie wtem iáwnie oſobá páńſka/ ktoremv ieſt poruczone kroleſtẃ niebá y ziemie RejPs 29v; BudNT Act 3/19[20].
Zwrot: »mowić itp. w osobie pańskiej« = mówić tak, jakby to mówił Bóg [szyk zmienny] (5): Co y ſam Dawid w oſobie Páńſkiey opowiedał/ mowiąc imieniem Bogá Oycá do niego: Iżeś ty ieſt ſyn moy miły RejPos 16v; Bo iáko Izáiaſz mowi w oſobie Páńſkiey: Ktoryż ieſt dom ktoryby mnie ogárnąć mogł? RejPos 139v, 32v, 139v, 261v.
Wyrażenie: »Duch (Święty) pański« = Spiritus Domini Vulg, PolAnt (50): MurzHist C3; KromRozm II n2, pv; BielKom B3; RejWiz 144v; NA pocżąthku BOG ſtworzył Niebo y ziemię. Ale ziemiá byłá nieużythecżna y puſta/ y ciemnośći były nád głębokoſćiámi wod: á duch páńſki [spiritus Dei] vnoſił ſie nád wodámi. Leop Gen 1/2; BibRadz Act 5/9; BielKron 1; RejAp 20; A ieſli nie będzye thego Duchá ſwiętego Páńſkiego/ á miłościwego podpárcia iego/ iuż ſłába nádzieiá náſzá RejPos 143, 8, 68v [3 r.], 71v, 73, 103v (22); GrzegŚm 54; RejZwierc 5v, 116; Także miedzy ſłuchácżmi wiele ieſt wezwánych/ á mało obránych y z Ducha Páńſkiego odrodzonych krześćiánow. WujJudConf 119; RejPosWstaw 22; KochPs 158; Iż duch páńſki miał Meſyaſzá/ ná vrząd zacny/ pomázáć y poświęcić. NiemObr 103, 15, 83, 103; Ze ſkromi ſwe ſwowoleńſtwo/ wpráwuiąc ſię w pobożeńſtwo/ proſząc ná pomoc ſwiętego/ Duchá ſobie Pańſkiego. ArtKanc L19v; LatHar 377, 378, 553; WujNT Act 5/9, 2.Cor 3/17, 18, s. 662; SiebRozmyśl K3v.
A. Od znacz. ‘Chrystus’ (2014): Nagotuicie drogę pańſką/ czyńcie proſté ścieſzki iego MurzNT Luc 3/4 [przekład i nawiązanie do tego samego tekstu: Leop, BudNT, CzechEp, WujNT Matth 3/3, Mar 1/3, Luc 3/4, Ioann 1/23], k. 8v; Papieſz to [dpusty] rozdawa/ Ktory ná Páńſkim mieyſcu/ ná ſwiecie zoſtawa. RejWiz 160v; Leop *2v, Mar 1/3, Ioann 1/23; Lotr téż ná Krzyżu podla boku Páńſkiégo wiſząc/ nie mówił ku Pánu ták: [...] OrzQuin P3; RejPos 271v, 273; BudNT Mar 1/3; vkazáła iey obraz pańſki/ ktory oná panienka cáłowawſzy rzekłá: Iuſz ſię ia Chryſtuſowi oddáię SkarŻyw 224; CzechEp 153; (nagł) MODLITWY ROCZNYM ŚWIĘTOM SLUZACE. A naprzod o święćiech/ ktore pod tytułem Páńſkim obchodźimy. (–) W dźień vrocżyſty Obrzezánia/ y miánowánia Páná náſzego IEzuſá Chryſtuſá. LatHar 332; WujNT Matth 3/3, Mar 1/3, s. 200 marg, Luc 3/4, Ioann 1/23, s. 429.
Wyrażenia: »chleb pański« = eucharystia; jej część (3): Nie pożywáią ciáłá Páná Kryſtuſowego/ ále tylko chlebá Páńſkiego RejPosWiecz2 95; WujJudConf 260v; WujNT 604.

»kielich, kubek pański« = część eucharystii; calix Domini Vulg (12:1): RejKup m7v; KrowObr 200; Nie możećie pić kubká Páńſkiego/ y kubká dyabłow/ nie możećie być vcżeſtniki ſtołu Páńſkiego y ſtołu dyabłow. BibRadz 1.Cor 10/21; RejPos 313v marg, 315; KuczbKat 190; Przetoż gánimy wſzyſtkie niepotrzebne ludzkie przyſády/ á nawięcey to iż Papież Kielich Páńſki ludowi krześćiáńſkiemu śmiał odiąć WujJudConf 177v, 260v; To podobieńſtwo od ofiar Zydowſkich y Pogáńſkich wzięte/ nicby nie ważyło: gdyby chleb y kielich Páńſki przed vżywániem nie był Pánu Bogu ná ołtarzu zá ofiarę nowego teſtámentu ofiárowány WujNT 604, 115, 286, 1.Cor 10/21, 11/27.

»kronika pańska« = ewangelia (1): Máło krolow y kſiążąt ktorzyby byli wpiſáni w kronikę Páńſką/ á tego [uzdrowionego ślepca] tu ſam Pan vſty ſwemi wyſławia RejPos 69.

»rok, lato pański(e)« (315:43): Dzienne ſprawy wedlie Niebieſkich Biegow ná rok Panſki 1563 Przeſz Caſprá Goſkiego [...] opiſſane. Goski kt; SkarJedn 262 marg; LatHar ++7v; ziechawſzy ſie ná ten Séym ſpólny do Lublina ná dźień 23. Mieśiącá Grudniá/ w Rokv páńſkim 1568. [...] tákieſmy niżéy opiſáne Tráktaty [...] vczynili SarnStat 1019; KlonWor ded **2.

~ »roku, lata pańskiego [z liczebnikiem]« = anno Domini JanStat, JanPrzyw (311:42): Dzialo ssye w Rusczv w ponyedzialek blysky przeth swiąthki Roku paniskiego 1550. ZapWar 1550 nr 2666; BielKom G7; GliczKsiąż kt; GroicPorz B2; UstPraw Kv, K3v; Láthá Pańskiego 1270. były wielkie walki miedzy Pruſy á Pomorzány BielKron 363, 148, 152, 154, 157v, 159v (37); KwiatKsiąż kt; QVINCVNX Tho ieſt/ Wzor Korony Polſkiéy/ ná Cynku wyſtáwióny/ [...] y zá Kolędę Poſłom Koronnym/ do Wárſzáwy ná Nowe Láto/ Roku Páńſkiégo 1564. poſłány. OrzQuin kt, A3v; SarnUzn A3v; SienLekAndr a3v; RejAp kt; HistRzym [136]; RejPos Ooo5; BiałKat 333v; KwiatOpis kt; HistLan kt, F6; RejZwierc 268v; LAtá Páńſkiego 1526. Ná dźień ſwiętego Ianá śćięcia/ przyćiągnęli Turcy BielSpr 56, kt; WujJud Nn8; Z ták zacnych rodźicow národźił śię był nam Krol Sigmunt Auguſt. liátá Páńſkiego. 1520. BiałKaz 12; StryjWjaz kt; KarnNap G3v; To ſię działo około roku páńſkiego 794 gdy iuż páńſtwo Rzymſkie świeckie rozdwoione było SkarJedn 211; Aż do roku p: 1273 Mſza v Grekow po Rzymſku bywáłá. SkarJedn 265 marg, [A*2]v [4r.], 123, 128, 171, 194 [2 r.] (26); KochOdpr kt; Oczko kt, B; KochPs kt; Męcżeńſtwo S. Wálentego Kápłaná [...]. cierpiał około roku Páńſkiego 234. SkarŻyw 147, kt, 12, 20, 28, 34 (89); KochTr kt; Roku Pąńſkiego Tyśiącnego Pięćſetnego i Ośmdzieśiąthnego 18 Marca Prziſzedwſzy przed prawo naſze Miaſteczka Koſcierziny Sliachetny Ianuſz Koźiczkowski, zeznał i podziękował Sliachetnemu Iędrzeiowi Koźiczkowſkiemu z dobrey a zupełny zaplathy ZapKościer 1580/4v, 1580/12v, 1581/23, 1582/41, 1584/44v; StryjKron 195, 235 [2 r.], 245, 295, 437 (14); [Melchiades Afr] około roku Páńſkiego 314. dokonał żywotá ſwego CzechEp 370, 378 [3r.]; NiemObr kt; KochEpit kt; KochFr kt; KlonŻal kt; KochMRot kt [2 r.]; ReszPrz 29, 113; ReszList 192; WerGośc kt, 205, 228; WerKaz kt, 277; WisznTr kt, 6; BielSen 19; BielSjem 41; KochPieś [89]; PudłFr 77, [80]; W TORVNIV Drukował Málcher Nering. Roku Páńſkiego/ 1587. ArtKanc kt; BielRozm 34; KmitaPsal kt; GostGospGroch kt; GrochKal 1; Phil S6; GórnTroas kt; GrabowSet kt, M; KochFrag kt, 55; KochFragJan 4; OrzJan kt; OstrEpit kt; WyprPl kt; LatHar [+11], 172, 193 [3 r.], 194, 195 [2 r.] (12); KołakCath kt; KołakSzczęśl kt; RybGęśli kt; PIERWSZA PASCHA. Roku Páńſkiego/ 31. WujNT przedm 34 marg, przedm 2, 17, 26, 33 marg [3 r.], 35 marg (15); JanNKar A; Potwiérdzenié Vniiéy między Narody Polſkimi y Litewſkimi ná Seymie Wálnym Lubelſkim, Roku Pánſkiégo 1569. ſkonczonéy. SarnStat 1026, kt, 11 [2 r.], 19, 37, 146 (63); SiebRozmyśl kt; WitosłLut kt; GrabPospR kt; KlonKr C; Kmikt; PowodPr kt; SkarKaz kt; Nápiſáne od Authorá/ Roku 1589. A teraz miedzy ludzie podáne. W Krákowie/ Roku Páńſkiégo/ 1596. VotSzl kt; CiekPotr ktv; GosłCast kt; PaxLiz kt; SkarKazSej 700b, 701a; SkorWinsz kt; SapEpit kt; SzarzRyt kt, C, Cv. Cf też d. Wyrażenia oznaczające lokalizację w czasie wobec początku nowej ery. ~

»wianek pański« = różaniec (1): A tenći to ieſt Wianek Páńſki/ ktory Leo dźieśiąty [...] Papież potwierdźił/ y dla niego odpuſty pewne pozwolił. LatHar 551.

»wieczerza pańska« = msza św. jako pamiątka Ostatniej Wieczerzy; w tekstach protestanckich: sakrament; cena dominica PolAnt, Vulg [szyk 161:10] (171): (nagł) O wiecżerzy pańſkiei. (–) To też iawnie wyznawam/ y tak trzymam/ o wiecżerzy pańſkiei/ to ieſt/ o ciele y krwi pana naſzego Ieſvſa Chriſtvſa/ yako on ſam vſtawić racżył SeklWyzn d4; SeklKat Tv, X4, Y4v; MurzHist P3v; MurzNT 58v; Y teraz nye ſam yeden Caluinus oſobliwym ſwym obyczáyem piſmo o bożym ćyele álbo wyeczerzy páńſkyey wykłáda KromRozm II q3, d4v, g3; KromRozm III E8v, M6; Stych ſlow okázuie ſie/ iż Wietzerza Páńſka nic inſzego nieieſt/ iedno nowa vmowá álbo Teſtáment nowy KrowObr 47v, 46 [2 r.], 47, 47v [2 r.], 48 żp, 48v (12); OrzList a4; BibRadz Act 20 arg, II 95c marg; [Luter] odpiſał im/ byście mieli zá to gárdłá dać/ tedyć lepiey cáłą páńſką wiecżerzą prziymowáć niż połowicę BielKron 211v, 191, 196v, 200, 201v, 202 (21); Prot C; RejPos 32, 82 [2 r.], 86v, 87 żp, 160; RejPosWiecz2 94v, 95v; WIecżerza Páńſka/ ieſth vżywánie ciáłá y krwie Páná náſzego Iezu Kryſtá/ przy widomych znákoch chlebie y winie. RejPosWiecz3 96, 96 [2 r.], 96v, [97] [3 r.], [97]v [4 r.], 98v [3 r.], 99 [2 r.]; BiałKat 288, 293v, 303v; GrzegŚm 7; Bo około Sákrámentu Ciáłá Bożego/ álbo iáko wy zowiećie Wiecżerzey Páńſkiey/ nigdy ſie práwi Luterani [...] z Helwetámi y z Hugonotámi niezgodzą WujJud 14v, B6, B7v, 159v [2 r.], 162, 163v (20); WujJudConf 13, 14, 159, 163v, 179v (27); RejPosWstaw [1434] [2 r.], [1434]v [3 r.]; BudNT m6v marg, 1.Cor 11/18[20]; iż Wiecżerza Páńſka/ ćiáłá Chriſtuſowego ná śmierć zá nas wydánego/ y krwie ná omyćie grzechow náſzych wylaney/ ieſt przypominánim. CzechRozm 260, Av, 256, 256v, 257 żp, 259v [2 r.] (21); CzechEp 131; NiemObr 75, 77, 149 [2 r.]; ReszPrz 63, 65; ArtKanc N7v żp; LatHar 77; WujNT 1.Cor 11 arg, s. 604 [marg], 1.Cor 11/20, s. 607 [4 r.], 736, Bbbbbb4, Cccccc4.

a. Należący do Chrystusa, będący jego własnością, w jego władaniu, dla niego przeznaczony (44): Onto święty [Jan Chrzciciel] [...] piérwyi oſobie powiedźiáł/ że i bótów pańſkich niegodźien nośić MurzNT 11; (nagł) Mſza o cżerniowey Koronie bluznierſtwo. (–) Weſelmy ſie wſzyſcy w Pánie dzień ſwięty obchodząc/ ku ćći Koronie Páńſkiey KrowObr 175v; SkarŻyw 398, 408; ReszList 161; dźiś gwiazdá Krole do żłobu Páńſkiego przyprowádźiłá. LatHar 345, 319; KlonWor 28.

W charakterystycznych połączeniach: bot pański(e, -a), jasiki, korona, sukienka (suknia) (2), szata, żłob.

Wyrażenia: »grob pański« [szyk 19:1] (20): KrowObr 175v [3r.], Ss3v; Sáráceni grob Páńſki w całośći chowáli dla pielgrzymow BielKron 178; RejAp [15]v; bo y mieyſcá gdzie był Páńſki grob/ znáć nie było. SkarŻyw 396, 397; MWilkHist A4, A4v; LatHar 81; WujNT 123 [2 r.], 124[2 r.], 293, 385 marg, Yyyyyv. Cf Zestawienie.

»krzyż pański« [szyk 8:1] (9): dał Ceſarz Boleſláwowi nowemu królowi włocżnią świętego Maurycego y gozdź od kryżá [!] Páńſskiego BielKron 345; WujJud 52 [2 r.]; SkarŻyw 397, 398; Páńſki krzyż począł być chwálebny miedzy Apoſtoły/ y miedzy Chrześćijány. WujNT 298, 382 marg, Zzzzz3v; SkarKaz 41b.

»krzyż pański« = wizerunek krzyża (2): to nam iáko iákie kácerſtwo zádáią/ [...] iſz krzyż S. Páńſki/ ábo Ołtarze w poſt wielki zákrywamy SkarJedn 370, 261.

Zestawienie: »Kościoł Grobu Pańskiego« (1): gdźie [w Jeruzalem cesarz Konstantyn] [...] kośćioł grobu Páńſkiego/ złotem y śrebrem oblokł. SkarKaz 456b.
W przen (5): KromRozm III O3; [heretycy] ſukienkę Páńſką nieſzytą rozrywáią. WujNT Yyyyy4v.
Wyrażenia: »krzyż pański« = cierpienie (1): A iżeś téż W.K.M. po wielekroć pod tenże krzyż páńſki podlégáiąc/ záwżdyś go W.K.M. z wielką pokorą znośiłá SiebRozmyśl [A2]v.

»krzyż pański« = męka Chrystusa (1): W tych czterech corkách Philippowych (według Hieronymá) po krzyżu Páńſkim pánieńſtwá pierwiaſtki były poświęcone. WujNT 486.

»krzyż pański« = wiara chrześcijańska (1): Krzyſz/ powiádá/ Páńſki od wſchodu słońcá y záchodu/ od połdniá y pułnocy ſkupił narody w ieden kośćioł SkarŻyw 120.

b. Pozostający wobec Chrystusa w stosunku zależności; jego krewny; wybrany przez Chrystusa (109): KromRozm II r4v; KrowObr 223; Leop 1.Cor 9/5, Gal 1/19; Lecż ſie był nálazł ludaſz/ w máłey Páńſkiey rádzye RejZwierz 109v; RejPos 176v; Widźićie że y ſlugá ſukceſiorem y Wikárijm Páńſkim być może WujJud 150v; Nie przeto tedy zowie ſię w piśmie Iákub mnieyſzy brátem Páńſkim/ iſz był ſynem Iożephowym [!]: ále iſz mátká iego Márya Kleophy byłá śioſtrą ácż nierodzoną mátki Chryſtuſowey SkarŻyw 242; NiemObr 55; A iáko w tym porządku rodzáiu Chriſtuſowego/ złość wiela przodkow Páńſkich nic nie záſzkodźiłá świątobliwośći P. Iezuſowey WujNT 3, 227 [2r.], 511, 1.Cor 9/5, s. 647, Gal 1/19 (10).

W charakterystycznych połączeniach: brat (bracia) pański(-cy, -a) (15), czeladka, nauczyciel, przodek, rada.

Wyrażenia: »apostoł pański« (32): ktore [Pimo Św.] Ewányeliſtowye y Apoſtołowye páńſcy/ duchem ſwyętym nádchnyeni nápiſáli KromRozm II c3, o2v; KrowObr 205v; OrzQuin M2v; RejAp 73, 98v, 133, 198v; Słuchayże tu ieſzcże iáko Ewányeliſtá piſze o tym ſwiętym Apoſtole Páńſkim iuż wezwánym y wybránym/ o tym Andrzeiu ſwiętym RejPos 276, 209, 273v [2r.], 275, [278], 285 (15); WujJudConf 42v, 80, 125; CzechEp 133; Apoſtołowie Páńſcy oſobliwych domow/ ſobie nie budowáli NiemObr 22, 11, 115; WujNT przedm 26, s. [813].

»matka pańska« (8): RejAp 111v; pánná mátká Páńſka ieſzcże byłá ná ten cżás poſpołu z Apoſtoły w Ieruzalem. RejPos 287v; RejPosWstaw [1432]; CzechEp 83, 161, 192; WujNT Zzzzz4v; áczkolwiek naświętſza mátká Páńſka/ rodu byłá krolewlkiego Dawidowego SkarKaz 483a.

»uczeń, zwolennik pański« = discipulus Domini PolAnt, Vulg [szyk 42:2] (24:20): MurzNT 38v; BibRadz Act 9/1; RejAp 166; A w tym Dámáſzku był niekthory zwolennik Páńſki/ imieniem Anániaſz RejPos 283, 69, 176v, 276, 282v, 283 (14); RejPosWiecz2 96; RejPosWstaw [1432], [1433]; MWilkHist A2, A2v; ReszPrz 5, 6; Sobota ſmutna byłá błogoſłáwioney Pánnie Máryey/ y Páńſkim vcżniom. LatHar 356, ++5, 174, 194, 316, 366, 557, 712 marg; Doktor zakonny chce być vczniem Páńſkim. WujNT Matth 8 arg, s. 318, Matth 9 arg, Luc 5 arg, s. 333, Act 2 arg, 9/1, Zzzzzv; WysKaz 2; SkarKaz 244a marg, 548a, 606a.

W przen (6): gdyż to ieſt nam ſrogo roſkazano [...] przez Apoſtoły y Ewányeliſty á wierne Kánclerze Páńſkie RejPos 161, 109 marg; RejZwierc B3, 259 marg, Bbb; oni [doktorowie Kościoła] ſą iáko ſzáfárze obroków náſzych duchownych/ y vrzędnicy nád czeladką Páńſką. SkarKaz 43a.
c. Należący do Chrystusa jako część jego osoby (402): PatKaz III 151; A tu ieſzcże ktemu prawie porządkyem proroctwo idzye/ wylicżáiąc bluźnirſtwá żydowſkye/ przebicye nog y rąk Páńſkich/ dzyelenie odzyenia/ miotanie loſow. LubPs F; Gdzie iednák záprawdę/ tenże Ian ieſt/ ktory na pierſiach Páńſkich przy wiecżerżey odpocżywał Leop VV v, Luc 10/39; RejZwierz 106b; A tá Mária byłá oná ktora byłá pomázáłá nogi Páńſkie máśćiámi RejPos 352v, 233v, [278]v, [310]v; SkarŻyw 371; LatHar 80, 110, 318, 319 [2 r.], 435, 519; A ták Kálwiniſtowie duſzę w trupá ábo w ćiáło przemienili: á Nowokrzczeńcy z nimi piekło w grob przetworzyli/ y duſzę Páńſką w grobie zágrzebli WujNT 404, Luc 10 arg, 39, s. 383 marg, 740, Zzzzz3, Bbbbbb3v; SkarKaz 41b.

W charakterystycznych połączeniach: bok pański(-a, -ie) (3), dusza, głowa (3), nogi (12), oczy, pierś (3), ramiona, ręka, twarz.

Wyrażenia: »ciało pańskie« = Ciało Chrystusa żywego i po śmierci; Ciało Chrystusa w sakramencie, konsekrowana hostia; Corpus Domini Vulg [szyk 327:14] (241): SeklKat Y; Is on przes ſwa mękę ſwiethą Duſſe thę zdawna przeklętha. Cziałem Panſkiem odnowią Vczinył błogoſławioną. RejKup m6v, m6v; KromRozm III I8v; Gdy łamiemy Hoſtyą/ gdy krew s kielichá w vſtá ludzkie leiemy co inſzego/ iedno páńſkiego ćiáłá ná krzyżu offiárowánie/ theyże krwie zboku wylanie/ známionuie. KrowObr 207v, 202; OrzList cv [2 r.], d3, d3v, d4, e (9); [trzeci zwolennik] Iozeph od Aromátyey/ który prośił ciáłá Páńſkiego v Piłata. BielKron 139, 166v, 167, 189, 203v, 211v (10); RejAp 67, 114; RejPos 14, 86v, 142; RejPosWiecz2 95 [2r.]; Ludźie chrześćiáńſcy ſtárożytni/ czego ſye ſtrzegli gdy ćiało páńſkie przyymowáli. BiałKat 278v marg, 271 [3 r.], 273v, 278v, 286, 288v [2 r.] (22); KuczbKat 110, 115 [2 r.], 160, 165, 170 [2 r.], 175, 180 [3 r.]; RejZwierc 197v; że po poświąceniu iuż tám iſtnośći chlebá niemáſz/ ále ieſt Ciáło Páńſkie prawdźiwe WujJud 176v, 26 [2 r.], 140v, 158, 164 [3 r.], 165 (55); WujJudConf 13, 253, 253v, 254 [3 r.], 255 (13); RejPosRozpr cv; BiałKaz B2v, M4v; StryjWjaz C3; CzechRozm 268; KarnNap D2, D3 żp, E4v; SkarŻyw 583; ReszPrz 9, 58 [2 r.], 97; ReszList 159; ArtKanc N8; GrabowSet O2v, Pv, P2 [2 r.]; LatHar 80, 97 marg, 186, 187 żp, 189 (15); A obácz/ iż chleb ktorego my w Sákrámenćie pożywamy/ nie ieſt tylko znák ábo figurá Ciáłá Páńſkiego/ ále ſámo Ciáło Páńſkie. WujNT 330, 114, 115 [2 r.], 122 [3 r.], 123, 147 (64); SkarKaz 204a marg, 243b marg, 244b, 386a; SkarKazSej 672b marg. Cf »krew pańska«.

»krew pańska« [w tym: ciało i krew (104)] = krew Chrystusa w sakramencie; sanguis Domini Vulg [szyk 119:2] (121): SeklKat G2, L2v, Q2v, Yv, Y4v; Lepiey by [...] Mieċz ſie ku ſwietemu Kelichu. Wktorem ſie Panſka krew mieni RejKup m7v; KromRozm I G3; MurzNT 33v; KromRozm II e2, g3; KromRozm III B7v, L4v; tedy ten kthory miał przyſyęgáć/ przypráwiał ſye ktemu przed tym/ poſty/ ſpowiedźią/ przyięćim świątoſći Ciáłá y Krwie Páńſkiey. GroicPorz z4; KrowObr 63v; OrzList d2v, d3; BielKron 150v, 203v, 234; RejPos 32, 338v; piſmo ſwięte nas vcży/ iż ten chleb y ten kielich/ teſtámentem ieſt ciáłá y krwie Páńſkiey. RejPosWiecz3 96v, 96v [4 r.], [97] [5 r.], 98, 99; BiałKat 269 żp, 271, 276, 286 marg, 288v, 321; Bo kiedy Kielich Krwie Páńſkiey bywa poświęcon/ tedy ij zową táiemnicą Wiáry. KuczbKat 160, 110, 165, 170 [2 r.], 175 marg; RejZwierc B3, 196v; Nád to [sakrament podają pod jedną osobą]/ dla niebeſpiecżnośći roźlania krwie Páńſkiey/ bez ktoregoby trudno być mogło/ w wielkości ludźi prziymuiących. WujJud 179, 14v, 147v, 150v, 152, 156 (15); WujJudConf 163v, 164, 225, 242, 250, 251, 252; SkarJedn 241, 346 [2 r.]; SkarŻyw 253; ReszPrz 17 [2 r.], 40, 58; ReszList 157 [2 r.]; LatHar [+12], ++8v, 27 marg, 98, 119 (17); A ták ktobykolwiek iadł ten chleb/ ábo pił kielich Páńſki niegodnie; będźie winien ćiáłá y krwie Páńſkiey. WujNT 1.Cor 11/27, s. 34, 98 [2 r.], 103, 115, 167 (23); WysKaz 33; Oná ofiara ná krzyżu ieſt iáko ſtudnia/ á tá ná ołtarzu iáko wiadro/ ktorym ſię tá kreẃ Páńſka czerpa SkarKaz 158a, 607b; KlonWor 29.

»krew pańska« = męka, śmierć Chrystusa (6): Iedno pomnj żes ſkropiony Krwią Páńſką a męką yégo RejKup ſ6v; KromRozm II x2; Żadna ina kreẃ nas od przeklęcia wybáwić nie miáłá/ iedno kreẃ Páńſka. RejPos 103v marg, l02v marg, 103v marg; LatHar 99 marg.

W przen (13): Tákći Iudaſz Chriſtuſem hándlował w Ogroycu: [...] Zá trzydźieśći pieniędzy przedał Páńſką głowę. KlonWor 27, **2.
Wyrażenia: »ciało pańskie« = Kościół (2): ktorego [Kościoła] dźyerżeć ſye y ſłucháć mamy/ yáko ſiupá y gruntu prawdy/ á oblubyenice y ćyáłá páńſkyego. KromRozm III E4, Q3v.

»obliczność (a. oblicze) pańskie(-a)« = obecność, przyjście Chrystusa; facies Domini PolAnt, Vulg (9):A ty dziécię prorokiem nawyſſego będzieſs/ bo przeydzieſs przed oblicżém pańſkim ſprawiatz drógi iego. OpecŻyw 12v [przekład tego samego tekstu Murz, BibRadz, ArtKanc, LatHar, WujNT]; MurzNT Luc 1/16; BibRadz Luc 1/72[76]; O Marto. Marto. Niedoſłáś wiáry Setniká Cáphárnáyſkiego/ ktory gdy prośił zá dźiećięćiem ſwym/ nieprágnął oblicżnośćy Páńſkiey. Alie ſłowá tyło prośił BiałKaz C3v, C4; ArtKanc A18; LatHar 46, 529; WujNT Luc 1/76.

d. Którego Chrystus jest podmiotem: wykonawcą, sprawcą, nosicielem stanu (756): Sám Piotr na pytanie pańſkié odpowiedźiáł MurzNT 81, 13v marg, 178v marg; KromRozm II f3v, ſ2v; KromRozm III E8, G4v; RejZwierz 107; BielKron 139v; niebaczą powieśći Páńſkiey/ ktory ták powiedźieć raczył: Gdźieć będźie ćiáło/ támći będą y orłowie. LeovPrzep G2; RejAp 159v [2 r.], 168v; DZiſieyſzego dniá yeſt pámiątká onego vniżenia Páńſkiego/ gdy on będąc Pánem á krolem/ [...] dał wedle zakonu obrzezać ſwięte ciáło ſwoie RejPos 31, 118, [136]v marg, 137v, 183v marg, 193 (21); BiałKat 303v, 311; KuczbKat 50 marg; BiałKaz C3v; SkarŻyw 168, 384, 596, 599 marg; MWilkHist A4v; CzechEp 163, 326, 330, 331; NiemObr 28, 40; Ciche modlitwy przed Praefácyą/ znaczą táiemne á ſkryte mieſzkánie Páńſkie w Ephrem miáſtecżku przed męką iego. LatHar 79, +6, +++2v, 186, 263, 269 marg (11); Post 40. dni z przykłádu Pańskiego Apostołowie SS. vstáwili. WujNT 15 marg, 15 marg, 160 marg, 187, 265 marg (14); Bo weſzćie Páńſkie było iákoby duchowne á nie ćieleſne/ przez zámknione drzwi SkarKaz 204a, 204b marg, 243a, 279b, 419b, 420a, 608b marg.

W przeciwstawieniu: »pański ... od ludzi wymyślony« (1): Bo iedni ſtáną przy ſzcżyrey á wierney náuce Páńſkiey. Drudzy ſtháną przy ſzcżyrych náukach od ludzi wymyſlonych RejAp 139.

W charakterystycznych połączeniach: boleść pańska(-i, -ie), bytność (2), chrzest, dar, głos, koniec, lata (3), mieszkanie, młodość, modlitwa (4), narzekanie, nawiedzenie, niebytność, obecność, obietnica, odpowiedź (2), opowiedanie (2), oświadszenie, pismo, poczęcie, post, postanowienie (3), powieść (6), proroctwo, prośba (2), przykład (6), przymowka, przypowieść, przyście [dokąd] (4), pytanie (3), rada (3), rozmowa, rozprawa (2), sąd, sprawiedliwość [ = sąd], strofowanie, świadectwo (3), ukaranie, ukazowanie, uniżenie, upomienienie, utyskowanie, weszcie (2), wjechanie, wola, zasługa, zeście, zgromienie, zlecenie, zstąpienie do piekłą, żegnanie.

Wyrażenia: »błogosławieństwo pańskie« (1): Co nam przynioſło błogoſłáwieńſtwo Páńſkye/ ktore vcżynił wſtępuiąc w niebo. RejPos 134v.

»pańskie cuda, dziwy« (2:2): Iż ten cżłowiek nie miał zupełney wiáry w ſobie/ iedno máłą iſkierkę: á iż ſłyſząc o dziwiech Páńſkich/ więcey z onych dziwow niżli z wiáry/ vciekł ſie do niego. RejPos 244v, 161; Cudá Páńſkie czártom przypiſáne. WujNT Matth 12 arg; SkarKaz 419b.

»łaska pańska« (2): iż tu łan s. przypomina [...] niedowiárſtwo Thomaſzá ſwiętego/ y Potym łáſkę Páńſką/ kthorą vcżynić racżył nád onym niedowiárſtwem iego RejPos 118v; SkarŻyw 92.

»męka pańska« [szyk 100:5] (105): OpecŻyw [162]; RejPs 30v, 171, 171 v marg; RejKup dd2v; MurzHist G; BielKom C6v D4; GroicPorz z2v [2 r.], z3, z3v [2 r.]; KrowObr 137 marg, Ss3v; Od Bicżowánia/ áż do z krzyża zdięćia męki Páńſkiey Hiſtoria. Leop Ioann 19 arg; OrzRozm M4; RejPos 89v marg, 100 [3 r.], 110v, 225v, 235; RejPosWiecz3 [97]; iż przez nie [świątości] ony wielkie Páńſkiey Męki ſkárby do nas przychodzą. KuczbKat 120, 45, 415 marg; Dla tego ſie też wam widźi że wdźięcżną Bogu poſługę cżynićie/ kiedy obrázy męki Páńſkiey po drogách łupicie WujJud 9v, 9v marg, 43v, 239, Ll3; SkarJedn 89, 317; SkarŻyw 41, 159, 358 marg, 398, [407] (8); ArtKanc H15v, HI6; KTo ſię w nabożne rozcżytánie męki Páńſkiey przyſtoynie wpráwi/ ten y Pánu Bogu rzecż miłą/ y ſobie bárzo pożytecżną vcżyni. LatHar 256, [+12], 54, 55, 78, 99 (53); WujNT 164 marg, 607, 794; SiebRozmyśl [A4]; SkarKaz 419b. Cf »dzień Męki Pańskiej«.

»narodzenie (a. rodzenie) pańskie« [szyk 125:2] (127): BielKron 137 marg; LeovPrzep [K2]; Iáki ſtrách cżárt y ſwiát/ á iáką pociechę wziął narod ludzki z narodzenia Páńſkiego. RejPos 17v, 15 marg, 16v marg, 17v marg, 18v marg, 25, [36] marg, 107v; KuczbKat 35 marg; SkarJedn 99; ArtKanc B2v żp; LatHar 322, 399 marg, 480, 529 marg; SiebRozmyśl G3v. Cf Wyrażenia oznaczające lokalizację w czasie wobec początku nowej ery,»dzień Narodzenia Pańskiego«.

»nauka pańska« = doctrina Domini Vulg [szyk 25:4] (29): MurzNT 58v, 81; Iż koścyoł może vſtáwiać/ gdzie mu páńſkyey nauki y podánya Apoſtolſkyego nyeſtawa KromRozm II t4 marg, c3v [2 r.], c4v, d, d2, d2v (12); KromRozm III D6, D6v, N4; RejAp 33, 139; CZáſow onych/ gdy ſie iuż mnożyła licżbá zwolenników náuki Páńſkiey/ sſtháło ſie ſzemránie miedzy Greki przećiwko Zydom RejPos 22, 23, 23v, [310]; RejZwierc 35v; CzechRozm 234 v; A Iákub S. bez pochyby z Páńſkiey náuki przykázuie/ ábyſmy ſie ieden drugiemu ſpowiedáli KarnNap C4; SkarŻyw 273; WujNT 298 marg, Act 13/12.

»obietnica pańska« [szyk 11:1] (12): RejPos 115, 131v, 142 marg, 235 [2r.]; ále wiárá Piotrowá/ to ieſt Rzymſka (wedle obietnice Páńſkiey) nigdy nievſtáłá. WujJud 7, 8, 15, 120v; ReszPrz 5; WujNT 212, 288.

»przemienienie pańskie« [szyk 10:3] (13): SkarŻyw 598 marg; LatHar 390, Aaa3v; Przemienienie Páńſkie ná gorze. WujNT Matth 17 arg, przedm 36, Luc 9 arg, Vvvvv4; NIe święćim dziś przemienienia Páńſkiego/ ieſt inſzy dźień ná to święto od kośćiołá poſtáwiony SkarKaz 116a, 122b marg [2 r.]. Cf »dzień Przemienienia Pańskiego«.

»przyście pańskie« = adventus Domini Vulg [szyk 47:1] (48): RejPs 60, 111, 141v; KromRozm II e3; LubPs E3 marg; gdyż żadnemu ſtworzeniu nie ieſt oznáymion pewny cżás przyſcia Páńſkiego/ kthory iáko ſam Pan powiedáć racży/ iż ná ſwiát przipáść ma bez wſzey wiadomośći RejAp 90v, BB4v, 68, 98v, 120, 138v (18); IZ thá ſwięta Ewányelia ieſth przywłaſzcżona dziſieyſzey niedzieli/ ktorą zową Adwentus/ to ieſt przyſcia Páńſkiego RejPos 1, 3, [137]v, 142, 258 marg, 259v marg (9); GrzegŚm 10 marg; RejPos [213] [2 r.]; BudNT 2.Thess 1/10; MWilkHist E2; NiemObr 165; Przetoż ćierpliwymi bądźcie bráćia/ áż do przyſzćia Páńſkiego. WujNT Iac 5/7, s. 159, 1.Thess 4/15, s. 712, Iac 5/8, 2.Petr 3 arg, Bbbbbb3, Bbbbbb3v; Mowmy zá pomocą Bożą o potrzebie/ á potym o poſtráchách y poćiechách tego Páńſkiego przyſzćia ná ſąd oſtátni. SkarKaz 1b, 2.

»rozkazanie, przykazanie pańskie« [w tym: wedle rozkazania pańskiego (4)] [szyk 17:7] (16:2): Nye odſtępowáliż wtym [apostołowie] páńſkyego przykazánya/ który im pirwey vczyć/ potym krzćić kazał KromRozm II x2, x2v; KromRozm III G6, P3; KrowObr A3v; BiałKat 36; Doſyć thobie wiedzieć żeś okrzcżon w imię Oyczá y Syná y Duchá ſwięthego/ wedle roſkazánia Páńſkiego. RejZwierc 196v; WujJud 150v, 179v; WujJudConf 18, 179v; ale ieſt roſkazánie Páńſkie: ábyſmy ſię niebali tych co zábijáią ćiáło/ iedno tego/ co y duſze wiecżnie zátráćić może. SkarŻyw 435; NiemObr 32; WujNT 148 [2 r.], 238, [405]; SkarKaz 240a.

»słowo, rzecz pańska(-ie)« = to, co mówi Chrystus; wiara chrześcijańska, Ewangelia; verbum Domini Vulg, PolAnt; sermo DoVulg [szyk 160:12] (171:1): SeklKat Yv; MurzNT 48v, 61, 66, 91 [2 r.], 93, 93v, 173v marg; KromRozm II 14, rv, t2, x4; KromRozm III D3v, F5v, M6v, N, N2, P4; KrowObr 226v; Leop Luc 22/61, 1.Thess 1/8; Abowiem/ mowiąc nád chlebem ſłowá Páńſkie: To ieſth ćiáło moię/ niecnotliwą gębą ſwą/ nie ćiáłem/ ále znákiem ćiáłá Kryſthuſowego názwał. OrzList b2v, bv; BibRadz Act 15/35, 36, 19/20; BielKron 142v [2 r.], 219v; RejAp 10, 10v, 11v marg, 22, 57; A nie wſpomina tu nic Ewányeliſtá/ áby tá rzecż Páńſka ku nim była z iákiey rozmowy ábo z iákiego pytánia vcżynioná RejPos 199v, kt, 8, 9, 22, 23 (45); BiałKat 36, 268v, 306, 316v, 318v; KuczbKat 190, 215; WujJud 56v, 99v, 120, 163v, 175 (11); WujJud 163v, 164v, 203v; BiałKaz F2, F2v, K; I wſpomniał Piotr ſłowo Páńſkie/ iáko mowił (iemu) iż niżeli kur zápoie/ záprzyſz ſię mnie trzy kroć. BudNT Luc 22/61, Act 8/23[24], 15/35, 36; CzechRozm 203; maſz w ſłowie Páńſkim wſzyſtko twe vfánie pokładać. KarnNap D2v; SkarJedn 66; NiemObr 37, 67, 123; ReszPrz 5, 20, 102; Te to Páńſkie ſłowa [byłem nagim, a odzialiście mię itd.] gdźież ſię proſzę ćię znácżniey y iáſniey pełnią/ iáko w tym to Mieśćie Rzymſkim? ReszHoz 117; ArtKanc H15, K11v; LatHar 28, 188, 282 marg, 701 marg, 713 marg, 721, 735 marg; Y roznaſzáło ſię ſłowo Páńſkie po wſzyſtkiey oney kráinie. WujNT Act 13/49, przedm 4, 12 [2 r.], 5. 35, 72, 77 (35); SiebRozmyśl K3v; dla ktorych nád łaná/ wedle ſlow Páńſkich/ nikt więtſzy miedzy ſyny ludzkimi nie powſtał. SkarKaz 577a, 5b, 240b, 310a, 351a, 515a marg (9).

»sprawa pańska« (17): RejPs 81 marg; KromRozm II d2v; KromRozm III N4; Zadna ſpráwá Páńſka nie ieſt bez náuki RejPos 212v marg, kt, 161, 183, 212, 234 (9); A zaż to źle/ że ná pámiątkę przednieyſzych ſpraw Páńſkich ná tym świećie dla zbáwienia náſzego/ dni pewne przez rok porządnie obchodźimy? WujJud 43; RejPosWstaw 110v; LatHar 189; TRZECIA CZESC o ſpráwách Pańskich w Iudskiey ziemi y w Gálileiey WujNT 325 marg, 298 marg.

»śmierć, skonanie pańskie(-a)« = mors Domini Vulg [szyk 16:3] (17:2): Yuż ſye był zakon ſtáry z obrzędy ſwymi przez śmyerć Páńſką ſkończył KromRozm II v v; KrowObr 48; BielKron 214v [2 r.]; RejPos [105]v marg; RejPosWiecz3 96, [97]v marg; BiałKat 351 marg; KuczbKat 45; WujJud 228v; WujJudConf 220v, 222v; KarnNap B2v; Pánno/ łanowi Ewángeliśćie/ przed Páńſkim ſkonániem zá mátkę/ pod krzyżem ſmutno náznácżona modl ſię zá námi. LatHar 503, 261, 498, 516; WujNT 298, 1.Cor 11/26; [Pąſką Smirc roſpowiadayce Krofej G8v].

»wcielenie pańskie« [szyk 13:2] (15): RejPs 27; RejPos 269v marg; Bo iáko od wćielenia Páńſkiego/ wſzyſtki táiemnice y ſpráwy Wiáry náſzey ſwoy pocżątek máią: ták też piełgrzmowánie iego końcży śie Wniebowſtąpienim. KuczbKat 55, 70; WujJud 52; Wćielenia Páńſkiego przący ieſt Antychriſtem CzechEp 343, 69, 161, 192; LatHar 46 marg, 66, 67, 334 marg, 373 marg; WujNT 1.Tim 3 arg.

»(ostatnia a. ostateczna) wieczerza pańska« (5): ácż nam ieſt daná obietnicá przy oſtátecżney wiecżerzy Páńſkiey/ Iż ilekroć prziymowáć będzyecie ciáło y kreẃ moię/ tylekroć wam będą odpuſzcżone grzechy wáſze. RejPos 142, 316; BiałKat 281; LatHar 384; WujNT 607.

»w niebo wstąpienie (a. wstąpienie w niebo) pańskie« [szyk 40:9] (49): OpecŻyw kt, 175; OpecŻywSandR nlb 5v; RejPs 34, 70, Ff3; KromRozm III G4, G8v; RejAp 76v, 165 [2 r.], 166v, 169v; RejPos 282, 287v, 348v; BiałKat 213v; Przypátrzmy ſię ieſli záraz po wſtąpieniu w niebo Páńſkim tá ofiárá ćiáłá y krwie Páńſkiey/ pod oſobą chlebá y winá ſpráwowána byłá ReszPrz 17; RejPos 304v; ReszPrz 20; RAduymy ſię wſzyſcy krześćiánie/ cżyniąc ſpołem weſołe ſpiewánie/ o sławnym Páńſkim w niebo wſtąpieniu ArtKanc G16; LatHar 364 [2 r.]; Oto iáſne świádectwo/ iż duſze ludzi świętych po w niebo wſtąpieniu Páńſkim proſto idą do niebá WujNT 684, przedm 40 marg, 41, v 102 [2r.], 125, Mar 16 arg (13); SiebRozmyśl L2; PowodPr 55; SkarKaz 634a, 240b, 244a. Cf »dzień W niebo wstąpienia Pańskiego«.

»zmartwy(ch)wstanie pańskie« [szyk 24:11] (35): Tu prorok pod figurą mowi o zmartwy wſtaniu páńſkim RejPs 138, 34, 97; KromRozm II c4; RejPos 110v, 229v marg; WujJud 42; RejPos [1102] marg; SkarŻyw A5v, 599 marg; MWilkHist 13, kt, A2 żp, A4, I3v; Weſołe oſtátecżne modlitwy/ vweſeláią ſerce twoie pámiątką wielebnego Páńſkiego Zmartwychwſtánia. LatHar 80, 12, 320, 359, 360 marg; WujNT Matth 28 arg [2 r.], Luc 24 arg, s. 402, Aaaaaa; SiebRozmyśl Lv; SkarKaz 207a, Oooo3b. Cf »dzień Zmartwychwstania Pańskiego«.

»zmiłowanie pańskie« (1): iáko thu iáwnie ſłyſzyſz/ iż wiárá mocna tłuſzcż onych pomogłá ku zmiłowániu Páńſkiemu y onemu nędznikowi choremu RejPos [236].

»żywot pański« (12): Tę modlitwę [...] z Lietaniami/ To ieſth z rozmyſlaniem żywotha páńſkiego/ y z idączemi modlitwami/ Niechay pilnie przecżytha TarDuch ktv; RejPos 5 marg, 225v; Ná pamiątkę tedy lat tych zbáwićielá náſzego/ mówią nabożni ludźie/ trzydźieśći paćierzy y trzy: [...] wſpomináiąc przy tym ná ſpráwy żywotá Páńſkiego. LatHar 551, 78, 272, 510, 514 [2r.], 516, 557 marg; SkarKaz 161a marg.

Wyrażenia oznaczające lokalizację w czasie wobec początku nowej ery: »przed narodzeniem pańskim« (7): Byłá thá náuká Alchimiey poſpolita v Egipcyan przed národzenim Páńſkim BielKron 26; StryjKron 95; WujNT 504.
~ Z podaniem roku: »lata przed narodzeni(e)m pańskim [którego]« (4): Látá przed národzeniem Pańskim 1540. DEukálion krol Theſſálicki w Grecyey/ [...] thego cżaſu był BielKron 23v, 23v, 25v, 51. ~

»od narodzenia pańskiego (a. po narodzeniu pańskim itp.)« [szyk 91:2] (93): W tych záſię połtorá tyſiącá lat po národzeniu Páńſkim co ſie działo SarnUzn G5.

~ Z podaniem roku: »lata (a. roku) od narodzenia pańskiego [którego], w [ile] lat; roku (a. lata) narodzenia, wcielenia pańskiego [którego]; roku pańskiego narodzenia [ile] lat; po pańskim narodzeniu w [ilu] lat; roku po narodzeniu pańskim [którego]; na rok od narodzenia pańskiego [który]; pod rokiem wcielenia pańskiego [którym]; roku ktorego piszą od narodzenia pańskiego [którego]; gdy od narodzenia pańskiego pisano [ile] lat« = sub anno incarnationis Domini; anno Domini JanStat (81:1;2:1;1;1;1;1;1;1;1): LibLeg 6/114v; Drukowano w Krakowie v Heleny Florianowey. Rood narodzenia páńſkiego M.D.L. HistAl N6; potząwſzy ieſztze od Kálixtego pierwſzego/ Papieża ſzoſtegonaſtego/ po páńſkim národzeniu we dwuſet lat y w dziewiąćinaśćie KrowObr 234v, 168, 235; RejZwierz kt; LAtá od národzenia Páńſkiego XLV/ á po vmęcżeniu Páná Kryſtuſá XII/ rozeſzli ſie Apoſtołowie á zwolennicy po wſzytkich kráinach ſwiátá BielKron 141 v, 142v [2r.], 145v, 149, 149v, 150 (69); Przepowiedzenie przygod z Biegow Niebieſkich od Roku látoſiego/ kthorego piſzą od Národzenia Páńſkiego 1564. áż do dwudźieſtu lat LeovPrzep kt; Rownie tákie záćmienie było ták ſto y czterdzieśći lat/ gdy od Národzenia Páńſkiego piſano 1424. LeovPrzep A3, A, B3 [2 r.], B3v, D2v, H3v, [K2]; GórnDworz A3; BiałKat 326; RejZwierc A; Dat. w Florencyey ná záśiedzeniu iáwnym Synodu [...]. Roku wćielenia Páńſkiego 1439. ſzoſtego dniá Cżerwcá Biſkupſtwá náſzego Roku IX. SkarJedn 273, 223; KochJez kt; iż pod Rokiem Wćielenia Páńſkiégo/ Tyśiącnym Trzechſetnym ſześćdźieśiątym y oſmym/ ten ninieyſzy Reyeſtr ieſt nápiſan SarnStat 370, 1085. Cf też s. 203 »roku pańskiego«. ~

Zestawienie: »Modlitwa Pańska« = Ojcze nasz [szyk 27:4] (31): [mają się uczyć] Modlitwy pańſkiey ktorą zowiem pacierz/ aby rozumieli iako/ a oćo [!] páná Boga maią proſſyć. SeklKat G2, A6, B4v, Cv; KromRozm I I4; MurzHist E3v; KrowObr 198v; RejAp 95; RejPos 190, 190v; Do którego [...] mówić możeſz ty ſłowá w páńſkiey modlitwie/ Oycze náſz BiałKat 203v, 193v [2 r.], 194 żp, 220v, 221, 223v [2 r.]; KuczbKat 415; RejPosWstaw [413]; BudNT przedm c3v; StryjKron 542; ArtKanc M14v żp; O Modlitwie Páńſkiey to ſię beſpiecżnie rzecz może: iż bárzo wiele inſzych modlitw przechodźi/ godnośćią/ krotkością/ y pożytkiem. LatHar 5, ++8v, 5, 6, 57; WujNT przedm 12, Matth 6 arg, s. 723.
Zestawienia w funkcji nazw świąt: »dzień Męki Pańskiej; Pańska Męka« (1;1): WujJud 41; Roku záś przyſzłego/ ná tenże dzień męki Pańſkiey/ tenże [!] Krol vcżynił wyrok ſtraſzliwy SkarŻyw 305.

»dzień, święto Narodzenia Pańskiego; (Na)rodzenie Pańskie« = Festum nativitatis Christi, Nativitas Domini JanStat (3:3;3): RejPos 17v; RejPosWstaw 21; Cżynili też święći Doktorowie Kośćielni kazánia w wigilie/ iáko Auguſtyn w wigilią Swiątecżną/ Bernárd S. w wigilią Národzenia Páńſkiego LatHar 123, ++7, 347; któré [dobra] będźie dźierżał [...] od przerzeczonégo święta Národzenia Páńſkiégo/ álbo ráczéy od wźięćia dźierżenia do drugiégo Národzenia Páńſkiego bliſko przyſzłégo SarnStat 1255, 1255 [2 r.].

»dzień Pańskiego Objawienia« (1): W dźień przeſławny trzech Krolow/ y Páńſkiego obiáwienia [...] Antiphoná Koſcielna. LatHar 344.

»dzień Przemienienia Pańskiego« [szyk 2:1] (3): LatHar 389; Ewangelia ná dzień Páńſkiego przemienienia WujNT 70 marg, 809 marg.

»dzień, święto W niebo wstąpienia Pańskiego; W niebo wstąpienie Pańskie« [szyk 7:1] (5:1;2): WujJud 41; Swiętá rozmáićie przypadáiące. Adwent/ Dni poſtu wielkiego/ Wielkanoc/ w Niebo wſtąpienie Páńſkie/ [...] LatHar ++7, 362; WujNT 185 marg, Vvvvv3; [książę stolpskie Bogusław i Zakon] máią poſłáć poſły z oboiéy ſtrony/ ná święto Wniebowſtąpienia Páńſkiego [in festo Ascensionis Domini JanStat 897] bliſko przyſzłé SarnStat 1114; SkarKaz 240, 240 żp.

»dzień, święto Zmartwychwstania Pańskiego; Zmartwychwstanie Pańskie« [szyk 6:1] (3:3; 1): [Król Zygmunt] przyiąwſzy Páńſkie Swiątośći [...]/ w Swięto chwálebne wielkonocne z martwych wſtánia Páńſkiego/ s świátem ſie rozdzyelił BielKron 425; RejPos [278]; WujJud 41; RejPosWstaw 110v; O Pánie Boże/ ktory nas vrocżyſtym zmartwychwſtánia Páńſkiego świętem rocżnym vweſelaſz LatHar 358, 402; KlonFlis Bv.

Szereg: »apostolski i pański« (1): ſlucháć z vrzędow ich [przełożonych] mamy/ wedle náuki Apoſtolſkyey y Páńſkyey. KromRozm III D6.
e. Powstały z woli Chrystusa (81):
α. Pochodzący od Chrystusa, którego Chrystus jest dawcą, autorem (28): SeklKat L2v; A ieſli heretikow wielé/ niebyło tak niewſtydliwych/ aby ſmieli Teſtament pańſki przełomić/ iakáſz tedy niewſtydliwośc naſza/ ktorzy tego drugięm pomagámy? MurzNT 126; áby tá ſentencia Páńſka/ y tho nápiſánie Páwłá s. ná nich nie záwiſnęło. RejPos 152v, 52v; RejZwierc 197 marg, Bbb2v; WujNT przedm 4.
Wyrażenia: »wedle dekretu pańskiego« (1): ktokolwiek nie vwierzy/ to ieſt/ kto w Powſzechnym kośćiele nie ieſt/ wedle Dekretu Páńſkiego będźie potępion. WujJud 138.

»ewanjelija (a. ewanjelijum) pańskie(-a)« (8): RejAp 119v, 165v; Ewányelia Páńſka/ kthora ieſt oſtátecżny znák obietnic iego/ iuż ſie rozſzyrza po wſzytkiemu ſwiátu. RejPos 262v, 259v; RejZwierc Aaa; WujJudConf 86; NiemObr 15; iedno ſię dołoż o tym S. Ewángeliſtow/ y prawdźiwych Ewángeliey Páńſkiey wykłádácżow LatHar 75.

»prawda pańska« (1): A pewnieby iey [mocy] więcey nábyli y náleźli/ by rádſzey iáko Piotr s. ſtáli przy ſzcżyrey prawdzye Páńſkiey. RejPos 303.

»ustawa pańska« [szyk 8:2] (10): może tedy y koſcyoł nye tylko Apoſtołowye/ ále y páńſkye vſtáwy zá potrzebą odmyenyáć KromRozm II x3, xv [2 r.], x2v, x4, y2 [2 r.]; Lęcż my pokázáć możemy/ że [te] Ceremonie z vſtáwy Páńſkiey y z podánia Apoſtolſkiego poſzły WujJud 167v; WujJudConf 177v; WujNT 796.

Szereg: »(i) pański i (albo i) apostolski« [szyk 3:1] (4): Ale żeby on [Kościół] vſtáwy páńſkye álbo y Apoſtolſkye mogł odmyenyáć tego yeſſcze nye baczę. KromRozm II xv, xv marg, y2 [2 r.].
W przen (1): Cyrográph Páńſki ciáło y kreẃ. RejPos 82 marg.
β. Zarządzony, nakazany przez Chrystusa (53):
Wyrażenia: »słowo(-a), sprawa pańska(-ie)« = Ewangelia, zawiary chrześcijańskiej (4:2): KromRozm II t3v; poſłáli [książęta] też y do Ceſárzá/ iż on dla Papieżá Anthykryſta Rzymſkiego [...] zbroie przećiwko im ná ſię bierze/ áby ſłowo Páńſkie to ieſt/ Ewángelią zágubił BielKron 226v, 205; A zaż to nie iáſna rzecz y ſpráwá Páńſka: á zaż nie iáſné ſłowá/ Bierzćie/ iédzćie/ to ieſt ćiáło moie BiałKat 268v, 236; Iáko Hieronym ś. piſząc do Dámázá Rzymſkiego Papieżá/ te mu ſłowá Páńſkie przypiſuie: [...] WujNT 51.

»świątość(i), sakrament(a) pański(e, -a)« [szyk 31:17] (32:16): Diar 69; KrowObr 53v, 206v; OrzList ev; Potym Skánderbeg przyiąwſzy Páńſkie świątośći/ zſwiátem ſie roſthał BielKron 258, 354, 363v, 372, 373, 376 (14); RejAp 67, 111; RejPos 235 marg, Ooo4; BiałKat 121, 126, 236 [2 r.], 246; RejZwierc 196v; Inych rzecży około bránia Swiąthośći Páńſkiey álbo ſpowiedźi/ [...] tu niepiſzę BielSpr 16v; WujJud 166v, 241, 259; WujJudConf 137v, 147, 166v, 173v, 175v, 188; RejPosRozpr b3; Száſunek też Páńſkich Swiątoſći/ ták ſie odpráwia niedbále/ że wiele ludzi niewie [...]/ co ſie przy nich dzieie. KarnNap A2v, A3; iáko onego Henriká ſiodmego Ceſſárzá Mnich w Florenciey otruł w naſwiętſzym Sacramencie Páńſkim StryjKron 597; LatHar 129, 186, 717; Nie doſyć ieſt ku zbáwieniu vżywáć Páńſkich Sákrámentów WujNT 253, 286; SkarKaz Oooo2c.

f. Właściwy Chrystusowi, cechujący go (28): Do tey ſię licżby ſchodźi/ krzyżá ná Symeoná Cyreneńſkiego włożenie; ktorym ſię y ſłábość Páńſka ludźiom vdawáłá LatHar 319, 362.
Wyrażenia: »bostwo pańskie« (5): RejAp 16 marg, 29 marg, Ddv; Znáki boſtwá páńſkiego w dzyećińſtwie. RejPos 19v marg; z ktorego pytánia/ wielka kośćiołowi Bożemu náuká/ przećiw kácerſtwom Arryáńſkim/ y Boſtwu Páńſkiemu vwłocżącym niezbożnikom/ vroſłá. SkarŻyw 384.

»człowieczeństwo pańskie« (18): SarnUzn E5v; wſpomina Ian ſwięty iáwnie o doſtoieńſtwie cżłowiecżeńſtwá Páńſkiego RejAp 7v, 4v, 16 marg, 29 marg, 33, 52 (9); iákie to było poſelſtwo s táiemnice Troyce s. do tey pánny [...] z dawná przeźrzáney ku pocżęciu tego to cżłowiecżeńſtwá Páńſkiego RejPos 271, 1, 269v, 294 [2 r.], 303 marg; A ktoſz was tákiego wywodu álbo Argumentu náucżył? iż Cżłowiecżeńſtwo Páńſkie z Boſtwem w iednę perſonę ieſt złącżone/ przeto málowáne być niemoże. WujJud 45, 45.

»moc pańska« = efficada Domini PolAnt; virtus Domini Vulg (5): MurzNT Luc 5/17; BibRadz Luc 5/17; RejPos 177; LatHar 462; á moc Páńſka była ku vzdrowieniu ich (marg) To ieſt, á Pan mocy ſwey vżywał, vzdrawiáiąc ludzie. [...] (–). WujNT Luc 5/17.

»pańska wszechmocność« (1): gdy Piotr widział iſz Pan wnocy fuchą nogą po morzu [...] chodził: nád ine pokazał/ co o Páńſkiey wſzechmocnośći trzymał SkarŻyw 597.

g. Skierowany na Chrystusa jako na obiekt działania (62): RejFig Aa5; RejPos 237v; Powiá[d]áią niektorzy/ że dlia vcćiwośći Páńſkiey záſłá [!] [Marta] Pánu drogę BiałKaz C3; Co pokazał [Piotr św.] w Páńſkim poimániu gdy ſię ná wſzytko woyſko [...] rzucić śmiał SkarŻyw 598; CzechEp 207, 210; ktory [Chrystus] też fukał zwolenniki ſwe/ gdy przykłádem Eliaſzowym/ krzywdy páńſkiej/ mśćić ſię chćieli NiemObr 18; Wznawiamy ſobie tym rownym mięśnych pokarmow vięćiem/ żáłoſny pogrzeb Páńſki LatHar 125, 125, 316, 318, 498, 689 marg (9); WujNT 293; SiebRozmyśl 12, 13, I4v; SkarKaz 548a.

W charakterystycznych połączeniach: biczowanie pańskie(-a, -i), droga (3), koronowanie, krzywda (2), na krzyżu zawieszenie, obnażenie, opisanie (2), pogrzeb (2), poimanie (4), policzek, pomazanie, przedanie, uciążenie, ućciwość, więzienie, związanie (2).

Wyrażenia: »adwent pański« (3): RejPos 2 żp; W Adwent Páńſki/ áż do Bożego Národzenia. Antiphoná Koſeielna, LatHar 391, ++6v.

»krzest pański« (1): Duch S. też w poſtáći gołębyey ſye vkazał po krzćye páńſkim KromRozm II r2v.

»obrzezanie pańskie« (9): SkarŻyw 1; Pánno przy obrzezániu Páńſkim/ nád niewinnośćią iego ſerdecżnie wzdycháiąca/ modl ſię zá námi. LatHar 502. Cf »dzień Obrzezania Pańskiego«.

»ofiarowanie pańskie« (6): SkarJedn 318; Pſalm 47. cudom Swiątecżnym y ofiárowániu Páńſkiemu w Kośćiele Sálomonowym ſłużący. LatHar 368; SiebRozmyśl G4v. Cf »dzień Ofiarowania Pańskiego«.

»rany pańskie« (6): LatHar 319, 493, 509, 581; Zwykliſmy pięć pácierzy mowić/ y zá pokutę ie wam dáwáć/ ná pámiątkę tych piąći ran Páńſkich. SkarKaz 209b, 204a.

»umęczenie pańskie« (4): iſz przed vmęczenim pańskiem/ duſze błogosławioné nie tak ſzły proſto donieba do pana Chriſtuſa iako potem ſzedł łotr MurzNT 199 marg; ArtKanc D8v żp; WujNT 275, 299.

»wiara pańska« (2): KromRozm II g4v; Páweł w Teſalonice y w Berze wielki owoc w wierze Páńſkiey cżyni Leop Act 17 arg.

»zwiastowanie pańskie« (1): Wnet Anyoł Gábryel sſtąpił do niey [Panny Marii] do Názareth miáſtá w Zydoſtwie/ rzekł k niey: Bądź pozdrowioná łáſki pełná (marg) Zwiáſthowánye Pánſkie. (–) BielKron 136v.

Zestawienia w funkcji nazw świąt: »dzień, święto Obrzezania Pańskiego; Obrzezanie Pańskie« = circumcisio a. festum circumcisionis Domini JanStat (5:1;1): SarnUzn C3; RejPos 31; Kazanie ná dzień obrzezánia Páńſkiego. SkarŻyw 3 żp; LatHar 402, 496; vczynioną y vtwiérdzoną zgodę y pokóy iáko ſie rzekło/ Roku Páńſkiégo 1436. w Wigilią Obrzezánia Páńſkiégo w Mieście Brzéſku/ będźiemy go ſtrzédz SarnStat 1085, 379.

»dzień Ofiarowania Pańskiego« (2): Ewányelia ná dzyeń ofiárowánia Páńſkiego [...] co dziś Gromnicámi zowiemy. RejPos 55, 56 żp.

α. Mający do Chrystusa określony stosunek (8): Tákiſz był Ian ś. przed pierwſzym przyśćiem Páná Chriſtuſowym/ ſ...l vprzedzićiel Páńſki. WujNT 159.
Wyrażenie: »naśladowca pański« = imitator Domini Vulg, PolAnt (7): Y wy ſtháliſćie ſie náſládowcy náſſemi/ y Páńſkimi Leop 1.Thess 1/6; BibRadz 1.Thess 1/6; CzechEp 25; WujNT 462, 1. Thess 1 arg, 6, s. 705. [Zawsze przekład tego samego tekstu.]
B. Od znacz. ‘bóg pogański’; pochodzący od boga pogańskiego (1): „Boże niepojęty! Ktorabykolwiek strona ten związek tak święty Naprzod stargała, bodaj tę pomstę poznali [...] a nietylko sami, Lecz i dzieci, a obcy legli z ich żonami!” Tak mówili [Grek i Trojanin], ale to nie był wyrok pański. KochMon 30.
2. Od znacz. ‘król’ (120):

W połączeniu z dodatkową przy dawką dzierżawczą (1): abowiem powyedzial telko yz Krolowa yey M. ząda abi bila wpokoynim stąnye poſtawyona, a yzbi kv ſtanv ſwemv panſkiemv opatrzenie myala LibLeg 10/114v.

a. Należący do króla, będący jego własnością, w jego władaniu, dla niego przeznaczony (13): Abis zboze ńa [!] wſzytki ſtrony zakupował A wiernie pana ſwego tym skarbem ſzafował A vyrzyſz iakie z tego vroſtą pożytki Skarb ſię pańſzki rozmnoży y zbogaći wſzytki RejJóz L3; Gdyż my wiemy, że stolica pańska Krolestwa naszego jest tak dobrze opatrzona Diar 37; RejZwierz 92; ModrzBaz 48; bo ſkoro wdom krolewſki weſzłá [żona Abrahama]/ nim ią do łożnice Páńſkiey/ wedle zwycżáiu máśćiámi y oleyki przyprawiono: káráć P. Bog pocżął Pháráoná krolá SkarŻyw 283; Strzegąc rzkomo dóbr páńſkich w gránicách ie drapią. BielRozm 5; Calep [766]b [2r.].

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (2): [w dedykacji do Zygmunta Augusta:] racz [...] ſwą przirodzoną Ludzkość okazać przeciw tey leſney potworze [tj. Satyrowi], Ktora ſię tu ſmie ſtawić na twym Pańskim dworze. KochSat ktv; PowodPr 78.

Wyrażenia: »pański dwor, pałac« (1:1): KochSat ktv; Iáko więc kto nieznáczny/ którému zámkniony Páńſki páłac/ kiedy kto idźie przełożony/ Ciśnie ſie we drzwi/ [...] Ták ia [...] KochFrag 41.

»pański tron« (1): OTo w zacnym vbierze/ y w złotéy koronie/ Siadł pomázániec boży ná ſwym páńſkim thronie KochProp 5.

W przen (2): RejZwierc 195; Ktore [dochody] iż tá Koroná y ſtoł Páńſki máłe ma/ tedy máła ſzkodá wielką w nich dźiurę y vymę cżyni. PowodPr 78.
b. Pozostający wobec króla w stosunku zależności (6):
Wyrażenia: »pański dwor« [szyk 1:1] (2): to dzieciątko przy ſobie zoſtawię A dali Bog na pański dwor na ſwe mieſtcze w prawię RejJóz Pv; RejZwierc 188.

»rada pańska« [szyk 3:1] (4): OrzRozm A3v; KochFr 53; PaprUp E4; Bo miedzy poſpolſtwem máło ieſt mądrych: miedzy Rádą Páńſką ábo wſzyſcy mądrzy/ ábo więtſza część. SkarKazSej 695a.

c. Należący do króla jako część jego osoby (11): padń á obłáp nogi Páńſkié nieboże GórnTroas 49.
W przen: metonimicznie: Król (10): Gdzie głowá páńſka ieſt/ tám káżdy poddány cżuie moc BielKron 349; iżby y obcy cżłowiek/ y ſwoy podług godnośći znał káżdy łáſkáwą twarz/ á miłośćiwe oko páńſkie GórnDworz Ii2v.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): Pokaż twarz twoię/ pokaż pożądáne Páńſkie ſwe ſkronie/ w koronę przybráne. GrochKal 27.

Wyrażenie: »bok pański« [w tym: przy boku (3), pod bokiem (1)] [szyk 5:2] (7): nabliżey W.M. teraz boku Páńſkiego w rádźie świeckiey śiedźiſz OrzRozm A3v; otijch ſie starac ktorzi Panſki Bok zaliadaia aby tam mezowie godni poſadzani beli PaprUp Ev, D4v, E; Zeby tedy tákowi [pochlebcy] przy boku Páńſkim być mieli/ niebeſpiecżna rzecż ieſt Phil H, S3; SkarKazSej 695a.
d. Którego król jest podmiotem: wykonawcą, sprawcą, nosicielem stanu (38): ZapWar 1528 nr 2457; Diar 35; RejWiz 71v marg, Cc8v; Ale pańſkiego zdrowia ani mocne ſklepy/ Ani tak dobrze ſtrzegą pobocżne oſcżepy/ Iako miłoſć poddanych KochSat B4v; OrzQuin S3; GórnDworz Gg5; Zaſz było Polſztze kiedy w tey mierże trudnego Co/ by ſie mieli lękáć Tiráńſtwá Páńſkiego. WierKróc A3; PaprPan [Hh5]v; Trzáſłá y złamáłá ſię w Anglijey/ ták poddánych ku Pánu/ iáko y Páńſka ku poddánym wiárá y powinność. ReszPrz 73; KochWr 34; PaprUp Cv; ActReg 20, 117; KochAp 10; SarnStat 881; SkarKaz 40b; SkarKazSej 674b.

W połączeniach z dodatkową przydawką dzierżawczą (14): Ale tego JKM odmienić nie może, co już wyrokiem swym pańskiem nalazł Diar 62, 20, 22, 45, 49, 85; RejPos 132v; Snadź drugi Moncrius ieſt Kſiążę Britáńſkie/ Zacnieyſzym go podáią iego ſpráwy páńſkie. PaprPan C2; tak też niewątpię, ze WKM. [...] nad tym vpadłem, miłosierdzie swe Pańskie pokazowac bedziesz raczył ActReg 116, 106, 108, 115; SarnStat 965, 1019.

W charakterystycznych połączeniach: bytność pańska(-i, -ie), chęć, koszt, miłosierdzie, obietnica (3), powinność (6), przysięga, rozkazanie, rozsądek, skaźń, słowo, sprawa (2), sprawiedliwość, statut, tyraństwo, wiara, wyrok, zdrowie, zwierzchność (2), żart, życie.

Wyrażenie: »łaska pańska« [w tym: z łaski pańskiej (1)] [szyk 6:3] (9): RejJóz L2v; Skárbimirz Woiewodá Krákowſki Hetman krolewſki/ bacżąc páńſką łáſkę z ſwoich dobrych poſług/ ſhárdział krolowi BielKron 352v; GórnDworz Dd8; PaprUp F3v; ActReg 106, 108, 115, 158; SarnStat 965.
Szeregi: »boży i pański« (1): (nagi) Stároſtá. (–) [...] Dwoie Konſtitucie/ trzeba tu rozumieć/ Boży ſtátut/ y páńſki/ trzebá dobrze vmieć. RejZwierz 100v.

»pański a krolewski« (1): záwżdyſmy [...] Króle Polſkié przez niemáły czás vpomináli/ y prośbámi náſzémi do tego wiedli: áby nam z powinnośći ſwéy pánſkiéy á Królewſkiéy/ [...] ták ſpiſów ſpólnych/ iáko innych Praw y przywileiów náſzych/ [...] dopomoc [...] raczyli SarnStat 1019.

e. Powstały z woli króla (4):
α. Pochodzący od króla, którego król jest autorem (2): dana odpowiedź przez p. Kanclerza dosyć sroga, iż tak sobie nie uważają dekretow pańskich i zwierzchności krolewskiej Diar 60.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): abi v.k.m. raczil ſwoye panſkie lyſti pyſſacz do tego byſkvpa ktori władnie timy zamky LibLeg 11/59v.

β. Nakazany, powierzony przez króla (2): TEmu [staroście] z Bogiem ná dwoię/ mędrowáć potrzebá/ Ieſli chcemy pobożnie/ vżyć tego chlebá. Ludki w ſpráwiedliwośći/ pobożnie záchowáć/ A Páńſkim też zwierzeniem/ pocżćiwie ſzáfowáć. RejZwierz 100v.
Wyrażenie: »sprawy pańskie« (1): A thák ia wiedząc cie być cżłowieká [...] roſtropnym ćwicżeniem/ gdyż cie widam vſtháwicżnie ná dworze y ná ſpráwách páńſkich/ od Bogá obdárzonego/ inych cnot y obycżáiow twoich wylicżáć niechcę RejAp AA4v.
f. Właściwy królowi, cechujący go (11): że osoba k[rolewska] [...] łacno się miłościwej łaski swej, nie chcąc nikogo niewesołego wedle krwie szlachetnej pańskiej od siebie odpuścić, uprosić dać raczy Diar 74; RejZwierz 24v marg, 30v marg; Toż ieſt wielki znák dobroći páńſkiey/ kiedy poddáni cnotliwie żywą GórnDworz Gg5; Ktemuż ſię śćiągáią doſtoieńſtwá y sławá/ ktore ſię też y ludźiam niegodnym cżęſto doſtawáią: á cżęſtokroć więcey zá życżliwośćią/ álbo zá płochośćią Páńſką [temeritate principis]/ niż zá ſtátecżnym vważeniem bywáią dáne. ModrzBaz 57; PaprUp Gv; Phil S3 marg; Gdy Páńſka doſtoyność y poważność mocna ieſt: wſzytki niezgody wáſze vćiekáć y pſowáć ſię muſzą. SkarKazSej 672b, 666b.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (2): Obywátele niech dobrotliwość twoię Páńſką poznáią [Incolae benevolentiam tuam principis cognoscat]. ModrzBaz 126v; Iakóż tego z dobroći ſwéy pánſkiéy/ wſzem áż do Séymu przyſzłégo Koronnégo pozwalamy SarnStat 96.

W charakterystycznych połączeniach: cnota pańska, dobroć (dóbrota) (2), dostojność (2), mierność, moc, płochość, poważność, sprawiedliwość.

g. Skierowany na króla jako na obiekt działania (5): Rácżcieſz Miłosćiwi pánowie to też obacżyć [...]. Tákieli z W.M. nápominánie páńſkie ieſt/ iákie być ma. LeszczRzecz A4v; Iáko ieſt wielka rzecż miłość páńſka v poddánych. RejZwierc A6, 44v; trzebatu nate ludzie oko mieć bo idzie nie tylko desecuritate Principis, [...] ale też y ote despecti, ktoreby in oculis Principis mogli wyrzędzac, tuz pod samym Krakowem zwielką vimą existimatiey Panskiey ActReg 27.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): Z tąd twoia pańska ſława będzie ſie mnozyła RejJóz Q2v.

h. Będący królem (8):

pański czyj [= pana czyjego] (1): Abowiem ktorzi w Rzecżypoſpolitey więcey o ſwych pożytkách myślą/ ći zacnośći oſoby Páńſkiey ſwey ták iáko przyſtoi bronić ábo przeſtrzegáć niemogą ModrzBaz 18v.

Wyrażenia: »pański majestat« = metonimicznie: król (1): Iáko więc kto nieznáczny/ [...] kiedy kto idzie przełożony/ Ciśnie ſie we drzwi/ áby mógł zá tą pogodą/ Páńſki máieſtat widźiéć KochFrag 41.

»osoba pańska« = persona viri principis Modrz (7): gdyż im [posłom] przystało, jeśliby co takowego do osoby pańskiej obaczywali, przez Radę Koronną upomionąć Diar 64, 47, 64, 82; RejZwierc 41v; ModrzBaz 18v; ActReg 12.

A. Od znacz. ‘król jako zwierzchnik indywidualny’ (23):
a. Należący do króla jako zwierzchnika, dla niego przeznaczony (2): Nád tho ieſzcże dworzánin niechay ſie ná pokoj páńſki niewezwánym będąc/ nigdy nie ćiſnie GórnDworz K7v; dźiś miedzy dworzány W páńſkim páłacu/ iutro záśie ćichy Xiądz w kápitule KochFr 90.
b. Należący do króla jako część jego osoby; metonimicznie: król (2): záś threfnoſcią/ ábo rozmową około miłośći [...] zábáwi [dworzanin] vmyſł páńſki pocżćiwie GórnDworz Ee7v, K8.
c. Którego król jako zwierzchnik jest podmiotem: wykonawcą, sprawcą, nosicielem stanu (15): Záſię [dworzanin] bacżąc myſl páńſką ſkłonną ku cżemu nieprzyſtoinemu/ iżby ſmiał przećiwko temu mowić GórnDworz Ee3, Hh4.
Wyrażenia: »łaska pańska« (9): Y tych rzecży/ lekko pokłádáć nie trzebá/ ktoremi Dworzánin może przyść do łáſki páńſkiey GórnDworz Gg7v, K8, K8v, L, L2, M6 (9).

»pańskie rozkazanie« [w tym: z rozkazania pańskiego (1)] [szyk 2:1] (3): to iuż pirwſza winá/ iż niebył poſluſzny páńſkiego roſkazánia: druga winá iż ſkáźił/ á wywroćił ono/ co miał vcżynić GórnDworz L4, L4, L4v.

»pańska wola« (1): w cżym chcę/ áby ſie ſtoſował dworzánin [...] ku páńſkiey woley GórnDworz K6.

d. Właściwy królowi jako zwierzchnikowi, cechujący go (3): á dáleko więcey złego z wiáry/ niż z niedowiárſtwá páńſkiegoroſcie GórnDworz Ii7, L3, Kk3v.
e. Skierowany na króla jako zwierzchnika, wykonywany dla niego (1):
Wyrażenie: »służba pańska« (1): A przeto/ lepiey ábyś nam w.m. co zwłaſnego około ſłużby páńſkiey powiedział: to ieſt/ ktorym kſtałtem/ á iáko dworzanin pánu ſwemu [...] vſłużyć ma GórnDworz V6.
3. Od znacz. ‘zwierzchnik, rozkazodawca, pracodawca’; herilis Cn (73): Bendącz yuſz w służbie, aby panienskei rzeczi pilen był ListRzeź w. 27; Vicarius [...], Namiesnik/ podſtárośći/ vrzędnik i/ sługá mieysce páńskie trzimáyący. Mącz 493b, 378a; Bogów przedśię tych nieczćiſz/ co ſą páná twego. (–) [...] Bogów páńſkich ia nie znam/ iedno Bogá ſwego. GosłCast 17.

W przeciwstawieniu: »służebniczy ... pański« (3): Boć y Bog będąc Bogiem/ nie może być w kſztałćie Bożym: y cżłowiek prawdźiwy/ nie może być w kſztałćie cżłowiecżym: y ſługá w ſłużebnicżym y pan w Páńſkim: Ale pan będąc pánem/ może być ná cżás odmieniwſzy ſię y w ſzáty y w poſtáwę/ w kſztałćie ſłużebnicżym: á ſługá będąc ſługą/ w kſztałćie páńſkim. CzechEp 316, 316.

Przen (1): Nie poniżaymy ſtanu ſwego ſynowſkiego [w stosunku do Boga] y páńſkiego/ ábyſmy temu niewolnikowi náſzemu [tj. ciału] ſłużyć mieli SkarKaz 489a.
a. Należący do zwierzchnika, będący jego własnością, w jego władaniu, dla niego przeznaczony (13): a then Ianek mowyl yſch v Marſchalka biſkupa kuyawſkyego ſluzacz they tho korthyny zloſka panyieſkyego [!] po ſzmyerczi Biſkupyey doſtall. LibMal 1551/160, 1544/92, 1547/133v, 1549/149v, 1554/192; Strum R2v; SkarŻyw 26; Płáći [pisarz] zá towárzyſze/ zá drugie kobiety/ Nie wádzi to iemu nic/ bo z Páńſkiey kálety BielRozm 28; SkarKazSej 671b marg.

W przeciwstawieniu: »pański ... boży« (1): Kogo pan/ tego ſługá/ ccząc/ ma mieć ná pieczy. (–) Páńſkié ćiáło co kupił/ Boże ſą záś myſli. GosłCast 17.

W charakterystycznych połączeniach: pański(-e, -a) dom (2), kaleta, łoże (łożko) (2), pieniądze, rzeczy, stać talerze.

Wyrażenie: »dwor pański« (1): á káżdy [pachołek:] miał ſłáć poń [owies]/ do dworu páńſkiego tuż nád Wilnem GórnDworz S5v.
W przen (1): Bo iákoś iedno wſtąpił tu zá páńſkié progi/ Zágnałeś precz nieſczęśćié/ wſzyſtkié náwet trwogi. GosłCast 17.
α. W funkcji rzeczownika: »pańskie« (1): Podobieńſtwo złego ſzáfárzá/ ktory ſobie z páńſkiego przyiaćioł náczynił. WujNT Luc 16 arg.
b. Pozostający wobec zwierzchnika w stosunku zależnością będący obiektem uczuć zwierzchnika (7): LibLeg 10/92; wſſakoz Procuratorovie czi pańſczi chocziaby panu ſluzel y iego rzecz spravoval, a poſpoliczie procurarią czynil w szadziech będzie vinien przedſię tę prziiſięge vczynicz ComCrac 19; dawali theſch thego vyna za wyadomoſzczya Iuraſchką panſkyego syna [...] nam na ſznyadanye LibMal 1544/92, 1547/133; Zali ten? [...] Ach nieſtétyſz/ onóż to páńſkié zákochánié? Snaść trzećie oko iego y vſzánowánié. GosłCast 30; páńſkim oto kupnym ieſtem ſłużebnikiem. GosłCast 59.
Przen (1): Páńſcy téż ſą Bogowie/ wiedzą wſzytkié ſmyſły. GosłCast 17.
c. Należący do zwierzchnika jako część jego osoby; metonimicznie: zwierzchnik (6): LibMal 1544/80; Ex conspectu heri se abdere, Z oczu Páńſkich zeydz á krić ſie. Mącz 92a; Tego też miey zá Zdraycę co tobie pobłaża/ Bo ten iad ſerce Páńſkié náwićcey [!] zaraża. Prot D3v; Iáko w niedoſtátku ná páńſką pogląda Głodny ſługá rękę/ y łáſki pożąda. KochPs 188; co przedtym przeráźił obłudny Pochlébcá vcho páńſkié/ tám iuż teraz trudny Ma przyſtęp do páná GosłCast 18, 75.
d. Którego zwierzchnik, rozkazodawca jest podmiotem: wykonawcą, sprawcą, nosicielem stanu (30): A kiedyby w Pańskiey zwadzie ſluga kogo zabiel przi panie, tedy vedlia ſtatutv pąn ma bycz vinovąn a nie ſluga ComCrac 16v, 16v; LibMal 1545/103, 1551/166v; Lecż pánowánie dwoiákie ieſt/ iedno oſtre/ á gwałtowne/ iákie ieſt páńſkié przećiwko niewolnikowi GórnDworz Gg3; RejZwierc 106v; Tu też będźie o władzy Oycowſkiey/ y Páńſkiey ktorą máią/ Oćiec nád ſynem/ á Pan nád niewolnikiem/ y nád kmiećiem/ y nád káżdym cżłowiekiem pod iego mocą będącym ModrzBaz 76, 37v, 108; SkarŻyw 26; ten ſwoy dźień przyrownał [...] do nagłego páńſkiego z gośćiny do ſług przyiázdu. SkarKaz 7b, 422a.

W charakterystycznych połączeniach: gniew pański(-e, -a), grzech, panowanie, postawa, przyjazd rzecz, słowo, uczynek, władza, zapłata, zwada (2).

Wyrażenia: »pańska łaska« [w tym: z pańskiej łaski (1)] [szyk 3:3] (6): ieſt dobry a ludſki mąż/ ale vtratny: bo [...] przychodzątz kielokroćz z páńſkiey łaſki ku dobremu mieniu/ wſzytko rozdáł. ForCnR C3v, A4v, Cv, C3v, C4; GosłCast 18.

»rozkazanie pańskie« [w tym: z rozkazania pańskiego (2), za rozkazaniem pańskim (1)] = mandatum domini Modrz [szyk 5:1] (6): UstPraw D, Dv; ModrzBaz 98v; iż którykolwiek z dug zá roſkazániem páńſkim [iubentibus dominis JanStat 582] złodźiei álbo złoczyńców którychkolwiek gonić álbo łápáć niechćiał/ ná wieki niech będźie bezecny SarnStat 648, 580; GosłCast 73.

»wola pańska« [w tym: nad wolą pańską (2)] (3): SeklKat Z3v; RejPos 346v; Aby żoná nád wolą mężowę/ á dugá nád wolą Páńſką nic nie cżynili. CzechRozm 197.

Wyrażenie przyimkowe: »bez (a. okrom) wiadomości, wiedzepańskiego(-ej)« (2:1): Item dawali pywo ſpywnycze thegoſch pana ſwego zduncze za garncze okrom wyadomoſczi panſkyey LibMal 1546/116, 1545/102; Inconsulto domino abiit, Bes wiádomośćy páńskiey poſzedł precz. Mącz 63d.
e. Nakazany przez zwierzchnika, pracodawcę (1): Mam wiele odprawować ieſzcże pańskich liſtow RejJóz D7v.
f. Właściwy zwierzchnikowi, cechujący go (3): (nagł) Zefira płaſzcżem dowodzy na Iozepha (–) [...] A dzyw mię cżego tu cżekaſz Iż dufaſz w pańską dobrotę RejJóz H3v; RejZwierc 50v; GosłCast 58.
g. Skierowany na zwierzchnika, pracodawcę jako na obiekt działania; którego skutkami jest on objęty; wykonywany dla niego (5): obwiezviemy się stacz kazdy s nas na pierwssem roku iako na zavithym [...] zadnych sobie odwlok nye czyniącz any nyemoczą any pańską poslugą ZapWar 1549 nr 2657; RejZwierz 118; RejZwierc 50v; kiedy ſye dugá w Páná wkrádnie/ śiłá będźie przewodził/ [...] kiedy co rádźi/ wſzytko z ſzkodą Páńſką Strum R2v; PaxLiz D.
4. Od znacz. ‘właściciel feudalny’ (88):
a. Należący do właściciela feudalnego, będący jego własnością, w jego władaniu, dla niego przeznaczony (33): Item kony panſki yako y pan sam oſzaczvye nazalobye thak ma bycz mv czena LibLeg 6/118v, 11/102; LibMal 1544/81v, 1545/106, 1546/109v; a ten Iakup ma Synkowacz páńſke pywo, a Gdiby panſkego nyebelo tedi mu wolno swoye browarzycz ZapKościer 1587/69v, 1580/10v, 11 [2 r.], 1587/70; Gdy Pan z dworá odieżdża/ ma [klucznik] wſzytko poprzątnąć/ ták Páńſkié iáko y dużebnicże rzecży GostGosp 56; Klucżnik/ gdy młyn blizu dworá/ Młynárzá ma mieć ná piecży/ áby Páńſka miárá dochodźiłá do dworá ſpełná GostGosp 58, 34, 38, 40, 44, 62 [2 r.] (19); PowodPr 71.

W charakterystycznych połączeniach: dobra pański(-e, -a), dobytek, dochoj imienie (2), kuchnia (3), miara, mieszek, młyn, piwnica, puszcza, rejestr, rola (2), rzecz, staw, stodoła, towar, zasiewek.

Wyrażenie: »dwor pański« (1): Item powyada ze Michal przibel wdworze panſkym wrunowye ſkopu vkradl LibMal 1546/110.
α. W funkcji rzeczownika: »pańskie« (1): że gdźie prze nie dobrą ſpráwę roley y záśianie źle ſie vrodźi/ á v nich dobrże/ áby oni y z Włodárzmi ſobie Páńſkié żęli/ á Pan ich. GostGosp 66; [Gdyby tá wies Miáſtem byłá: miáłáby Bormiſtrá y Woytá z Rádą: nierobiłaby ná Pańſkie HerbOdpow Y5v].
b. Pozostający wobec właściciela feudalnego w jakimś stosunku społecznym, zwłaszcza zależności (8): wyedzyal theſch othem Grzegorzs myelczarzs panſky LibMal 1546/116, 1546/118; kiedy Páńſki właſny rzemieſłnik álbo chłop robi w ktorym inſzym imieniu/ á poydźie nie opowiedźiawſzy ſie Vrzędnikowi kędy robił/ ma mu go záś Vrzędnik [...] názad odeſłáć GostGosp 12, 20, 24, 108; z którégo [urzędu grodzkiego] pan iego [tj. swojego poddanego] álbo przyiaćiél páńſki/ za iego zlécenim/ w onéy źiemi ośiádły/ z vrzędem Stárośćim/ ſpráwiedliwość czynić powinien będźie. SarnStat 502.

W charakterystycznych połączeniach: chłop pański, kmieć, przyjaciel (2), rewizor, rzemieślnik, sługa (służebnik) (2).

Szereg: »pański i szlachecki« (1): Stan duchowny aby też z pożytkow, ktore mają z tychże kmieci pańskich i szlacheckich z roboich, jako dziesięciny i ine popłatki, aby ku tymże 8 gr dali po 4 gr z tegoż łanu Diar 79.
c. Którego właściciel feudalny jest podmiotem: wykonawcą, sprawcą, nosicielem stanu (33): O wyſtępek páńſki kmiotek nie ma być ćiążan/ ále pan ma być przyćiśnion. UstPraw G, Fv [2 r.], F2; Vrzędnik ná Páńſki przyiazd ma mieć chleb chędogi GostGosp 24, 10, 16, 24 [2r.], 34, 40 (14); gdy ćiążáią poddánégo w mieśćie [...] za páńſki dług. SarnStat 1268, 656, 657 [3 r.]; PowodPr 71; A o Zydách co mowić/ ktore łákomſtwá páńſkie/ y ná ſwoie vbogie domowniki niemiłośierne wſadzáią SkarKaz 610b; RybWit B3v, C2v. [Cf też 3.d. ModrzBaz 76.]

W charakterystycznych połączeniach: (nie)bytność pańska(-i, -ie) (4), dług, gniew, niełaska (2), odjazd przyjazd (przyjachanie) (9), srogość, ucisk, wina (2), występek.

Wyrażenia: »z rozkazania pańskiego« (1): A gdy ſie iuż śiać godźi/ nie odrywáć ſie od śiewu: [...] chybá z roſkazánia Páńſkiego. GostGosp 96.

»bez wiadomości pańskiej« (1): Kmieć ktory ná flis idźie/ álbo bez wiádomośći Pańſkiej gdzie ná iákiey cudzey poſłudze ieſt/ [...] tedy ma [...] omieſzkánie w roboćie zápłáćić. GostGosp 42.

»bez pańskiej wolej« [szyk 3:1] (4): ZapKościer 1580/11; Rodźicow nie ma żaden Vrzędnik/ bez Páńſkiey woley/ ze wśi wypuſzcżáć GostGosp 12, 18, 166.

d. Którego skutkami objęty jest właściciel feudalnym wykonywany dla niego (14): A gdi thento madeyczik rano wſthall ná zacziągu panſkim aſch do południa byli LibMal 1543/72; Andrzey gbur zeznal ysz gdi bil na roboczie panskiey wpolyw thedy iako sthari posledzey przysedl do dworu [...] vidzial pana vkrwawionego ZapWar 1558 nr 2686; GostGosp 20, 38, 126, 148 [2 r.], 166; Poſpolſtwo lepak/ poddáni/ y ſłudzy/ ieśli w świętá od záćiągow Páńſkich wolni (corzadko [!] bywa) tedy robotámi Páńſkimi we dni powſzednie ſtrapieni/ świętámi żywnoſtkę ſwoię nágradzáią PowodPr 51.

W charakterystycznych połączeniach: pożytek pański(-a) (2), robota (3), rozchod szkoda (2), zaciąg (2).

Wyrażenie: »wina panska« [szyk 3:1] (4): yſz vczywy woyk pobloczſky: poloſzyel 20 m. wyny pánſky za Matkę swoyą wlaſzną ZapKościer 1582/31v, 1582/28, 1584/48v; Z teyże też lichwy dáie [rolnik] Xiędzu dźieśięćinę: Snopki/ Meſzne y pobor/ cżyńſze/ Páńſką winę. KlonWor 78.
5. Od znacz. ‘członek wyższej warstwy społecznej’; herilis Mącz, Cn (58):

W połączeniach szeregowych (2): imioná którékolwiek z Domów Kśiążęcych y Szlácheckich y Páńſkich ku ſtołowi Iego królewſkiéy M. potym przypádáć będą SarnStat 450 [idem] 1024.

Wyrażenia: »dom [= ród] pański« (5): czegoſmy doználi ná tym przeſzłym Krolu iáko on wiele domow zacnych Páńſkich/ prze niecnotliwe Práktiki zniſzczył MycPrz II B2v, II B2, C3v; SarnStat 450, 1024.

»stan pański« = bycie panem, pańskość (2): RejWiz 167v; Więc ich [panów Cernych] dźiś potomkowie/ w ſpráwách kwitną zacnych/ [...] Stan Páńſki miernie wiodą w ſtátecnośći wielkiey PaxLiz A3.

»stanowie pańscy« (8): A thákby rzekli/ że iedno s ſtanow Páńſkich Krol ma być obieran MycPrz II C3v, II A3, A4v, B, C4 [2 r.], C4v, Dv.

Szereg: »(tak) pański, (i, jako i) rycerski; pański z rycerskim« (5;2): Ale że inſzy ſpoſob był ná on czás/ y w ſtaniech Páńſkich tákże y w Rycerſkich nie byłá tháka pychá y l[e]kkowáżność MycPrz II A3; gdy ſie ſtany wſzyſthkie ſpoiemy w iedno Páńſkie z Rycerſkimy MycPrz II C4v, II B2, C3v, C4 [2 r.], Dv.
a. Należący do członka wyższej warstwy społecznej, będący jego własnością, w jego władaniu, dla niego przeznaczony (22): Panis primarius, Páński biały chléb. Mącz 275d, 185d, 496c; Z mégo wonnégo kwiátu prácowité pſczoły Biorą miód/ który potym ſzláchći páńſkié ſtoły. KochFr 43; miáſtá/ zamki/ dźierżáwy/ miáſteczká/ y wśi/ y obywátele wśi/ po wſzyſtkim króleſtwie mieſzkáiącé/ ták páńſkié/ iáko wſzyſtkich ſzláchćiców [Baronum et Nobilium omnium JanStat 320] czynimy wolné/ [...] od [...] podatków SarnStat 349, 268; gdy cżáſem więtſzey ceny naydźie Páńſkie obuwie/ niż perſonę vbogiego chłopká/ ábo rozlaną kreẃ iego. PowodPr 69; KlonWor 57.

W połączeniach szeregowych (2): panovie voievodovie [...] mayą z vrzędu ſwego dozrecz [...], począwſſy od miaſt a miaſteczek naſſych Kroliewſkich potem Duchownych, panſkich Ziemianſkich y ynnych poddanych naſſych aby rzemięſla, korcze, miary i lokczie [...] spraviedlivie bely zachovane ComCrac 12; SarnStat 1234.

Wyrażenie: »dwor, pałac pański« = aula, curia principum Mącz [szyk 4:2] (4:2): CIkowſcy nie proſtacy/ y zá młodu byli/ [...] Bowiem ná Páńſkim dworze/ á w Rycerſkiey ſpráwie/ Ták záwżdy od młodośći/ ieſzcże roſli práwie. RejZwierz 58, 63; Diaetarii, Komornicy/ Stołowi słudzy/ też cy którzy ſie ćyſną do gmachów/ á páłaców páńskich kędy yadáyą. Mącz 84b, 20d, 61a, 348d.
Szeregi: »pański albo krolewski« (1): Fiscus, Skarb/ Dochód roczny/ pański álbo Krolewski. Mącz 128d. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pański i szlachecki« (2): Téż vſtáwiono ieſt: áby żaden Zupnik [...] nieśmiał żadnégo konia páńſkiégo y ſzlácheckiégo [equum Nobilium sive dominorum JanStat 37] do Zup prziymowáć SarnStat 372, 63. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

α. Fundowany przez członka wyższej warstwy społecznej, którego koszty on pokrywa (3): K woley Páńſkiey polewce wiele przemiltzamy WierKróc A4v; Cześć [= uczta] páńſka powſzechny ieſt obrok, bez krewności Y herbu może záżyć kto tego dźiedzictwá. CiekPotr 38; KlonWor 56.
b. Pozostający wobec członka wyższej warstwy społecznej w stosunku zależności (8): LibLeg 10/93v; Filius terrae, Proverbium. Człowiek który yeſt rodzáyu nie bárzo poważnego [...]. Contra coeli filius, Páńskie dziécię/ sławnego á záchowáłego domu człowiek. Mącz 127a, 155c; vſtáwiamy zá ſpólnym zwoleniém/ áby nápotym Pręłáckim/ Páńſkim/ y innych obywátelów náſzych poddánym/ [...] Stároſtowie mieyſc gléytownych liſtów nie dawáli SarnStat 157, 267.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): Márſzałek wielki Kſięſtwá/ wiodł też ſwoy dwor páńſki. StryjWjaz B2v.

Wyrażenie: »dwor pański (a. dworzanie pańscy)« (3): weſzliſcie tu iako świnie/ niemaiątz w pocżeſnoſći dworzán páńſkich ForCnR D; StryjWjaz B2v; GostGosp 2.
c. Należący do członka wyższej warstwy społecznej jako część jego osoby; przen (1):

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): Pobożść ktora w ćiele twym páńſkim kroluie SapEpit A4.

d. Którego członek wyższej warstwy społecznej jest podmiotem nosicielem (6): O nędzné ſczęśćié páńſkié/ y téż możnych ludzi/ Nie káżdégo o zazdrość ku Tobie pobudźi GosłCast 66.

W połączeniu z dodatkową przydawką dzierżawczą (1): KołakSzczęśl A2v cf Wyrażenie.

W połączeniu szeregowym (1): Otoż s páná iáko z głowy/ á s ſláchty/ y s poſpolſtwa iáko s cżłonkow/ ſtánęłoby cáłe iedno ciáło/ nád ktorym czułem pirwſzą zwierzchność niechaiby miał Krol/ á wtorą/ y oſtátnią drudzy [...]. Y hnet w tákim poſtánowieniu/ nálázłáby ſie oná troiáka/ á ku dobremu ſpoiona zwierzchść nád ludźmi [...]/ to ieſt/ krolewſka/ páńſka/ y poſpolitego cżłowieká. GórnDworz Hh6.

Przysłowie: Gdy zna kęs łaski pańskiey wſzytko iuż ża nicz ma [...] Bo ta na pſtrym koniku iezdzi po ſwey woli (marg) Pańska łaska na pſtrem koniku (–) RejJóz G8v-H.
Wyrażenie: »łaska pańska« [szyk 2:1] (3): Pokornie á vniżenie proſząc/ áby tę vbogą pracą y dar moy málucżki/ iáko od ſługi ſwego Miłośćiwie przyiąć y łáſką ſwą Páńſką ozdobić racżył. KołakSzczęśl A2v. Cf Przysłowie.

Iron. (1): (did) Koth [do lwa] (–) Y tucz ia teraz panſtwa nieznam Yz tam ſiedziſs wtei klozie ſam Aliecz to ſnacz panſka roſkoſs Siedziecz iako wgniazdzie kokoſs RejRozm 396.

e. Właściwy członkom wyższej warstwy społecznej, cechujący ich (1):

W połączeniu szeregowym (1): Maiestas [...] Máyeſtat/ Wielmożność. Doſtoyność Krolewska/ Xiążęcia/ Pańska y oſobliwych perſon. Mącz 205a.

f. Skierowany na członka wyższej warstwy społecznej jako na obiekt działania, którego skutkami jest on objęty (1): Dná [...] práwie niemoc páńſka: ábowiem ſye tákim przygadza/ kthorzy roſkoſznie żywą á nic nieprácuią. SienLek 122.
A. Od znacz. ‘dostojnik, senator rzymski lub Rzeczypospolitej’ którego senator jest podmiotem (3): Posłowie na onę propozycyją krolewską a wota senatorskie przez dwa dni namawi(a)li i radząc miedzy sobą wszyscy się na to zgodzili, że nie o tym była i propozycyja i wota pańskie, o czem sejm być miał Diar 25, 32; Extat Senatus consultum, Naydzie ſie ná to skazanie páńskie. Mącz 418c.
6. Od znacz. ‘właściciel’ (10):
a. Należący do właściciela, będący jego własnością (2): O miły Pánie/ wſzák ſie y ſzcżeniątká karmią s tych odrobin/ ktore pádáią s ſtołow Páńſkich. RejPos 73v; WujNT 435.
b. W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym część ciała; metonimicznie: właściciel (2): Vestigia domini sui scrutari dicitur canis, Sliedźić zá páńskiemi ſtopámi. Mącz 376b; trudno podnoſzkowi. [!] Nie tám ſtać gdźie mu Pánſkie roſkázuią nogi KołakCath B4.
c. Którego właściciel jest podmiotem: wykonawcą, nosicielem stanu (5): Wśiáday ná ſwóy dzielny koń zacny Rádźiwile/ Który/ iákoby czuiąc páńſkié krotochwile/ Wdźięcznym głoſem poryza/ wędźidłá ſmákuie KochEpit A2v; Gdźie [rzeżymieszek] cżuie co oberwáć cżęſto ſię przeſuſza. Ocżekiwa pogody/ Páńſkiego odeſzćia KlonWor 36.
Wyrażenie: »przez pańskiej wolej; mimo wolą pańską; nad wolą pańską« = praeter domini voluntatem JanStat (1;1;1): Dla tego yſtáwiamy: iż ieſliby kto vćiął dąb w máiętnośći inſzégo/ przez páńſkiéy woléy [domino invito JanStat 1111]/ [...] winę którą zową piętnądźieſtą ma onému zápłáćić SarnStat 668, 668; Złodźieyſtwo ieſt/ Ruchomey rzecży dotykánie Nad wiadomość y wolą Páńſką vmykánie [= zabieranie]. KlonWor 3.
d. Maiący określony stosunek do właściciela (1): záwołał [do psiczki]/ choć ſám perlicżko: Wierna Páńſka miłośnicżko BierEz C3.
7. Od znacz. jakiś człowiek, ktoś, o kim mowa; należący do niego (3): Piernat żurem pomázał/ śmierdzi by z wychodu/ Pátrzayże chędogiego/ páńſkiego połogu [= miejsca, gdzie się kładzie]. RejZwierz 140, 140 [2 r.].
8. Tytuł grzecznościowy (41):
Zestawienia: »(Wasza a. Twoja) Pańska Miłość« [w tym: do człowieka wysoko urodzonego (31), do króla (4), do pracodawcy (1), do poborcy (1)] (37): Alye by navczil pan bog vaſzą panyſką miloſcz, abyſczye wſzyąly w Myr pana naſſego Iwana Allexandra LibLeg 6/191v, 6/190, 191v [2 r.]; MiechGlab ktv, *2, *2v, *3; Iednak waſza pańska miłoſc [Piotr Kmita] [...] za łaską bozą na ſwiecie zoſtał wiele ludziem ku pocieſze. WróbŻołtGlab A3v, A2v [2r.], A3 [2 r.], A3v [4 r.], A4, A5 [2 r.], A5v; á chuć moię ku W.P.M. obaczáiąc/ mnie W.P.M. [Walenty Dębieńsk] miłośćiwym Pánem być raczył SienLekAndr a3v, a2v [7 r.], a3v [4 r.]; Powiedział Woyt [do poborcy] [...]: Tákći ſie twey miłośći widzi iż wieś wielka/ iż ſie rozrodziłá cżeladká. Ale możeſz temu wáſzá Páńſka miłość wierzáć iż v nas dziś trzey ſiedzą ná iednym łanie. RejZwierc 39; StryjWjaz A2v; (did) IDALVS [sługa, do pracodawcy]. (–) ACżechmy zwykli bywáć ochotni Wáſzmośći/ Co ieſt pewnie wiádomo ſwey [lege: twej] Páńſkiey miłośći. PaxLiz E2.

»(Wasza) Pańska Wielmożność« (4): Iż ty pioſnecżki Dawidá ſwiętego/ á zacnego Krolá y Proroká/ pod obronę W.P.W. [Łukasza grabiego z Górki] poddawam y ofiáruię. LubPs A2, A2, A2v; z wielką pilnośćią/ o to ſie ſtáraymy. Cżymbyſmy lice ſwoie/ pięknie ozdobiły/ Ktorymby ſnádniey Páńſką Wielmożność [narzeczonego chlebodawczymi] zwabiły. PaxLiz D2.

9. Zestawienie w funkcji nazwy specjalnej: med »pański gniew« = prawdopodobnie: epilepsja (1): zaſię kamień Iaſkołcży kthori ieſt cżarny [...]. Pańſkie gniewy vſmierza. FalZioł IV 50b.
** Bez wystarczającego kontekstu (5): Pecunia Dominica, Pyeniądze páńskie. Mącz 94a, 94a, 155c; Herilis – Pansky, goſpodardky. Calep 480a, 340a.
II. W funkcji jakościowej (51):
1. Od znacz. ‘król, władca’: godny króla, taki, jaki powinien go cechować, pochodzić od niego; basilicus Mącz, Calep (15): GórnDworz R2v; GArzius on krolewic Neápolitáńſki/ Miał w ſobie ten obycżay y ten nałog páńſki/ Iże z nieprzyiacioły mężnie ſie probawał [!] PaprPan Bb2v, Z4v; SkarŻyw A2v [2 r.]; Leſek wtori na oneize electijei obrani/ atz bel proſtego Narodu/ ale mial tznote y obitzaie Panſkie. PaprUp A4v; Calep 125a.

W charakterystycznych połączeniach: cnota pańska(-i) (2), dobrotliwość, nałog, obyczaj (3), twarz, urząd, zwyczaj.

Wyrażenie: »pański stan« = basilicus status Mącz (2): Regie et Basilice vivere, Páńskim ſtanem ſie nieść. Mącz 23c, 23c.
Szereg: »pański, (i) krolewski« [szyk 3:2] (5): Mącz 349d; ktory vyrzawſzy Heliábá Syná ſtárſzego z wielką vrodą/ á práwie krolewſką páńſką twarzą mężá: rozumiał/ iż tego P. Bog wybrał nád inne. SkarKaz 346b, 80a [2 r.]; iż żeglárſtwo ieſt páńſki y Krolewſki vrząd/ gdyż y Rzecżpoſpolitą Plato y inſzy mądrzy ludźie do okrętu przyſtoſowywáią KlonFlis A3v.
Wyrażenie przyimkowe: »po pańsku« = regie Mącz; regaliter Calep; principaliter, magnifice, splendide Cn (2): Mącz 349d; Regaliter – Po pansku tak iako krol. Calep 907a.
2. Od znacz. ‘człowiek wysokiego stanu’; wielkopański (36):
a. Godny wielkiego pana, taki, jaki powinien go cechować; heroicus, magnificus, splendidus Mącz (18): Augusta facies, Páńska/ Sławna/ Známienita twars Mącz 20d; Nestorea eloquentia, Niepoſpolita wdźięczna á páńska wymowá. Mącz 246b, 78a [2 r.], 155c [2 r.], 409c; Podźmyſz do myſliſtwá/ ktore ma w ſobie coś podobnego woynie/ á krothochwilá ieſt práwie páńſka/ y przyſtoyna cżłowiekowi dworſkiemu GórnDworz E3v, B7; PaprPan B2v; KołakCath B2v; STEPHAN/ ktory obacżył dźielność Páńſką w tobie/ Iż mądry był/ mądrego poſádźił przy ſobie. SapEpit [B2]; KlonWor 56.

W charakterystycznych połączeniach: pańska(-i) dzielność, krotochwila, myśl, obyczaj, sprawa, twarz (2), umysł, uroda, wymowa, zwyczaj.

Szereg: »pański a krolewski« (1): Bowiem ich [książąt słuckich] myśli Páńſkiey á Krolewſkiey práwie/ Kochánie było wſzyſtkim ſtáwić ſię łáſkáwie. KołakCath A3v.
Wyrażenie przyimkowe:»po pańsku« (4): ligurio, Iém po páńsku/ Leniwo á pomáłym kąsku. Mącz 193c; Imperiosissima et superbissima familia. Zbytnie hárdy dóm/ po páńsku wſziſtko chce. Mącz 280c, 192a, 280c.
b. Kosztowny, wykwintny; dapsilis, magnificus, persicus, pollucibilis Mącz (18): Dapes, Páńskie potráwy. Mącz 78a, [18]d, 58d, 78a; SkarŻyw 560; Basilica – Pałacz krolewiki, albo dom piſzni panskij, iako ieſt rątuz. Calep 124b; Slicżne drogie vbiory/ y ſztucżne klenoty/ W pałace iuż przynośćie/ y ſprzęt páńſki złoty. SapEpit B3.

W charakterystycznych połączeniach: pańska(-i, -ie)część [= uczta], dar, dom, kubek, potrawa, przyrządzenie, sprzęt (2), szata, uczta (2), wieczerza (2).

Szeregi: »pański, (a) hojny« [szyk 2:1] (3): Magniſice et splendide adornare convivium, Páńską á hoyną wyrządźić vcztę. Mącz 409c, 201c [2 r.].

»pański, (a) kosztowny« [szyk 2:1] (3): Hic vestitus est satis magnificus sed gratia caret, Szátá w prawdzie yeſt páńska koſztowna ále nietrafna álbo nie trafnym kroyem. Mącz 149a, 204c, 293b.

Wyrażenie przyimkowe: »po pańsku« = dapatice, magniſice, pollucibiliter Mącz (4): Mącz 78a, 201b, c; pożycżmi ſrebrá doſtátek/ ábych ie mogł práwie po páńſku cżeſtowáć SkarŻyw 455.
Przen (1): sſtáymy ſię kośćiołem y domem iego [Boga]/ y buduymy iemu páłac drogi: ábyſmy go do śiebie przywabili/ chędogim y Páńſkim á przyſtoynym budowániem. SkarKaz 457a.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Augustale [lege: augustalis?], Pańsky/ Sczęśliwy. Mącz 20d.

Synonimy: I.1. boski, boży; 2. krolewski; 5. rycerski, szlachecki; II.2. spaniły, wielmożny, wspaniły; b. hojny, kosztowny, okazały, pyszny, wystawny, znamienity.

Cf PANIĘCY, PANOW

JDok